NATTURUFAR A S SLTIARNARNE,S I

Transkript

1

2

3 NATT U R.IJFAR. A S E LT IAR.NAITN E, S I NATTURUFAR A S SLTIARNARNE,S I s<fr-sla trnnrn FYRrR- SELTIAR-NAR-NE SB,aE 19a XA :funt]f R/ED ISTOFNIJN isi-.q.nd S O G rippr,aed rsrofnrjn HAS Ko LANS TTOTIJNDAR: IQi.stbjdrn Egikson Sveinn Jah.obsson 'flvnr Petersen Jdh nnn Oli. IIil*a,,sso, Agnnr Ingdlfsson Mnria Bj tirle Steinnrsd6tti'r, w Ult CEFANDI : SELTIARNARNESB, R 199 7

4 NATTLTRUFAR A s F_ L-l' IAI{N.\ t{ \ i \ I it 5cltl.inrlrrrc.L.rr I991. I)rctrtitrt rrg rrnlrrot: Isrfirlc irprcntsmitljl h1. L flit -\Lr{l\\rrgrsrot.r I'orhildrr. I onrrlrnrrn.l: lnrrrrurl lofinlnti riseltjarnlrncsi, tcliin 19. igirst I99-1. lrirt rrc,r lt )

5 NATTIJRUFAR A SELT IEITNARNES I Efnisyfirlit INNGANGUR ( Sigurgeir Sigurdsson) Acnrp SV,4DISLfSING IARDM\NDANIR A S E LTJARNARNESI ( Sveinn I ako b sson ) 3.t Inngangur a ^ J.Z Gosbeltid I Re,vkjanesskaga 3.3 Hulin berglog 1 A J.'t Berglog i vfirbordi 3.5 Laus jardlog 3.6 Iardhiti 3.7 Landbrot 3.8 S j 6varsto du br e,vti n g a r GRODL'RFAR A S E LTIARNARNES I ( I(r istb j orn E gilsson ) Gr6durfar einstakra sr.rda Sudurnes Bakkatjorn Nes Ridagerdi - Snoppa G16tta Valhrisahed Reitur sunnan Valhtsahrdar og \,estan Valhirsask6la FI6ra Astand grodurs og rrurgengui 4.r t.2 4.r.3 4.t.4 4.t.5 4.L.6 4.I FUGLAR OG SPENDfR A SELTTARNARNESI (,1Er.ar Petersen og Johann Oli Hilmarsson) 5.I Inngangur 5.2 Gagnasofhun 5.2.I Fuglar Spend('r 5.3 Fuglar Varpfuglar Bls. 7 Bls. 8 Bls. I I Bls. t 3 Bls. 3l Bls. 43 L,FNISYFIRLIT

6 NATTT]RUFAR A SL,LTIARNAI{N E S ] 5.3.t {?? Varpfuglar irid I986 Brevtirtgrr i stotlrrr rn \ rrrplilgl.l Fartimi Vetur Utbreidsla nokkurra tcgunda Spendi,r Selir Hvirlir Rottur og mi's Refir og minkar Astir.ncl c1('ralifs og frekari athuganir o 7 FJORU Li F.\ SELTJARNARNESI og llrrriir Bjork Steinarsd6ttir) (Agnar Insolf-sson Gagtrirsdfhnn Alurennt um umhverflil F jdrubedtrr FI atarmiil fj r)r u n n irr T,'+-,..1.: f:.-,.,,.-,-... Llll lr\l I JUr LrtIrr(tr Fjoruporr,r ngilr Strirnd916c)r.rr Fjorudfr Umrcda Almennt um lifiikid Roskun fjorunnar Utivistargildi NATTURUVERND (IGistbjorn Egilsson og Avar Petersen) 7.I Friclli,stir stirdir og nittirrurninj;rr 7.2 Ntittirruminjar i Seltjarnarnesi 7.3 Tiilogur r-rr-n framtidarskipan niitttiruverndar 7.4 ArJ lokr-rnr zutasiir{ Bls. 63 Bls. B3 Bls. 89 I. \{DAUI(I 2. VIDALTIQ 3. \TIDAUIq 4. \'IDAUI{ Fl6ra Seltjarnarncss Varpfuglar Seltj arnamess Fr-rglar Seltjarnamess ar)rir en varptegr"rndir Skrd vflr tegunclir plantna. og cli'ra sem greindar konnun I fjdrr,rm Seltjrtrn.rrness 1996 \-orll 1 Bls. 95 BIs. 97 Bls. 105 Bls. 111 L,FNISYFIRLIT

7 NATTU I{UFAR A SELTIARNAIr.NESI MYNDASIG,{ l. my.nd Nokkur ornefni I Seltjarnarnesi 2. mvnd Sprungureinar og megineldstodvar 3 ' m1'n6[ I ardlagasnid af Scltjernarnesi 4. mvnd Jardfi'adil<ort rf Scltj arn arrr csi 5. n-ry'ndlardhitasr,rdi I Seltjarnarnesi, Rey,kjar,ik og Alttanesi 6. mr.nd Blsendafl6did 9. laniar ' m1'161 Sjir.;rrstodr-rbrevtingar i Rer,kjtrr,ikurhofh mvnd Hugsanleg lega gomlu Seltjarnar fi.rir landndm 9. mrrnd Gr6durkort af Seltj arnarnesi 10. mvnd Skipting f$yggdra sr,eda vegna gr6durranns6kna I I. mvnd Varpdreifing og helstu setstadir kriu 6rid mr,nd Fjorugcrdir i Scltjarnarncsi 13. rnvnd Vidkomustadir r.adfugla I Seltjarnarnesi 14. mr,nd Setstadir dilaskarfa r mt,nd Dreifing rdarfugls i n.eimur talningum haustid mynd Uppeldisstodr.ar rdarunga og bad- og setstadir hettumif-s os ritu Utbreidsla r.lu lgso-lqsz Gerd forubeds Innraud loftmvnd tekin 19. igtist 1994 Utbreidsla rikjandi porunga eftir hrd i pangfjorum 17. mynd 18. mvnd 19. mvnd 20. mvnd 2I. m,vnd 22. nvnd 23. mvnd 24. mr,nd 25. mtnd 26. mvnd 27. mvnd 28. mr,nd Dreifing algengra porungategunda Dreifing strandplantna Utbreidsla srsnigla eftir hed i pang!orum Utbreidsla dkudungs, krrklings og mrruskeljar Utbreidsla algengra marfl6a og panglirsa eftir hrd i pangf]orum Dreifing iberandi dira i florum Ymis atridi sem snerta titivist i fjorum Svrdi i Nltttruminiaskrl TOFLUSI(RA ]. tafla 2. tafla J. taf-la 4. tafla ( tafla 6. tafla 7. tafla 8. tafla Iardhitaborholur I Seltjarnarnesi Fjdldi hlplontutegr-rnda i Seltjarnarnesi Varpfirglar i Seltjarnarnesi Algengr-rstu r,adfuglar og frdukjorsvadi peirra Fuglar sem hafa s6st i talningum ad i'etrarlagi I Seltjarnarnesi I timabilinu I Brevtingar i fuglastofhum ;i Seltjarnarnesi um hir.etur d tir-rrabilinu Nokkrar talningar ii selum r,id Seltjarnarnes d lrunum I975, 1986 og 1987 M(rsa- og rottugangur i Seltjarnarnesi l98l-1986 E,FNISYFIITLIT

8 NATTURI]FAR A SELTIAI{NARNE,S I

9 NATTURUFAR. A SELTIARNARNESI INNGANGUR Sigury eir Si,gut' dsson b nj nrstj 6ri, Fvrstu drog ad ritinu Nittirrufar i Seltjarnarnesi voru unnin i irunum l9b og voru kvnnt bejarstj6rn I991. Hofundar er unnll ad ritinu og ranns6knum 6 vegum Nittr-in-rfredistofhunar eru peir Ifuistbjorn Egilsson, Sveinn akobsson, -,ievar Petersen og l6hann Oli Hilmarsson. Brjarstj6rn ikr,ad ad bida rned r-itgifu par til ranns6knum i florulifi Seltjarnarness vrri lokid og fol Umhr..erfisnefird Seltjarnarness ad lita fiamkvcma slika ranns6kn, sem hli'tur ad vera mjog mikilr,tg fi,rir sveitarftlag eins og Seltjarnarnes sern hefur mjog long fiorusvrdi sern bj6da uppi f olbrevtt lifrihi. Ranns6kn 6 fjorulifi, sem unnin \rar af Liffrrdistofnun Hlsk6lans undir stj6rn Agnars Ing6lfssonar, er nf lokid og pvi tirnabrrt ad ritid komi firir almenningssj6nir. Vid Seltirningar hofum lrrt ad bira vid hafid og i'iljum pvi vita sem mest um fiorurnar brdi til ad {vlgjast rned peim stodum par sem naudsvn hefur verid ad grj6n'erja landid s\ro og peim sem 6hrevf6ar eru. Fleira hefur verid rannsakad en augad s6r pvi vid hofum undanf-arin 30 ir verid ad bora brdi ranns6knar- og vinnsluholur vegna r..irkjunar jardhita vidsvegar um Nesid og hof- Lrm Fti getad kannad jardlog allt nidur ^ trplega 3 km d('pi. Ritid var i upphafi nefnt Nitttirufar I Seltjarnarnesi og 6l'ist ad menn hafi verid med svo vfirgripsmikid rit i hr"rga pegar verkid h6fst en ihugi heimamanna hefl ur verid slikur ad brtt hefur verid vid verkid.vmsum uppl.vsingum og koflum sem fengur er ad. Eg vil fvrir hond bejarstj6rnar Seltjarnarness pakka ollum hofundr-rm og odrum peim er ad pessu vandada riti standa peirra pitt og Umhverfisnefnd Seltjarnarness fvrir umsj6n med r.erkinu nti sidustu ir svo og titgifu. INNGANC]UI{

10 NATTU RUFAIr. A s L, L r'iar{narln }- S I I Agrlp I:d ntturufnr n Se bj u/n rlrn esi Lanclslag i Seltjamarnesi er med tyennum hrtti,'annars vegar holt par sem berggrllnnurinn er grigr('tishraut-t, hins vegar cidi sern mr.ndttcl eru irr lausum iirrdldgr.rm. Berggrunnurinn er bvggdur Llpp lf hrauulogr-rm fi-i nestsidasta hl('skeidi isalclar og er hluti trf svoholludu Rer,kjavikurgrigrvti. larclhitaborholur gefa vitneskju um eldri iardsogr-r svcdisins. Undir grigr('tishratlnlrnulr erll sjir,arsetlog, strandtnvndanir og jokulbe rg en nedar eru hranniog og brotaberg er rehja mi til megineldstodvar sem kennci er vid I(jalarnes. Mestur hluti Seltjarnarness er nu hr.rlinn lausum jardmr,ndunum og vida m6 sj6. jdhulrudning, t.d. i Valhirsahrd. Strand- og t-jdrumr,ndanir eru i'ida lberandi cn fiorum6rinn i I(otagranda og i Bakkavik er til vitnis um landsig I nirtima' S6rstakt jardhitasvcdi er keunt vid Seltjarnarnes) en talid er ad prjir heitavatnskerfi s6u r-rndir Nesinu. Landbrot i Seltiarnarnesi er vida toluvert oq odru hverjr.r hafh ordid tiiluverdar skemnrdir vegna sjlr,argangs og fl6da. i Blsendafl6dinu lt99 gekk sj6r r,flr Nesid i rfmlega 500 metra breic'lu belti. Ranns6knir benda til pess ad landsig s6 tcilr-rvert I Seltjarnarnesi; undanfhrin lrlrirsuncl he firr b"d se nnilega r-e rid n;ilret 0.5 rrrr-t-r I iri. Gr6dur var kannadur I 6b-vggdum svrdum, sem eru nir um I km' ad flatarmili. Starstr'r gr6dr-rrlendin eru tin og graslendi en einnig flnnast mtilendi, r'otlendi, melar, flog og strar-rdgr6dr.rr. Lj6st er ad ('mis gr6durlendi sem fdr-rr einkenndu bejarlandid eru nar alr,eg horfin. Mi par nefira rrotlendi med mi'rum og tjornr,rm og m6lendi. Innan bejarmarkanna hafa r,erid skrldar 140 tegundir hiolantna. sem er w 320/n islensku fl6runnar' frnr"r. tegundir sem idur voru algengar i Nesinu eru nr.l sjaldgrfar, vegna pess ad sif-ellt strrri hluti af kjorlendi peirra hefur farid undir byggd. Giljaflrkja er eina tegundin i svrdinu sem telja mi figeta i landsvisu. Mikid er til af upplfsingum um fuglalif i Seltjarnarnesi fri sidustu f;6rum dratr"rgum' Minna er r.itad um annad d('ralif' Fr"rglalifid er s6rlega flolskrfdugt, t.d. i Gr6ttu, i Bakkatjorn og i Bakkat'ik, svo og ft til sjivarins' Margbrevtilegt fuglalif er oft takn'rarkad vid r-issa irstima en I Seltjarnarnesi er audugt fuglalif i ollum timutn irs, i veturna) Llm fartima fugla rror ob haust sem og d sumrin' Urn 23 tegundir fugla verpa reglulega 6 Nesinu en r.rm 30 tegr,rndir sjdst jafnan vfir h6- veturinn. Til lrsioka 1992 var vitad um 106 fuglategundir (og eina deilitegr'rnd) sem

11 NATTI;RUFAR A SL,LTIARNAIr.NESI hof-du s6st d Seltjarnarnesi. Helstu brevtingum i fuglalifi sidustu 6ratugi er l{'st og sagt fri liklegum lstrdum peirra. Spendi.ralifl er lfst eftir pvi sem kostur er. Fjorur i Seltjarnarnesi eru miklar um sig. og er letlad flatarmil um 0,93 hm', par af tapur pridjungur i Sudurnesi og tepur fimmtungur i Gr6ttu. Prr eru ad mestum hluta hnr-rllunga-, st6rgr,vtis og klapparfjorur, en i Bakkavik og innanverdri Seltjorn er fjorubedurinn mol og sandur, sums stadar blandinn ledju. St6n,axnar pangtegundir eru vidast hvar rikjandi i forunni, en p6 minna lberandi Fat sem er mol og sandur. Allmargar tegundir bl6mplantna \raxa vid efri jadar fiorunnar, einkr-rm vid Bahkavik og innanverda Seltjorn. D,vralif er audugt i pangfjorunum, og eru srsniglar, samlokur, marf1e r, pangl('s og burstaormar einna mest iberandi. I ledjubornum sand og malarflorum er sums stadar talsvert af sandmadki og odrum burstormum. Vid lokr,rn i 6si Bakkatjarnar f-6ru fbrgordum talsverdar leir- Lrr) en ad odrr"r le,vti vard ekki vart r.'id 'iberandi roskun fi orr"rlffrikisins af mannar,oldr,rm. Umgengni er vfirleitt g6d, brdi i f orum og I gr6nu landi. Astand pess villta gr6durs sem enn finnst er r.firleitt gott. P6 er hluti Valhtsahedar mikid skemrndur eftir akstur v6lhj6la. Hugsa parf til pess ad sidustu leifar rn6- lendisins i Valhirsahrd og opna svadid sunnan I(rkjubrautar verdi vardveitt og mikilvegt er ad r.otlendid umhverfls Bakkatjorn fii ad haldast oskert. Ef pessi svrdi verda skert meira en ordid er r,erdur pad til pess ad tegundum sem vaxa r.illtar i bejarlandinu fakkar til muna og umhverfid r,erdur f.itrldegra en ldur. Mihilvrgt er ad halda eftir svrdum sem s.i'na pau gr6durlendi sem flnnast i Nesinu, pannig ad flolbrevtni villts gr6durs verdi ekki minni f framtidinni en nfi er. Gr6tta er eina fridl('sta svrdid d Seltjarnarnesi en Valhfisahrd, Seltjarnarnesfiorr-rr og Sudurnes hafa verid I Nittirruminjaskri sidan f98f. Obvggdu svrdin hafa mikid irtivistargildi og nj6ta sif-ellt meiri vinsclda rnedal ibfa hofudborgarsvedisins. Framnesid er eina heilstevpta opna svrdid sem eftir er i Seltjarnarnesi. Lagt er til ad stofnadur verdi folk- \rangur,vst I Nesinu sem tengir $1,ggdina og fridli,sta sr.edid i Gr6ttu betur saman. AGRIP

12 NATTU ITLTFAR A SELTIARNAITNE S I 1. noynrl.. Nokhur tirnefni d. Seltjnrnnrnesi. 10 SV-.1E,I)ISLYSING

13 NATTURUFAI{ A St,L:f IARNAITNE,SI 2 SV.f,,DISLYSING Seltjarnarneskaupstadur stendur I vestasta og,vsta hh-rta hins fbrna Seltjarnarneshrepps, sem nidi fr6 Gr6ttu austur ad H6lmi (I. mvnd). Nriverandi brjarmork vid Revkjai.'ikurborg erll Llm Eidisvik ad nordan um Eidisdrldir og Lambastadam(,ri ad Srkambi evstri vid Faxaskj6l i Skerjafirdi ad sunnanverdu (Gudrr-in Einarsd6tttr 1979tt, 1979b, Landrnrlingar islands 1988). i logsagr-rarrlmdaminu eru auk pess H6lmar (Skildinganesh6lmar), Lambastadasker og Longr"rsker I Skerjafirdi, I(erlingarsker og I(eppr,rr r.id Sudurnes) s\ro og Eidissker og Selsker I I(ollafirdi. Akure\,, Engev og Videv r.oru innan umdrmisins til lrsins 1976, er per f6llu Revkvikingum i hlut r.id makaskipti i skika i Eidisgranda. Flatarmil brjarins midad vid st6rstraumsf;oru er um 2,9 km'. Fri morkum i,id Revkjai.'ik ad Gr6ttu eru u.p.b. 2,4 km. Mesta breidd Nessins er um I km en mj6st er pad um 500 m. Nesid er allt l6glent. Valhirsahad (31 m )'.s.) stendur hrst en meirihluti landsins er nedan vid 15 m hadarlinu. Inn i strondina skerast grunnar vikur, r'ik og r.arir. Ad sunnan m6 nefha Sandvik og Bakkavik. Milli Sudurness og Gr6ttu er Seltjorn) sem eins og nafnid ber med s6r var ldur tjorn en er nir vik fi'rir opnu hafi. Ad nordanverdu eru Vatnavik, Vesturvik, Austurvik og Eidisr.ik. Fjorur d sunnan- og r.estanverdu Nesinu eru rrfirleitt ldgar sandfjorur en st6rgryttara er ad nordanverdu. Vdast medfram strondinni er btid ad hlada upp gordum til varnar fvrir sjivargangi. Frjir tjarnir, Bakkatjorn, Birdatjorn og Tjorn i Dal, prrda Nesid, en bejarlakur fyrirfinnst enginn. Bakkatjorn var 6dur leiruvogur inn irr Bakkar,fk en 6snum r.'ar lokad um Vid pad brevttist hr.in i isalta tjorn. Byggd hefur aukist st6rlega i Seltjarnarnesi sidustu lratugi og folki flolgad ad sama skapi. Segja mi ad hver l6fast6r blettur innan linu fri Ridagerdi um Nj,jabe, Nes og hinn forna Tjarnarstig til sjivar i Bakkavik s6 nr.i byggdur) Lltan smiskika i.id Bollagarda, Valhirsask6la, i Lambastadamlrri og 6 kolli Valhfsahrdar'. Mannvirki hafa pvi sett sifellt meiri sr.ip i umhverfid undanfarna iratugi. SV, DISLYSING tt

14 NATT U RL]FAR A S L, LTIARNAITNE S I rw ffi ffi Bergsprungur og misgengi Midja sprungureinar og eldst6dvakerfis 6 nftima Megineldstod, midja eldst66vakertis d kvarter // q3 W3/, /.',,/., : //z ",r,fi' t'-i'2/ f,e 'fr/i/'" i:,% 4. r'',f //t '/// /// /// ''(//' i)/,1 ft,, '/d{ /,/&, ry111/, tva4,,'li /.u#'// ' ' I "/z) /it 2. ruynd. Sprutryureinar og tnegineldstiidyar i nilgrenni Seltjnrnnrness) sbr. jnrdfr"adikort nf Su.dvestarlnnd.i (IOistjd.n Sancu.ndsson og Sigrnu.ndur Einnrsson 1980). Fjdrnr virknr sprungwrtinnr (eldsttidvnlterfi) sjdst, henndnr pid Grindnttih.,, I(risutih, Brennisteinsf'jtill og Hengil. Midjn h1ts7'7'- syl. pt,rpingnr er nudkennrl slrstnhlega. Opist er hyort l(jnlnrnes-, og Videyjnrruegineldstiidvnrnnr ertt i rnun adskildnr. I t2 IARDMYNDANIIT A S E LTIARNAIr.N ES I

15 NATTURUFAR A SELTTARNARNES I 3 IARDVTTNDANIR A SELTIARNARNE,SI Syeirun Jnkobsson 3.1 Inngangur Jardn-rvndanir I Seltjarnarnesi h;rfh ekki ldr-rr verid teknar til sdrstakrar r.rmfjollunar, p6tt fjolmargar heimildir s6u til um (,msa petti jardsogu nessir-rs', sjl t.d. Forleif Einarsson (1974) og l6n Eiriksson o. f'i. (1991). Eftirfhrandi ).firlit er ad allmik -r leyti samantekt irr heimildaritum, einkum ritgerdr-rm og sk(.rslurn unnum af starfsmonnurn imissa rikisstofnana. En n(,jar athuganir htrfa einnig verid gerdar og n(,tt jardfi'cdikort af Seltjamarnesi fi4gir med greininni. X,{ed Seltjamamesi er h6r dtt vid nin'erandi brjarland, en petta nafh ltti idur fi'rr r.id um allt Nesid \restan Ellidavogs. Midad r.id medalhed sjii'ar er brjarlandid 2,1 krn', s6 hins \regar midad r.id st6rstraumsloru er pad um 2,9 kmt. I'6tt br,ggd og (.rnis onnur matlnr,irki Fekja par um 1,1 km'. Landslag d Scltj;rrnarnesi er tvenns konar. Annars vegar e ru holtin, par sem fastur berggrunnnr cr r-idast hvar basalthraunlog (grigr(.ti), er einnig hordnud setlog. Berggrunnurinn nrr 31 m hrd l Valhirsahad. Holtin eru ad r.erulegu levti l-rr"rlin lausum setlogum og jardvegi. Mestur h1.,1i $1,ggdar og annarra mannt,irkja er i lressum sr.cdum, adallega d Holti (\hlhfsahed) og Sr-rdurnesi (1. mvnd). Hins vegar eru eidin, milli Eidisr.ikur og Skerjaf ardar, og Bakkavikur og Seltjarnar. Far er fhstur berggrunnur Llm eda nedan medalsjiivirrbords. Eidin ru myndsd irr lausum jardlogum, einkun-r fjoru- og strandm\,ndunum, og ni um 6 m hrrl upp fvrir medalsjir,arbord. Uppfi'llingar og upphledslur af manna voldum em r.ida verulegar. Fvkkur jardr,egur, mi,rlendi og tjarnir hafa r.ida mvndast I eidunr.rm. 3.2 Gosbeltid i Reykjanesskaga Seltjarnarnes er skammt utan vid hid virka gosbelti scm liggur Lrm Revkjanesskaga. Adeins 16 km eru i loftlinu fr:i Valhirsahrd ad eldgignum Birrfelli sudaustur af Hafnarfirdi. Engar gosmr,ndanir fri ntitima er p6 ad finna d Nesinu \.estan Ellidavogs (sji t. d. jardfradikort Helga Torfasonar o. fl. 1997), og ekki er liklcgt ad gj6si i nlgrcnni pess. Gosbeltid i pgl,kjanesskaga skiptist nidr.rr i eidstodvaherfi, en par-r cinkennast af bergsprungr-lm sem margilr hverjar hafh gosid hrauni (2. mvnd). Fad s6st gloggt ad Seltjarnames er utan lhrifhsi.rdis r,irku eldstodr.akerfanna. i midju hvcrs eldstodr,akerfis getur med timanurn pr6ast megineldstod med innskotum og n'rikilli jardhitavirkni. I(unnugt er um fbrnar megineldstodr.ar i nigre nni Seltjarnarness) eru prr kenndar vid Ilalarnes og Stardal, en hugsanlegt er ad sir pridja hafr r.erid d sundun- Llm og er hirn kennd vid Vider, (2. mvnd). JARDMYNDANIIT A S E, LT IARNAITN E S I 13

16 NATTORUFAR A S11 LTIARNARNESI Berglog pau sem sjist i )'firbordi i Seltjarnarnesi eru einkum basalthraun er runnid hafa I nestsidasta eda sidasta hli.skeidi isaldar. En vel er kunnugt um hin eldri berglog svrdisins, pvi ad i borholum i Seltjarnarnesi md lesa hina fbmu jardsogu, og er r,ert ad rekja fi,rst pi sogu i megindrittum. 3.3 Hulin berglog Vegna jardhitar.innslu hafa r,erid boradar sjo djtpar holur d. Seltjarnarnesi l iruuutn (Jens T6masson o.fl. 1977, Helga Tulinir-rs o. fl. 1987, 1996). Pessar holur liggja sem nast i linu milli Bakka og Bvgggards (5. mrrnd). D('psta holan er 27L4 metrar og er stadsett nilcgt Rldagerdi. lardlog pau sem koma fram i borholum cru einsleit (3. mvnd)', petta eru ad mestu hraunlog og brotaberg r,1r basalti, en I m dl'pi koma fram nokkur d6leritinnskot. Nedstr,r jardlogin (BF2 og BO) eru hraunlog og brotaberg sem mvndast hafa i eda vid vfirbord fi,rir i ad giska 2,5 millj6num ira" Liklega verda jardlogin BF2 til BM rakin til eldstodr.aherfisem hennt er vid I(jalarncs og r.ar r.irkt fi'rir um 2,8-1,8 millj6num lra (Ingvar B. Fridleifsson 1985). Sjilf mcgineldstodin, midja eldstodr.akerfisins, hefur verid I Ilalarnessvadinu og par sudur af, og par hefirr hladist upp eldfjall, sem bera mi saman i.id Hengilssvrdid (2. mvnd). Fegar gosvirknin hafdi nid himarki sinu hefur mvndast par hlhitasvedi og st6r sigketill. Eldstodvakerfid hefur liklega te\rgt sig til sudvesturs rim Seltjarnarnes, eu pau jardlog sem par mvndudust i vfirbordi sem hraun,, hafh sicjan sigid nidur ecla verid rofin burt. I(ialarnes eldstodr,akerfid hefur ad ollum likindum upprr,rnalega verid f Revkjanes-Lar-rgjokulsgosbeltinr-r en hefur sidan fbrst til t,estnordvesturs af voldr.rm landreks. Ti'o innshotakerfl med keiluberggongum og basaltinnskotur-n l-rafa verid talin tengd 16tum I(jalarr-res-eldstodvarinnar (Ir-rgvar B. Fridleifsson 1985), annacl i Pi'erfells-I!alarnessvtdinu, en hitt U yi5gvjar-laugarnessr.rdinu. Vel er p6 hugsanlegt, ad s6rstok rnegineldstod, Videl,jar-eldstodin, hafr verid virk nokkru seinna (fi,rir um 2,4-1,5 millj6nr-rm ira) Fnr sem Vide), og Laugarnes erll nir (Haukur J6hannesson 1985). Jardlog pau,, sem merkt eru BS og BX{ i jardlagasnidinu (3. rnr.nd) kunna ad eiga uppruna siun i Videvjarmegineldstodinni. Pess mi geta h6r, ad i Seltjarnarnesi er segr-rlsvid t.fir medall;lgi (Porbjorn Sigurgeirsson 1970), og samkvrmt Leidsogub6k h,rir sj6menn vid Island (I932) enr segultruf'lanir r,erulegar milli Seltjarnarness og I(jalarness. Ekki er p6 talid ad pessi segul6re gla s6 tengd I(jalarnes-eldstodinni (Le6 IGistjinsson, munnl. uppl.). Pegar pessar megineldstodr,ar urdu 6virkar fi,rir um 1,5-l,B n-rilljonut-n ira virdist hafh ordicl lar-rgt goshl6 i Innnesjasvrdiuu, liklega i allt ad I millj6n 1ra. Rof var mikid, adallega af r.oldum jokla, samfhra landsigi. Talid er ad fl,rir um 0,5 rnillj6num ira hafi landslag i st6rllm drittun-r verid svipad og nir. A pessu timabili mvndudust allpr,kh setlog i Innnesjasvedinu. Meginl-rluti peirra kallast einu nafni Ellidavogssetid, en god opna i pessi log er i Hiubokkum vid Ellidavog (Forleifirr Einarsson 1985, J6n Eiriksson o. fl. l99l). Nedsti hluti Ellidavogssetsins er jokulrudningur og sjivarset med skeljaleifurn, sidan taka r.'id strandm\.ndanir og lrset. C)farlega i logunum r.id H'iubakka er surtarbrandslag, sem ad mestll er p6 litt ummvndadar m6leifar. Ellidavogsse tid er af morgum talid m)'ndad ad nlestu t. 1 l a TART) MYNDAN IR A S E L-I IAI{NAIIN E S I

17 NATTURUFAR A SE LTJARNARNESI 6 ntstsidasta hl('skeidi, r.e. t'rir um 200 pfsnnd lrum. Undir Seltjarnarnesi eru pessi setlog38-50mlpvkkt. 0 Sn ffi Sn-4 Sn m 3.4 Berglog 6 yfirbordi A stoku stad eru basalthrar.rnlog innan um Ellitlavogssetid, einkum ofan til, en ofan i setid leggst sidan stafli basalthraunlaga sem mvndast hafh I hl(,skeidum isaldar. F{raunin eru oftast erf dr,ngjugerd, pau eru frekar punn. og r,ida beltud, og bergid er r,firleitt lj6sgritt ad lit. Fessi hraunlog kallast einu nafhi Rer,kjavikurgrlgr(.tid, og mvnda berggrunn Seltjarnarness (Helgi Torfason o. fl. 1997). Fr,kkt l-rrar-rnstaflans er rdi misjofir, en hefur mrlst n-rest 40 m. Nedsti hluti staflans er brotaberg og bendir pad til pess ad i.rst., hraunin i Seltjarnarnesi hafi runnid i sjo fram. Utbreidsla grlgr('tishraunlaganna. 6 Seltjarnarnesi er s('nd ninar I 4. mr,nd. A r.firbordi sjist hrar"rnlogin einungis i florum og r-rppi I Valhirsahed. Grfgriti hefirr komid fram i morgum hirsgrunnum og borholum i holtunum og litill vafl er I pvi ad berggrunnur holtanr-ra er grlgriti p6tt pad s6 ad mestu hulid lausum jardrnvndunum. G6dar opnur eru i grfgr('tid i Hrafnabjorgr"rm i nordurstrondinni, og austur af Sandskardi sudurstrondinni. A p.ss.tm stodum s6st ad hraunstrau.marnir hafa rr-rnnid undan halla irt fri Valhirsahrd. Upptok grigr('tishraunanna hafa lengi verid talin i Borgarh6lum i Mosfbllsheidi, en r.id ninari athugun virdist [r.d 6lihlcgt. Arni Hjartarson (1980) hefirr bent d ad Ro.kjal'ikurgrdgritid skiptist i ad nrinnsta kosti fimm RB Hlfskeidshraun BM BS Ellidavogsset Basalt og m6berg Basalt og set M BFr P6leiitbasalt BO BFz M6berg Olivinbasalt F6leiitbasalt, ad mestu ummyndad 3. m1,v1sl. Einfnhl.ad jnrdlngnsnid af Seltjnrnnrnesi (Jens Tdwnsson o.j' ). Stndsetning borholn er si,nd a 5. nound. hrauneiningar en greinir ekki hraunin vestan Ellidavogs i sundur. Nlnari arhuganir i bergs.vnum leida i lj6s, ad hraunin vesran Ellidavogs erll brevtileg ad berggerd. pannig ad 6liklegt er, ad um eina hraunmvndun s6 ad rada. Einnig ml benda d, ad hraunin I Seltjarnarnesi eru i km!arlegd fri Borgarh6lum, s6 midad vid liklega rennslislinu. Af samanburdi r.id nr-ltima gosmvndanir af svipadri berggerd mi rida, ad Borgarh6ladvngjan IARDMYNDANIIT A SELTIARNARNESI 15

18 NATTURUFAR A SEI-TIARNARNh,SI he tili ortlid ird vera :rf svipadri stard og SkjaldbreirJur til ad beltud hraun mvndudust s\ro fl.rrri eosstoc)r'unum, en ekki er r.itad ad Borgrrh6lrrr hafl nokkurn tima nld peirri strrd..\d athr-rgudu mlli ml telja liklegt ad hraunin i Revkjavik og i Seltjarnarnesi hafi adeir-rs runnid skamman spol og s6u mvndud i svrdir-ru. \'el er hugsanlegt ad fornar gosstod\,ar s6u i \'ralhirsahrd, Enger,, Sk6lavorduholti og Oshjuhlid svo nokkur drrni s6u nefnd, en naudsvnlegt er ad athuga petta gaumgrfrlega. Revnist pessi tilgita rdtt hafa adstedur r,erid svipradar hvad snertir p6ttlcika gosstodr.a og berggerd, og i vestanr,erclum Rer4<janesskaga i rrirtirna. Einnig er hrgt ad bera hr-rgsanlega gosstoclr'apr.rpingu i Revkjar.ikursr.;tdinr-r s;'r.nrtln vid eldstodvakerfid i Grimsnesi. Far hef r-rr gosid il nirtima, eftir langt goshl6 nohkud fjarri megir-rgosbeltinu, ei sr.rdi par sem mcgineldstcid r.ar virk t,rir i ad giska I milljtin ira (IGistjln Srmundsson, munnl. uppl.). Nokkud er 6lj6st um aldr-rr grigr(,tishraunannir i Revkjavik og ti Seltjarnarnesi, en pan cru ahnennt talin hirfh m)rnclast i nrst sfdasta hli'sheidi (Porleifirr Einarsson 1985), en hugstrnlegt cr ad hraun hafi einnig rr-unid ;i sidasta hl('skeidi (]6n Eiriksson o. tl. 1997). Ofhn i hli'skeidshriulnunurr ml vfda sj;i setlog scr-n en-r all mismunandi 1s(,ndar. Pessi sctlog eru pvkkust vid Fossvos (4-6 m) og eru sarnbland af sjivar- og jokuln-rr,ndunum (Aslaug Geirsd6ttir og l6n Eiriksson 1994). Talsve rt er af skeljaleifum i sjlr.ersctinu. Fossvogslogin l-n'ila I jokr-rlrikudu b;rsalti og jarclfirdingar hafh lengi talid pau r,era lri sidast;r hl(-skeit1i, pad er Lrrrr lra gornnl. N(.legar aldr,rrsgreiningar med geislakolsadfbrd hafh hinsr.egar leitt i lj6s ad Fossr'ogslogin eru fri sidjokultima, ed..r Llm 10.C lra gomul (Ami Hjrrtarson 1989 ). Setlog af svipudum toga rnl nir sji I fjrirlrn'r stodum i Seltjarnarnesi, r'id Bakkavik I Sudurnesi, sudvestan I Sudurnesi, nordaustur af SucJurnesvordu, og i I(otagranda r.id Seltjorn (4. mr,nd)', en einnig I nokkrum stodum i Revkjar-ik. Sjlr.irrskeljar l-rafh firndist i premur fi rstnefhclu stodunum. Setlogin ii Strdnmesi hafa verid rannsokud ni.kr.cnrlega (l6n Eirikssor-r o. f ). Vid Bakkavik i Sudurnesi hefur lengi s6st i setbe rg i n.eirnur stodum, en nf hefur verid rutt vfir adra opnuna. Petta er lagskipt setberg) sumpart ordid til i sj6, surnpart vid jokuljadar eda undir johli. Sum login eru krokk af skeljurrl og skeljabrotum. Nedsta lagid er vel hardnad voluberg, siltsteinn og sandsteinn, med dreifbum skeljurn og skeljaforum. Skeljar irr pessu lagi hafr.r r,erid greindar med geislirkolsadferd og revndust vera um ira. Ef'sta lagid er hir-rsvegar illa hardnad, adal- Iega nrol og sandur mcd ske ljabrotum. Geislakolsaldur skelja irr efsta laginr-r er unl i.r, eda af svipudurn aldri og i Fossr.ogslogunr,rn-r. Mikill Edldi skeldirategunda fhnrrst parna, allt tegr"rndir sem lifa vid strendur landsins i clag. Sctlogin vid SucJumesvorclu eru af svipudum toga og i logunum vid Bakkar.ik, r'oluberg og sandsteinn. Aldr-rrsgreiningar I skeljaleifum irr setberginu vicl Sudurncsvordu si.na ad pad hefirr mvndast fi'rir i irum (Arni Fljartarson 1993). Fessar atl-rugar-rir d setlogunum i Sudurnesi benda til pess ad shridjokr-rllinn hafi gengid fram og aftur \,fir l{evkjavikursvrdid undir lok isaldar. Pegar johullinn hor'lradi mr,ndadist sjivarset, en i'id framris jokulsins hrerdi hann upp i setinlr og pad blandadist jokulurd. Vb Austurvik s6st punnt, 6reglulegt setlag I milli 9169r. tishrauna) en 6r'ist er um aldur pess. I hirsgrunni i'id Austurstrond ve stan vid bensinstodina fiindust f\'rir nokkrum irum laus setlog sem hr.ila I jokulnfinu grigr(,ti. Mikid er af skeljum i pessum logum. Geislaa> t9 l6 IARDMYNDANIR A SELTIARNARNE,SI

19

20 NATT T] R.I-]FAR. A S E, LT IAR.NAR.N E S I Flugwynrl. af ystn hlutn Sebjarnarness. Myndin ynr telzin d. stdrstrauytosfjtir,w 4. okt Ljbsno. Johann Oli Hilruarsson. Fjtit,utadr i Seltjiirn, Grbttn i bnlzsln. Mynd.in ynr telzi,n 19. sept Ljdsru. Jbhnnn Oti Hiltnnrsson. I7

21 NATT If RUFAIT A S E, LT IAITNARNE,S I Bnlzkntjtirn, tji)rn Jilti rued f1 tilbre),tta fuglnlift.. Ljdsw. Hnuhur Snorrason. Giingwstigur nted rile. luli Idordwrstriind, ilt rued Eidis- Lj dsw. Hnuhur 51,? o't"'t' oson. Selrjnr nnrnes 1firlitsno1,n,d. Juli Lidsru. Hnulear Snorrnson. l8

22 NATTURIJFAR A SE,LTTARNARNESI Bnlelznvile, Svnrtibnhlei, i bnhsi,n,!n, eru. setliig raed stei.ngeruiwgut'to. Mynrl,in tar telein 19. jwni Flugnaynrl. nf Frntnnesi og Grittu. Bnhhntjtirn til vinstri. Mynd.in vnr telein 22. Ljdsru. Jdhann d.gilsr Oti Hitruarsson. 'lo

23 NATTURL]FAR A SE,LT TAI{NARNESI Bwdntjh n d Swduynesi. Fji)ishrudugur fjiirugr dur og hriutnrp. M),ndin var tehin 7. d,gusr Ljdsru. IQ istbjiirn Egilsson. Fjnrnn unrl.i,r Rd.dagerdisbnhkn. Pnr pnxn t. d. bnldursbrd., ruelgresi, flih ukdl, fliirunrfi og bldlilja, Mynrli,n ynr tehin 30. juni Ljdsru. IO istbjtirn Egilsson. 20

24 NATT- U nltfar A S ELT IATTNARNES I M lendi vesttn vid Vnlhusnsle ln. Gri6t er vidn pnkid hrudurj'llttwu,t.. Myndiw ynr tekin 6. d.gust Lj6sno. IQ,i.srbjtirn Egikson. Bl ruslzrild vid Bygggnt,d. Br.ennisdley, bald.ursbrrf. og sledgarlzerfi.ll. Myndin pnr teltin 30. juni Lj 6sru. IGisrbj tirn Egilsson. 2I

25 NATT I.] RLTFAIT A S E, LT IAI{NAIIN L,S I Hjnllur ri. Hnln restcln Bygggnrds. I,nrrta yex giljnflnlr.jn innnn uru ynllhun'onl, kl elftingu, husnpu.nt og tunsuru. Mlnrlin vnr telein 30. jitni Ljdsr,n. IGisrbjtir n Egilsson. Grdfgerdur fjdrukntnbur d sunnnmpe rdu Sudurnesi. M),ndin vnr tehin 7. ir'gust Ljism. IQistbj tirn Egikson. Nordurstriind Bnkkntjnrnnr. Sld heiw nd Idesi. M),nrl.in ynr rehin 30. juni Skdgnrherfill er tibernnrli yinstrn rnegin d twyr,tsl;rr1. Lj 6stn. ISistbj orn Egilsson. I{ordnnyert Frnnonesid. IOr tiij-lagnrdnr til yinstri en fish.itt,iinur til h'agri. Myndin pnr telrin 30. juni Ljdsm. IO istbjtirn Egilsson. 22

26 NA:TT IJRUFAR A S E, LTIAR.NARNES I IQ,iuvnrp i Grdttw. Myndin ynr tehin 9. jilni Lj 6stn. Jlth anzt. Oli Hi,ltn arssln. Sjdtnrnnrgnrdur i Grdttu. Guln fllttnn d. grjdtinu heitir gladnsledf. Myndin ynr telrin 11, ngust Ljdsru. Jdhann Oli Hilmnrsson. z:)

27 Ir NATTO R.I-]FAR. A S E LT IAR.NAR.N E S I HITA$TIGULSKORT AF REYKJAI'fK OG ilagr. xonpuosan I SUDUR.RfYXIN I oi I I6I J I r 2 1 4t{M I JAROHITASVJEDI / / \s, HMA TIGULSLINA HTTASTTGULL i t/100r,1 5. rnynd.. Jnrdhitnsvadi.n d. Sebjnrnnrnesi., Reykjmih og Alft an esi ( B en e d.i.kt St eingri,rnss o n, 6 b ir t giign 1997). IQrtil slnir hakkwn hitnns (hitnstigwl) i. efstu 200 rnenurn jor.fiskorpannft.r (grd.lur C n krn). 1 A L A IARDMYNDANIR. A SE,LTIARNARNESI

28 NA-fTUI{UFAR A SEL I-]ARNA RN ES I kolsgreiningirr sina ad pessi,log mvndudust f\'rir tepum lrttm (Arni Hjartrrrson 1989, Olirtur Ing6lftson o. fl. 1995). Fcssi setlog eru nir komin undir steinstevpu og eru pess vegna ekki svnd I 4. mvnd. F)'rir um in-rrn st6d sj6r i Seltjarnalue si e nu liklega um 20 m ofhn vid uitverancli sjivarbord. A Seltjamamesi rni I'ida sji jokulriliir, einkum i grtigri'tishrauultnum (4. mvnd). Liklegt n'ri telja ad iokull sidaste jdkulskeids hatl valdid flestum pessrtu rllium. Idk'r-rllinn hefirr skridid til norclvestlrrs og er medalstefiran 46o R'rir vestan nordur. 3.5 Laus jardlog Eins og fianr kemur i jardfiedikortinu (4. mvnd), er nte stllr hluti Se ltjarllarness hr-rlitrn lau sutn ohortl-r udu m j art)mvndu n tt m. \'icl;r rn.i sjri leifar af lausum jokulrutlningi, til clitrlis 'i Valhfstrhtd. Fessi rudningtrr cr vitlltarllegil trl lokum sirlasta jokr,rlsheids. Adrar lattsar jardmvndauir eru fii nirtima, p.e. r'ngri en l0 pfsund ira. Strarld- og fion-rmvuclatrir eru nest iberandi i Bakkaglanda og I(otagranda, og seunilega er tdluverdur hllrti Eidisins milli Eidisr.ikur og Skcrjafiardar (tr sirmshonar efiri (6. mr.ncl). Mcdalpvhkt jardvcgs er sennilega I bilinu I-1,5 metri, hann er vida sauclborinrr og rndrk hans gagnvart strarldmvuclunum og jokulurd eru vida 69lo99. A jardfirclikortinu (4. mvnd) er siut hvar jardvegtrriuu er pvkkastr-rr. Fjorum6r sem adeius kcmur fial'n i' fioru, hetirr firndist i I(otagranda i Scltii)nr og i Bakkavik (4. rnvud). Pessi florttmcir hefirr mrrnclast ofan vid f-locjnrt)rk og er pess vegtlrl til vitnis um hekkun sjlvarbords. Fjtlr:r-rm6rinn i Seltjdnr hefur verid rannsakadur allittrrlega (Sigurclur P6rarinssou l956, Jor-r lonsson 1956, Porleifirr Eiuarsson 1956 og Olat: ur Ingirlf-sson o. fl. I995). Moinn er ad flnua i 500 metra kafla sjivan-rregir-r vid l(otagranda. Allmjog hefirr gengid ;i tn6iun ve gnil sjivargatrgs og mcitttks og hanu nvnclar nft blurgur sem ertl allt ad 2 nletrf,r i pvlikt. M6rinn er mest r,rm 5 m neclau vid r-r(rverandi st6rstratunss j dvarbord. Nokkrar alclursgreitliugar hafh veritl gerdar I ncdstu l6gr-rm mosius (GLrclmundLrr I(jartilrlsson o. fl og Olafirr Ing6lfsson o. tl. 1995) og prr gefa til kt'ttttn arl mirrinn h;iti bvrjad ad mvndast fvrir r-rr-n ;irttm, og hann var enn ad mvudast fi'rir irltm s:rmkve mt oskr-rla gatali. i S.lt;ottt.rm6ntttn erlt uokkttr svdrt oshttlog. Pad elsta er 2,5 cm l pvkkt og cr Lllrr ira. I'ettir er hicl svonetird;r Saksr'tuarvatnslag, en pad cr nil mikilr';tgt leidarlag i setldgum i og vid Nordur-Atlirntshaf. OskLr lagirl er htrgsanlega konid irr Clrinrsr'dtultnt edir Itverlifldllum (Olafur Ing6lf-ssor-r (). fl' r995 ). Mcirinn i Bakhavik er rltlll pvuuri, r'i<1a ttnl cn-r I pvkkt, en pe kttr lllllll stltrra sr.r<1i en m6rinn i Scltjdm. l.iklegt mi teljrrst rrt) h6r s6 lttu ad rcda hluta af samtl mrisva:t1intt, set-u ut'udast hefirr i sttdi hinuar fbrnu Sei ti arnar. 3.6 Iardhiti I'6tt eugar heitar laugtrr ecla dtluttr mcrki um jardhita s6r-r ad flnua i vfirbortli I Scltl;rrn- L-fIAI{NARNL,SI 25

29 NATTU RLTFA R A S L, LT IAI{NAI{N L,S I arnesi er hcgt ad greina s6rstakt jardhitasi'edi i d(.pri berglogurn pess. Seltjarnarnessvrdid er eitt fjogurra jardhitasveda i hofuclborgarsvcdinu, hin sr.edin eru Laugtrrnessr.rdid, Ellidaairsvrdid og Nftancssvedid ( ens T6massolr o. ff. \977, Hclga Tulinir.rs o. f ). Legtr jardhitas\'rdanna er s(.ncl ;i 5. mr,r-rd, Far sem gefinn er til kvnna reiknadur voxtr-rr hitans i oc i I'rvcrn kil6r'rretra. Pess parf ad gcta ad pcssir rciliningar eru br,ggdir i mrlingr"rm i cfstu 200 m borholanna, par sem aukning hitans nidur i r.id er lang mest. H6r er um ad red;r drrnigerd lighitasvrdi, lr.r serr hiti vatnsins er lcgri en 150 oc I eins kil6metra civpi. Ad uppruna er jardhitar,atnid irrkoma senr seirlar nidur i 2-4 km d(,pi, hitnar par og strcvmir sidan til r,firborc)s um bergsprungllr. Ehki er talinn vela neinn sf,llrgrngur I milli j i-rrdhitasr.rdanna. Sf refhissarrlsaturr&lin gar benda til pess acl jardl-rita\.atn Seltjirrnarness sd irrkomuvatn af landssvrdinu \restur af Langjdkli, sem sicjan hafi runnid samsida gosbeltinu til sr-rdvesturs. Umfhngsmiklar edlisvidnimsn'rrlingar hafa i'erid gerdar I sudvestr-rrlrrndi (Lirdvik S. Georgsson l9b5) og sn.dja prtr samsatlrmitling.rlnar Llln lennslisleidir heita vatnsins. jardhitaborholur eru nir ordnar sjo d Seltjarn:rrnesi, og hafh fj6rar peirra vericl nittar ad r,rndanfcjrnn, hollrr SN 4, 5, 6 og 12. Nijasta holan (SN 12) r';'rr virkjud Jardhitar.atnid er nott'ld til uppl-ritunar h('b('la med varmaskiptr-rm. I l. trjflu cm sind l-riimarksaf'kost hverrar borholr-r og r-atnshiti. Ranns6knir bencla til pess ad jar:dl-ritasvrdid undir Seltjarnamesi skiptist i prjir heitiu'rtnskerfi (Hrefna I(ristmannsc-lirttir 1986). Efsta kerficl ncr niclur I 600 m d(,pi i sutlurhluta svedisins, en nidur i unr 400 nr i nordurhlutanlrnl) r'atnshiti er prrr 6Ao-70o C. Arn'acJ kcrfr cr i norc)urhlut;rnun-t i n] d. pi, lror e r vatnshiti 80'- 100' C. Frirlj;r heitavatnsherfrd er i I m cl(.pi og gefirr af sdr 130' C heitt vatr.r. \rirtnid er tiltolulega kl6ridrikt, og hcfirl lil6ridstr.rkr,rr r.atnsins farid varandi sidan nyting \'.rtnsins htifst I970. Talicl cl firllvist ar1 dclingar irr holunum hatl i f-or metl sir ad sj6r stlcvmi nidur i berggrunninn og bl;rnc-list pirr jardhitavatninn. 3.7 Landbrot L;rndbrot er ti)ir:r-crt Sunnan r-negin hcfur parl I Seltjarnarncsi. verid llvarlegast i I. tafla Ji'irdhitaborholur i Seltjamarnesi, sem rr\tttrrl errr i hitar cittr Borholur D. pi i rnctrun-r Himarksal-ki)st litrrr..i sckirnclu Viltnshiti OC SN-+ SN-5 SN.6 SN r I I 00 lr5 ll7 106 Il0 Htimild: Htlgn Trtlinius o.,f/ og IAI{DMYNDAN I R A S E, I-T IAI{NA t{n }.,S I

30 NATTURUFAR A SE,LTIARNARNESI strondinni rnilli Lambastadagranda og Sandskrrrr)s, og norclan rnegin i milli Rfdirgerdisvar;r.r og Mi.rarhirsatanga. A undarnf-ornurr-r ;irum hefur vida verid komi<j fi'rir dflugum grj6thlcdslum til vrrnar sjir.arrofi. I skrlrslu Fjarhitunar h/f Lrn sjcivarr-rir I islandi (1995) er m. a. irttekt I landbroti i Seltjarr-rarnesi. Far keinur fiam ird enn cr irrb6ta porf I nokkrum stodum, og eru sctt;lr fran-r tillog- Llr Llm fiehari sj6r.arnir. Strrnhr.rmt fbrnum og n(,jurn heirnildum hafi odru hverju ordid tijlur.crdar skernrndir ai n-rannvirkjlrm l Seltjarnernesi r.egna sjdvtrrgangs og fl6da. Miklar skemmdir urdu t.d. 29. okt6ber 1936 \'egna brims og sjivarf16da, en pi er sagt ad sj6r hafi gengid r.fir Seltjarnarnes og skemmt hfrs og her, (Vedrittan 1936). Hinn 6. f-ebrirar L970 r.rrdu skemmdir r.egn;r roks og sjivargangs og kjalltrraibird f\'lltist erf sjo (\'edrittur 1970). Fl urdtr einnig skenrrnc-lir vegna sjlvtrrgar-rgs 5. janirirr 1984, einkur.r.r i Lambrrst;rdrrhverfi par sem sjor flcdc-li ir-rn i h[rs, og I varn;'lrgardinum milli SutJurness og Gr6ttr-r (cibirtar sk(,rslur B :rj artcknifirrdin gs Seltj ;rn'r arness ). Svokallad Blser-rdafl6d hinn 9. janirar 1799 hefr-rr pri s6rstddr-r, ;rd pad er eitt mesta storrrrf-l6d sem sdgr-rr fhra af i sudr.esturhorni lanclsins. Fi fiir sarrall st6rstrallmsfl6d, r.edurhrd, rihlardancli og Irigur loftpn'stingl1' A Seltjamirrnesi cr talid, :ld sj<ir hafi ger-rgid um premur metrurx (5 llnr-rm) hrrra en i r.er-rjulegr-r st6rstranmsf-l6di (Sigurdur B. Sir.ertsen I97l). Fvrir innan LirmbasttrcJi gekk sj6r pr.ert vf-ir r-resid til nordar-rstlrrs og r.ar Seltjarnarnes ptrnnig adskilicl fii meginlar-rdinu it.m.k. i hifl(rdinu. Fl6did er talid hafa r.erid rirmlegu 500 r-nctra (300 frrdrnt'r) breitt og \rar cifrtlt monnunt og hestunt. MccJ;rlst6rstraumsfl(rcJ er 2.2 m ofar-r vid n(rlllinu l'rrclarherfrsins, pannig ad Biscndafl6did hefur l'rugsanlcga rriid rirmlegir 5 m hrd samkvcmt pessr,rm heimildum. A 6. m\.nd er s(,nt hvernig fl6did heftrr ger-rgid r4ir tidid (skvggt sr..rdi). Toluverdur hluti Eidsins r.ar i um 3 m h,rd og litill hluti adeins i rir neclan pi hed. Vid bvggingaframkr,emdir undanfhrna n.o iratugi hefirr r.crid h.llt upp Rei,kjavfkr"rrmegin, pt'urnig ad r.firbord er par nr-i ekki neins stadar legrir en r-r.p.b. 4,5 m. Seltjarnarnesme gin hefirr r.idast hr.ar verid 1\ llt upp f 4 m hed og \rarnargardar hafi verid gerdir i nokkrum stodum. Fess mi gcta ad brndab(.li i Seltjarnarnesi r.irdast idr-rr fi,rr oll hafh verid r.el ofan r-id 5 n"r hrdarlinuna) nema e.t.r.. Eidi, scm mun hafh stadid i urn 3,5 m hrd nordan i Nesinu (6. mr,nd). ' " - \.:' -.'-_..... vinanslis ' varrlisa, r - '-' H o ":"'t '... t-.-'-,, ''-.) ' >xpocrs,sxar uj N A jl+_4=:0, 6. wynd. BdsendnJ-l6did 9. janir.nr Skyggdn spadid slnir ri.retlnd fl dasvcdi, en Jl did mun hnfn nd.d 5 ruetrxnw upp Jj,rir tnednlsjmnrbord. Einnig er si,nd legn Eidistjarnnr og Lnmbnstndntjnrnnr (ddkh shyggd st,a,di), en nlt hefur verid fi,//t upp i pessnr rjnrnir. (Jrlirttrt' tressitts ruidnst ttid mednlsidynrfnllnhad. IARf)A,1 YNDANIR A SE, I-TIARNARNESI 27

31 NA-f IURUFAR A SE, I-TTARNAI{NL,SI 3. B Sjdvarstodubreytingar 'fdluvcrt hefur verid rittrd um sjlvarstodubrevtingar h6r i landi. Ranns6knanidurstodur til Seltjorn erl.r nreclal helstu gagna urn sjir,- arstodubrevtingar I SncJvesturlandi (Sigurdur F6rarinsson 1956, I'orleifur Einarsson 1956, <1n 6r-rsson 1956 og Olrtirr Instilttson o. fl. 1995). I'ar sem mrir rnvnclirst ekki i sj6 er fjon-rmirrinn til r,itr-ris um hrkkad sjivirrbord sidan hann r';rr i mr.nclun. I(silpdrungrrgreiningar s('nir ad fjorrrn6rinn i Seltjorn hefr-rr nl'nclast i cisdltu ctla litt soltu vatni, og virdist sjlr';rrbord hafa hekkatl urn a.m.k. rirma 4 lrrctra sidan nr6rinn t6k acl mvndast fi'rir un-t ;irum sidan. Ennficmr.rr rr-ri ilvhta ad sjir,;rrborc) hafl hckkad um a.m.k. 2 rr-retra siclan ef-sta lirg mirsins m1,nd"5tr, f\'rir um pad bil imm. Hvortveggja eru l6gmarkstolur. NicJurstad;r pessara athugana er sir, ad sjiivarbord hirfi hekkad I Seltjarr-rarnesi a.m.k. a<l jafiradi um rirmle ga l/2 mm d lri undanfrrrin nokkur pirsund 1r. Meld hckkun sjivarborrls getlrr stafrrd brdi af auknu \.etnsrlagni sjir-.rr' (eustatiskum brcr.tir-tgun'r), og landsigi. Lili legast er talid, ad 1 pvi timabili sem h6r unr rrdir s6 adallega um ralln\rerulegt landsig.rtl retla. Fctttr er i samrrmi vid nidr.rrstodur jarcl fr;rdilegra ranns6kn;r i sudurstrond landsins (sji Pil Imsiand og Forleif Einarsson 1991i. en par virdist landsig ad jafhadi hafh verid unr 0,8 mrr-r I lri sidr-rstu frin. Sj6m:r:lingar islands hafa mrlt medalsjivarborcj i Revkjar.ikr"rrhrjfn sidar-r 1956 (7. mr,ncl). Merltrlsjivarbord virdist hafh held<acl atl jafiradi nnr 3,4 mm I lri i timabilinu (P;ill Einarsson 1994). Petta stafhr arl l-rluta til lf hitgfrrra sveif'lurn af stjarnfirdileg Lrm toga. I,cgar tillit hetr,rr verid tekid til peirra, pi ster-rclur eftir ad sjdr,arbord i Revkja vihurhofn virdist ad jafnat)i hafa hrld<ad nnr 2,4 mtn i iri sidan 1956 (Plll Einarsson 1994). Medalhekkun sjivarbords hefur vicj.r um heim i undanfbrnum iratugum eimrnitt mrlst um 2,410,9 mm i ir:i, og er talid ad herr t {o E_c o.(s cn- 2,30 2,20 2,10 o-o---1' o o a a _ - 2, m t, tt d..sj at n t'st ii d u lt r e t t i ng nr i R e t, kj nt, i k u r h dfir. n tinanbilinu I , s n r,n ky,e tn t m n / i ng u n t Sjltmtlingn islnnds (I'n// Einnrsson fqql). 28 IARF)MYNDANIR A SE,LTIARNAI{N ES I

32 NA-TTLTRUFAII A SL,LTIARNARNE,SI s6 um ar.rkningr-r sjivarrnagns irrl r;tda r.cgna brddnunar jokla (e ustatiskar brer.tinear). Fessar mrlingar i Revkjar.ikr,rrh<)fn bcncla pi'i ehki til pess ad neitt raunverulegt landsig hatr ordid i Seltjarnarnesi undanfhrin prjariu 1r. Eins og idur scgir verdur po ekki kor-nist I'rjl ad ilr,hta ad landsig hafi orcjid ;i Seltjarnarnesi undanfhrin iirpirsund, a. m. h. sem nenur rirn-rlega 0,5 mm i lri ad jafnadi. Seltjorn hefur i,rst r.erid lokud h'rir sj6, og flestir peir sem um Seltjorn hafa ljallad h;rfa gert rid lr'rir ad tjomin hafi enn verid alvcg lokud fi.rir sj6 i landnimstid, en rilllltar er orarlcgt ad tullrrda unr pld..\ Inrrncsjuut cru grunsamlega morg tjarnarnofh notud urr st6dnvotn Fa. sem g tir sjlvarfhlla, eda grunnilr r.ikur sem crll vel oprnar til sjivar. Fad r.irdist hugsanlegt ad til fbrna hafi tjanrarnirfhid einnig r.erid notad um l6n par serr-r tengsl voru til sjivar I fl6di, eda par sent sjir'- G R OTTA Gamla Seltjorn Berggrunnur nedan sj6varm6ls valh 0 s a- H D '..\ "-21' ffi f:.i:.:i FJorumor ffi on"n"u"-o* a l,-, -) -/' N A II O 2OO 4OC 6OCm 8. tn1,v1fl. Hugsnnleg lega giitulu (e lstu) Se ltjnrnnr f),rir lnnrlndw. Gert er rod fyyiy nd flh uw6rinn bn,di i Seltji)rn rtg Bnklznvik hnfi r,nl,ndast i mirlendi setm lnr var. Aftnhnhnwpnr gntu hffi legid utn Se/tjnrnnrriJ', 0g ptert tfir Bnhlznvih. Utlinu.r Nessins tuidnst pid ruednlstdtstrnutnsfitiru. IART)MYNDANIR A SELTIARNARNESI 29

33 NATTURUFAIl A SELTTA RNAI{N E,SI arfalla grtti. Likur eru li'rir pr.i ad Seltjorn hafi verid opin til hafsins er Rer,kjal'ikurmildagi \rar ritadur I379 (Trausti Einarsson 1946). A 8. m,vnd er gerd tilraun til :rd si'na legr-r gomlu (elstu) Seltjarnirr. Pess r,ar getid l-16r ad ofan ad m6rinn i Seltjorn og i Bakkavik vcri senr-rilega sama rl\rndunin. Eftir ad m<imrtndun hctti hefirr mr,ndast tjorn vegna hrkhads sjir,arbords. Gamla Seltjorn hefirr pvi ekkr rti eins r-rid irt ad Seltjarnarrifi hcldul eitrrri': langt irt i Bahkavik. Agangr-rr sjivar heiur' sm6m saman ordid pess valclancli, ad ;lftlli.i kamparnir l-rafa f-rrst inttar, og nirverrrn,-1i Bakkatjorn cr pvi pad sem eftir cr af hinni gomlr-r Seltjorn. H6r cr liklega hornin ski'r' ingir-r i pr.i hr,ersvegna j,msar gamlar heirl ildir kalla Bakkatjorn Seltjorn. 30 IARDMYNDANIR A S E, L-f IAITNARN L,S I

34 NATTU RUFAI{ A SE,LTIARNARNES I 1 GRODLIRFAR A SE,LTIARNARNE,SI IQ'istltjiirn Egikson Sr-rclin sen'r h6r er flall;rd Llrl erll sidustu obvggdu spildurnal i landi bejarins og nilgast pad ad vera I kmr ad flatarmiili. Lanclid er alit llglent og irthafsloftslarg rikjandi, p.e. rok, r'inciasom slllrrlrr og tiltoir-rleg;r l'rlvir, umhlevpingi'rsillnil og snjcil6ttir vctllr. Gr(rclurfhl m<itast mjog af [ressum umhverfispittum. Auk pess hetur birsettr haft mihil thrif I g16c)urfhrid, f\'rstu aldirrrar vegna landbirnadrr en I pessari dlcl vegna ('miss;-l ;lnnarra fi;rmkr';trncla. adlllega p6ttingar bvggdar. Vetn'angsferdir vesnil grcidurranns6kna vorn fhmilr sluxilrid 1987, cn svitrji<j hafdi ekki r.erid rannsakad idur svo krlnnlrqt se. Gengid var um svcdid svo sern kostur var og hiplc)ntutegr-rnclir skricjar isamt lvsingr-un ii gr<idurlcnclr-ur-r. Nidulst6cJLlrnilr crll birtirr i pessari skirslu, sem \';1r skritud sidla vetrar 1988 og cndnrsho<jurj haustir) A 9. mvnd cr hrtgt ad sjl skiptingu Nessins i gr6dr-rrlencli samlc'emt r-rppl(,singr-rm fr'l ir ir-ru F.rr s6st ad I mestun hluta pess er fjdlbrevtt graslencli og tiur. X{elar o51 m6- Icndi cnr i hluta \,aihirsahrcjar. \'otlcncli er vid B;'Lkkatjorn og i Dr.-klurn. f)nnur gr6cl-rrlcncli en-r pad litil ad flatarnrlli ar) palr koma ekki frirnr ;i kortinu. N{ri par nefha strandgr6dr-rr og fldg. Til prginda var ranns6linasvrdinr-r skipt i 7 svrdi (10. rnvnd). Br.rjad er l Sudurnesi (1. svcdi), sidan fiarirl ri si';tdid unrhverfls Birkk;rtjorn (2. svrc)i), pl l tirnin scrn umlr.kja NcsstofLr (3. svcdi), I svrclid vestiln og r-rordar-r vic) Riclagcrdi (4. si'rdi), i Gr6ttu (5. svrdi), i V;rll'rirsahed (6. svedi) og loks si'edid sunnan vid Vall-rusal-rrd (7. sr,rdi). Fjallad er um istand gr6durs og umgengni. I(afli er r-rrn tl6ru svrdisins og birtur er fl6rr,rlisti, scm er skri vfir prr hipldntr-rtegr-rndir sem skridar hafa verid i Nesinr-r. 4.I Gr6durfar einstakra sveda +.I.1 Sudurnes Mcstur hluti Sudurness er golfi'ollur og I stirrar spildur, sem vorll ridur unclir frskitron- Lllrr, \'ar ekid n"rold skommu furir 1987 og sid i gr;rsfrri. Auk pess tirku kartotlugardar, hestagirding og trin sitt pllss en hath nri verid logd undir golfvoll. Segja ml ad einungis f;aran og fjorukamburinu s6u nohkurn vegir-rn ntittirrr-rleg hr.ad gr6durfar r.ardar (I. sr';tdi i 10. rnvnd). Gengid var i Sudurnes fii Bahkagranda skarnmt fri Osi. Farna verda f'rst fr,rir sl6ttir melgresisflikar med tirnvingli, 6rr"rarfabIett- Lrm og tirnfiflaflikum. Vida en-r hfsapuntsbreidur, njoli i stangli, en ttigamnra og baldr.rrsbrii i jodrum. Vallarsveifgras er auk pess nokkucj lbcrandi lsamt i<attartungr"r og lol<asjodi. Bjirgstor finnst i stoku stacj. Nohkru slrnnar er hest;rgirtling. Par voru prjri selleg l'rross I bcit (sumarid 19BZ) en grcidur aftur i rn6ti illa trodinn og bitinn. GRC)DURFA R A S F, t-tta RNARNE,SI a 1 J I

35 NAT'lUNUFAR A SL,L-f IAI{NARNE.SI Petta sr':edi kallast Drldir (eda Dalur). Far er snotlrr tjorn umkringd l6firti, sem ar-rk pess nrr ad vaxa langt ft i tjomina. A milli mii sji skridlingresi og m('rasaudlaukur er vitj'.r iberandi. Lengra fri tjorninni er p('ft graslcndi med tirnvir-rgli, brennis6ler', lokasjcidi' tfgtrmllrll. kitmeui, tirnfiflum og kloelftingu' Sums stadar n-ri sjl miadurt, fiallclalafifil og krossmctclru. A smeblettutn er r;rkirra og par vrxa rrotlenclistegunclir, t.d. m('rastor, kl6fifh og hrafirafifh. Austan og vestan vid Ditldir htkkar landid' I'ar voru idur fiskitronur sem nit hafh veric) fjarlitgdar cn mold ekitl vfir og slcttecl irr' Fessal moldir e rn uir vaxllar sidgresi. Sunnan vid Dtldir vorr.t hins vegar kartoflr.rgardar og umhr,erfts pl dafiradi hirsapuntur vel. Far ertt nir sidgresistlatir n('ttar undir golfi'oll. Vestan vid veginn sem iiggur ad golh'ellin- Llrn \roru l-rirs (horfln 1990) og afgirtur tiln blettur' (tfingasr.rdi logre glu) og virdist hann nj6trr fiidr.rnar. A nvrdri hlr-rta titnsins eru tf u- vingr-rll og bllvingull rikjandi, e 1l i;ms''tr bl6mplontur prv<1 auk pess vollinn. Ml prr nefna hrafiralih-rkhr-r, gulmt)dru, hvittnodru' krossm<-rdru, bl6dberg, mariltstak'k og brennis6ler'. Adrar iberi'rndi tegundir eru kloclftir-rg. t('tulir-rgresi, r';rllhcra og hvitsn-riri ' Svdri hluti tirnsius var betltr sprottinll og leit svo rut sem irant.r het-di tengicl fburd. Parna rikir [iejl c'aslendi l/ /4 tun [T:Ej vottenoi ffi r',l6tenoi [i=.ii*=l Metut El Kartbfluqaroar [ilii:] [-:-:-il nnr6ia -v '- t 400 6O0 m 9. mt,nd. Grtidurhort nj'se ltjnrn&rvtest.

36 NATTURUFAII A SEL-f IARNARNE,SI hi.lidagras med idurncfhdr-rm grosum, isamt tirnsirru, ttlnfiflum og miklu af brennis6lev. Ritt r,estan r,id girdinguna er guli'idirr.urni ad vaxa Llpp irr sverdinum og nidi crn hrcl. F{ann er annilrs sjalds6dr,rr villtur ti Nesinu. Graslcndi nrr sirlan ad gorllu skotbvrgi ve stast I Nesinu. Sunnar erll s\.o sl6ttar flatir gollvall;rrins adallega \,axnar sidgresi. Nordanvert I Sudurnesi er litt grciin hnullungafarir. Of;rn vid hana er fjdrr"rkambur par sem baldursbrd, tfr-rvingull, tirnfiflar, tigarrlrra) kl6elfting, blililja og hrimbladka kon-rast r,el i legg. Sama cr ad segja urn fjoruna I sunnanverdu Nesinu. Hirn er r,flrleitt st'rgr('tt og litt gr6in. A milli steina nii po frnna blililju, sjii.arfitjlrng, r'allarsveilgras, tigamllrll og baldursbri. Ofan r.id fjoruna vid Urdir er malarliambur erla svrdi sem hafa r.erid hrld<ud af mannar.oldum til ad fordast lgang sjir.ar. Far er nokkud fjolbrevttur gr6dur) t.d. hrlsapuntur, tirnr,ingull, hjartarfi, sk;'lrififill, skrids6ler', tirnfiflar og baldursbrl. Fi'rllegur og srrlilega gr6inn nralarkarnbur er i,id l{elguvik. Birdagrandi og Birdatjorn eru allst;lst ii Nesinr.r. Grandinn er r.el gr6inn, enda iburdur nrgur af driti fugla, einkun-r krir-r. Par vaxa baldursbri, l-rrirnbladka, fjorutrrfi, hirsapuntur, r'allarsveifgr;-rs, blllilja, ijorukdl, brennis6ler,, tirnfiflar og tdgxnlrra. Botngr6dr-rr i Br-idatjorn er litill sern cnginn.,/) -T' Vtsvaai c,rjj;j \:i'i* 1: m 10. tut,nd. Skipting bvggdrn syrdn n Se ltjnrnnrnesi i syrdi!e!1nfl grtidurrnnnsdknn. I J ' GRODURFAR A SE, I-TIARNARNL,SI

37 NATTT]ITI.]FA R A SELTIAR.NA RNESI Undir Svartabakka er sendin smihnullungafjara. Par er fremur gr6durlitid en p6 rnl frnna flika af hrimblodku og nokkud af fjorukrili. i minna mcli eru baldursbri, tfnstira, t[rnfif]ar, tigarnura', vallarsveifgras og hirsapuntur. Med jodrum golfi'allarins, idur en komid er i fjoruna, eru sums stadar spildur F"t sem gr6dur er folbre)rttari en inni i r.ellinum sjilfum. Parna vaxa einkum tfnstira, skarififill, hfsapuntur) tr.invingull, gulmadra, kattartunga, tigamura, tfnfiflar', r'allarsveifgras, lokasj6dur, snarr6tarpuntur, htilmgresi) Lrmfbdmingur, kl6elfting, e ngjar.ondur, gullr.ondur og geldingahnappur. A Sudurnesi voru skridar 73 tegundir hlplantna auk ettkvisla tirnfifla og undafifla Bald<atjorn Sr.rdid sem h6r verdur l('st og umlvkur Bakkatjorn markast af Bakkagranda, I(otagranda, Nestrodum og Tjarnarstig. Gengid var rangsclis umhverfis tjornina og ferdin hafin vid sudvesturenda hennar (2. svtdi I 10. mvnd). Ad sudvestan, Fat sem Bakkagrandi og I(otagrandi mrtast, er breidirst lrl vegi ad tjorn. Par rikir graslendi i sendnum jardvegi. Helstu tegundir cru hisapuntur) melgresi, skridlingresi og tigamura. Adrar iberandi tegundir eru lokasj6dur, mi'rasaudlaukur, nj6li, tfinvingull, r,allarsveif-gras og kl6- elftir-rg. Nrr tjorr-rinni er votlendislig, cn par ber mest i skridlingresi, tigamuru, m(,rastor, knjilidagrasi og l6feti isamt hilmgresi, gulstor, hrafhaklukku og vrtuskirfi (r,rtusefi ). Vegurinn irt ad golfi'elli liggur sidan p6tt med sudurbakka tjarnarinnar. I vegkantinum ml finna (,msar tegundir, t.d. baldursbrl, fjoruarfh, florukil, hjartarfa og vallhumal. Sunnan vid r.eginn er Bakkagranc-li og utan vid hann er falleg sandfjara. Grandinn er vel gr6inn og breidastur par sem \regurinn bugdast n&st tjorninni. Far rikir vida melgresi en adrar tegundir eru einnig iberandi. Ml par nefha r,allarsyeifgras', ttrennis6ler,, krossfifil, fjoruarfa, hladkolh-r, bl6darfh, h(rffifil, tdgarrllru, haugarfa', skarififil, mariustakk, ttihr.onn, holnrt, kattartlrngu) kl6elftingr-r,, augnfi6, skrids6ler,, skridlingresi, snarr6tarpunt, silfirrhnapp og hlhngresi. Austar er grandinn mj6rri og [',". rikir hitsapuntur, nj61i, baldursbrl, tirnvingull, r'alll-rurnall og pistill. Sj6lf tjaran er breid sandfjara. Par er litid r"rm gr6dur nema ef-st i fjorunni, undir grandanum, en sj6r nar sjaldnast pangad upp. Nordan vegar og austan r.itl Bakkatjorn ad byggd er m breid gr6in spilda. Par rikja snarr6tarpuntur og tirnvingull. Sums stadar eru blettir par sem mikicj r,ex af lokasj6di, gullr,endi, engjavendi, hnirskakrrkli, Ltlrlfedmingi, m('ras6ler, og ar-rgnfr6. Handan r.id spildurla er legd (Rls) sem er beint framhald af Bakkatjoru og ter-rgdi hana fvrrum r.id Seftjorn. Seftjt)rn er ntl horfln undir hr.is. Fessi hgcl (Risin ) e r liklega strrsta votlendid sem eflir er i Seltjarnamesi. f blaut.trtn lrnunurn eru l6f6tr-rr, gr-rlstor og m('rastor rikjandi tegr"rndir. Farna ml einnig sji hrafnafifu, kl6fifl, h6fs6le1., skridlingresi, vrtusef, mirasaudlar-rh og knj6lidagras. Nordan viij lrnuna er Hestasnkhi. Landinr.r hallar nidr-rr ad lrnunni sem idur vtrr nefnd og hefur pad verid rast fiam. Farna e r ntina prelbitid p('ft graslendi. Aberendi tegutrdir eru trinsira, skarififlll, m('ras6ler,, brcnnis6ler,, lokasj6dur, tigamura, gulstdr, ntarittstakkur, glevm-m'r-ei, hvitsmiri og vallhrra. Grastegundir eru allar bitnar nidur i r6t. Eftirfarandi tegr.rndir fundust: r'allarsveifgras, tirn- 34 GRC)DURFAI{ A S E, LTIARNARNE,S I

38 NATTL] RUFAI{ A SELTIARNARN h,s I vingull, hilingresi) \'arpasveifgras, snarr(rtarpuntur, r,allarfbxgras og hilidagras. Einnig rnd nefha iallelftingu, haugarfh, gulmodru, vallhrru, tirnfifla, nj6la, baldursbrl, skrids6lel'og bl6darfa. A pessari upptalningu mi sji ad tc gundasamsetnin gin er nokku d f-1- ol brevtt. A morkurn Hestasn'kkis og Nestradar er girding. Vid hana r.ex gr6skr-rmikill pistill, umfedmingur og giljaflrkja. Vest:rn r.id Hestirsn,kki er Tjarnartrin. I pr.i eru fj6rir skurdir en sant sem idur er svrdid nokkud rakt. Fad s6st m.a. I tegur-rdasamsetningunni. Nest tjorninni mi t.d. finna bletti med m('rastor, m('radirnurt, h6fs6lei', hrathaklukku, kl6fitu og gulstor. Med nordurbald<a tjlrnarinnar vaxa mi'rastor og r,rtusef i. blettum isamt hilmgresi, skridlir-rgresi, tigamuru, knjilidagrasi og gulstor. Um pad bil l0 metra fii tjarnarbakkanum er kantur sem markar I(otatirn. A hou.rvaxa sk6garkerfill, kirmen, rtihvonn, njoli, trinfiflar, tirnsirra, lokasj6dur, brennis6lev o.fl. tegundir. Ad lokurn var farid til sudr,rrs medfram I(otagranda. i h"nn hefur r.erid ekid st6rgriti til stvrkt.r. Sjdvarmegin (Seltjarnarmegin) er sl6tt 6gr6in sandflara. Efst i grandanum peim rnegin rni finna bl6mlegar fjorujurtir, svo scm fjorukil, fioruarfa, melgresi og blililju. Fr.rir innan grandann er fingerdur sandur og gr6dr-rr gisinn. Far vaxa melgresi, hirsaprurtlrr, fjoruarfi, baldr-rrsbri, tigamura, trinvingull, r,allarsr.eifgras, baldursbri, blililja, bl6darfr og f;orukil. Nrr Bakkatjarnarbakkanlun er gr6dr-rr p6ttari a 2-3 m breidu belti. Far rikja tirnvingull, r,allarsveifgras og tigamrlra. I florubordi Bakkatjarnar vex hins r,egar skricllingresi, l6fiitur., r'rtusef-, hrafiraklukka og hiilmgresi. I nigrenni Bakkatjarnar voru skridar 78 tegundir h'iplantna auk rttkr.islar tfnfifla. 4.I.3 Nes Umhverfls Nesstofr-r erll st6r ttin sem markast af br,ggd ad austirn, Nestrodum ad sunnan, Itrr-itsborgarvegi ad r,estan og Ni.jabe ad nordan (3. svcdi i 10. n-rvnd). Fau en-r flest slegin. Helstu tegr-rndir scm i peim vrxa eru tirnr,ingull, hilidagras, r'allarsr,eifgras, hvitsmlri, tirnstira, brennis6ler,, sharififill, tirnfiflar, lokasjcidur, hilingresi, snarr6tarpuntur, r'allarfbxgras, kl6elfting og haugarfi. A Nesstofuhladinu og vid nidurnidd ftihirs mi sj6 hladkollr.r, hjartarfa, hfsapunt, brennis6ler', skrids6ler', r,arpasveifgras, nj6la, bl6darfa, tirnr.ingul, l-raugarfa, tigarr-ruru, baldursbri, mariustakk og ttinsfrr"r. Snnnan r.id stofuna vex st6r breida af bl6dkolli (Songuisorba officinolis). Petta er vel pekkt lrkningajurt, e ins og vidurnalnid oflicinalis, serr pidir lr,fjabrid, bendir til.,4,ttkr.islarheitid Snnguisorbn er dregid af latnesku ordunum,,sanguis" sen-r pi,dir blod og,,sorbere" er merkir ad draga eda drekka i sig (J6har-rnes Lid 1974 og Agfst H. Bjarnason 1983). Gornul islensk nofh benda einnig til hkningamittar plontunrrar) t.d. bl6ddrekkur, bl6djurt og hr,eisujurt (Steind6r Steind6rsson 1978). OddLrr Hjaltalin (1830) telur upp imsa kr,illa sem jurtin getlrr lrknad, einkum bl6dgang og lif-s{'ki (nidurgar-rg). Flann scgir m.a. ad urtin hafl barkandi og sn,rkj'rnd' kraft. Ad duft af r6tinni stilli lif'- si'ki og bl6dgang. Og ad s6 pvi strid i shurdi stilli pad bl6dris. Pr.i mi geta s6r pess til ad leknar sem h6r hofijr-r adsetur hafi rcktad pessa jurt i stadnurn og e.t.\,. einhverjar fleiri og n('tt pcr til hkninga. Fvi vrri ekki fr vegi ad halda bl6dkollinum vid d peirn stad par sem hann vex nf. A Nestirnllm og nigrenni vorr. skridar 24 tegr-rndir hlplantna auk rttkvislar tfnfif'i:r. GRODURFAR A SELTIARNARNESI 35

39 NATTIJRL]FAR A SE,LTIARNARN L,SI 4.I.4 Ridagerdi - Snoppa I'etta svedi er nordl.estasti hluti Nessins. Fad markast ad austan og sunnan af Efiattirri og I(nftsborgan'egi en ad vestan og nordan af strondinni. Mestur hluti pess er rirn og kartoflugardar. Einnig f'er land r.rndir flshitror-rur og fiskverkunarhr.ls (4. si.rdi I 10. mr,'nd). Tirnin nrst Ridagerdi, p.e. Nordurtiln og Vcsturttn) voru 6bitin og vel sprottin. Aberandi voru gul bl6m brennis6ler..jar og skarififils, raud bl6m trinstirr.r og bidukollr.rr tr-lnfifla. Af grastegundum md nefna rrinr.ingul, vallarsr,eifgri'rs, hllingresi, hdlidagras og snarr6tarpunt. Einnig var nokkud af kl6elftingu. Vesrar er tfnid hins vegar beitt hrossum. Far er brennis6ler, mjog dberandi, enda sneida hrossin hjli henni. Adrar tegundir sem rnikid ber I eru: tfn\ringull, hilingresi, r'arpasr,eifgras, hvitsmlri, ttnfif1ar, skarififlll, haugarfi, vallarsveif'gras, lokasj6dr,rr', r,egarfi, mariustakkur, hrafnaklukka, kornsfra og tfrn.ingull. Vestan vid tfnin d Snoppr"r eru fiskitronur sem enn eru notadarvid skreidan,erkun. Undir peim er allr,el gr6id. Gr6dr"rrinn er ligr,axinn og trodinn, en talsvert kroftugur eins og vill r,erda i slikum stodum. Fama vaxa htisapuntur) brennis6lerr, trinfiflar, haugarfi, hjartarfi, r.allarsr.eiferas, baldr-rrsbri) \rarpasveifgras og nj6li. I(artotlugardar eru i Litlular"rt og St6rr-rlaut sllnnan vid tiinin. Umhr.erfis pi er graslendi med hfsapr"rnti, tirnr.ingli, vallarsr.'eifgrasi, brennis6lev, krossrnodru o.fl. tegundum. Medfram I(nirtsborgarr.egi, beggja \regna) err-r fallegar breidur af sk6garherfli og sums stadar i jddrum hans r.'ex giljaflrkja innan um annan gr6dur. Sjivarkarnburinn vestast I pessu sr.rdi kallast einu nafni Bakkar, seffr s\.o skiptast i Ve sturbakka og Rldage rdisbakka. Vcsturbakki er st6rgr(,ttur og litt gr6inn. Innar-r vici hann er fingcrdur sanclur. Par dafr-rar melgresi lgrtlega lsamt fjorrkili, baldursbrl, nj6la, tirnfif1um, r'allhr-rmli, tdgirmuru, h(rsapr-rnti, vallarsr.cifgrasi, kattartungu og r.egarfh. Innan r,id Bakka, i Dal, er nir birid acj aka miklu af jardi'egi (lrid 1990) og par med evdileggja ltad gr6dr.rrfelag sem par c-lafhadi svo lgetlega. Nidur af Bokkum sjivarmegin (Seltjarnarmegin) er fhlleg sar-rdfjara. Efst i hcnni er rnikill og r'6xtulegur fjorugr(rdur, t.d. melgresi, f;6n-rarfi, fjoruktil, hrfrnbladka, blllilja og b:rldursbrl. Med nordurstrondir-rni allt ad Br,gggardi fi'rnst sams konar fjorngr6dur en fjaran er par vitla st6rgr('ttari. Milli Nordlrrtrins og sjir.ar er mj6 6rckrud rama. Far vex giljtrflekja i a.rr-r.k. premur bletturn innan um vallhum;rl, kl6elfiingr-r, hfsapunt og tlinsirru. Auk pess r.ex hirn I smiblettum r,id IQrirtsborgar\.eg) i Litlulaut og vid Nestradir. Pessi jurt l-refirr acleins fundist d prernur' dcjrum stotjum d lanclinu (sji kaf-la 4.2). A sr,rdid r.id Br,gggarda hcfr-rr r,ericj ekid nokkru af jardr,e gi, sem nir er nrstum allur gr6inn. Par mi sjl mjog fhllegar breidur af sk6garkerfli og hfistrpuntur, skrids6lcr', baldnrsbrd, rtihvonn og tiurfiflar erll gr6skuleg. AIgeng en-r hilidagr:rs, r,allarsr,eifbras og tiutvingull, en auk pess vaxa pama bl6dkollur, gler,m-m'r-ei, h6flifill og prenningarfjcila. Austan r.id BvgggarcJa er Vatnar.ik. Far er nir sl6tt tirnvingr,rlsflot i stad nlittirrulegs gr6durs. Stutt par frl er adfluttur rnalarl-r6ll r.axirrr-r pistli, baldursbrd, skrids6ler., nj6la, hirsapu.nti, kl6elftir-rgu og prenningarfj 6lu. A pessu sr.edi voru skriclar 47 tegur-rdir h;iplantna auk ettkvislar tirnflf-la. 36 GROF)URFAR A SELTIARNARNT,ST

40 N ATT L] RLI FAR A S t, L:T IAITNAR.N E,S I 4.I.5 Gr6tta Gr6tta er litil s1,ja frernst i Nesinu senr tengist landi rned Gr6ttugrandtr (5. sverji I I0. mvnd). Gengt.t i svjuna i fjoru eftir pessum granda. Vegna landsigs hefur strond erjunnar ad mestu r.erid hladin r-rpp. [1,jan er pr.i eins og grunn skll og er hirn feikivel 916- in og gr6skuleg. Tegr"rnclir eru hins \.e gar tiltoh-rlega fiar og gr6durlendi fibrer,tr. [1,jan r.ar iidur nrr oll rulitad tirn n-red grastegr"rr-rdurrl sern nr-i cru 6dum ad vikja S,rir n'ikimblodungum. Med strondinni er f]orugr6d- Lrr. Far sem gengid.. i gl,juna fil landi, ad austanverdu) e rll varnargardarnir lrgstir. Nedst er hnullungafjara en ofan vid hana er belti rned proskamiklurn fjoruplontum, t.d. blllilju, hrfmblodku, floruarfh,, fjorukili, baldr,rrsbrl og tirnvingli. Olan r,id petta belti vaxa melgresi, hr-isaplrntur og actihvonn. Far sem strondin hefur verid hladin upp hafh fjorr-rplonturnar 1 nokkrum stodum nid ad festa rrtur i l-rledslunni. Innan r.id r,arnargardinn er graslendi. Par bcr mest 6 htisapunti og hilingresi og vida eru umfbdmingsflekjur dberandi n-red sinum bliu bl6mum. Adrar algcngar tegundir eru t (rns irra, tir nfiflar, skarifi fill, tir nvin gu ll, katt - artullga) mariustakkur og vallarsveifgras. Hilidagras finnst i stoku stad, en pad er sidgresi sem liklega r.ar.rikjancli i tirninu medan ptrd var enn i rekt. I ltgd nvrst i er,nni, liklegi'r i svokalladri Nordr.rrlaut) vaxa sjivarfitjurlgur og kattartunga. Bendir pad til ad sj6r nii inn i lar-rtina cnclrum og eins. Spiinarkerfill.r'ex vid austr.rrgafl ibirdarl-rfssins. I Gr6ttu vorlr skridirr 32 tegunclir hiplantna auk :rttkvislar tirnfifla Valhrisahrd Valhirsahrd er hrsti stadurinn d Nesinu, p6 hirn s6 adeins i 3l m hrd 1,fi1 sj6. I(rkjubraut og Valhirsabraut marka nr-l jadar hedarinnar ad austan, sunnan og vestan en gotuendar ad nordan. Bvggdin prengir sifellt meir ad hrdinni (6. svrdi 6 f 0. mvnd). Stcrstu gr6durlendin eru graslendi og litt gr6inn melur. lafnframt ml f-ir-rna m6lendistorfur og \rotlendisbletti. Gr6dur og jardvegur eru r.ida illa farin r.egna r.6lhj6laaksturs, einkum I hihedinni Gangan hotst r.id kirkjuna sem er i nordausturhorni hadarinnar. Fadan var haldid til sudurs og \resturs med I(rkjubraut og Valhrlsabrar-rt, sidan farid I I(appir, hdhrdin skodud og endad vid hirkjuna. Sunnan r.id kirkjuna og nokkud sudr.rr eftir hrdinni med I(rkjubraut er hilfgr6inn melur par sem holurt, trinl,ingull og bl6dberg erll iberandi. A milli erll sums stadar gr6nari flikar med meiri jardvegi sem minna i ad h6r var ldur betur gr6id, liklegast rn6lendi. Farna vaxa nrina vallelfting', krossmadra, gulmadra, t(rnfiflar, blivingull, r.allhrra, axhe ra og It 'r' r-allarsveifglas. A m6ts vid hfs nr. 15 og 17 er hf sapuntsbreida. I shjoli hennar vaxa krossmadra, hr.itmadra, gulmadra, kl6elfting, vallhr-rmall, kattartunga, glevrn-m6r-ei og umfedming.tr. A melnum sunnan r.id Fessa breidr"r eru fallegir flekkir af lj6nslappa. Nikgt hrisi nr. 19 breytist gr6durfarid. Far tekur vid fallegt m6lendi sem r,irdist ad mestu r.era 6spillt af urngangi manna og adkomnr-rm gr6dri. H6r mi pvi fir-rna fmsar plontr-rtegundir i nitttirulegu umhr.erfi sem annars erlr sjalds6dar 6. Nesinu. Ml par nefna grividi, pursashegg, bl6dberg, gulmodru, hvitmodru, bllvingul, tirnvingul, kloelftingu, mosajafha, krossmodru, kre kilr.ng, r.allhrru, axh&ru, (;ROF)L]RFAR A S L, L I- I AI{NAI{N L,S I 37

41 NAT:fUNL]FAR A SL, I-TIARNARNIlSI m6asef, brj6stagras,, gullmur r-r, l6gresi, friggjargras og mr;rfjolu. Ymsrrr tegr.rndir mosa er parna ad finna og fl6ttur virdast dafha nokkud r,el, svo seln orlnagros, mariugros, krcdar, engjask6fir, fjallagros og fieinar tegundir niskr,ldar peim. A nokkrr-rm stbdum ml sjl hverrlig hcdin er notud til ad losna r.id uppgroft, jardr,eg og rusl irr gordum. i p.sr., sambandi mi nefha adkevrdan moldarbing, r.axinn hirsapunti og tfnfiflum, gegnt hirsi nr. 3l vid Valhtisabraut. A m6ts vid his nr. II og 13 hefur augs(.nilega verid hrevft iid jordu eda efni flutt I stadinn. Parna rikja klirelfting og gros 6samt sladingi af prenningarfj6lu, ctihr,onn, hllidagrasi, hrisapunti, nj6la, vrtudirnurt, krossfifli og gardabrr,ldu. Sumar ofantaldra tegunda auk nokkurra gardplantna, t.d. regnfangs, prestafifils, lj6sun'itannar og kattarauga, stinga nokkud i stirf vid r.illtan gr6durinn i nesta n6grenni. Vid Gerdi (1 m6ts r,id Valhirsabraut 21) eru hfisarfstir. Par eru nold<ud trodnar. Farna er vallelfting rikjandi lsamt krossmodru, ttinr,ingli, tf nsirru, tirnflflum, mariustakki, hllidagrasi, r,allhumli og brennis6ler'. Vida i pessum sl6dum eru litil leir- eda moldarflog. I'au eru oftast rakari en landid umhr.erfls og i peim er pvi onnur tegundasamsetning. Far r.'irxa flagahnodri, skridlingresi, bl6msef, m('rasaudlaukur, hirleggjastor, kl6elfting,, kornstira, lvfjagras, hntiskakraekill, skeggsandi, fjallapuntur og m(,rasef. A m6ts r.id Valh(rsabraut 3l er n-r(,rablettur. Par dafha kl6fifa, belgjastor, s6rb.vlisstor, m{'rasef, mi,rastor, kornsirra, t(,tulingresi, lvfjagras, bl6r,ingr"rll, snarr6tarplrntur og brj6stagras. Vestast i Valhtisahrd er fallegt klapparholt (I(appir). A milli klappanna er vida gr6id en sums stadar cru flog. Gr6na landicl er vfirleitt graslendi med tirnsirru, krrkilvngi, mariustakki, kornsirm, gulmodru og kattartungll. Sums stadar sprettur rtihr.onn. Far sem grunnur jardvegur hefur nid acj mvndast ofhrr i kloppinni er m6lendi med grasr.idi, pursaskeggi, kornsirrn, r.allhcru, bllr.ingli, tirnvingli, bl6dbergi, stinnastor, mosajafna, l6gresi, lvfjagrasi, gullrnuru, lj6nslappa, bllberjalvngi og hr.itmodlu. I rokurn legdurn vaxa hins \regar hrossanil, bjfgstor, belgjastor, brj6stagras) m(,rirstor, kl6fifa og hrafr-raklukka. Austan vid I(appir er sl6tt graslendi. Abcrandi eru tfniingull, r'allhrra, axhrra, hvitmadra og gr-rlmadr;r. H6r er landid einsleitt og liggja beinar rlsir eftir pvi fri austri til vesturs. Bendir pad til ad landid hafr verid phgt eda l-rerfad fvrir longu. Sunnar er graslendid pi'fdara og tegr-rndir fleiri. Parna vaxa hilmgresi, tirnvingull., r'allarsveifgras, trlnsrira, nj6li, mariustakkur, skarififill', r'egarfi, baldursbrl, holurt, gler,m-m6r-ei og hilidagras. A pessum sl6dum eru nokkrar fallegar breidur af umf-edmingi og pistill. Enn sunnar, pegar r-rdlgast Leknisgotu, cr litt gr6inn melur. F{ann er notatjur sem afingasvrdi f\,rir r'6lhj6l og er pvi allur uppsprndur og sunclurtattur. Gr6dur er pr.i gisinn en i,,e\.jum" milli hj6lfaranna md flnna i stangli holurt, bl6dberg, kattartungu, rn6asef, geldingahnapp, tf ni'ingul, blivingul, lj6nslappa, 6laf-ssirru, hr.itmddru og axheru. Umhverfis fits. nisskifuna er rn6lendi med krckilvngi, grasr,idi, hvitmodru, gulmodru, lj6nslappa, r,allelftingu, ttinvingli og krossmodru. Eftir ad petta var skrifad hefur r.erid lagdur st6r gras\.ollur efst I hrdina og skammt par fii eru adrar ft'amkvrmdir i gangi. Sudvestan i hedinni er hafin br,gging hrisa. Svcdi par sem villtur gr6dur getur dafhad hefur pvi minnkad til muna. I'6 ml segja ad litid sem ekkert hafi enn r.erid hr6flad vid m6lendinu. 3B GRODURFAR A SELTIARNAI{NESI

42 NATTLT RUFAR A S E,LT IARNAI{N L,S I Fad er pvi enn l-rrgt ad vardveita pad ef vilji er fr,rir -A hendi. V.lhirr"hrd voru skrldar 94 tegr.rndir hiplantna iruk aettkvisla tirnflfla og undafifla. 4.I.7 Reitur sunnan Valhtisahadar og vestan Valhrisask6la Reiturinn cr bcint framhald Valhfsahrdar til sr,rdurs, en Sk6labraut skilur I milli. Hallar reitnum litillega ad sj6 (7. svedi ti 10. mvnd). Efst er fallegt gritt hoit, samilega gr6id. Nedar er graslendi sums stadar nokkr-rd blautt, enda var parna idur m(.ri sem var rast fram. Vestast 6 pessum reit l'oru ibtidtrrhirs i smidum. Svo sem idur sagdi er holtid allvel gr6id. Par mi frnna fjoldamargar m6lendis-, r'alllendisog graslendistegundir I tiltolulega litlu svrdi. Segja mi ad parnir kenni i.missa grasa. Ml par nefha vallhumal, bl6dberg, gr-rlmodru, kornsirru, r'allhrru, axhrru, blivingul, tirnvingul, geldingahnapp, r'egarla, hnirskakrrkil, hr.itsmlra, snarr6tarpunt, trinfifla., grasr,idi,, hrafnaklukku, kattartungu, mariuvoncl, fjalldalatifil, hr,itn-rodru, mosajafna, jahobsfifil, gr.rllmuru, mirsare\rra) skeggsanda, brj6stagras, pursaskegg, lj6nslappa, lambagras, holurt, r'allelftingu og krrkilvng. Vida err-r litil flog med nokkud annarri tegnndasamsetningu en gr6na landid r-rmhverfis. Mi [r"r nefha hnirskakrtkil, skeggsanda, mlisarevra, skridlingresi, axhrru, kl6elftingu, bldr.ingr-rl, flagahnodra, augnfici, naflagras, sknrfu, m(,rasaudlar-rk og bl6msef-. A pessum sl6durn, og einnig nokkru nedar, l'refur verid plantad nokkru af erlendun'r trjiog bl6mplontum mec) ficrnur l6legum S.rangri. Verda nofh peirra ekki talin upp h6r. Fegar nedar dregr"rr i brekkr-rna tekur r.id graslendi og svdst hefirr spilda r,erid rest fram. Far mi sums stadar, einkum austast) finna leifar af votlendi og peim jurtum sem riktr,r d stadnum idur en hann var r&:r,llr tram. Mi par nefha gulstor, rn(,rastor, hilmgresi, h6fs6lev, m(.radirnurt og kl6fifu. Einnig eru I milli tegundir sem ekki eru eins rakakrrar, t.d. brennis6ley, skarififill, t('tulingresi, snarr6tarpuntur, tirnstlra og kl6elfiing. Sumarid 1990 r.ar bfid ad aka jardvegi r,fir hluta svedisins og sl6tta r.ir honum. Skurdirnir eru r.'el gr6nir og par vaxa m.a. mjadurt og stjornuarfi. Vestar tekur sidan r,id het-dbundid graslendi med hilidagrasi, vallarfoxgrasi, r.inglum) sveifgrosr-rm og lingrosum, nj6la og mjadurt. Parna er vida pad mikill rai<i i jordu ad hrossanil, engjar6s og hrafhafifh nd s6r upp I smiblettum. A gotuhorninu i m6tum Bakkavarar og Sudurstrandar e rll hf sapuntsbreidur, melgresi og pistill. Nedan vegar (Sudurstrandar) er Sandr.ik. Pad hefur nr-i ad mestu vericl fi,llt upp med jardvegi og rusli. Hdr eru pvi badi fjaran og sjivarbakkinn er,dilogil og rfiin r-rlttfrulegum gr6dri. Sama er ad segja vestur med allri strandlengjunni ad Bakkagranda. A svrdinu voru skridar 93 tegundir h6- plantna auk rttkvisla tirnfifla og undafifla. 4.2 Fl6ra Hiplontur \roru skridar i gongr-rleidum um Nesid. Eir-rnig var leitad i eldri heimildir (Ingolfur Dar.,idsson 1939 og Hordur IGistinsson, handrit). Frr revndust flar og litt nothrfhr fvrir pennan lista. Astrdan er sf ad GRODUI{FAR A SE LT IARNARNESI 39

43 NATT U IT.U FAR A SE,LTIARNARNL,S I ornefnid Seltjarnarncs var l,firleitt notad nm starra svrdi en nin.erar-rdi b,rjarland, pannig ad sjaldnirst er ljost i pessum hein-rilclum hr.ort plantan er skriitl innan cda Lltan nirr-erandi briirrmarka. i l"..id"r.rka aftast i pessari sk(,rslr-r er listi r.flr Frr tegundir scm skrldar voru i landi Seltjarnamesbrjar sr-rmarid l9b7. I';rr cr ad tlnna 140 tegunclir auk rttkvisla tirnfifh og undaflfla. Samkr,rmt Plontr-rhirnc1brikinni (Horclur I(ristinsson 1986) er talid ad 438 tegundir vaxi i lar-rdinu ollr.r. Innirn brjarmarka Seltjarnarness finnast pvi um 32% islensku fl6runnar. Hlutfhllid virdist fi"emur ld.gt en pegar litid er til pess ad landsvrdid er litid, landslag einheft, 916durlendi fl og b)'ggd tiltolulega p6tt, pi er pacl fr-rrcju hitt. Hafh ber i huga ad listi sem pcssi er sjaldnast trmandi. Tegundir gcta farid framhjl skodanda i gdngr-r um svtdid; auk pess erlt gdnguleidir aldrei sr,o F6ttar ad svrdid verdi allt linkembt, einkum pegar timi er naumllr. Einnig geta tegllnciir sem ldur fundust i svedinu r.erid horfr-rar vegna brevtinga i landshittnrn, s6rstaklegt't par scm b1'ggd er ad r,axrr. I 2. tofllr e r s('r-rdur tegr-rndafjoldinn ll hr.erju sr,rdi og heilclarfjolcli teguuda sem hefur verid skrlcjur I Nesinu. Mesta teguudafjolbrer,tnin er sunnan i Valhfsahcd og umhr,erfls Bakkatjorn. Astrdan er su rd i pess- Llm sl66nm eru fjolbrevttust birsvedi h,rir plontur, p.e. m6lendid i Valhirsahtd og votlenclid umhr.erfls Bakkatjorn. Til pess ad tcg r-rndafjdlbrer,tni Nesinr-r fii haldist parf pr r ad lita pessi svrdi halda s6r sem mest 6skert. Ofttrst er erfitt ad segja til um med nokkurri vissu hversu ;rlgengar tegundir eru 6 tiltekntr sr-rt1i, ncma pi'i s6 skipt i reiti og tegr,rnclir skridar kerflsburrclicl innan peirra. Slik skrining er bcdi tin'rafrek og dir og pess vegnrr sjaldan kostur ad viuua i pann hitt. P6 er lj6st ac1 tegr"rndir cru misalgengar. Margar flnnast r,ida, f'lestar cru nokkud algengar og tiltolulega fiar crll sjaldgrfar, hvort sen-r nridad er r.id svrdicl eda landid i heild. A S.ttjarnarnesi eru (,msar m<ilendistegundir' sjaldgefar, p6 [re t s6u annars algengar ;i Iandsvisu. Petta stafhr af pvi hversu m6lendid er sjaldgrft innan bejarrnarkanna. Giljafhkia er eina tegr-rndin i svedinu sem telja ml fhgrta i landsvisu. Hirn hefirr adeins fundist I prem odmm stodum i landinu, 1r... i M('rdiri, Gilsbakktr i Borgarfrrdi og i Revkjanesi (Stef-- ln Stefi.nsson Hordur Ifuistinsson 1986 og Ifuistbjorn Egilsson l9b8). 4.3 Astand gr6rdurs og umgengnl Segja ml ad ristandgr6durs s6 harla gott. H6r r.erdur p6 bent d nohkur atridi sem vert 2. tafla Fjdldi hdplor-rtutegunda i Seltjarnarresi l. sr':tdi 2. svecji 3. sr-ttcli Sudurncs ItIrfulrcnni Nrrs Bohhatjnrnnr 4. svitdi 5. sva:di Rddagerdi GrottLt Snoppn 6. sr':tdi 7. svedi Samt;rls Vnlhilsa- Sunnan b,cd Valhilsnharlnr Fj.)ldi ,4 +7.L 91 v5 r40 40 GRODUITFAR A SE,LTIARNARNESI

44 NA:fTURU FAR A SELTTAITNAI{NESI er ad hafh i hr-rga og brta rnl irr. Hrossum var beitt i a.m.k. prernur h6lf'um (lrid l98z). Gengur beitin nrrri gr6drinr-rm og par cr rnikid tradk. I pessu sambandi mi nefha svrdid umhverfis tjornina i Deldum) sern eskilegt er ad fricla fvrir beit. Lj6st er ad i.mis gr6durlendi sem lciur einkcnndu sr,rdid erlr ncr alveg horfrn. Mti par nefha r.'otlencli rned m(,rum og tjornum. Votlendid r,id Bald<atjorn rtti pvi ad vardveita, enda er pad, ar-rk pess ad r.era birsr.edi fi'rir n-rergar fuglategundir, skilr.rdi fvrir pvi ad vatr-rakerfl Bakkatjamar haldist. Auk pess er hrtta i ad sidustu leifar m6lendisins 1 Valhirsahrd og opna sl'rdinu sllnrlan ICrkjubrar-rtar verdi einnig e)'dilagdar. Pad vrdi til pess ad tegundr-rm sem \raxa villtar i brjarlandinu frkkadi ril muna og umhverfid r.rdi fltrldegra cn 6dur. Umgengni er r'firleitt g6d. Rusl er allajafna litid, brdi i fjorum og I gr6nu landi. Ad Valhtisahed stedjar mesrlrr vandi. Hluti hrdarinnar er nir pegar mikid skemmdur af r'61- hj6laakstri. Einnig nota sumir svrdid sem losunarstad {'rir gardtrrusl. Slikt mun brevta gr6durfhrinu t hrdinni smim saman. Ni.,jar plontutegundir skj6t;r r6tum, oft innf'luttar st6rgerdar tegundir. Frr ni r'firhondinni og kaffara villtan gr6dur. Bent er i ad 6bvggdu svrdin senl eftir eru I Nesinu hafh mikid irtir,istareildi. A f.rd.rm minum.r-,r,idid sumarid \987 r.ard rn6r lj6st hr..ersu margir notudu svrdid til gonguferda, skokks og nittirruskodunar, sama i hr,ada tima dagsills \rar. Miklar likur eru I ad sr,rdid verdi cnn rrinsrlla sidar meir. g$1,ggdu sr.rclin sem ekki eru I Nitt(rrr-rminjaskrl eru ekki s6rstok I landsr.isu hr.ad gr6durfirr vardar. Hins r.egar setja pau mjog sterkan svip i Nesid og imr,nd pess og ibiramir r.irdast kunna ad meta pad, eir-rs og idur r.ar vikid ad. Mi i pessr"r sambandi nefna rirnin umhr.erfis Nesstofu og Rldagerdi og ekki sidur hinar st6rll breidur sk6gi-rrkerfilsins, sem skartar hr.itum bl6mum langt fram eftir surnri. Skilvrdisltrust bcr ad r.ernda bl6dkollinn i'id Nesstofr-r og blettina par sern giljaflrkjan vex. Ad lokum er \.ert ad benda I ad nir pegar augu p6ttbilisbf a eru ad opnast fr.rir peim verdmrrum sem f-elast i f olbrer,ttri og 6spilltri nittriru sem n st heimilum manna verdur gildi pessara opnu sr.rda enn meira, auk pess sem grunnsk6lar gcta notad pessi sr,rdi til nittfrufirrjikennslu. Drmi Lrrr sem flest gr6durlendi d hr.'erju sr.'edi, bedi peim smiu og peim st6ru, koma pi.i til rned ad n(,tast ibtium Nessins vel i framtfdinni. (irodurfatt. A S E LT IARNARNES I

45 NATTURUFAR A SE,LTIARNAIr.NE,SI +2

46 NATf- UITLJFAR A S I]LTIARNARNESI 5 FUGLAR OG SPENDYR A SELTJARNARNESI 'lepnr Peterseru og fdhnnn Oli Hilntn?'ss07,t. F. l T D. l rnngangur i pessari samantekt er sagt fri fuglr"rm og spendi'rum innan brjarrnarka Seltjarnarness) tidni peirra i mismunandi irstfmum, \'arpdreifingu, helstu kjorsr..rdum o.fl. Astrda er til ad vekja athr.gli lesenda I pvi mikilr.rga startl sem fuglaskodarar og adrir thugamenn um nlttrirr-rna hafh innt af l-rendi vid konnun i d('ralifi Seltjarnarncss. Ahugastarf fuglaskodara er rallnar grundr.ollur pe ssarar samantektar. Verkid hefbi ordid langtum kostnadarsamara ef purft hefdi ad safha s6rstirklegtr upplisingum um alla prtti di'ralifsins. Samanburdur vid fi'rra lstand firglalif-sins hefdi auk pess ordid harla 6rnerkilegur. Fuglar eru vel fallnir til nittirruranns6kna og til ad meta lifhudgi s\'&da, pvi tiltolulega audvelt er ad greina Fd og telja einstaklinga midad vid adra d. rah6pa. Fuglafiinan og r.idgangur hennar er g6dur rnrlikvardi til ad n-reta istand lifrikis og rlda i brevtingar. 5.2 Gasnasofnun Fuglar Arin I955 og 1957 birtust i Nittfirufirdingnum n.rr greirrar eftir unga sk6lapilta, pl Agnar Ing6lftson og Arnp6r Gardarsson, nirr,erandi pr6fessora i liffredi vid Hdskola Islands. Prr fjolludu i greinarg6dan hltt um firglalif i Seltjarnarnesi. Fessar ritgerdir gera pad ad l'erkurn ad unnt er ad bera saman fuglalif um 1986 og :i lrunlrm upp irr 1950, lclur en verulega p6ttbi,lt r-ard 6 Nesirru og ihrifa fri brisetu manna f-6r ad grta eins mikid og nfi. Med pessum greinum r.'ar pr,i lagdur betri grunnlrr til ad li'sa brevtingum i fuglalifi en til er fvrir flest onnur sr.rdi h6r 6 landi. i fi,rri greininni (Agnar Ing6lf-sson og Arnp6r Gardarsson 1955 ) sk('ra hofundar fii nidurstodum athugana I irunum (auk fheinna eldri athugana). Feir f6ru stundum daglega um sr,rdid, strjilast vikulega. i sidari greininni (Agnar Ing6lfsson og Arnp6r Gardarsson 1957) fjalla peir um athuganir fri 1955 fram i igirst 1957 og (,mis eldri gogn. Einnig birtu peir nidurstodur itarlegrar konnunar i birtunr og 6birtum heimildum. Feir skodudu fuglasofn h6rlendis og skrir um fugla i d(,rafiadisafhinr"r i I(aupm:rnnahofh, en par er stersta erlenda safn fugla fri Islandi. Loks leitudr"r peir til manna sem p6ttu liklegir til ad bfa r.frr r.itneskju um fuglalif svrdisins. Sidan pessar greinar birtr-rst hefur litid verid ritad um fugla d. Seltjarnarnesi. P6 er r6tt ad nefna menntask6laritgerd eftir J6hann Ola Hilmarsson og Skarph6din G. F6risson (re74). Litid svigrrim var til vetn,angsfbrda i s6rstokum tengslum r.id petta verkefni. Uppl(,singar r-rm fuglalif sidan 1957 eru pl.i bvggdar FUGLAR OG SPL,NDYR A SE,LTIARNAI{NL,SI.fJ

47 NATTURUFAR A SE,LTIARNARNL,SI i, 6birtr.rm gognum hofunda og margvislegum r-rppli'singum sem erll i vorslu Nlttirrufrrdistofhunar islands. Par er ad finna ('msar skfrslur, stakar athugi'rnir, hreidurspjold, dagbrkur fuglaskodara, gott b6kasafn o.fl. sem ad gagni kom r,id samantektina. Einnig var leitad til mauna sem r.itad varr ad hefbu gogn i f-6rum siuum. Sjilfsagt hef'di mitt leita ftrnga r,idar, pvi flolmargir bfa vfrr stokum athugunum um firgla, enda er svrdid vinsrlt til nittirruskodunar. Upplfsingar Lrm firglalif ni til irsins 1986' IGflinn r.ar endurskodadur lauslega i n6r'ember 1992 og brtt inn fieinum athllgunllrl fil peim sex irum sem lidin voru sidan gognum \,ar safnad. Uppl('singum fii pessu timabili var po ekki safnad kerfisbundid, heldur adeins revnt ad tina til pad helsta. Athuganir erlr flestirr af Framnesinu, einkum af pvi sunnanverdu, p.e. Bakkatjorn og r-rigrcnni, Bakkavik og I)al (Dcldir) i Sudurnesi, st'o og Se ltjorn sunnanverdri, enda er fuglalif me st I pessum sl6dr"rrn. Fri irinr-r 1952 hafh vetrarfuglatalningar r.erid skipr-rlagdar d vegum Nittr"irufradistofnunar islands. Prr fara oftast fram milli j6la og n(,jirs, pe gar allir firglar eru taldil i sr-rdum af f\,rirfiam i,kvedinni sterd og peir Gr6tt \ - \ ) 'fi.'*'o ^/ /r\*1\ \ {('Df [ v o \ )/1 \ \--'(--l \\= \, t \ t- l,/-1 v u ts Seltjarnarrif anxrnvix Sudurnes (,,t-,]-"0 w Skerjafjordur m * Varpdreif ing kriu og eatladur fjoldi para i hverju varpi 1986 Helstu setstadir kriu ll. tnynd. Vnrpd'reifing 0g helsru setstndir hriu drid 1986'

48 NATTURTIFAR A SELTIARNARNESI greindir til tegundar (rievar Petersen 1983,,tvar Petersen og Gaukur Hjartarsor-r 1989, l99l ). Talningask(,rslurnar, se m eru r.ardve ittar 6 Ndttirrufrrdistofhun, gefa pi,dingar- Irtikla m1r1d af fuglalifi laldsins um h6.r'eturinn. A timabilinu I r'ar ralid prjltiu og tvisvar sinnum i Seltjarnarnesi, er-r talning ftll nidur ;irin 1955, 1958 og Agnar Ins6lfsson heflr oftast talid I sr.rdinu (i I5 skipti). Flest irin nidi talningarsvrdid,,seltjarnarnes" irt firir rnork brjarins. Oftast hcfr-rr.erid talid fii Ortirise\., med strdndinni r-rnrhr.erfis Nesid og inn Skerjafyord ad enda i.'r.ll stu r- \res tu r f1u gbrautar i Reirkj avikurfl u g - r.clli r.id Sr-rdurgdtu. Lesendur eru bednir t'rcj hrrfh pad i huga ad fuglar sem siusr i umdrmi Seltjamarne sbejar eru r,flrlcitt ekhi adgreindir s6rstaklega fii fuglum utan pess. Stokr-r tegundir, t-rdalleg andategundir,, siust fi,rst oc frernst utirn brjarmarka Seltjarnarness) erl.lunars brer,tir pessi annurarki i gognnnunr tl'ernnr lith-r um heildarnidllrstodur. \brid og surnarid 1986 athr.rgadi annar okk-.ir (]OH) lauslega fjolda og dreifingu virrptirgla. I(riur'orp voru kortlogd og strrcl peirra n-rctin. Revnt r.ar ad futla fjolda anltarra flrgla cftir pvi sem kostur \,ar. I-itlar skipulegar athr-rganir hafh annars fhrit) frirm i r.arpfuglurn i seinni tid. Acleins irr Circittn er eitthr.ad r.itad um fjolda varpfugla, cn Gr-rdj6n 6natansson (af hilfir R6tari'- lillrbbs Seltjar:namess) grrti tiidlanclsins i (ir6ttu fri pvi evjan r.ar fiir)ud iri<i \974. Hiurr hefur g6dfirslega r.eimi okkur mikil- \ irgar uppl(,singar urrr firglalffid par. Agnar I ne6lfsson og Arnp6r Gardarsson (1955) gcta Lrm flolda \rarppara I Nesinu hj6 flestr,rm rcgunclum. f'olur peirra bvggdust einkum I t'lrndnum hreidrum Spendvr Fau brotakenndu gogr-r sem til eru um spendi'r voru konnud. Uppl('singar url r-nirsa- og rottuevdingu f-engust hjd meind, raer,di. Sclir voru taldir nokkrum sinnnm i legustodum peirra umhverfrs Nesid 1986 og Leitad r.ar r-rppli'singa urn hvalreka i tolr.r-rskri Ni.ttirrufiedistofnunar. Fau gogn koma r,ida ird, beint fi'i athugencium, irr annllum, u'isogurn, dagblodum og odrr.rm heimildurn. 5.3 Fuglar Fram til irsins 1957 hof-du s6st 83 firglategunclir ti Scltjarnarnesi en trl 1992 hdf'dr-r s6st eigi fbrri en 106 firglategundir, auk einnar deilitegunc-lar. Skr;idurl fuglate gundum fjdlgadi um nrrri 28% il 35 irum. Stada tegundanna i fuglalifi Seltjamarness er mjog brer,tileg' (a) Sun'rar (26) err-r adeins flakingar sem hafa s6st i eitt eda fi skipti. (b) Margar tcgr"rr-rdir (66) err-r islenskir r.irrpfirglar, I Nesinu ecj;r annars stadar I landinu. (c) Ein tegund, hnirdsr.anlrr) r'arp f\,rrun-r h6r i Iancii e n er nir horfin. (cl) Enn adrar (8) r.erpa ekki h6r i lancli en n()tr Island senr r.idkorr-rustad ri lkve<jnum timum irs, p.e. sr.or-refhdir fhrgestir (r-rmfbrdarfuglar).(e) Vetr';llgestir (5 ) sern dvelja i svrdinr-r urr lengri eda skemmri tirna ),fir vetrarmdnudila. (0 Ad lokum hafir s6st i sr.edinu fhkingsfirglar af somu tegund og hirlendur varpfugl en tf annarri deilitegund (amerisk deilitegr-rncl urt;rndar ). Miklar uppl(.singar liggja fj.rir um fuglalif Seltjarnarrress. Til acj stt'rta mll eru adeins helstu pitttir pess raktir i acjaltexttr. Ninari F-UC]LAR OG SPL,NDYR A SF, I-TIAI].NAI{NtrSI 45

49 NATTURUFAR A SEL'I-}ARNARNESI un-rfjollun um hverja tcgund er ad finna i n'eimur vidaukum; 2. vidauki fjallar um varpfuglana e n i 3. r'idauka eru skridar allar adrar fuglategundir sem r,itad er um af Seltjarnarnesi til drsloha f Varpfuglar Fe ssi kafli fjallar um r,arpfr-rgla surnaricj Uppli'singarnar eru bornar saman vid eldri gogn, einkum frl irunum Pr6un fuglalifs sidustr-r lratugi er l('st i stuttu mlli f.l Varptuglar lrid 1986 Sr-rmarid f986 urpu liklega 23 tegundir firgla I Seltjarnarnesi. Af peim r,oru 20 oruggir varpfuglar cn sennilega urpu cinnig gargond, 6dinshani og audnutittlingr-rr, p6tt 3. tafla Varpfuglar i Seltjarnarnesi Tegr-rnd Aetl. f;oldi An-iss varppare I StarJa sem vtrrpfugl: Liklega Oreglu- l{rrttur lrviss lcgur varpi Teg. og fjitldi Athugaserndir r. Alfi 0 2. Cirlgrs l-3 3. Stokkonci Gargoncl l-2 5. Duggond l-2 6. Skr-if'ond I-2 7. Hdvella I 8., cjur =I00 9. Toppi)nd I Tjaldr-rr 6-10 l" l. S.rurlloa I Heicllcia I'2 13. Hrossagaukur Stclkur T, ouprcll I 16. Oclinshani F<irshani Hetturlrlfirr \ Iftia Futirtittlirrgtrr l5 2I. N{f sarindill N{ariuerla I0 23. Steindepill Sk6garprdstur Audnutittlingur2 26. Snj6tittlingur Stari 28. Hratlr f ,5 0 0 (.) 0 - t.. Ii U ? 0 = I t 0 0 Virrp \'.-^i-..-,-,,,,..f, 1, Fjoldi 6viss Varp i Grirttu Fjoldi 6r-iss Fjolcli 6viss Varp til 1952, trftr.rrr.tr.k Blggdi hreidur 1972 Upplisittgnr Ji'ri rirunurn Iq52-57 eru ilt'grcinuril Aoilnrs lrryltilfi-ronnr 011 Arnlttirs Gardnrssortar (1q55, Lq57) 46 FUC]LAR OG SPL,NI)YR A SELTIARNARNESI

50 NATT UITUFAI{ A S BLTIAITNARN E,SI ekki trkist ad afla fyggjandi sannana Llm varp pe irra. Af varpfuglum var krfa langalgengust, um 900 por. Porin r.oru dreifb um svedid i morg- Llm r,orpum og si'r-rir I ). mvnd dleifingu peirra. Helmingur paranna, um 450, r'arp i Gr6ttu, um 200 r,id nordan- og austanverda Bakktrtjorn, por i sex snrlvorpr-rm i Sr-rdurnesi og I Snoppu. A mvnclinni eru einnig si.'ndir helstu setstadir, en kriur l-rcipast gjarnan i ikvedna stadi i grennd r.icl var;rsvrdi sin, ekhi sist pegar lida tekur ii sumar. Varpid i Dal l Sudurnesi strkkadi mikid eftir Sumarid 1992 var letlad ad par vrpu Lrm 200 por :i m6ti porurn Ekki er kunnugt un-r brevtingar i odrr"rm kriuvorpuru. Atta tegundir af ar-rdfuglum (sern cr samheiti fi.rir ilftir, gesir og endur) \'erpa i Nesinu. Flestar peirra eru sjaldgrfhr, nema rdarfugl, sem r,ar onnllr algcngasta varptcgundin 1986, um l00 por, og stokkond, l5-20 por. Vadfirglategundir vorll sio 1986, en par af r-oru stelkur og sandl6a algengastar. Einna mest bar p6 i tjaldi vegna sterdar, litar og 'iberandi atferlis, en hann r.ar i pridja seti hi'ad!olda vadfuglapara snerti. Sporfuglar hafa trausta f'6tf'estu I Nesinu. Sex tegundir urpu par 1986, og var stari algengastur, bi plifutittlingur en mariuerla i pridja srti. Svo r.irdist sem prjlr fuglategundir s6u ekhi in'issir r.ar:pfr-rglar p6tt per hafl allar orpir) sumarid Petta er:r"r skffdncl, l6uprcll og hettumifur. 5.3.f.2 Breytingar I stofnum varpfugla Alls er okkur kunnugt um 25 tegundir fugla sem hafa orpid I Nesirru 4,rr eda sidar. Liklega hafh orpid par 3 tcgundir til vidb6tar, pannig ad varpfuglalistir-rn telur ventanlega 28 tegundir. Pad eru trp 40o/o af ollurn fuglategtrrrdum sern \ crpa d Islandi. i 3. tof-lu eru dregnar saman uppl(,singar urn pessar tegundir, stodu peirra og irtladan fjolda \.arppara sun-rarid I986, en r-rppl(.singar fri irunum erv s('ndar til samanburcjar. Med tilr.isun i 3. toflu er ihugavert ad gera s6r greir-r f),rir Feim bret.tingum sen-r ordid hafa i varpfuglafinunni I Seltjarnarnesi sidan um l955. Agn;rr Ing6lftsor-r og Arnp6r Gardarsson (1955, 1957) toldu 15 tegundir fugla \rerpa i drununr Per urpu allar 1986, nema sr-rj6tittlingur sem r.arp ekki svo kunnugt s6 fr'l 1953 til 1989, en siclan 1990 hef: ur hann orpid. Alls hafa 10 ni,jar fuglategundir orpid i Seltjarnarnesi frl um 1955 og allt ad ltta peirra hala ile nst sem irr.issir varpflglar. H6r eru raktar helstu lstrdur f)'rir landnirni peirra. Griges h6f ad verpa i Nesinu i lok sjotta tirrltllgarins, ec)a efiir ad aligrsum hafbi r,erid sleppt i Rer,kjavfkurtjorn vorid 1957 (Haukur Jorundarson) munnl. Lrppl.). Urn sr.ipad levti yoru (,msar andategr-rndir fluttar frit Nordr-rrlandi og sleppt I Tjornina til pess ad auka fjolbrcr.tni fuglalifsins par (Finr-rr-rr Gudmundsson 1962, Olafr.rr I(. Nielsert 1992). Prjlr andategundir serr finnast i Nesinu' gargdnd, duggond og skffond, eiga r.afalitid ractur sinar ad rekja til pessara andaflutninga. Fad ml a.m.k. telja fullr.ist med gargond. Fuglar geta ekki nr"rmid n{'lond nema skil-,vrdi til varps og fbduoflunar s6u h.rir hendi. Pad ctti ekki ird r.era r.,andkr.rdum bundid flrir endur ad finr-ra r.arpstadi Seltjarnarnesi, en frduskilr,rdi h,rir prr hafrr ekki alltaf verid pau somu og n6. Adur var Bakkatjorn vogur inn T.UCiLAI{ C)G SPENDYR A SELTIARNARNESI A A a /

51 NATTURUFAR A SHI-TIARNARNESI r-ir Bakkavfk' eda par til 6si hennar r.ar lokad kringum Nr.i er tjorn i stad leiru, par sem sjlr,arfalla getti ldur. Vid petta m'i etla ad miklar brevtingar hafi orclicl 1 smid('ralifi. Ymsar Tjirrnarendur h6fi liklega ad venja komur sfnar ii Bakkatjorn, og sidar verpa, i kjolf ar brevttra frduskilr.rda. Sama mili gegnir r-rm hir.eliu) serr annars hefr-rr lengi r.erid algengur \.etrargestllr i sj6nurn umhverfrs Nesid. Fad er einker-rr-rilegt ad heidl6uhreitlur skuli ekki hafh verid skrid i,rr en irid 197I. Vegna strjllli bvggdar var kjdrlencli mun vidar f\,rir Itana I Ncsinu idur en rru. Sk6garprostur og audnutittlingur hafh r.afalitid nrlmid land i kjolfar aukinnar trjirrktar i hisagordum. Si sidarnefndi cr alfhrid bundinn trjdgrodri r.id i'al I hreidurstad og h6f R.rst ad r.erpa I hofudlrorgarsr,rdinu Llpp fr 1950 (Finnur Gudmundsson, munnl. uppl. ). Ar-rk pess ad r,erpa i trjim velur sk6garprostur s6r oft varpstadi I hirsr.rn-r eda odrum mannr.irkjum, jafiri'el irti i rn6un'r i grennd vid b1,ggd. Flann frrr ad \rerpa reglulega 5, 7. iratugnum en gati hafh orpid par endrum og eins fdur. Talid er ad stari hafr first orpid I Seltjamarnesi irid 1962 en sidan hefur varpporr.rrn fjolgad mikid. Hann er rr(,legr,rr landnemi h6r I landi og f\'rstu stararnir h6fu ekki acl r'erpa i Sr-rdvesturlandi h'rr en vorid f960 (Skarphdclinn G. P6risson 198I). Mirsarrindill r.arp i Gr(rttu irin 1983 og 1984, flrra irid eitt par er-r l-2 por hid sidara. Hreidur fhnnst revndar ekki en brdi irir-r slust firglar allt sum;'irid og sirjsumars einnig ungar. Seinna irid h6ldu sig 4 fullorclnir fuglar allt sumarid. Talid er ad hreidrin hafi verid i hldclnum gordum. Sidan hefirr rnirsarrindill ekki orpid; hann telst pvf vera (rreglulegur varpf ugl i Seltjarnaruesi. Facl r.ekur athvgli ad a.m.h. sjo af peim tir-r tegundum ser.n bvrjad hafa ad r,erpa I Seltjarnarnesi fii pvi um 1955 i,irdast komnar f\'rir atbeina manna. Samt hefur fjolbrevtni fuglalifsins ekki vericl trukin rned beinum adgerdun-r. Skilvrdi hafh mr,ndast h.rir fleiri tegundir en idur i hjolfar athafna mannsins, p.i m. auknir mdgr.rleikar til r.arps og brtt frduskilvrdi. Pi eru 6bein tihrif titi anda- og grsaf1r-rtnin gun-r i Revkj avikurtjorn. F6tt (,msar\,arptegllndir hafi best i h6pinn hafh adrar litid undan siga, sumar stadid i stad og enn odrurn fjolgad. Stokkond, sem er gamalgr6inn vtrrpfugl i sr.rdinu, r,irdist hafa fjolgad verr-rlega; urn 1955 r'oru ;rdeins 4-5 r,arppor en 1986 r,oru pau letlud r darvarp l-refur einnig aukist til muna, fri um 25 porum i um I00 por I prjitiu irum. Tjalcti virdist ii'id hafh fjolgad, kringurn 1955 voru Llm 5 r.arppor en vorll 6-10 irid Sama cr atl segja um stelk; r.arpstofninn hefi ur stekkad fr 5-6 pdrurn i f7-i8. Fetta eru allt tegunclir sem pola sambrid l'id m.rnninn betur en flestar trdrar fr-rglategundir. -foppond, hrossagaukr.rr og kria haft'r htrldid i horflnu i pessum prjltir-r drum. Ad vissu levti hafir kriur pti ltt r-rndir hogg ad srkja vegna aukinnar $1,ggdar og r-rmferdar. Fvrrum urpu prr I Valhirsahrd og vid Bollagarda, en p6 mest i I(otagranda, Bakkagranda og i Sudurnesi. Itir-rr eru htrttar ac1r.erpa i fj6rum fi.rstu stoclunum og i Sudr-rrncsi hefur peim f-rkkad, p6tt per l-raldi enn irt mikinn umgang par. Ef Nesid er tekid sem l'reild hefur krium po litid sem ekkert f'rkkad, enda hafa per itt kost i ad flr.tja sig urn set og l'tannig numid ni r,arpsr.edi. Nir erll slrms stadar ibirdarhr,erfi par sem idr.rr vom kriuvorp. Umferd gangandi fillks, stundum med lausa hunda med s6r, hefur st6raukist I I(ota- og Btrkkagrancla og vafhlitid hrahid krir-rr i brott. De mi err um ad kettir l-rafi borid kriur inn i hirs i Seltiarnarncsi. 48 FUC]LAR OCi SPE,NI)YR A SL,-TIARNAI{NL,SI

52 NATT U lr-u FA lt A S t-, t--i-i A RNA t{n }:. S r Hcttumifi hefur gengid illa ad fbsta sig i sessi og er \.arp hans 6rcglubundid. F{ann er ein peirra tegunda sem vida srta ofs6knum manna og pess vegna i hann oft erfitt uprp_ drittar sem varpfugl. Um 1955 urpu trm 20 por 6 Nesinu en 1986 r'oru pau irdeins l-2. Nokkrum regundum hefur frkkad. Um 1955 LlrpLl 3-5 pdr ;'Lf l6upritlum, en 30 lrum sidar fannst adeins eitt rrar. Astit<Jrrn er liklega cr,dilegging d tarpkjc;rlcncli hans. L6uprell er r.otlendisfugl og clciglendi hefirr hopad fr.rir i'msurn framkvendum. I'i hefr_rr sandl6u frkkad, en senclid purrlcndi Ba.rkkaoe I(otagranda haf-a lengi verid hennar irclsta kjorsvcdi. Umfbrd gangandi fcilhs, srundum n-red hundil, hefir st6raukist r'fir varptimann. Fuglarnir hafa pvi nrinni trid ;il.,,.ro, en itlnr. P<i urpu i Nesinu tul 15l-or en um 30 i.rum fdnr voru pau r-rm 25. Snj6tittlingar Lrrpu ekki sr.o kllnltlrgr sc ;r d.runum f , en \.era m;i acj upplvs ingun-r s6 lb6tavirnt vegna takrnarkatjra athugana. Feir urpu p(r ciregh_rle grt ;i inrnum r Auk peirra \.arptegltnda sem vitrrd r.i-rr um 1986 er kunnugt um prjir tcgunclir scrr-r hafir orpidcdarevnt r.arp f\'rmm. A ir.unum l960-6l varp llftapar vid Eidistjom en nir er birid.rd purrka hana upp. Forshani, sent cr rnj0g sjaldgrflrr r.arpfigl,i islan.li. i arp sidast ai Nesinu irid 1908 svo vist si. Ef til vill r.:lr1.r eitt par irid Fi gerdi hrirfir s6r hrcitjtrr i Grcittuvita voritj 1972 en af 6hunnum ;isrrcjum \,ar ste\.pt undan honurn Fartimi Nir verdur fjallad unr pti firgl;r sem hafh lengri eda slicntmri r.iddvijl 1 Ncsinu, ottirst i leicl sinni nrilli r.etrarstcldr';r og var;rsr.r11a. Fett:r eru svonefndir ferrgestir. I,eir lt()ti1 6kve dna stadi ril ftdunlrls, ll.ilcl-lr o.p.h. Fjomr eru einkar p('rlingarmiklar f\.rir pf en einnig tjarnir og sr.un purrlenclissvrdi. \,'adfr-rglar enr hclstu frrrgcstirnir en cinniu. komir (.msar grrsil og ancl;-rtcgir_rnclir vid scigrr. Suntir bessara fugl.r verpa i.lnlli,lt-s stacjlrr d is- Iancli eda i nordlrtgr,ur ireinrskrrr.rralr)ncirrm. \Iac)fuglal cru peir firglar scnr setj.r rltesf.irl svip ri fjonrr, os vegnit rilikra lifnaclarhritt.r krefjast hin;rr ('msu tegtinclir rnisnrlrnan,.ji serdir ;rf florlrn-r. \/irdfirglar setja ste rk.in sr ip i nitrirr-r_r Scltjarni-rrlless. N{cst er af frcim i r,orin, i lok ;-Lprril ou miri, og sro lftlrr fl-j rnidsurrrril..iu-r i haust. FLrglar scr]r verpa.i Grrnlirrrdi,rg is, hafscvjr"rn-r l(anircla, en hatii verursctlr ri Blct- I anclsevj u r-r-r o g r-r-r c gi r-rl.rntli E r.16p r-r. h af a [r cr ieneri ed.r slier-nntri virlch.<)1. i rcssrrr-n hopi eru raudbrvstinsur, rilc'lra ()g silnderla, el-r tvitr f\'rstnefhdu tegunrlirnar crrl rnjog al gengilr ri f;rrrirla. S;rnr1e rl;r cr sjaltlg.cfari cn pri irviss. L6uprrll, se ncllingur og sanclicia cnr cinrris rtlgcngirr tcglrnrlir um ftrtirlann. F,f-l.-rrrst cru pctta b.tdi urnfbrd.rrfugl;-lr i leid vesrrrr crla.lllstllr unt iraf og tuelar rrf isle rrsk rull nl)prultil. T'jaLc-lur, hcidiri;r og stelkur enr algcrrg. ;rr fsle nsk;rr varpte glrnciir sern I'rafrl r ic)dvc)l i fjdrum og 1 tnr-rum Nessins ai irrtirn;r. S.rrrtl l6a, steiklrr og lolrprrll s;tl<j.r auk [.icss rd tjdrnum til lc'l et.t og brrrla sig. Spoi tiu jaclrak en erlr fl-cn-rur sjalds6r'lir- cn sjisr ofi.-lst.i t;rr tirna. I-oks m;i gcta irdinshlua, etr lif.shittrir irrrns erlr fi'dblugc)nir cjdlunr r,rrdfirgilrnr ad pvi levti ac'l Itann aflal sir rtis I strntli, i tjiir.nrrnt, ii skurdur-r-r edir pollunr og i nrvrlcnc.li. IJarrn s6st fi;i mirljunr mrri flanr i entladln dilr.rst crr i jirli og lgirst sliil-rt;.r firslarnir hlruiirlu)irm i Bakk.rtjdrn og l)alstji)rn. F-jOlbrl,tni og tli)ltli i,rirltirgle tcr nr.a. cfiir }rvi Irvada fjc)rugcrrlir.cnt ril sratllr. Frarnridrr +()

53 NATTf] RUFAII A S E, LT IARNARN ts,s I skipr"rlag I Seltjarnarnesi verdur pvi ad taka mid af porfum hinna ('msu fuglategundr. A 12. m,vnd (sjl einnig lb. mvnd) er vfirlit r.fir helstu fjorugerdir i Seltjarnarnesi. Par ertr einkum skerja- eda klapparf orur en sandfllka er ad finna i milli, s.s. i Eidisvik og vid Seltjorn. Strrstu leirur sem enn eru eftir eru i m Skeriofloro mea sandfldkum ffi Brbti brmosom floro = Skerjofjoro med sondfldkum, skild bongfjoro oo Klobonqs- / Edlubangsfjdrur co Sosbonqs- /SkLifbonlsftdrur SKERJA_ 12. wt,nd. Fjtit ugerdir n Seltjnrmnrnesi. Bakkavik og eru sr.onefhdar Leirur undan Sr.artabakka mestar peirra, en leirublettir eru einnig vidar vid Sudurnes, r,id Gr6ttu og Sr-roppu. Eins og iidur segir var leiran p;rr sern nri er Bakkatjorr-r er.dilogd pegar 6sinn r-ar stifladur. Helstu vadfuglar sen"r sjist d Scltjarnamesi eru taldir upp i 4. toflu. Einnig er getid peirra kjorsvrda sem peir leita helst 1. Leirur eru mjog lifhriklar og margar firglirtegundir b),ggl" afl<omu sina i fbdr-r r-ir pcim. Frr eru p('dingarrmiklar fvrir r.adfugla en einnig eru prr mikilveg f'edr.rsvitdi (.missa andfr-rgla og mdfa. Fessi g6senlond fugla eiga rnjog undir hogg ad srkja i p6ttb('li. Fannig hafa le irur I Innr-resjum r.erid skertar urrr fi6rdung af rnannavdldum og munar lr.t mestu um Ellidar.og i Revhjar-ik (Arnp6r Gardarsson og 6lafur I(. Nielsen 1989). I'rjir f;drusvrdi sliera sig irr senr frduof'lunarsr.rdi fi.rir vadfugla: grandinn irr i Gr6ttu, fjarran vid sunnernverda Seltjorn (nordan i Sudurnesi) og Bakkavik (13. mvnd). Fittleiki r.adfugla er minni i odrur-r-r fjorum og cinkur-n er litid um pl nordan d nesinu, fii Br.gggardi og inn i Eidisvik, svo og tii Bakka og sudur ad bejarmorkum I nesinr.r sunnan\.ercju. Framnesid er pr,i pidingarmest til frdunlms f\,rir florufr-rgla. 4. tafla Algengr-rstu vadfuglar og frdukjorsvedi peirra Teguncl Leirur Malar- og klapparfjorur Tjalclr-rr Heicllira Sandl6a Tildra Stelkur Louprell Il.audbrvstingur Sencllingur Sanclerla C)rlinsh;rni Tjarnir Tirn og m6ar X 50 FUGLAIT OG SPENDYR A SEI-:fIAI{NARNESI

54 NATTURUFAR A SELTIERNARNE,SI Sama gildir r"rm fl6dsetllr) en svo nefnast stadir par sern fjorufuglar halda til um fl6d pegar peir nd ekki ad afla s6r rtis. Helstu fl6dsetllr eru vid Bakkatjorn, tjornint'r i Dal, i Birdagranda og nordan i Sudurnesi (I3. mlrnd). Grlgrsir eru einnig algengar I Nesinu um fhrtimann i haustin. Venjulega er um einhverja tugi firgla ad rcda, stundum i annad hundrad. Fetta geta verid grsir irr stofirinum sem er vidlodandi Rer.kjar.ikurtjorn allan veturinn og pr,i ekki raunverulegir fhrgestir, en lika ad l-rluta til gesir annars sradar af landinr-r. Margrs er einungis fhrgestur h6r i landi en verpur ekki. Hr.in s6st 6 hverju vori i Seltjarnarnesi, r.enjulega adeins nokkrir tugir fugla sem dvelja srum r.id', en I'irdist fara ljolgandi. Hitt 6 annad hundrad hefur s6st hin sfdari 1r. Dvalartimi peirra rakmarkast lihlega mest \.egnir ur-nfcrdar firlks, pr.i margrsir crlr vfirleitt nokkud s6rggir fuglar. Eini fasti Vid_ komustadur margasa i sudr.esturhorr-ri lar-rdsins er i'id Alftanes, Gardabc og I(6per.og og margesir sem sjist i Seltjarnarnesi eru l(klega irr peirra hopi. Dr-rggond og sktifbnd em fargestir sem eru algengastir i april og mai. Nokkrir fuglar verpa 6 Nesinu en adrir halda ifiam til varpstada annars stadar i landir-ru. I;jdldi peirra evkst aftur i september pegar adkomufirglar 13. rnt,nd. Vidhomustndir podful1ln d Seltjnrnnrnesi.

55 NATTURUFAR A S11 I,-I-]ARNARNESI 5. tafla Fr-rglar sern hafhs6st i talningum ad vetrarlagi i Seltjarnarnesi i timabilinu Te gun..l.4dar-fugl Snj6tittlir-rgur Hvitmifirr Stokkonc'l Svartbakr.rr 1'yaldur Scncilingr.rr Hcttumif r,rr 'f ildra Ri rrrrrr if'rrr' l)ilaskarfirr Hivella Hratn S tari 1'oppdnd Silfirn-nifur Audnutittlingur Grigcs Stclkur Toppskarfirr Teista Ritii Sli6garprostur Stormrnilirr L6mur Sn-rvrill Filki Ilimbrimi Grrrfbnd tr4irsarrindill Attt Raudhofdadr"rd Griprostr-rr Guldnd Fjoruspiri l.ar.rgviir I'rrflrtirrlin.rrrr' l{auclbn,stingur Straumond Vcpja Sirlir B<ilitinka Alkt Medalfjoldi Brer,tileiki eft r,'r^1,.i-^" I Li.lrnillgr.r I I39 I l9 ll I <l <L <l <l <l <l <l < l <l <l <1 <l <I I <l <l t^l'-i'. railllllgl,lln r r r I l,t t tt l r l / ) l \r- z t n a \t-l 0-l (.) - o 0 0 (, Tidni "/o 2B( 100) 27 (96) 28( 100) 28( l00t 26(93' ) 27(96) 25(89) 26(93) 28(100) 25(89) 26(93I 26(93 ) 28(100) 14( 50 ) 26(93 ) 24( U6 ) 9(32't 8(29) 20(71t r5(s4) l5(54) 7(25) 6(2r) l3(46 ) t2(43) r1(39) 9t32 ) 8(2e ) 6(2r) 5( lb) +Q+) 4( r4) ) t7\ 2(7) 2(7) 2(.7 ) 2(7) l(4) I (4) t (4) l(4) I (4) I (4) 'l'alningnr vrtru nlls 28 i rirunuut q86, tn rnlning flll ttilttr rit itr 10.5S rp 190,$ koma i'id. Hivellur l-tr. seln halcla til 1 Bakhatjorn i vorin hafa par ad 6llun-r likindum r.idkomu I leid sinni fii r,etrarstodvurn itti fl'rir strondinni og \-arpstocjvum irrni i lt'rndi eda utan Islanc-ls. I(j6ar, sem em algengir varpfuglar altnars stadar i lanclinu, sjrist ii Nesinu vor og haust. Peir sjrist adallegir i flugi i flr ob hafh skarnma r-idc-lr.6l" Ad lokum eru nefnclir peir sporfirglar sem hafa vidkomr-r. Sh6garprostur er algengur brdi vor og haust og s6st pti tugunr sanan) oft i fjorurn. Firfirtittlir-rgur er mjdg algcngur i haustin og tirlsvert sdst lika af Inlritterlu og steinclepli. Mariucrlan f-er i igirst e:n hinar tegundimar sjist fram i okt6ber V-etur Ve trarfirgli-lfiinan er ocjruvisi samsett elr firglaflnan i sumrin eda utn fartimann. A haustin hverfar n-targir algengir varpfugl:rr i brott, s.s. kria, sancll6;r, pirfutittlingur og m:rriucrla, p6tt aclrar vilrptegundir s6r-r stailfirglar, t.c1. stokitdnd, rdirrfr-rgl, stelkur og tjaldr,rr. Ekki er par rred sirgt ad petta sdu endilega stimu einstairlingar og urpu I svtdinu um sumarirj. Til vidb6tar stadfirglutn, settt verpa I si'rtjinu, koma vmsar adrar fltglategllndir pilngad og halcla par til ),flr vetrarmdur-trjinir. H6r er um acl ra:da tegr-rndir sem cru varpfuglar iltrnars stadar i landinu, t.d. hvitrndfirr, dilask:rrf: ur og silfurmifitr, eda ;i noldlrgari sl6dum, s.s. tildra og trjartn-rlfirr. Hvcrfa peir d braut aftur pegar fer ad vora. i 5. totllr cr s('nci sanrsetuing ftrglrrlif.sitrs ad \.etr;ulagi. Ci6gnin erlr bl'ggd I taluiugttm Lrm j6lalevtid Lurl lratr.tga skeitl.'i'alningar pessar eiga s6r' lirnga hefb me<jal fuglaskodara og fara fianr ;i saura clegi vidil Llnl lancl (rtvlr FL-IC]LAII OG SPL,NDYR A SE, I,TIARNARNtrSI

56 NATT U I].If FAI{ A S E L:t IAI{NARN E S I Petersen 1983). Taflan sfnir ekki adeins hr,ada tegundr-rm mi bfast vid 6 si.'rdinu ad vetrarlagi, heldur einnig hl.ersu algengar prr eru. Alls hafa s6st ).fir 40 fuglategundir 6 Seltjarr-rarnesi i talninglrm um j6laler,tid. Um fj6rdungur peirra eru sirasjaldgefir gestir, sem hafa adeins s6st par einu sinni eda tvisvar. Segja mi ad um 30 tegundir mvndi hina raunverulegu fr-rglafrinu ad vetrarlagi. Dllkurinn,,Tidni" i 5. toflu gefr.rr til kvnna hr.crsu rcglulega tegur-rdirnar sjdst. Eftir pr.i sem tal'.rn er herri eru fuglarnir reglr"rbundnari. Samband er I rnilli flolda einstaklinga sem sjist ef hverri tegund og tidni hennar, en trdeins ad hluta. Sum;'Lr tegr-rndir erll ctid filidadu, en sjist p6 nokkud reglulega, F. I -. hrafir, toppond og silfurmifur, og cnn f-erri einstaklir-rgar sjist r.analega af teistu og smvrli. Sumar tegunclir eru atid algengar. Far er rdarfugl i serflokki, langalgengasta fuglategr.rndin. Hann er raunar liha ntstalgengasta varptegunciin I Nesinr-r. I'6 er lj6st ad rdarfuglar koma i h6pum annars statlar frd og halda sig vid Nesid vfir vetrarminudina. Snj6tittlir-rgr.lr er ad meilaltali nrstalgengasta vetrartegundin. Fuglarnir flakka um i h6pum og pr,i geta peir verid misrnargir fil iiri til lrs. Fr,rir hefur komid ad snj6tittlingar hi'rfr alls ekki s6st i ti'rlningti i Nesinu, en dnnur rir I pridja plisund fuglar. Snj6aiog I'rafh parna mikid ad segja. I'egar jardbonn eru pvrpast snj6tittlingar inn i p6ttb(,1i, par sem peim er gefid. Pegar snj6inr-r tekur upp i n(' hr.erfh fuglarnir brott. Fjtjldi flestra annarra fr-rglategunda brevtist eir-rnig rlilli'ira. Mismunandi umhverfispettir koma par r.id sogu eftir pvi hi'ada tegundir eiga i hlut. Sem drmi ml nefna ad p6tt r,rm 140 sendlingar hafi s6st ad n-redaltali i tiri hafa engir s6st slrm tirin. Parna spila sjir,arfoll eflaust inn i. Sendlingar leita s6r rtis i fjoru en i fl6di h6past peir i fl6dsetur til ad lita par h.rirbcrast um tima. Ef fl6dsetrin eru utan svrdismarka getur farid s\ro ad engir sendlingar sjlist, s6 talid urn hifl6d. Ohjikr.rmilega r.erda (,msar brevtingar 1 fuglaliti pegar til lengri tima er litid. Nittfran er sif-ellduin brevtingum undirorpin, p6tt madurinn komi par ekki vid sogu. I 5. toflu kemur ckkert fram um brevtingar sem hafh ordid r,fir 30 ira timabil. Nlnari athusun 6. tafla Brevtingar I fuglastofnum i Seltjarnarnesi um hir.etur d timabilinu H6r eru borin sanlan fi,rst., I5 lrin ( I) og pau seinni ( ). Tegr"rndunlrm er radad efiir pvi hve algengar per eru. Te guncl, dufugl Snj6tittlingur Hvitn"r:i.fur Stokkdnd Svlrtbakur Tjaldr"rr Sencllingur l{ettumifirr Tiidr:i D :..-.,--; +-,, - Drdr rlrrdrllr Dilasklrfur Ili.r'e11r Hrafir Stari Topponcl Auclnutittlingur Grdge s Stelkr.rr Skirg:rrprostur Stormmlfur L6mur Sn"rr-rill Filki Hin-rbrin"ri " + = Jjiilgutt; ++ = mikil,t'jiil11rut - :Jbkhan; -- = wikil J,thkun 0 : tn17nr ltrct,tingar. Brevtingar* ++ fa f FL]C]LAIT OG SI'L,NDYR A SELTIAI{NARNESI 53

57 NATTT] I].U FAI{ A S E, LT IAl].NAIIN E S I i talningagognunum leidir margt fr6dlegt i lj6s, sem vert er ad athuga nlnar. I 6. toflu er dregid saman vfrrlit um per. brevtingar sem ordid hafh I helstu tegr"rndum I Nesinr-r ad r.etrarlagi. Margar tegundir eru pad sjalds6dar ad 6mogulegt er ad greina hr.ort peim hafi ftkkad eda fjolgad. Feim er pvi slcppt i toflunni. Astrdur fvrir brevttum fjolda geta verid margar og mismunandi eftir tegundum. Fad er r6tt ad leggja iherslu I ad thrif brevtinga geta verid stadbundin og purfa alls ekki ad ni til stofnsins i heild. Brevtingar i fuglastofirum eru lftt rannsakadar h6r i landi. enda um langtimar.erkefni ad rcda. Nokkud ml geta s6r til um orsakir peirra, og er pad gert h6r ad pvi er Seltjarnarnes r,ardar. -4,darfugli, snj6tittlingi, hvitmifi, bjartmi.fi og hrafhi hefur fjolgad mikid i. seinni irum. Adarr..arp hefur aukist i Nesinr"r sidustu riratugi, eins og llest r.orp i nigrenninu (.i Bessastodum i Alftanesi, i Engev og Andridsev r,id Ilalarnes). H6r er pvi um vidtekari brer.tingar en svo ad per einskordist i'id Seltjarnames. Ovist er hr.ort stofn snj6tittlinga i landirlu hirfi stckkad en mun fleiri fuglar sekja a Seltjarnarnes nf en idur. Astrdan er eflaust sf ad byggd hefur vaxid og matargjafir f'6lks til smdfuglanna aukist ad sama skapi. Hvitmifi hefur st6rflolgad hin seinni 1r. isler-rski hvitrnifsstofhinn hefur strkkad mikid sidustu lratugi (sbr. Avar Petersen 1989a) og er aukningin i Nesinr"r i samrcmi vid pad. Bjartmlfur kemur hingad nordan fr hofurn sem \,etrargestlrr. F{ann he firr verid mjog algenglrr vid Rer,kjavik lengi. Auknir-rgin 6 Seltjarnarnesi grti stadid i sambandi vid aukna byggd, par ed bjartmlfhr sekja mikid aoti sitt par sem skolp rennur i sj6. Margs konar irrgangur f-ellur til i kringum rnannabrrggd og sllmar fuglategundir kunna ad n('ta s6r pessa Ltdulir-rd. Pannig er med hrafirinn og ml brlast vid ad fleiri hrafnar geti nu hafst l'id i sr,rdinu vegnir aukinnar bvggdar og rneiri frgangs af i'rnsu tagi. Nokkrar tegundir i 5. toflu eru med liga tidni en sjist samt nokkud reglr-rlega I Nesinu nfordid. H6r er um ad reda tegundir sem hafa ni'lega bvrjad ad sjd,st i sr,rdinr-r ad vetrarlagi. Demi eru stari, audnutittlingur, grigts og sk6garprostur. F{6r er gerd frekari grein fvrir stodr"r peirra. Stari f-6r ckki ad koma fiam i fuglatalningum Lrm j6lin fi'rr en 1970, p.e. eftir ad hann var ordinn nokkud algengur varpfugl 6 hoflrdborgarsvtdinu. Sidan hefur hann s6st f nrrri hr,erri talningr-r, Stari hefirr lagad sig afar r,el ad manninum og athofhum hans og 6tur margr.'islegt sem f-ellur til af bordi hans. Audnr"rtittlingur var sirasjaldgefur i irunum f\'rir 1957 (Agnar Ing6lfsson og Arnp6r Gardarsson 1957) en sist stoku sinnum i jolatalningum i 7. iratugr-rum. Sidan 1970 hafi'r audnutittlingar ad jafnadi s6st annad hvert ir i talningum. Peim hefur lolgad ad vetrarlagi samfhra strkkandi varpstofhi i hofirdborgarsvadinr.r i kjolfar aukinnar trjircktar. Sk6garprostur sist aldrei i talningum i'rir 1971, en sidan i nrrri annarri hverri talningu. Prastastofhinn I Nesinu hefur eflaust stckkad i kjoifar aukinnar birsetu manna i sidustu d.ratugurn og brttra etismoguleika, m.a. \'egna matargjafa f6lks. Griges er farfugl i landinu, nema litill vetrarstofn hefur verid vidlodandi Revkjavikurtjom fri pvi skommu fvrir Eftir ad stolninn steld<adi l'erulega hafh Tiarnargrsir oft s6st I Seltjarr-rarnesi en komr"r ekki fianr i talningr.r par fi'rr en irid Sidan hafa grigrsir s6st i talningu annad hvert 1r. Ymsum tegundum hefirr fekkad I sama tima, einkum hettumifi en einnig toppond, s\.artbald, tjaldi, sendlingi, tildru og dila- 54 FUGLAR OG SPL,NDYR. A SE,LTIARNARNESI

58 NATTL]RT]FAR A SELTIARNARNI]SI ski'rrfi. Astcdur eru ekki rtid ar-rglj6sar, en svartbaki hefur frkkad verulega undanfarin 1r. Ef til r,ill er sir brer.ting tengd betri hirdu i fiskirrgangi og sorpi. Sorphaugar Reykjavikur og Seltjarnamesbrjar vorll i Eidisgranda fiiun I 7. iratvginn og rtid mikid af sr-artbahi kringum p6, enda haugarnir med ollr-r opnir. Frkkun i tjaldi og sendlingi getlrr stadid i sambandi vid meiri mannafbrdir um sr,rdid. Fi er dilaskarfur st,vggur fugl sem polir illa truflun. Vert er ad minnast i eina tegund sem sleppt er i 6. toflu en pad er fjorusp6i. Hann sist reglr-rlcga ii 6. fratr-rgnum (Agnar Ing6lfsson og Arnp6r Gardarsson 1955) en hefur adeins s6st tvisvar i talningum um j6lin eftir 1957, irin 196I og Fjorusp6um hefur frkkad til muna eftir ad bvggd j6kst og umferd r,ard rneiri I Framnesinu. Petta eru sfi.ggir fuglar og hafa vantanlega hrtrkist af svrdinu vegna 6ncdis Utbreidsla nold<urra tegunda Otbreidsla fugla er ikaflega mismunandi eftir pvi hvada tcgundir eiga i hlut. Dreifing peirla stj6rnast ;rf morgum p:ittum, brdi i ni.ttfrunni sjilfii og fi'rir ihrif fr6 manninum. Pi'dingarmihlir prttir eru t.d. dreifing firdunnar, hentr-rgir hr,ildarstadir, sjivarf-oll, urnfbrd rlanna, heppileg bfsr.edi o.s.frr.. H6r er tapt I nokkrum drmum. Dilaskarf;rr purfh s6rstaka sctstadi, par sem peir sitjir oft timunum saman med tltbreidda vcngi og,,messa" sem kallad cr, p.e. peir eru ad purrka sig. Petta eru stadir par sem peir telja sig vera 6hulta. A 14. mvnd er s(,nd dreifirrg slikra setstada kringum Seltjarnarnes., darfirglar sjist alls stadar i sj6num i kringum Nesid. A f 5. mvnd er s('nd dreifing edarfugla i tveimur talningum haustid I975. Sjivarfoll hafh mikil ihrif I hr.'ar peir halda sig hverju sinni. Dreifingin er ennfiemur brevtileg eftir irstirnum, hvort fuglarnir eru med unga, hvort peir eru i fjadrafblli o.s.frv..4,darfuglar halda mikid til l Bakkar.,ik, sudur af svonefndum Sr.'artabakka. Athuganir hafa s,vnt (Arnp6r Gardarsson og Iftistin Adalsteinsd6ttir 1977) ad parna er 6venju audugt smidirralif i botninum milli Svartabakka, Longuskerja og Lambastada, brdi margar tegundir og urmull af einstaklingum. Einnig er mikid botnd,vralif milli Skildir-rganess og Longuskerja og par nordr.estur irr. I(ollur sekja mikid med unga sina I grunnan sj6 og alveg upp i f;oru. Par er ad finna n6g rti fvrir ungana, s6rstaklega medan peir err-r litlir. Tjaldur og fleiri vadfuglar srkja i forur til fbdr-roflunar. Fuglar dreifa s6r i mismunandi hltt eftir pl,i hvada tegundir eiga i hlut; sumir sekja i grj6tf orur, adrir i leirur. Tjald- redingaskel & tlt Setstadir skerja- rlcj nou fli2 v,{\, -fuo"ou' ffin*' J14ryLomo0l'ooo''./, R*,.", o q5 km H.q 11. w.t'nd. Satsradir dilnsknrfn. v!} ci'l.qt3r FUGLAR C)C] SPENDYR A SE,I.TIARNARNESI 55

59 NATTURUFAI{ A Str I-'I-IARNARN ES I lrr er t.cl. cla:nrigcrdr-rr leirr,rtirgl og srkir mikit) i fjcimrnadh og skeld('r serrl lifh i kati i leirrrnrri. (sji Agnar Ingrilf,sson I977). Pvi er rraurlsvnlegt irrj r,erncla leimsvrdi eir-rs og pi-ld \cnr cr r Brld<.rr ik. A fl6<li n;i fjon-rfirglar ekki i fiedu og verda pvi ad frrra ;rnnacl, en auk vadfugla ;rf-la mlfar s6r mihicl fec)u i f]orum. Feir safirast pl i ilir'eclr;r set- ecla l-rvildarstacli, sem gjarnan eru ncfhclir flirdsetr-rr. Marsir slikir setstatlir en-r I Sclt jarnarnesi. A I6. nrvncl eru s(,ndir se t- sta<1ir hettun-rifh og rita. Ntiifar leita ennfi'em rrr: i fcrskt vafr] til pc'ss acj bada sig, t.tl. i It.rkl<at jiirn. I'.rrflr firgla eru nrtrrgvislegiu" og afrrr brevtilegrr efrir pr-i hvadir tegr-rndir eiga i hlut. Fvi cr narrdsvnlest i'irl gertl irtl:rna um nftingu o r-'.,&l'./ ta( \ / *{u':'' 4,:d1. o Yi x 21. sept O50 Dreifi4gadaduglsdpessum6rstrma OrOo endurspeglar'adusk'lyrdfullvarnna A \ \--l J,SOO fugla 6 botni grunnsavis Lrl10O ::i - -..'::ll- - l-*-i:-lg \ l o\ tt,,"'"*\ 3,.* Om 3,il Ot* 15. rut'nd. Drci.fing tdnrjiryls i tveirunr tnlnirtlyttr,n hnustil M),ndin endurspeglnr".l,tilu.shi/t,r'li -/ulbnxinnn Jtryln d botni lrltnlt- Sttr is. lar-rds ad taka tillit til pess hvar misrnunancli fuglategundir halda sig. H6r hefr"rr irdeins litillega verirj tiupt I peirn p'ittum sem hafa aihrifai drcifrngu firgla, enda irllfl6kid m'il e f gera i peim itarlcg skil. 5.4 Spendyr Selir Selveicli hefirr trirlega aldrei verid til mikilla birb6ta ii Seltjarnarnesi'' pvi fiar 1-reirnildir geta sela sem hlunninda i l2i'i sr,r<ji sem liar-rpstadurinn nitr nir r'fir. Selir i'irdast p6 lengi hafa verid vidlod;rndi i sj6nr-rm Llmhr.erfls Seltjarnarrncs, svo selrl eftirfarar-rdi hcimildir benda til: Milclagi Rer,hjavikurkirkjr-r fri 1379 getur sclalitr.rrs i Orflrisev og i r-nlldaga Engevjarkirkjr"r fr'.i 1500 segir:,,itcm seh,eidi r,id Eidssker" (Bjdrn Teitsson L971: B2). I Jardab6k Arrra Magnirssonar og Pils Vidalin fri 1703 er pess gctid ad selveidi hafi verid hlr-rnnindi frl Ncsi,,,en er alcleilis fii." (bls. 240). Selr.eidi cr ekki getid i umf]ollr-rn peirra um adrar fornar jardir, s.s. Bakka, Hr6lfsskila og Lambastadi, sem p6 lttu hlunnindi i Longr"rskerjum. FIins vegar nefira peir ad selveidi mcgi brirka fri Skildinganesi, eu sit veidi har-rn ad l-rafa fhrid fiarn i H6lrnum eda I Longuskerjr-r-. i haflanum r.rm spend(,r i Gullbringr.rsislu segja Eggert Olaf-sson og Bjarni Pilssor-r (1772) ad landselur (Phocn vitulinn) se vida:,,l{ann er skotinn med brtsstt i sr-rndunum yicj Rer,kjayik og \ridev" (bls. 265;. I lvsingtr Ciullbringusi,slu fri 1792 i fbrdab6kinni segir Sveinn Pilsson (I945 ) seli.eidi vera vanrckta i sislr,rntri, hvort sen"r pad hafr iitt r.id i Seltjarnamesi eda ekhi. Faber (6birt dagbok) minnist ekkert I seli i 5rr FU(;],AR OG SI}ENDYlI A SELTIARNARNL,SI

60 NA'IT URL]FAI{ A SELTIARNARNESI clagb6k um fbrdir sinar Lrm Seltjarnarnes IB Atkinson segir aftr_rr i m(rti i f'erdirbcih I5. jirni 1833:,,Vid rdkumsr i flolda st6rra sela (Pbocn bnrbntnl i skerjum 2 eda 3 mflur fri Rer,kjar,ik..." (Searon 1989: 104). Lirtneska nafhid i I'id kampsel (sem reyndar Ireitir ni Prylophilus groenlnndicus), en pema hljota ad hafh verid iitselt (Hnlich0erus,urj,pus) eda e.t.r.. landselir. Af samhengi i texta er iliticl ad Atkinson eigi vid skerin ri Skerlafirdi. Horrirrg (1907) gerur sela tvisvar hausticl 1907; 5 lanclselir ligu uppi i Sudumesi 26. september og 35 voru i skerjunum i Skerjaftr6l 26. okt6ber. i vr-rgri heimildum, eins og Fasteignab6k og hlunnindahandb6k Lirusar Ag. Gfslasonar (I982), er hr.ergi rninnst I selveidi innan marka nirverandi brjarftlags n6 i evjunum sem ft},rr tilher.rdu pvi (Akurev, Enger. og Vider,). I 7. toflu er gefin nokkur hugrnvnd um hversu ;rlgengir selir eru umhverfis Seltjarnarnes i seinni irnm. Selir r.ircjast eingongu liggja rcglr-rlega uppi i skerjunum I Skerja- Kollafiordur ' \ rr* \ fta\ a,u'*,n \, q) Seltjorn (! \ I \ Seltjarnarrif erxxnvlr! N )O! Skerjafjordur N Mikilvagustu uppeldlsstodvar adarunga A St"Oi, par sem hettumdfar hafa reynt varp f D noat badstadur hettumefa oo rita Setsradir (f t6dserur) rira o :::"i?ill$?i'irul og meda'r, o I d i J'iL'#.1'S \ Sudut \* \\_,.0-10, all-so I tot-eoo {,/ O oot-roo O51-1oo fro,-ooo Oro,-rooo* 16. tnt,n.d. uppeh{isstiidvnr adnrungn og bnd- og setstndir hettuntnfs og t,ity.. FUGLAI{ OC} SPL,NDf R A S 57

61 NAT-f URUFAR A SELTIAITNAIINL,SI firdi. Pau cru nagilega!arri mannaumfbrd til pess ad selir haldist par vid, en selir eru vanalega nokkud sn,ggar skepnur. A tz. mvnd sjlst peir stadir par sem selir sdust i talningum 1975, 1986 og Landselur var mun algengari en irtselur, pvi adeins slust stok di'r af sidarnefndu tesund- tr ti O a Legustadir landsels 17. mt,nd. Utbreidsln seln ".tll] ':t:? inni. Utselir r.oru oftast ad d(rla i vfrrbordi sjfvar. Peir hafh s6st r.r'red rti, t.d. sist einn 6t;r krabba vid Sutlurnes 16. rnars Einr-r sinni sdst irtselur liggja r-rppi Longuskerjr,rm. Vorid 1987 siust 1-3 landselir ofilega I stcini i Seltjorn vid Sudurnes. H6ldu peir par til i ;rpril og mai en ehki cr vitacj hvort peir hafi verid par fian ;i sumar. AcJur h.rr h6ldu selir sig oft i SucJurnestanga (AG). Par er ekki r-rm reglulegan legustird ad reda lengur, liklega vegna umfbrdar vid golfr.ollinn i Sudurnesi. L;rr-rdselir (I-2) sjlst einnig tidr"rrn r.id Grcittu cn Selskcr, Eidissker og I(crlingarsker virdast ekki freista sela sem legustadir. Arid 1975 r'oru skcrin I Skerjaflrdi cinn priggja legust;'rc)a landsels sen-r eitthvad kvad ad i ollu svrdinu fil I(ollafirdi ad Straumsr.ik (Arni Einarsson l98i ). Ef eitthr';rd cr hctirr selum fckkad fii pvi sem var f\'rrum. Aldrei voru taldir fleiri en 19 i einr-r i timabilinu , en i upphafi alclarinnar siust flestir 35 i sama tima, eins og r.ic)r-rr segir. Landselur l-refur greirrilega ctid verid langalgengasta selategllnclir-r i sundunurl i.itl Seltjamames. Utsela cr hvergi getid i ritr-rdum hcin-rildum mecj vissu, nema hli Bjarna 7. tafla Nokkrar talningar i selum vid Seltjarnarncs i lrunum 1975, 1986 og 1987 Dags. I-ongr,r- og LambastatJasl<er Lanclselir Hcilnar Alls Utselir 2r.09.t r0.t r0.r t7.03.t I1 z t2 7 >t 0 d 6 I T 7 R T7 6 l9 t5 >+ I I I Heimildir: Arni Einnrsson (1981 og nttrnnl. uppl.) og JOH. '[nlid yar ri fliiru nrin 1986-]987 (Erlingur Hntthsson 1985 ). 58 FUGLAR OG SPL,NL)YR A SEI.TIARNARNESI

62 NATTURLTFAR A SL,LT JeRNARNESI Sccccmtrndssr,ni (I932) sem segir:,,fiann s6st... r'id Sudumes i Seltjarnarnesi,, (bls. 189). A e. iratugnum sdust sroku irtselir vestur af Sudurnesi (AG, rnunnl. uppl.), sem og nf. Firkingsselir hafa einnig kornid hingad. Bjarni Srmundsson (1932) getr_rr pess at1 14. jiini 1915 hafr hringan6rr (Pbusn hispirln) s6st i Skerjafirdi, en nlkr.rmlega hvar er ckki r.itad Hvalir Hr.alir eru fi'emur fhtidir i sj6num fast r.id strendur Seltjarnarness. Nokkrar hein-rildir eru p6 um hvalreka eda lifandi l-rr.ali i sj6num undan strondinni. Engar heimildir erll Llm vodur eda adra meiri hittar hvalreka. ef fri er talin vada nrarsvina (Globicephnln noelnenn), um 100 dfr sem rekin voru i land I Seltjarnarnesi haustid 1818 (Annllar 19. aldar I: 245). P6 ml einnig gera marsvinavodu sem vard vart i Skerjafirdi og rekin r.ar inn I Fossr,og irid 1934 (Bjarni Srmundsson 1934, 1939, Arni 6la 1963). F{6r r.erdir nefhd pau drmi um hvalreka sem okkur er kunnugt. um fri Seltjarnarnesi. i ferdab6k Eggerts Olrfssonar og Bjarna Pilssonar (1772: 265) er talad un1 ad ungan,,grenlandshval" hafi rekid I Seltjantarnesi 6rid 1763 og \.ar hann 56 feta langr_rr (sji einnig Djiknaannila 1763 i Annllar : 128). Eiga peir vid adra hvorir sl6ttbakstegundina, liklega nordhr-al (Bntaemn rnysticetus). Pann 20. okt6ber 1955 rak lifandi hlhvrning (Orcintts orcn) i. Snoppu og \rar drepinn par (Timinn og Morgunbladid I955). Tvrr hnisur (Phocnenn phocnenn) fundust reknar I I(otagranda 2. nai I973 (IOH). Hinn 26. jiuli tq8+ strandadi hnisa i Eidisr.ik en var bjargad I flot I ni. (DV 27.A7.L984). Loks slust un'r 12 smilrveli, hnisur fiemur en hn(,dingar (.Lngenorhl,nchus albirostris), ad leik r.id bauju u.p.b. kil6metra nordr.estur af Sudurncsr.ordu 25. igirst I986 (IOU, Einar 6. Porleifsson). Ljost er ad fleiri hvali hefirr borid r_rpp i Seltjarnarnes, p6tt okkur s6 ekki kunnugt um flciri ritadar heimildir. Dreitjng hr.alrr i sund- Llnurn umhr,erfis Nesid er sem nrst 6pekkt. f-sar. hr.alategundir eru e.t.\r. allalgengar F"r, s.s. hnisa, hni'dingur, hihvrningur o.s.fir.. Mikil grlsleppur.eidi er allt i kringum Nesid, eins og vida i grennd r.id pdttbj,'lid I sudvesturhorninu, og koma hnisur stundrim i net '"i pessr-rm sl6dum (, var Perersen 1985) Rottur og mys Upplvsingar em afhr t;rkmarkadar um nagdvr af Seltjarnamesi, eins og r.idast annars stadar af landinu. A Nesinu hafa s6st a.m.k. prjdr tegunclir af mirsurn og rottum, brfinrotta (Rnttus norvegictts), hfisamfs (Mus musculus) og hagamirs (Apodetnus syly6ysictts), en adcins ein tegund nagd('ra til i'idb6tar cr pchl<t i landinu. Rottur urdu landlegar i Sr.rdurnesi um og upp irr Talid var ;rd prr hafi irtrfmt hagamfsum sem voru par algengar idur. Frr voru jafhfiamt llirnar i'alda tjoni d eggjr_rnr og urlgum (Agnar Ing6lfsson og Arnp6r Gardrrrsson 1955). Pett;r hefirr brer,st i seinni lrun. Helstu uppl('singar um mfs og rottur I Seltjarnarncsi crll fri n-reindiraerrdum. F{reinsunardeild Revkjar.ikurborgar hefur annast er.dingu me.ind('ra i Seltjarnarnesi hin sidari ir og veitti Asmundur Rei.kdal godfuslega eftirfhrandi uppli1sing,.,.,m rorru- og musaevdingu (munnl. uppl. 1987). Rottu- og mirsagangur er nf talinn litill. FUGLAR OG SPENDYI{ A SL,LTN 59

63 NATTURT]FAR A SELTIARNARNESI Tolur.ert \/ar um rottur I irunum lgt3_75; prr r.oru t.a.rn. algengar d sorphaugllnlrm vid austanvertla Bakkatjorn (IOff;. Um og f\.rir 1990 r..arninna unr rottur en 6.dur, sanr-_ anborid vid irin kringr_rm l97s e6a 6. iratr_rginn. I(r,ortunum \.egna pessara di,ra fekkadi. Ad beidni okkar t6k Asmundur saman fjdlda kvartana um rottlr- og mr.isagang pad timabil sem sk('rslur nd r,fir (frd lggl). Uppl(.,singar pessar er ad finna i 8. toflu. Af 8. toflu ml rdda ad m(rsagangur \,ar nohkud sr.ipadur ir fii iri i Nesinu.i 9. ira_ tugnum. Hins vegar hefir grcinilega tekist ad ganga f, rortusrofhinn. A 9. iratugnlun sklru ikr,edin svrc)i sig irr med rottu- og mfsagang. Rottur halda adallega til umhr.erfls flski.crk_ r-rnarhfis ri Snoppu og vid golfi,ollinn i Sudur_ nesi en \.art var vid einstaka rottur r.id Mid_ braut. A hr,erju \.ori, fi,rir varptima, er farid i Gr6ttu, Sudurnes og nigrenni fiskr.erkllnar_ hfsa I Snoppu og eitrad til ad R,rirbvggja rottugang. Sams konar adgerdir eru einniq framkr.'rrndar i holrcsisbrunnum a.m.k. eint] sinni i sumri. G6dan lrangur i barittunni r.id rortur md liklega m.a. pakka pr.'i ad Seltjarnarncs hefur eigid holrcsakerfi. Fannig crlr minrri likr_rr d 8. tafla Mirsa- og rottllganglll- I I 98 l \ r r 981 I 982 I r Mit i Rottur 70 ( Seltiarnarnesi " I lesstrrn t lunt rru tihn rjiirtitsferdir ri yonn i ttokkrn stadi, ctt ekhi regluhuttdnnr titrnttir" i holrtsi. Alls 9+ 'tj rottugangi frl Rer,kjar.ik. Ifuingurn lgts \rom rtisskihrrdi ar_rk pess mun betri fi,rir rottur i Nesinr-r en nir er. Sidan bd hefirr rler_ it1 gcrd grngsl<or ed pr.i a<i bcta umgcngni. sr.o sem ad laga til i kringum gripahirs, hensna_ kofh og flskvcrkunarhirs, s\.o rottur eiei erf_ idara uppdriirtar. Pvi rnidur eru veiddar rottur og rni,s i first_ um tilfellurn greindar ril tegunclar. F6 mi etla ad langflestar,,rottllr.. s6u brunrottllr) e nda erlr svartrottll r ( Rattas rnftus) sirirsjaldge far i Islandi og adrar tegundir komir ekki til greina. Hvad mi,s l,ardar virdast hagam('s vcra i mcirihluta) seln r)rrlr.ka ml af pvi ad mirsa hcfur cinkum ordid r.art i grcnnd r.id 6br.ggd sr.rdi, t.d. umhverfls Valhfisahed, Nesstofu og B).gggirrd. Hinn 15. iirni t9g6 slust 2 hagarn(,s i Grtittu (IOH). Morg ein_ tok, sem safirad r.ar i Seltjarn;rmesi Lrm og fj,rir 1960, eru til af pessari teguncl i safni N 6 ttir r ufir cli s tofhu nar Refir og minkar Refir (Alopex lngopus) hafa sennilega verid sjaldgrfir i Seltjarnamesi ettir ;rd bvggd t(rh ad pdttast i Revkjavik. Fr,rir panr-r tima ml bir_ ;,rst vid ad peir hafi itt par 6dul, eins og r.ida annars stadar vid sjir.arsiduna par scm fedr_r er a<j hafh. Einr-r uppli,sir-rgar Lrm t6fur sem fundust i hcimildum erll pessar: Hinrr 15. jirni 1833 sd Atkinson hvita t6fu, sennilega i Valhirsahrr) (Seaton 1989). Og i Tirnanum 22. n6yember 1919 segir:,,t6fh r-ar skorin n.iega I Seltjarnarnesi og mun i-era mjog langt sidan, ad slikt hefir borid r.id,, (bls. 352). Minlrar ( Muste ln yison) r,oru fr.rst fluttir til landsins irid I931. Fcir sluppu snemma tir haldi og f\'rstn grenin irti i nittirrunni fund_ ust vid Eilidair i Rer,kjavik vorid 1937 (IGrl Skirnisson og.4,r.ar perersen 19g0). Minkur

64 NATTURUFAR A SE,LTIRRNAIINESI hefur aldrei r.erid landlrgur I Seltjernarnesi og ekki cr virad til ad greni hafr fundisr par. Agnar Ing6lfsson og Arnp6r Gardtrrsson (1955) geta pess ad minkur hafi ekki verid landlegur I Nesinu ai 6. iratugnllm. Tvisr-ar fhnnst po daudur minkur og einn var skotinn. H6lmjdrn j. Holmjlrn (1949) getr_rr pess ad frid 1946 hafi skrifstoth locld(.rarrktarinnar greitt r.erdlaun tvrir 2 di'r unnin i hreppnum, 1947 fl.rir 16 di'r, par af 4 hr.olpa, og 1948 fl rir I d('r. Fi nidi hreppurinn cinnig r.fir I(6pavog og sennilega hafa flest ressara d(,ra r"erid veidd utan nin,erandi marha Sekiamar.- nesbrjar. b,f til r.ill shdast stoku rninkar enn \/csrur ),fir bejarmorkin..4,ti rttti ad r-era vicla lr.rir Fd i f;-orum, en vid sjlr.arsiduna lifa minkar fvrsr og fiemst I sjdvarfhngi (IGrl Skirnisson 1979 ). Uppl,isingar shortir um minka i Nesinu hin sidari ir. F6 hafh sl6dir s6st ad verrarlasi. - f- A 1 / tr/- D.b nstand clvralrts og t - l. t ffekan atnuganlr Segja ml ad lstand c1(,ralifs I Seltjamarnesi s6 dgrtt. I,6tt benda megi i (.msar neikvrdar brevtingar sem ordid hafh h,rir dhrifh rlanna er par enn 6r.enju ;rudugt fuglalif, nridad r.id marga adra sradi i landir-m. Einnig hafh tegundir brst viti sent varpfirglar siclustu iratugi, sumar a.m.k. 6beir-rt fi.rir atbeina mannsins. \hrdandi fuglellifrd cr nauds\.nlegr, eins og mil stancla nirna, ad kanna skipulega fyolda og ttbreidsh,r r.irrpfugl;r hicl fvrsra. Nidurstodur slikrar athugunar i'lndveldar allt seinni tin-ra mat ;i peint brcr.tingum sem r,erda. Best vrri ad gera pess h;ittar honnun ai 5-10 ira fresti. Fuglar eru g6dur rnrlikr.ardi ri pr6un lifrikis og gagnast vel til r.oktunar pess. Einnig er ;tskilegt til lengri tirna ad einl-rver adili sd ribvrgtrr frrir pvi ad fr.lgjast med fuglalifrnu og korna mcd tillogllr til irrbtita, ef porf kre fur.

65 NATTURUFAR A SELTIARNARNE,SI 62

66 NAT f UI{UFAR A SE LTIAIINARNE,SI 6 FIORUTIT A SELTIARNARNEST Agnar Ingdlfsson og Mnria Bjrirh Steinnrsddtt,it, 6.1 Gagnasofnun Petta r.flrlit Llnl fjorr.r d Seltjarr-rarncsi br,ggir ad mcsru levti I itarlegri irttckt sem gcrd r.ar sumaricl 1996 fi,rir tilstilli unrhverflsnefhdar Se ltjarnarneskaupstac)ar. I'essari f t- tekt cr gerd r-rinari skil i sk(.rslum eftir Agnar Ing6lfsson (1996a) og M;Lriu Bj6rk Steinarsd6ttr-rr ( 1,996\. 6.2 Nmennt um umhverfid Sjivarhiti vid Faxafl6a cr herri en r.idast hvar annars staclar vid landid ad Sudnrstrondinni undanskilinni. Seltjarnarnes liggur pvi irtnan irtbreidslurnarka langflestra islenskra fjorutegunda, scm f-lestar eru frenrnr sudrrtrar ad Llppruna. Fcgar islensk fjorud(.r eiga f hlut e r ade ins r.itird um I -2 tegr_rr-rdir, se rn ekki n6 nordur til Seltjarr-rarness) en erll cingdngu i flt)rum allra svcjst i landir-m (Agnar Ing6lfsson 1996b). Sjor r.id Seltjarnarneskaupstad cr vel saltnr og hi.crgi grtir lrkkunar I seltu veglla afrennslis irf landi. Seltulrkkr_rr-r hefirr alla jafiran i for med s6r f-ekkun tcgur-rda. Med sjivarhitir og seltuadsrednr i l-ruga mi pvi fi,rirfiam birast vid fjolbrevttu lifl i fjt)run-r Seltj arn ante ss. Auk gerclar fjorubeds, hitastigs og seltu het-- ur einkum brirn rn6tandi thrif I lffriki fior- Lrnnar (Agnar Ing6lfbson 1975). Midad vid le gr-r Seltjarnarness rni bfast vid pvi ad vesturstrond Sudurness og nordvesturhlid Gr6ttu s6u par: f;orr-rsi'rdi) selrl 6r'ordust crll gegn irthirfsoldu ntan af fl6a. Nctrdurstrond brjarins er lika nokkud opin til hafs. Sk(,ldusttr fjdrur i Seltjarnarnesbe erl-l svo inni i Seltjom, en Seltjarnarrif og Gr6ttueidi verja Seltjorn gegn irthafsoldu. Sjrir,arfbll eru mikil vid Faxafl6a og eru pau mciri adeins r.id Brcidafjord h6r vid land. i Rer,kjavik er munur flods og floru I medalstorstrevmi um 3.8 nr) en 1.7 n i rledalsrndstraumi. i Revkjar.ik eru meginsjir.arfhllasem h6r segir, midad r,id Tgrk 0 Sj6melinga Islands (Sj6melingar Islands 1995), og gilda pess mork r-afhlitid eir-rnig fr.rir Seltjarnarnes: Med;rlst(rrstrallmsfl6d 4.0 m Medalsrnlstrallmsfl6d 3.0 m Meclalsjir,arfallahe d 2.1 n'r Medalsmistraumsfjara 1.3 m Medalst6rstraur.nsfl6d 0.2 m Mikil sjrivarfdll hirfh ad odru jofhu i fbr rned sdr rnikla r.idlttr,r fjorunnar, en hana mi skilgreina sem pad svrdi sem liggur i milli medalst6rstraumsfjdrumarha og medalst6rstrirumsfl6dmarka. Stoliu sinnum fbllur sj6r hgra eda ris hrrra en sem nemur pessum morkum, en auk hirnintungla hetur vedur ptrr toluvert ad segja.

67 NAT-f URUFAT{ A SEI-TIARNARNESI 6.3 Fjdrubedur nordurstrondina og r.id innanr.ert Seltjarnarrif. Fjdrurn6r flnnst i nokkrr.r sr.edi vid innanvertla Seltjorn svo og i Bakkavik. Fjorur 6 Scltjamarncsi eru ad stcirunt hluta hnullunga-, stcirgri,tis og klapparf;-omr (I8. rxvnd). Einr-ra st6rgerdust er fjaran i utanverdu Sudurnesi, utan\.erdri Grcittu og d hlut;r Nordurstrandar, en i pessurn stodum er bedurinn ad rnestu klappir og sr6rgr(rti (stein;rr svo st6rir, ad menn rida illa eda ekki i'ir) ad hnika peim). i BaLLor.ik er hir-rs vegar r-nol rilijandi, sums stadar blandin sanc-li ccla smir.rm hnullungum. i innanvercjri Seltjt)rr-r er ljorubedurinn sandur og n-rol. Blettir rned Iedju en-r h6r og par, mesr iberandi vid Tjarnarstfg og i Bakkavik. Sr,rmstadar er sandnr i kafla ofhn r.id hnullunga eda klopp, t.d. r.icj 6.4 Flatarmel fiorunnar Hinn I 9. ;igirst 1994 hl. li:i7 I I : l8 t6ku Landmrlingrrr Islrrnds innraudar m1,n6- ir af Scltjarnarne si irr 2000 rn hrd (19. r-nvncl). Sr.o hepprilega vildi til, ad mvndirnar voru teknar Llni std)rstrc\,rni nllcgt hitj6ru, senr r':lr hl. ll:03 pennan c.lag. Sarlkvrmt r-rppl(,singum sjomclinga islancls var sjir.arhtd i Revkjirr.ikurhofn kl. I I:17 pertnar-r dag 0.8 n vfir 0-punkti sjtintitlinga, e n til silnranrr Kl.Ppir O 516rBriti o I lnrrllrtngar ^ Nliil o Sarrrlur '. l-cira r N16r 18. mt'nrl. Gerd.fii)rube ds d nlls 89 snir)uwt, sem ntltugud loru sutnarid l996. Um 100 ru crtr ri ruitli snidn. Par se m tvii edn fleiri trikn ertt n snmn snidi ti ttiknid nnst lnndi tid efstn hlutn ;fjiirttrnnr, tn triknid nest sjd vid nedstn hlutn bennnr. l{edri jodnr Jjiirunnnr er teiknnrlur eftiy innrnudri /o.ftm1,n6lflyd 19. dgasr 1994 (sja 19. mt,nd). le l1 t-

68 8 t- ). trr u) nt,rrg n- I I NATTIJR.IJFAR A S E LTIARNARNE S I nilli,tflt) udri 19. mynd.. Innrowd lofrruynd. tehin 19. d.gilst 1994 kl. l1:17-ll:lb wr 2000 rn bnd. Sjd,vnrhnd kl. II:17 l)ar uvw 0.8 yn. T,i srwynd Lnndmnlingar islands. ESI FIORIJLiF A SELTIAR.NAR.NESI 65

69 NATTU RTJ FAR A S E LT IAR.NAI{.NE,S I Votlen d,is lan fi rlustnn vid Bnlehntjiirn. I,nrmn kl ftfn og sidnn teleurvi.d l6f6twr en gulstiir er rlnfnar fltilbreyttur t,otlendisgrddur. I forgrunni er til hngri. Mynrlin yar tehi,n 7. d,gwst Lj 6sno. IO,istbj tirn Egi lsson. Nordurtun i Rri.dngerdi. Brennis let, litnr tilnid. M),nr/.ilt ynr tehin 30. jilwi Lj 6sno. I{ristbj rirn Egilssoru. oo

70 NATTURT]FAI{ A SE,LTIARNARNESI IQ,in d sveir,ni yfir Swdurnesi, en hun er nlgengasti rarpfuglinn ii. Seltjnrnnrnesi. M),nfl.in yar tehin 14. jxrli Lidstn. ILhnnn Oti Hitnonrssln. 'frdnrblihi d' sttndi.,f,dnrfugl er eito nlgengnstn ynrptegl:tud d. ldesinu. Mt,ndin pnr tehin 2. juni Ljisuo. fdhnnn Oti Hihanrssl?l. 67

71 NATTU RU FAII A SE,LTTARNARNESI r' +5; '-:: : Lduprt,lar yid Bnhkntjiirn. Peir eru rirlegir fnrgestir d. Seltjnrnftrnesi en ntjtig sjnldgtt''ir s vn ya?,pja!l/nr. Mt,ndin ynr tehin 19. ncni Ljdsm. Jihnnn Oli Hilmnrssol,L. Snn d/6n er tinke nnis-fngl d griindununt. M),ndin ynr tekin 3. juli Ljdsnt. fihnnn Oli Hilrunrssltt. Tjnldur n J-lu.gi n 6dnli sittlt. Mt,n.din vnr tekin 29. jilni Ljism" Jdhnnn Oli triihnnl'ssovt. 68

72 NATTURIJFAR A SELTIAR.NAR.NESI Mdfar era dbeyand.i i fwglalifi Sebjarnarness. Hir ey nodfnger vi.d Bah.hntjiirn, ndallegn hettwrnd.far en einnig adrar ru.dfntegund.ir,. Mynd.invnr teki.n 7. se1tt Ljdsrn. Jdhnnn Oli Hilrnarsson. Hetturwdfor og stokkand.nrh.olla i atisleit d Bakkatjtirn. Myndin ynr tekin 17. rnai Lj6srn. Jdhann Oti Hitm.nrsson. Alftir d Bnkkntjtirn. Feirn hfuo wrid gefid i wtirg dr og st/tullor ordnnr rnjiig spnknr. Mynd.- in yoy tekin. 29. rnars Lj srn. Jdhnnn Oti Hitrnnrsson. 69

73 NAT:rUnlf FAR A SELTIARNAR.NESI Gatgnnd.nrpnr d. Bnleh.ntjtirn) en gargtinrl. er sjald.gafur ynrpfugt d istnnd,i. Heidtdur i bnksi,n. Mynrl.i.n ttnr tekin 17. nooi r,i6sru. fohann Oti Hilwarsslvl. Nesstofn. Njdlnbreidn iforgrunni.. Mynd.in y&r telein 7. d.gust Ljdsru. IQ,istbjtirn Egilsson. 70

74 NAT-I- URUFAR A Sh,LT'AITNARNESI Se ltjtirn. Melgresi i f-oi rr:'intrti, jilli Ljr sru. Hnuku.r Snot rnson. 7I

75 NATTIJRUFAR A SELTIaRNARNESI Juli Lj 6sr,n. Hnuhur Snorrason. 72

76 NA-f T LI IILI F A1I A S E T-TTA ITNARN E,S I burrlar cr hitrl r-ncdalstcirstr;lunrsfjorr-r i Revkjavik 0.2 m eins og lr1 ofhn greinil. I-rrnsmesti hluti!drr-rnnar sdst pvf vel ;i mvnclum pessurl, eda grofleg;l reiknad unt 84% Il:Ltarmils lrennar ( )/3.8-r100). Fjorr-rgrcidur ofrlr-r sjlr-ar cr f:rgr-rrlega ralrdlitr,ldr-rr ii ntvncl- Lurllm, og ml gloggt sji mikil p;rngr.lrin svrdi i Sudurnesi og umhverfls Grtjrtu. I Bahhavik og r.id innanverda Seltjdrn er panggr6dur hins ve gar mun rninnr iiberancli. Flatarmli fjorunnlr mti reilina mcd nolikurri nikr".trnni eftir mvr-rc1um pessum. i\{:rlt flatarr-nil cir-rs og pat) sist I mvndununr vilr leidrdtt ncd str-rdlinunr 1,188 til pcss ;rd nri nred peim hluta fjorur-rnrrr, senr var nedan sjiivarbords pegar mr.ndirnar volu teknlr. Alls cl fl;rtarmil fjorunnar i Seltj;u'rlrlrncsbir- rirttlad um 93 hir, par ;rf t;t1'trr frridjtrngr-rr (31%) i Sndurnesi, en teplrr firnmtungur (18%) i Cir'6rtu. Nlidad vi<) lengcliumetrtt strrlnclal eru fjdrlrr einna nrinnster vid innanverda Seltjonl, svo og vid SucJurstroncl o g vi d alrstllnverdi Nordr.rrstlcind (sbr. 18. rnr.ncl). Sanrhvrrmt gr6fir nrlri eru 6.5 Lifriki fjorunnar gr('ttar fjorur ii lanclinr-r um ha ad flatarm;ili, en vid Farafl6a r-rm 2600 ha (Agn;rr Ing6lftson I975). Pvi eru fjorur i Seltjarntrrnesb:r un 3-4n/o;rf f'lomrn r.id Faxafl6a ef mid- :rd er vicj flatarm;il. Upplvsinga Lut] cireifingu rikjandi regunclar var afl:rcj suntaricj 1996 med pvi ad arl-l,rga f]ornna nilitgt st6rstre\,mi Fegar llgsjivad var i 89 stodvlun, selrr star)settar voru mcci 100 m nrillibili umhvcrfls ;rllt Seltjantantes i milli brrjirrn-rarlia. I,essar athug;rnir) sen-r gl,ggdar erlr 6 sj6nrenu nlati) r'eita r-rppl(,singar um hlutfallslcgt magn einstakra tcgtrnc-la i hinum i'msu fjdrur-n nessins, midacl r-id metid nrec'lalmagrl peirra f nesinu. Nlkr.itmali uppl(.singar f-engust svo vid ranns6knir ti voldun fjorlrsnidnm h6r og par, alls 8 ad tolu. KlapparSang B6lubsoB KI6ba!g Fao grtcgg Ssgbstg Sktf8baDg Fjdrugrds bo ti (A li (* o ro i-- -'-]]] I l a l a I r l! ' l a l a a.. 1 L r - i f. tt,l, lrt.. l a a a a : r ' i l ' i i! _. l l---r i, a l l. a L o a a a l. L l 1 l r ' ;r I I a i -_ 0 50 I00 l i -- l i t--_-t l stdrstmumsfldd Medalmdstmurufldd NIedalsjdvarfallahad N{edalsmdstraumsfiam NIedalstdrstmumljam Hlutfal lsl eg pekja (Vo) 20. urynd. Litltreidsln rih,lnrtdi!rit'rtttrtrt tj tir htd i PnnnJjiirunt Sc/tjnrnarness. B1'ggt n m,elinguwt ri h/ut.fu//sltqri f)th.irt tl 5 str iltr ttt stuttnt'id1996. T.il tinjiilduilar er iillunr )-gilduwt sle ppt.

77 NATT URU FAR A S L,LT] ARNAI{NE,S I,. Klapparpang BoluPang Fjdrugrds Koralpang 21. wynrl. Dreifing B nlgengrn ldrungntegundn i fjtiruru Se ltjnrnarness, lttggt n nthuguvtxt?il n alls 89 sniduw, sew atlrltgttd rlru surunrid Unt 100 tut eru n milli snidn. 71 FIORLILIF A SL. I-TiARNAITNE,SI

78 NATTURUFAR A SE,LTIAI{NARNES I rl 6.5. t " fjoruporunqar' Stcirvaxnar pangtegur-rc1ir cru vidast hrrar rikjandi i fjomm Seltjarnan-ress, p.e. kl6pang (mjog oft med hinni st6nr og lbe rancli isetu pangskcggi), b6lupang, klapparpang, sirgb.tg og skirfapang) en fjolcli annarra porr-lngategunda finr-rst par, p6tt jafnan s6u per ekhi eins iberandi. Skri vfir porungirtegundir, sern greindar \.oru snmarid 1996 er i 4. vidanka, en r6tt er ad taka fram ad skri pessi er engan r,cginn trm;rndi, par sem adeins vorrr greindar tiltolulega st6rvaxnar og audgreindirr tegundir. Af hinr.rm alger-rgari tegundum skulu helst nefhclar clvergapang, steinsktif-, hciralpang og fjorugros isirmt mariusr-untu og skr,ldum tegundum og slafhki og skvldum tegr.rndum. Pessar tegundir rada s6r cftir allihveclnu mvnstri I fjoruna og mr.ncla lir6tt belti sarnhlida strirndlinur-rni, med rnismnnandi iferd sr,o ad greina n-ri. irr talsr.err)ri fjarlrgd. Helstr-r draettir i pessari,,beltaskiptir-rgu" pomnga, eins og hirn birtist i fjorum Seltjarnarr-ress erll svndir mvnd. B6lupirng og kl6pang (oft rned pangskeggi) eru jrrfiran rikjandi Llm rnidhlr-rta!orunnar, i svedinlr sem liggur I milli I - 3 m hrdar (p.e. nokhurn veginn i milli medalsn'ristraumstjoru- og rnedalsmistraurnsfl6dmarha) en sagpang r.rm neclri l-rluta, einknm nedan midloru (rnedalsjdvarfhllirhrdar). Nedarlega i fjorunni, r"rr-ncdri hluta sagpangs"beltisins", Llm og necjan r,id smlstraumsfl6cjmorkin, r'erdnr skirfhpang stundurn rikjandi. Nedan i,id smistraumsfjorumorkin er oft talsvert af florugrosum og imsum odrum smiivoxnum por- Llngum. Ef-st, ofhn vid srr-ristraun-rsfltidmork, er s\,o oft klapparpang ;iber:rncli, en i efri hluta klapparpangs"be ltis" getur jafhfiamt vericj nokku<j ;rf hinu smrivarna r 'ergapangi. Enn ofar litar svo fjdrusr-ertirn grjcltid s\rart. Litid pang vex i sand- og rnalarf'jorr-rnum i Bakkavik og vid innanr.erda Seltjorn eins og sjl mi af 19. rnvnd, helst p6 skirfhpang og sagpilng, en einnig sums stadar b6h-rpang. I(6- pang er par hins \.egar ekkert. Ad odnr ler,ti er ciliftill mllnur i dreifrngu einstakra porunq.rtegunda um nesid i2i. mvnd). Dversef''.1nsit] er pannig greinilega mest i vestanvcr(lu Sudur' nesi. I(apparpang er mest iiberrrncli ri nor-rlrrr strond nessins, b6lupang i Surlurne si. slilrt.ipang er einna minnst ii Llt.lltvcr(lLl ltc\lltll. l Gr6ttr-r og Sudurnesi, cu klop.rnu ;rttrrr r nrt.rri einna minnst I sudurstroncl ncssir-ts Strandgr6dur Nokkr:rr tegundir bl6rlplilntna eru alliberandi vid efri jadar fjorunnar I Seltjarnamesi, p.e. melgresi, baldursbrl, hrimbladka, blililja, floruarfi og fjomkil (4. r,idauki). Fj6rar hir-rar sidasttoldu eru ad heita mi bundnar vid rnj6tt belti r.id efii jadtrr florunnar og finnast sjald;rn eda ekki annars stadar. Melgresi og baldursbri. r.axa einnig inn til landsins, p6tt!orujadarinn bjodi upp d ikj6sanleg skilvrdi ftrir prr. Allar pessar tegr-rndir vaxa I strondinni l'id Bakkar.ik og r.id innanverda Seltjorn (22. rnvnd), en I peim s16dl1m er sandur sem hentar pessum plonturn vel. Baldursbrd og blllilja eru einna minnst tengdar pessun-r svrdurn, en forukil hefr,rr nokkru vidari irtbreidslr-r en adrar tegundir. A sndurstroncl nessins innan vid Hr6lfsskila er litid Llnr strandgr6dllr annan er-r lorukil Fjorudyr Skri vflr alltrr d('rategundir, sem greinrl.'lr voru irr fjorum Seltjarnarnessllmarid er i 4. r.idauka. Margar tegllndir srsnigla eru algenqrtr i I FI()RUI-IF A SEl--f IARNARNESI,:]

79 NATTURU FAtT A SF-LTIARNARNESI 6.5. I Fjoruporungar St6rvaxnar pangtegundir e rlr I'idast hr.ar rikjandi i fjorun-r Seltjarnamess, p.e. kl6pang (-jog oft n-red hinni st(rrr og ibe rar.rdi lsrtu p;rngskeggi), b6lupang, klapparprug, sag- F"ng og skirfhpang) en fjolcli annarra por- Lrngategunda firr-rst par, p6tt jafnan sdu prr ekki eins iberandi. Skr;i vfir p6n-rngategr.rndir, sem greindar \.orll surlirrid 1996 er i 4. r.idauka, en rdtt er ad taka fiam acj skri pessi er engan veginn tirmandi, par sem acleins vorlr greindirr tilt6lr-riega st6n.axnar og audgreir-rdar tcgundir. Af hinum algerrgari tegundum skulu l-relst r-rcfhciar dvergapang, steinsktf-, k6ralpang og!orugros isantt lnarfllsvuntu og skvlclum te gundurn og slafrrki og skr'ldum tegundum. Fessar tegundir rada s6r eftir all- ;ikvednu mr.nstri i fjorurra og mvncla lir6tt belti sar-r-rhlida strandlinunni, med rnismunandi dferd slo ad greina mi rir taisvcrdri fjarlegd. Helstr.r drrttir i pessari,,beltaskiptingu" porunga, eins og hirr-r birtist i fjorum Scltjarnarness erll s(,ndir i 20. rnr.nd. Bolupang og kl6pang (oft med pangskeggi) ertr jafnar-r rihjandi Llm midhluta!orunnar, i svcdinu sem liggur i milli I - 3 nr htdar (p.e. nokkurn veginn i rlilli medalsrr-ristrallmsfjoru- og medalsrnlstraurnsfl6dmarka) en sagpar-rg um nedri hluta, einknm nedan midfjoru ( rnedalsjfr.arfallahrdar). Nedarlega i florunni, turn nedri hiuta sagpangs"beltisins", Lrm og ne dan vicl smi.straurnsfl6drldrkin, r,e rdur shirlirpang stundum rikjandi. Nedirn vid smiistraumsfjorr-rrnorkin er oft t;rlsvert.rf fjorr-rgrosum og imsum odmm smir-dxnurn por- Lr n gllm. Efit, ofhr-r vid sn ristrrru msfl<iclrnork, e r s\-o oft klappar[-t.rng :rbcrrnrli, cn i efii hlntir klirpptrrpanss"be ltis" ge tlrr jrrfhfiamt verid r-rokkucj ;rf hinu snrrivirrn:i r-i\-ergrrpangi. Irnn olar litar svo tjdnrsr-crt.rn urjcitid svart. Litid pang vex i sand- og malarfiorunr-rm i Bakkavik og r..id innanverda Seltjorn eins og sji mi. af 19. mvird, helst po skirfapang og sagpang, en einnig surns stadar b6lupang. I{6- ptrng er par hins vegar ekkert. Ad odru levti er clllitill munur ii drciflngu einstakra porur-rgategunda um nesid (21. m"vnd). Dvergapangid er pannig greinilega mest 1\'estanverdu Sudurnesi. I(apparpang er mest iberandi I nordurstrond nessins, b6lupang i Sudurncsi, skirfapang er einna minnst d utanr.erdu nesinu, i Gr6ttu og Sudurncsi, en kl6pang aftur I n-r6ti einna minnst i sudurstrond nessins Strandgr6dur Nokkrar tegundir bl6mplantna em alliberandi vid efii jadar fjorur-rnar i Seltjarnarnesi, p.e. melgresi, baldr-rrsbri, hrimbladka, bldlilja, loruarfi og fjorukll (4. r'idauki). Fj6rar hinar sidasttoldu eru ad heita mi bundnar vid mj6tt belti vid elri jadar lorunnar og finnast sjaldan eda ekki annars stadar. Melgresi og baldursbrd r,axa einnig inn til landsins, p6tt fjorujadarinn bj6di r.rpp d. lkj6sanleg skilvrdi t,rir Frr. Allar pessar tegundir r,axa i. strondinni r.'id Bakkavik og r.id innanr.erda Seltjorn (22. mvnd), en i peim sl6dum er sanc-lur sen-r hentar pessum plontum vel. Baldursbrl og blllilja eru einna minnst tengdar pessurn sr,trdum, en f1-orukll hefur nokkru vidar:i ftbreidslu en adrar tegundir. A sudurstrond nessins innan vid Hr6lfssklla er litid Llrrr strandgr6dllr annan en forukdl Fjorudyr Skri r.flr allirr dirategundir, sem greindar voru irr fjorurn Seltjarnarnessumarid 1996, er i 4. r.icjar-rka. Margar tegnndir srsnigla eru algengar i F' OI{UI-IF A S t.- I,-f IARNAIINESI

80 NA-I-TURUFAIT A SE LTIARNARNtrSI pangfjorum Scltjarnarness. Einna mest iberandi eru doppurnar t\.rr) klettadoppa og pangdoppa. Pessar r\.cr regundir skipta fjorunni nokhud jafirt i milli sin (23. mr.nd), klettacloppan er algengr.rst ofan vid rnidfjoru cn par-rgdoppan nedan smlstraun-rsfl6dn-rarka. I(ettadoppan finnst jafnvel I stundum ofan vicl medalst6rstraumsf'l6dmorkin par se nl brirns g tir nokkud, r.d. i Clr6ttu. i ncdri hluta fjorunnar, einkurn necjan r-icj midftom. eru hinir srndr.6xnu srriglar baugasnotril oq mrruclopp'r;'r ofi mjog algengir, og nedsr, cinhum nedan vid sr-niistraumsfjorumorkin, er svo oft talsvert af gljlslifra, kirfstrirt og parastrirt. Allir eru pessir sniglar pomngaitrur) en sumir sniglar eru aftur i n-r6ti raincl(,r. Af slikun-r er nihuclungurinn algenglstur og er hann einkum iberanc.li uedern midf.ioru (24. \ a Mkd a Nokkud. Lirid \ a Mk6. Nokkud. Lird Baldursb16 \ amkrd a Nokkud o Litd Blililja 22. rut,nd. Drei.t'ing6 tegundn strnndplantnd) sent ri nthu.gunnru n nlls89 sn.iduru, sera ntbu1lttd yorn v nxn y i d fi iiruj n d nr"in tt suranrirl Lrw 100 ri Se ltj nrn nrtt esi, lt:ggt nt tl"u n ntilli.rnidtt.

81 NATTU I{UFAI{ A S IlI-TIARNARN ES ] n-rr.r-rd). Nihr-rdr,rngurinn nrrist einkurn i Llngllln krei<lingi. Tva-r tegundil rf sarnlctkum eru ;-Llgengar i p;rngflorr.rm Seltjarnarness, lire klingr-rr og mernskel (24. mvnd). Itrklingurinn flnnsr um alla fjorr-rna nedau vid smlstraumsfl(rdn-rorkin, en er algengastur um fjorr-rna nedanr.erda. Nrr eine()nsu var Lurl snliitt ungvidi acl reda sumaricl 7996, innan r.id 2,5 cm ad sterd, og var stuncllrrr-r rnikid af pvi, jafhvel vfrr einstaklingirr i f-ermetra. H\.ergi vard vart vid skeljar sem ctle rrrl ad hafi nid nokkurrr lira alclri, og be nclir pad til pess ird upp\.axtarskilvrdi f\'rir krekling s6r-r ehhi g6d i flon-un Seltjarnar'- ness. A'Irmskel er mjdg sr-r-ri samloka, sem jafhan sitr-rr i porungum. Hirn finnst nedan r.id midforu og gctlrr vericj til stadar i (rtrtllegri me rgd. Far sem ntest \.ar;rf henr-ri i irttektinni sumarid 1996 i.ar ljt;lclinn sums srad;rr cinstaklirrgar I f-errrretra. Bidar unlrcddar samlokur ern siarar, sem sia svifpor- Lulga og ;Ldrar smiar ;-rgnir irr sjirnum. Hrirdurkarlar cru ekki algcngir i fjorum Sel- NrkuduDgur KrEklingur M&ruskcl d J o o T i t h o i i i I : i t 1 6 4ool- r v x l F : : i o a i..' I r i.. l. l ;- t'.. : o L 2 o -. - ;... - ].. ' E o a a. i.. t. t -= Ioo tat ta.. T t a '. tttaa rc, 8 d L 0 i 2 t 4 0 t 2 NIedalstdNtraumsndd t a Ntedalsmdstraumsfldd l"' - l ȧ Iledal sjdvsrfallahcil lueitalsmiistraumtiara NIedalst drst rau msfj a ra 24. w),nd. Lltbreidsln nnlzttdungs 0g tviljljjn nlgengrn sarulohn eftir had i pnngfjiirttm Seltjnrnnrness. Btggt n tnlninguru n 5 sniduw str.mnrid Til einftildltntlr er iilluru 0- gilduru sleppt. tjirrnarness, og peirra vard irdeins vart i einu peirra 8 fjorusnic)il serr athr-rgr-rd voru sumarid r996. I r f. T O t. t, f.. l ' a Loe (fjoldi,/800 cm') ' a -...af 'l i Kl cttad op pa Baugasnotra M&rudoppa Dar88trttur Kofstlttur cljd8ilfri 6 (h l.r ro td l-t tt a a i a r o ll o a a a l aa a a I a a t. a t00 i a a a a' l l a - aa a.tr tr a 0 I I J ' a o a a a a a at a a a a I l Medalst drst rau msfl db NIedalsmdstraumfldd Medalsjdvarfallahed NIedalsmdstmumsfiara Medalstdrstmumsljara Log (fjotai,/800 cm') 23. rut,nd. Utltrcilsln 8 nhcrtfirn -s,tsttiqln, setn jnjnfralilt el'u piirungnttttr, eftir hil i lnngjjiirttnt S e / tj nr n nr n c ss. Bt11gtri tnlnirtnttut n 5 snidunt surunrid Ti/ cinftildunnr er iillura 0gildutn slcppt. F_IORUI-IF A SF-I--f IARNAI{NESI 77

82 NATTURUFAI{ A SL, I, I]ARNARNE,SI 1,1;rrsar tcgr,rndir: marf-i6;-r f-innast i par-rgfjorrmr Seltjilrnilrness, einkunr nedan vid smlstraumsfl(rclnrtirkin. Eir-rn'.r aleengastar eru fjdrufloin (lnmrunrus olttusntus og pangf16. I'urgflirin er audpel<kt i pvi I'rlttrrlagi rrd srolilo';r r-r-rikicj, en a<jeins cir-r tcsund cinnur rne<ltrl nrarfl6a idkar slfkt, fitjaflorn (Orchestin trnutntnrtcllus). Su teguncl l-relch-rr sig helst r-rm og ofan vid strirstr;rr-rnrsf16tlnrorkin, os vard hennar vart I nesinu f\.rir rrokkrum ;irurn. NcrJst i f'jdrr-rnni, nedan smi.stranmsf'jor:ur-r'rarka, brtast svo (,msar tcgnndir n-rarflcia i htil-ri1111. Einna irlge ngust e r dilrrfl(;, en einnig nrri nctna hina s6rkennilegu par-rggeit, sen-r frtstir pckl<ja se m rnarfl6 r'icl f\'rstu s(rr. N{arllrr eru ekki vid eina fjolina fblldar i frtcjuhlttr-rmt nrrast I i'mis konar lifl'cnunr leif: Lur. cn einnig i lifandi pdrunenm og sumar jafnvel I lifandi d('rurl. Nokkr;rr tegunclir ;rf panglirsum erlr i l..rngfjdruin nessins (25. n-rr,nc1). NIest iberandi er I'rirr eiginlegtr panglirs, Idote n grnnulosa) senl er algeng Llm all;r fjdruna nedan r.id smistraumsflircjmdrk. I,ar sern nokkurt brim er, t.cl. i Clr6ttr.r, brtist vid brimlirsin, eingongu pci nedarlegir. Allra nerjst mi sr.o reka.st i tegundirnar f-lekkulirs og ocldt'rlirs til vidb6tar. Adrar algengar panglis i fjdrnnni eru af rttkvislinni Jnern (tlorul('s), mjog smd d. r. Tegundirnrr eru svo likar innbr.rdis ad prr eru ekki sundurgreindar h6r. Fjoruli's finnast um f ornna nc<jirn vid srnistr:aumsfl6dmorkin. Fanglvs lorunnar nirrast i porr-urgurn og halcla sig eir-rkum i panginu. Margirr tegundir bnrstaorma l-rafh funciist i pangfjorur-n Seltjarnarness) og er raunar vist i-lc1 tegur-rdir eru n-run fleiri en hir eru skrldar, pr'lr sem greining pess;rra clira er oft ton'eld, og irllmarga orna hefur ekki revnst unnt ad grcina til tegr.urda. Sii ormnr sem mest er iberandi i pangfjonrm nessins er mottum;rdknr. I'ettir er orsmlr (5 mrn) ormllr, sen-r Fj0rufl6 Fangfl6 Dilafl6 banglts Pjorulfr a<. fd?<. o'- v) ti (r h (J ro SJ I r00 I a t a a a aa a i a a aa a a a :!. I a 1 O aa aa rto.1. 0 I 2 3 { { t t a a Medalst6rstraumsfl6d l\{edalsmdstraumsfltid Medalsjdvarfallahaed Medalsmdstraumsfiara N{edalst6rstraums{iara Log (fjotdi/800 cm2) 25. tu,rtd. Lrtltreidsln nlgengrn rnnrjltin og pnn11lilsn eftir had i pnr4g-fjiiruru Seltja?"nnl"ness. Flriru-f-loirt, setn bir cr sind, er tcgundiez Garnmarus obtusatrrs) 0!l fianglilsin rlidotea granulosa. R.t111tt ri tnlninltttnr n 5 snilur,rl strrunrid Til einfiildunnr er iillum 0-11ilduru slel)pt. 78 FJORULIF A SE, I-f'IARNAI{N}.,SI

83 NAT]-U IIU FA I{ A S }1 I-T' IARNAI{N 11 S I lifir i pipum irr samlimdur-r.r ognum. Fjoldin skiptir oft tr-rgpisundunr d fernretra og mvnda pipurnar pi san-rf'ellcla shin eda mortu d r-rndirlagi (grjoti, florr,rm6, sandi, pc)n-rngum), og minnir skinir-r i einhvers konar porr-lnga. X,{ottr-rn-ratlkar finnast Llm alla fjdruna nedan rnedalsmiistrirumsfl6dnrarka eda s\.o. Annar algengr-rr burstaormur er Nai rttt'is qttndricuspidn, miklu st6rvaxnari regund, sen'r t-innst i nedri hclning tjdrunrrar, t.cl. r-rndir steinum. Alveg ncrjst i fjorunni, niil;tgt st<irstraurnsflorumorklrm er nokkr-rcl af hinr-rm sirkennilegr-r', digr-rrvt)xnu loshrcisrrunr, hulda skjolclum, serl sitja i n'cirnur rodum. Fl skal ntinnst i sn(rdorma. Peir r,ilclasr ekki algengir i f'jorr"rm uessins, en erlqu ad sidr-rr' nokkr,rcj iberandi, par sem peir sitja i hvitr-rn-r srrfdlaga pipr-rnr i sagpangi og skirfhpangi. Dir ;-rf lancirrnnnl uppruna erll fi i florlrm Seltjarnarness, eins ()g riuluin cr J.nll;lr stadar. Langerlgengast er fjorulvkmvir), en iirfirr pess eru allalgcngar i fjorunni nedan virl smlstraumsfl<iclrn6rk. Sjllf flugan cr mikid.i sveimi 1'fir fjcirunr-ri ii vissr-rr-r-r lrstimum. Fjorujotunnxinn flnnst hdr og pirr um fjc)r- Lrna pott ekki sd mikid af honr.rm. l-irfirr pangflugunnar lifrr i uppreknum pirri'l og pangi ofrrn fjorunnar) og geta prr ordid afar irlgengar p;rr sern pang- og parahr;rnnir hirfa legid um tin-ra. in-ris onnur dvr fr-rndr,rst i frangflomm.seltjarnamess sr-rr-naricl I996. eins os sji nrl af 4. vidauk;r, en ehki pr,kir lstrcltr til pess ad ger:r par-r ad sirstoku umtaiscfhi hir. D(.ralif i fjcimnr Bakkavikur ()g inn.rnverdrar Scltjarnar er :rd nokliru fiibugrlid pvi scm ad ofirn e r list og stlfir fr.rd.ri serd fl0rllbecjsins par. I'ar er noliliurl.rf s.rnrlm.rt)lii, en pe ssi st6ri madliur prrrf slntl e r1.r lctljir til pess ad grafh sig oian i. i Bllili.rrrli cr cinnis tdilrvert af Lrurstaorn'riuunr l<in.rfrreifli, scnr eklii konr fi;-lm i1l-utl'rrs st.1d.rr. I,.tr e r cinnie, s6rlcg:r rrrikirl af burstaorminlrr-r-r Naincris qlrndricuspidn. lnunr (Oiigochaeta) og pridormum (Ncmatocla). Fjorubcdr-rrinn hcntar eflaust pessum te gunclunr sclrle s;r vcl. I)vr en-r ehki nitrri eins lberairdi i f;orunr Seitjamarr'less og p6rung;rrnir. og cr pird erllilcgt pegar grvttar: fj(rrur ciga i hlut. Pvi hct: rur adeins verid unnt ad kallna n;ikvtma irrbrciclslr,r fieinna clvrateguncla i sama hiitr r>g pegar rikjanrii porr-rngar voru skricladir. I)r'rategunclir, senl erlr nitgilega iber';rndi til slikrar konnlrnar i Se ltjarnaruesi cru: irrirdur Iiarl, krrklingr-rr, klett;rckrppa. niklrillurgr.rr s\-o og sancluacjliur i26. mr.nci). 'I iltdlulega Iitid er irf hr(rclurkorlum, pcitr peir seu virjrst i einhvcr:jur-n mrli plr sern klirppir erlr ()q srorgr('ti. I(rklingur er hclclr-rr ekki.iberuncli. F6tt cir-rst;rkiinqrtlnir siu marsir e rlr frcir smlir. N,{est er rrf honunr i rx{ vid (irotrlr,.i utilnvcrdlr Sudr-rrnesi og i llahliar,ik vcsranvercjri. I(lettadoppl cr mjog algcng llls staclar pirr sern grvtt er i efii hluta fldrunnar. h,nn irtbre idc-lari er niiklrdunglrrinn og cr ciunir nrest rrl honunr virj norrjur"strdndina og i Sr-rd, urnesi. tvda i utbrcirjslunr-ri i Balikavik stitfar ugelaust af sliorti ri hcntr-rgr-r unriirlagi lrar. Sandnraclktrr [rarf gljirpan fjdrlrbei!. lcdju cr)a sand, og pvi edlilegt lcj irtbrcidsla hans.i ncs, iuu sc< gloprl'rcitt. i-angrncst cr af hcinunt f Ilrtkkavik. en einnig t<iluvcrt vii) innanverd.r Seltidnr. 6.6 Umrada 6.6.I Alme nnt Lur] lifiildd Tcgund;rsantsetnir-rg pirrungl i tjdrunr Scltjarnarncss\'o og nragu einstalirir tcglnlrla cr sviptrd pvi sem serist vida i srmilesa slijcijs;ulurn fjorunr sudvestirnlalnds. EinkennistegLrnil slikra fjirra er klir[r"rngir), err pad I vida crfitt 79

84 NATTURUFAR A SE,L-f IAI{NARNF,SI r-rppcirtittar par sem brim er r-nikid (t.d. Hansen og Lrgoll'sson 1993). I(ernur raunar:i 6r'artacJ kl6pangid skuli vera jafir rikjandi ;i Sekjrrrnarnesi og raun ber vitni, pvi ad ekki er alls stadar skj6l gegn rithafsoldu. En hl6pang cr rnikid jafil-el i vestanvertjr-r Sudurnesi og i. utanr.erdri Gr6ttu, par sem birast mi vid t'.rlsverdu brimi. IQ6pangid cr einna minnst i sudurstlr)nd nessins, par sem skjol etti ad vera gott. Er hugsanlcgt ad tengja megi pad sk6lprlengun i Skerjafirc1i, bttrli nir og idlrr. I{opangid er s6rlega viclkvtmt f\'rir skolprmcrlglul ( I(arl CiLrrln'.1rssoll og I(onrld F6risson I976, Agnar Ingrilfison 1977). Fad er mjog h'rgvilxtrt og gettrr tekid langan tima, jatil'el rrrtr.rsi, fi'ril requndinar ad nl sdr upp cftir ar1 tekiil hcfirr f\'rir mcngr-rn. Skirfapangitl dafl'rar aftur I m6ti vel i skolpmengun (sd hirn ekki of mikill, r'irdist prif;rst einn;'l best par scn p;rd p;rrf ekhi ad keppa vid kl6par-rgid, og er hugsar-rlegt ad tengjr mcgi irt- amkd. Nokkud. Lil6 Klettadoppa amko \. NoKkld Kraklingur Fj6ruhrudurkarl. Sandmadkur 26. ru1,nd. DreiJing 5 tegundn irlternndi dirn sttntorid LInt 100nt eru d. milli snidn. i -fliiru.nt Stltjarnnrness, btggt n nthulttlvtttlu 80 FIOlTULIF A SEL'f IAI{NARNL,SI

85 NATTURUFAIT A SE, I-TIARNARNESI breidslumrrnstlrr tcgundarinnar I Seltjarnarnesi acj einhi'erju levti r.id vaxtarskilr,rdi kl6- pangs. Vid edlilegar adstrdur, par setn ekhi grtir sk6lpmengunar, er skirfhpangid nrest iberandi par sem brim er n-rikid (Hansen og Ingirlfsson 1993, Agnar Ingcilfsson f990). Sagpangid er I nordurmorkum irtbreidslusvrdis sins i Seltjarnarnesi og hefur F^d l'rr.ergi fundist hdrlendis nordan pess (IGrl Gunnarsson og Anton Galan 1990). Engu ai) sidur er sagpangid gr6skun'rikid ninast hr.arvetna i nesinu, og er I engan hitt ad sjl ad pad s6 ad nllgast polmork sin. Pessar adstadur eru mjog s6rstakar og ihugaverdar. Md rtla ad samanburdur rnilli fjorulif-rikis i Seltjamarnesi og nrrliggjandi svada skammt fi,rir nordan geti gefrd mikilr.egar uppli'sir-rgar um pd.tt sagpangsins i m6tun fjdrulifi'ikisins, en sagpangid er rikjandi tegund i pangtjorum r,idast hvar i vestanr,erdri Evr6pu. Pcgar hefirr litillega r,erid itt r.id slikan samanburd (IQrl Gunnarsson og Anton Galan 1990). Uni d(,r m'i segja svipada sogu og trm por- Lrngana, tegundasamsetning virdist mecj likun-r hetti og vida i srrnilega skj6lselum fjorum sudvestanlands. D(,ralifrd er auclugra en gerist vidast hvar inni i Skerjafirdi, a.m.k. ef midad er vid irttelit par fr:i 1975 (Agnar Ing6lfsson 1977). Nokkrar tegundir voru p6 algengari inni i Sherjafirdi en trit er ;i nesinu, t.d. kraeklingr-rr, sem virdist gcta ni,tt s6r lifrenar agnir i skolpi. D(.ralifld i fjorum Seltjarnarness er einnig fjolskrirdugra en pad er i pangfjorum Straumsvikur (Agnar Ing6lf-sson 1990), par se m mikid ferskvatnsrennsli ge rir sennile ga (,msum tegundum nokkud erfrtt f\'rir Roskun fiorunnar Hr,ergi r,ard vart vid iberandi roskun lifiikf fjorum isins af nrannavoldum Seltjarnarness enda virdist lifriki f.jorunnar geta nid s6r tiltolulega f1j6tt (i tirum eda fieinurn iratugr"rm) eftir roskun, t.d. mengunarslvs (sj'i Agnar Ir-rg6lfsson I994). Undanskilja verdr-rr p6 nokkra roskun vegna smibltahafhar vid Bakkar'6r, Fnt scm mannvirki hafa brer.tt florunr-ri i litlu svrdi. Far sem upph,llingar hafa verid gerdar er pacl h,rst og fiernst eftti hltiti fjorunnar sem ordid heflr firir ihrifurn, en I peim sl6durn er lifiikid fibrevtt. Ekki er ad sji annad en ad lifrikicl i Bald<avik s6 med edlilegr-rm hrtti, og ekkert sem bendir til pess erd ihrifa oliuslr.ss, sem par r';-rrd i scptember 1994, g.!-ti r-ri (og rivist hvort svo hafl nokkurn timann i.erid). Hugsanlegt er p6 eins og idur segir ad sk6lpmenglrn ridi eir-rhr.erju um hlutfallslegt magn porungategunda i hinr-rm ('msu fjorum nessins, og gcti pad jafirvel 6tt r,id sllmar d(,rategunclir einnig. Nokkud rusl slst i r,id sudurstrond uessit-ts sumarid 1996, einkum innan vid Bahkavor svo og nllrgt brjarmorkunt (27. mvud), cn par haf'di verid flevgt irr tunnu fullri af fiski og olia sist par einnig Utivistargildi Nmennt s6d hafa fjorur rnikid (rtivistargildi (sji t.d. Agnar Ing6lfsson I975, L994). I-itt raskadar lifrikar fjorur i nrsta r-rigrenni p6ttb(,lis, svo sem fjorurnar i Seltjamarnesi, erlt s6rlega r.erdrnatar hvad petta snertir. Utivistargildi lorunnar er ad odn-r ler,ti hld pvf m.a. hl'ersu adgengileg htin er' hr,ersu audvelt er ird ganga um hana og ekki sist pvi hvort c-lvirl i fjorurrni f\,lgi einhr.erjar hettur. Fegar litid er I fjon-rr nessins er ljost ad sumir fidruskik;rr eru nlnast lokadir almenningi. Panr-rig r-rii l6dir vid Hr6lfsskilar,or, Srbraut, Hatnarsgritr.t og Tjarnarstig alveg fiam i fiorukamb og takmarka mjog adgengi (s1627. mt'nd). Fior- F I O RLIT,iF A sl.. r-tiarnarn Ilsr 8r

86 NATTL]RUFAR A SE,L:f ]ARNARNE,SI ur i Sudurnesi utanverdu eru nold<ud erfidar og jafnr.el varasamar t'firferdar yegna pess hr,'ersu st6rgr(.ttar per eru og brim stundum mikid, og somu sogu ml segja um fjorur sem eru midsr.edis I nordurstrond nessins (27. m"vnd). Alpekkt er flrdihcttan i Gr6ttu, par sem einnig err storgnirtar lorur og brima_ samar. Fessar hettur takmarka nokkud dti_ vistargildi pessara!ara, p6tt prr sdu lifhud_ Lrgar og ad mestu lausar vid rusl. F{entugustu florurnar til 6tir.istar erll sr.,edin vid Seltjorn og f Bakkavik. i Seltjorn er gorr skj6l, par eru sandljorur, sem henra t.d. til leikia. en jafnframt eru par audugur pangf;orur) sem frodlegt er ad skoda, r.d. I Seltjarnarrifinnan_ r.erdu. I Bakkavik eru sand- og malarf]orllr. t.. \) ll r-> _.)' - sen-r.adfuglar sckja rnjog i, einnig ad r.etrar_ Jngi (Finrrur Ingimarsson 1993), svo og pangfiorur. Fjorur vid Bakkar.ik og Seltjorn eru jafi-rframt mjog hentugar serr verr\ranglrr kennsln i nittirrrfrrdurn d (,rnsum sk6lastig_ uln. Pegar eru fjorur I utanr.ercjr_r Seltiarnarnesi fr{ Bakka til Bvgggarcla i r-rdrturuminjashni. Eins(,nt er p6 ad stefna beri ad vcrndun allra fjara 6 Seltjirrnarr-resi i peirri rn\.nd sem prr eru nir. Ekki mi rakmarka adgengi ad fiorur-n meir en ordid er og r.itri raunar mjog til b6ta ef unnt vrri ad koma fi.rir gongllsrigum i svedum par sen'r l6dir nd r-ridr_rr I '==$ O=E:B Jr, _----- =--- O Audvclr ytlrferdtr - Lokud fltra verna bt' rrd& I Rdskun a Rusl mtnd. Twis ntridi setn snertn tt.tipist i fjdratn ild Se ltjnrnnrneskaupstnd.

87 NAT:rOnUFAR A SE,LTIAR.NAIIN L,S I 7 NATTURTIVE,RND IQ,istbjdrn Egilsson 0g rurfrr Petersen 7.I Fridlyrtir stadir og nd.ttriruminjar Yfrrlit r,fir fridl(,st sr.edi og adrar skridar nittirruminjar f landinu er ad frnna i Ni.ttirruminjaskrl (1988, 1996), sem gefin er Lit af Nitttirur.en-rdarrddi (nir Nittirrur,crnd rikisins). Far er i h'rsta lagi r.firlit vfrr svrdi og stardi sem fiidlistir hafa verid sarnkvrmt nittirrur.erndarlogum eda s6rlogum. Slik svrdi eru flokkud i pj6dgarda, fridlond, ndtttirur-atti og f6lkvanga. i odru lagi er par skri. vfrr 6fridl(,star r-rlttfrruminjar sem eskilegt er ad ekki r.erdi spillt. Takmark med fi'idl(,singu er ad sl,ggja vardr.eislu lifs og landslags og hindra ofhi,tingu. Fridl(,singu fr4gja pvi ofl nokkrar takmarkanir i nvtingu en um leid er rdttur almennings til urnfbrdar ad ollurn jafhadi trr,ggdur. Um tilgang Ndtturuniinjlsl<r'dr segir nr.a. :,,Fad hefur lengi r,erid llit n-rannad gera pr.rrfi heildarr,firlit vfir pau sr,rdi eda stadi sem ekki hafh r,erid fiidl(,st enn) en hafa eitthvad pad til ad bera sem pj6dinni er mikils virdi ad eiga og r,art eda ekki r.erdur brtt, s6 pr,i raskad. Slikri skrl er m.a. ctlad ad marka stefhr"r i fridl(.singarmllum, og undirbr.ia jardr.eginn f\ rir r,idredur r6tthafa um pau efhi. Fad er og mihili'rgt fi,rir pi sem leggja i ridin og taha ikvardanir um n('mannvirki og hr.ers konar brevtingar I landi, ad r,ita hvar sist mi raska nlttf runni. Unr leid er shrdnni etlad ad r,era leidan,isir vardandi skipulag og notkun lands. H6r er rnedal annars dtt vid pau sr.edi) sem f'cilki pvkja r,istleg til dvtllar i fristundurn, tilkornurnikil og fogur, t.d. r.egna 6r,enjulegrar flolbrer.tni i landslagi og litafari. Ekki er sidur um acj rcda pi stadi, serrr geyma vitnisburd um mr,ndun og m6tun landsins og sjaldgrf tilbrigdi um nittirrufar pess. Med pi'i ad tengja samarl hugmr,ndir Lrm landporf til ftilift og ndttr-in-rskot)unar, visindaidkana og frrdslu r-rm lif og land, gera menn s6r betur grein R,rir einni af ar.rdlindum landsins, sem gegnir miklu hh-rn,crhi pjodlifinu og parfirast \-erndar og umhvggju, ekki sidur en prr sem standa undir tekjuoflun" (Nittirrun-rinjaskrd 1988, bls. 7). Varast ber ad telja Nittirrr-rminjaskri tamandi. 6skrldir stadir geta haft mikid nlttirruverndargildi, p6tt (.msar 6stedur, m,a. skortur I rar-rr-rs6knllm) kunni ad r,alda pr,f ad gildi peirra cr ekki enn fullpekkt og peir pess vegna ekki kornnir i skrl. Fvi ber ad hafa i huga ikvrdi 29. gr. nfttfruverndarlaga, en par segir m.a.:,,valdi fi'rirhugud manur.irkjagerd eda jardrask hrttu d ad landid brevti um svip, ad merkum nitttlrr.rminjum r.erdi spillt eda hettr-r I mengun lofts eda lagar, er skr.lt acl leita ilits Nittirrur.erndar rikisins, ldur cn fiarnkvemdir hetjast" (1og nr. 47/I971). NATTURUVE,RND 83

88 NATTU I{LIFAR A SEL'I' IARNA RNES I 7.2 llatttirumtnjar 6 Seltjarnarnesi A Seltjarnamesi (28. mvnd) eru n,eir stadir l('stir fiidlond en n'eir til vidbcitar eru i Nittirruminjaskrd. Clr6tta r,trr l(.st fridland 6rid 1974 en fridlisingin \.ar endurskodud me d auglr.singti i Stj6rr-rartidindun'r Bl nr. 13/1984. Strrd Gr6ttu er 5 ha og er henni l(,st i Stj6rnartidindum sem varplandi rned miklu fuglalifi og lffrikurn fjomm, brdi hvad r.ardar pon_rnga og smdd(,ralif-. Jafnfianrt var vestr:rhluti Valhirsahrdar fi'idl(,stur sern nittirrur.ctti i desember Mismunandi regiur gilda r-rm fritllond. Per str6ngustr-r kveda i nm irlgjora lokun, t.d. Surtsevjar og Elclevjar. Stundum cr um ad rcda timabnndna lokun r.fir varptima, t.cl. Gr6ttu. Oftast eru petta p6 st6r svrdi par sem umfcrd er levfb allt lrid skr'. iihr.ednum reglum, r.d. F{ornsrrlndir. i fl-icjlonclur-n er oll mannr.irkjagerd og jardrask hicl ler.fi Ntittirruvernclar rikisi r-rs. I(olli Valhr-isahrrJ;rr cr l('st scm irtivisttu- os Gr6tta l : : : l LJ t1l Fridlyst svadi N6ttIruminjar I Bakki j 28. tnt,nd. Sycdi i Nntturumin,jnsh.rn.

89 NAT:f URUFAI{ A SELTTAI{NAI{NE,SI irts(,nisstad i p6ttb(.1i. Far cr eini bletturinn i Nesinr"r sem eftir er med rn6lendisgr6tlri. Valhrisahrd hefirr r.erid I Nittfruminjaskri frii irintr t98f (Nittirrur.erndarrid I978, 1981, 1984, 1988,1991, 1996). Seltjarnarncsfjorr-rr og Sudurnes, fjorur krir-rgum Nesicl fii Bakka ad Bi'gggardi, Sudurnes allt, I(otagr:rndi, Bakkagrandi og Bakkatjorn eru i Nittirruminjaskri. Pessu svrdi er l(,st pannig, ad par s6r-r fjdlbrer,ttar fjorur og strar-rdg16dur, sjivirrtjarnir, rikulcgt firglalif, lardlog med skeljaleifirrn fii sidasta hl(.skeidi isaldar og isaldarlokum, auk pess ad i-era r-insrlt irtir.istarsvrdi. Fetttr svrdi hefirr verid i Nittfiruminjaskr;i fii irinr-r I98 I. Eftir acl rlenn fiiru ad i.tta sig i mihilr,egi pessara svcda virdist svo sem flestir hafl r,erid tiltolulegir sammila um ad pau nr,tu sin best i nitttn-rlegu horfi. Petta kemur m.a. frarn i ritum um nlttirrufirr i pessum sl6dum, t.d. Ndttir r r.rminj ashri Nittirruverndar ftlags Sud - vestnrlands (\97 3), r'otlendisriti Lanc1r'erndar (Anon I975), riti Nittirruverndarrlds um nlttirrnr,emd i hdfudborgarsr.rdinn iarni Einarsson f 981 ) og nlttirrufhrskonnuu l Innnesjum (Itistbjorn Egilsson o.f1. I985). Einnig vircjist btjarstj6nr hafa verid jikvrd gagnvart niittirrur,ernd l Nesinu. Mi lr"t nefha ad i fundargerd eftir firnd fulltrira Ndttirrtrvemdarrids og brjarstj6rnar 21. janirar 1975 komtt fiam hugm)'ndir r:m f-6lkvang I Sudurnesi, r.id Bakkatjorn og d sjivarbokhr"rm ad vcstan- og nordanr,erdu i Nesinu. Ennfremur segir:,,bejarstj6rn gerir ckki athugasemclir vid hugrnr.ndintr ur-r-r fiidl('star!orur og er fremur hlvnnt slikri ridstofr-rn. Gert er rid f\'rir ad sjir,arbakkar ve rdi almennt $[1,ggdir" (bls. 1). I'essar tillogur eru enn i firllu gildi. i firndargerdinni segir ennfrenllrr:,,nidurstada firnciarins er sit ac) hugmr,ndir Nittirrr-rverndarricJs og bcjarstj6rnar um nittirrur,ernd i Seltjartrarnesi fhrir saman i ollr-rm adalatridum. Helstr-r r.andam6lin. sem rrda prlrf betur, eru nlnari tilhogun mannvirkjagerdar i nigrenni Bakkatjarnar, tilhog- Lu1 og gerd sj6r,arnargarda. l{eimamenn l(.stu sig reidr-rbirna til ad eiga ifram san-rstarf vid Ndttirrur.erndarrld og er stefht ad iframhaldandi vidrrdum jafnskj6tt og skipulagstillogr-rr bejarins liggja firir" (bls. 3). 7.3 Tillogur um framtidarskipan n6.ttf.ruverndar Eftir pi fttekt sem nf hefur verid unnin :i nitttlrufari Nessins, og lesa mi um i pessari sk('rslu, hafh ninari upplfsir-rgar brst vid un.t s6rstodu og gildi peirra sr.rda sem enn erll obvggd i Seltjarnarnesi. Fessar r,rppl(,singar gera mogulegt ad lioma med tillogur unr hvernig best megi vardveita pi r.illtu nlttriru sern eftir er i Nesinu, pannig ad nittfrufar pessa svedis geti pr6ast med r6ttr,r lagi, lifrikinu til fran-rdrittar og ibirum til 6meldrar frcdslu og inrgjr-r. Fjolbrevtni lifrikis og adrir umhr.erfispettir, s.s. stadh:rttir og landslag, gera Framncsid p('dingarmikid til irtir.istar. P(,ding pess fblst ekki sist i pvi, aci pad er steinsnar fri p6ttbi'linr"r I Seltjarnarnesi, og stutt er til annarra hluta strrsta p6ttbi'liskjarna landsins. Pi hentar Seltjarnarnes r.el til kennslu og hr,ers konar firdslu um ndttfrufi'rdi. Landslag er adgengilegt og ritsvni iidittumikid. Innan sr.rdisins eru merk soguleg og jardfirdileg fi,rirbrri. Fjorr-rm6rinn r,id Seltjorn og i Bakkagranda er ekki adeins rnerkilegur jardsogulega, heldur h(,sir hann einnig 6r'enjnleet smid(,ralif. : ^ I framhaldi af pessr-r leggjum vid til ircl stofn- NATTURUVE,RNI) 85

90 NATTLTRUFAR A SELTJARNARNESI ad i.'erdi til f6lkvangs d Framnesinu. Helstr,r forsendur fvrir tillogum okkar eru eftirfhrandi: f. Ad landslag, landm6tun og vtra fbrnr svrdisins haldi s6r, pannig acj heildarsvipur og tenging r.id byggd svrdi verdi edlileg. 2. Ad i landi bajarins verdi til drmi um pau gr6durlendi sem enn eru 6skemmd, pannig ad par i'erdi um 6komin ir hrgt ad skoda allar prr villtu plontutegundir sem i Nesinr_r r.axa i sinr-r nittrirulega umhverfl. 3. Ad hid folbrevtta fuglalif fei ifram ad dafna eftir eigin logmilum. Slikt verdur ekki nema varpstadir, frduoflunarstadir, setstadir og hviidarstadir firgla verdi vardveittir. 4. Ad jardfi'rdiminjar sem merkar eru 1r.ii ad haldast sem mest 6skertar. 5. Ad ibtiar bajarins hafi takiferi til pess ad komast ft i tiltolulega 6spillta nittirru skammt frl heimilum sinum, s6r til heilsub6tar, skemmtunar og tr6dleiks. 6. Ad nemendur og kennarar geti nf sem fi,,rr s6tt pekkingu og frrdslu i vit r,illtrar nittfru d Nesinu. Nri nota t.d. srlrnnsk6larnir, Hdsk6li islands og I(ennaralhlrkOtirlands fjorurnar til ad afla gagna til kennslu I smfd('ralifi og porungr-rm auk fuglalifsins (sjn t.d. I(ennarahdsk6li islands I982). MjoS hefur prengt ad opnum svrdum i Seltjarnarnesi sidustu dratugi vegna p6ttari Syggdar og aukinna umsvifa mannsins. Sem betur fbr eru p,vdingarmestu svrdin enn ad mestu 6skert. Lagt er til ad svo verdi ifram. Ibriar Seltjarnarnesbrjar rttu ad vera stoltir af pr.i ad hafa slikt ritivisrarsvrdi sem utanverr Nesid er r.id brjardvrnar og geta lagt sitt af morkum til acl vidhalda til frambridar hinni fjolbre,vttu nfttirru pess. Til ad nl pvi marki r.erdur ad vernda vidkvrmustu stadina. b.e. Bakkatjorn, Bidatjorn og tjornina i Dal og nfgrenni peirra, Sudurnes og Seltforn. Eir.rs og lianr kemur i pe irri frttekt scnr ni liggur fvrir hafa florur l seltjarnarnesi mikid titivistargildi. Sjilfsagt er ad r.ernda trllar tjorur I Seltjarnarnesi i peirri mrrnd sem pcr n(r eru, p6tt prr s6u e.r.r.. ekki i ralh mikilli hrttu, eins og milr-rm er hdttad, og fi,rrnefhd svedi (rjd lika IGistbjorn Egilsson o.fl. r985 ). Fannig vrdu tengd saman svedin scm nu eru 6 N:itttruminjaskri og ekki erlr enn fridli,st vid Gr(rttufi'idland og spildur vesran og nordyestan vid Nesstofu. Til ad adkoman ad svrd_ inu r.erdi opin og 6pr.'ingud er naudsvnlegt ad Snoppa og \.estasti hluti Rldagerdistfns verdi d.n mannvirkja. Einnig er lagt til ad ekki verdi byggt milli Nesstofu og Bakkatjarnar. Seltjorn er tengd Sudurnesi og grondunum isamt Bakkatjorn. Fad svrdi gerur sidan tengst Nesstofu og umhverfi. Lagt er til ad Nesstofh vertl ekki afgirt med br.ggd, heldur haldist frd hcnni opin og 6skert sj6nlina vfir allt svrdid, milli sudur- og nordurstranda, in truflunar fri mannvirkjum. Med Fr.i m6ti helst petta skemmrilega svrdi, med merku fr"rglalifi', fhllegu gr6durfari, merkri jardsogu og sogustodum, opid. Bvggd milli Nesstofu og Bakkatjarnar m1,ndi par ad auki raska mikilvegum setstodum og varplondum fugla i svrdinu. Tjorn i Dal, Bridatjorn og Bakkatjorn og umhverfl peirra eru forgangssvcdi, enda mjog vidkvcmar fvrir hvers h1.ns roskun og umfbrd. Umhverfi Birdatjarnar raskadist toluvert pegar golfr.ollurinn var lagdur, en ekki svo ad st6rskadi s6. Vert er ad hafa i huga ad t\.er tjarnir i Seltjarnarnesi, Eidistjorn og

91 NATf'URUFAR A SE,LTIARNARNESI Lambastadatjorn, hafa pegar horfid \regna verklegra fiamkvemda. Til ad pessar tillogur geti gengid efiir purfa opinberir adilar ad eignast pru svcdi sem enn eru i einkaeign r,rtan br,ggdar'i Nesinr.r. Rikid hefur pegar kevpt Nesstofit, fjosid og l6darskika, trpleg;r 8000 m'. Petta svtdi er nf fiidad slo.. pjodminjalogum og er i umsji Pj6d minjasafhs. Ekkert d(,ralif helst 6bre),tt utn aldur og aer.'i. Lifhndi nittrira er sif'elldum brevtingum undirorpin. Umskipti verda p6 gjarnan sneggri en ella firir i'msar athafnir mannsins. Ef ad likum letur verdur umf-erd manna sifbllt meiri i Ne sinr"r. Ef ekki er ad gid grti fuglalifr hnignad snogglega og ekki ordid nema svipur hji sjon. Uppl('singar purfh pvi ad vera til stadar til pess ad meta hvort og hvada bre1,1ing"t eigi s6r stad. Takmarka parf urngengni um varptima i vissum hlutum f6lkvangsins. Fetta I einkum r,id um I(otagranda og svrdid i'id Bald<atjorn nordan- og austanl'erda. Flundar, jafnvel i taumi, hafa t.d. mjog truflandi tihrif i fugla med hreidur. Lagt er til ad grlud('r verdi irtilokud fr'!'. svrdinu vfir sumarminudina, frl april og fi'am i fgirst. N<r,ednar reglur gilda nri pegar ( Gr6ttu um varptimann. Umfbrd srnibi.ta og sj6sleda i lgir oft hivadi og truflun, en mikil aukning er ttm pessar rnundir i pess konar ipr6ttr,rm. A stodum sem idur r.oru afikekktir eda med litilli r-rmferd er nti hivadi og hrod umferd. Petta 1t.d. I'id um r.estanr.erda Bakkavih par sem eru vidfedm kreld in garn id o g mihilr,r gar fbdu stodvar rdar - fugls og fleiri fugla. Fr,i er lagt til ad siglingaleid blta til og fr6 srnibiitahofninni i Bakkar.ik verdi afmorhud austur og inn med Nesinu. A p"t-ru hitt er hrgt ad beina bitar"rrnfbrd framhji pessu svrdi. Sama er ad segja um Eidisr.ik, en fuglalif er mikid par I grunnsrvinu. Huga parf trd merlgunarmilum (sbr. IQrl Gunnarsson og I(onrid F6risson I976a, r97 6b). Valhr.isahrd er ekki lengur s\ripur hji sjon hvad villtan gr6dr-rr vardar. F6 er enn tnogulegt ad vardveita hluta upprunalegs gr6durs 6 hedinni, ef vilji er fvrir hendi. H6r er einkum i.tt vid m6lendid, pvi ef pad hverfur mun villtr,lm tegundum sem finnast innan bejarftlagsins fekka til muna. Gomul hfs, sem rtlunin er ad vardt'eita, matti nyta til ad kvnr-ra nittrirufrrdi Nessins med smi s('ningum, nirnskeidum, erindum eda odru seln er til fi6dleiks og ki'uningar. Nitttirr"rfrcdistofa Seltjarnarness geti gegnt lvkilhlun'erki i pessu frcdslustarfi, Ef til vill mrtti tengja pad peirri starfsemi sem pegar er visir ad i gomlu hfsunum i Nesi. Fj6dminjasafn hefur komid 5, fot lakningasogusafiri i Nesstofu. Lvfsalar kevptu irtihfis sem fvlgdr,r Nesi og hafa komid par upp lvfsolusafiri. Naudsvnlegt er ad taka saman stuttan bekling um svrdid og nlttirru pess, Seltjarnarnesbfum og odrum til lbendingar og fi6dleiks. Lagt er til ad fuglaskodr-rnarsk{'li I'erdi reist i Bakkagranda i pvi skr,ni ad almc'nning- Lrr geti notid fuglalifsins betur. Einnig ad sett verdi r-rpp skilti sem benda i pad helst;r sem fi,rir augu ber. Vid leggjum til ad komid verdi i fhstri sliip;rn gongustiga. Vid l, sum okkur reidubiura til r.idrcdna um tillogur par ad lftandi,, pirnnig trd ndtturufhr skadist scm minttst. 7.4 Ad lokum Mjog hefbr prengt ad opnum svaedum sidustu iratugi, enda byggd og onnur umsvif manna panist irt. Sem betur f-er eru pi'dingarmestu svedin enn ad mestlr 6skert I Seltjarn-

92 NATTL]RUFAR A SELTIARNARNL,SI arnesi. Vida eru vfirr.old ad itta sig betur I gilcli slikra 6bvggdra sr.rda r6tt r.id brjardr,rnrrr, eins og sjd ml i brklingi Norrcnu ridherranefndarinnar,,urivisr i ndnd vid p6ttb('li" sem gefinn r.ar irr Ba:jirrvfirr.dld i Seltjarnarnesi eru liklega i erfidri adstodu fiammi h.rir ikr.ordr-rn um ni,tinsu Framnessins. Hagsmunir landeigenda, irtivist og umhr.erfisvernd stangast ad sumu levti i. Skortur i landrfmi til bvggingarfl'ankvrmda er f\.rirsjianlegur I Seltjarr-rarne si idur en langt um lidur. Flest 6br.ggd sr.edi 6nnur en Framnesid r.erda fullbvggd innan firra lra. Fi parf ad taka lkvordun um hvort r6tthtanlegt s6 ad f-6ma 6snortinni nittfru, sem stodugt evkur gildi sitt, I bord vid irtir.istarsvrdi, nrlttirrulegan 916dur og kjorstadi fugla, fvrir p6ttari bvggd. Ekki mi gler,'rnast ad per lnrgjustundir og sir endurnrring sem f6lgin er i ftivist r.erdur seint metin til fj6r og enn hafa ibirar Nessins trkiteri til ad halda i pessi grdi, sjilfum s6r og komandi kvnsl6dum til lif-sfi,llingar (sjl Stefir-r Bergmann 1979). Gildi r-itil'istar er rr.a. f-6lgic1 i fliilbrevttri nittfru, og 1n hennar r,rdi Seltjamanlcs snoggtum svipnrinna. 88 NATTURT]VE,RNL)

93 NA:I:f UITUFAR A SE,LT]ARNARNESI B RITASKRA IARDI{TNDANTR An.ri H jrrtarson I 980. SicJkr-arteri jrrcllaglrstaf1ir.u.r i Revkjrvik og nrlerenni. NlttirrtLfr. 50: l0b I17. An-ri Hjrrrtlrson Thc :rges of the Fossvoqnr llr.cr.s lncl thc Alftanes encl rnoruinc, S\V-Icclirnd. jokull 39: Arni Hjartarson I993. Is.rltl,u'lok I Rcvlij.n il<. r-rittirrr,rfi.rrlirrgrrrinn 62, Aslaug (leirsd6ttir og l6n Eirikssor.r i994. Seclirnentarv frrcies irncl cnvironrncr-rtll historv of thc Llte,glaci.rl gl:rciomlrine Fcissr-ogur scclir-nents in Rcvkjl.ik. Boreirs 23, F jarhitun S j6r.:rrnir i islancli. Yf-irlitssk(.rslir. Frurn lrtlun nm kostnltl r'id fi'amkvrnrclir. Ski'rsla r,rr-rr-rin f\'rir \''itir- og Hafiamilastofnun. 2.3 I bls. G u dmu n c1 ur I(j ar t ir n s so n, S i gu rc1 u r F6 n ri n s so r-r o g I, o rl c if u r tinarssor-r I96,1. Cl4-llcttrsikr':rr<'l;rnir 1 sinishornur-r-r vartlar.rdis lenzliir kr'.rrterjardf rcdi. Niittirr uti. 34 : F{aukur l(rhanncsson Jarriitirdi Innnesjir. i: Iftist bjorn Egilsson (ritstj. t. Innnes. Nittirrufrrr, nrinjrrr og l:rndrriting. Ro'kjlvili. Bls. 17,22. Helgrr Tuiinius, Amlncll L. Spenccr, Gudmunclr,rr S. B6dr-- rrsson, Hrefi;r I(ristrnlnr-rsc16ttir, l,orsteinn Thorsteinsson og Arni' E. Sveinbjdrr-rsciirttir Rcse rr-orr stuclie s of the Se ltjirmlmes ge othermal ficlci, Icelancl. Orknstoirtrrr. OS / IHD bls. Helg:i Tulinius, Gnr1rti Axclsson, fens Tr'rmasson, Hrctnrr I(ristmrnnscl6ttir og Asgrir.r.rur GucJmunclsson Stimul:ltron of u'cll SN 12 in tl're Scltjlrn:rLnes lostcmpcr.lturc tle ltl, SW Iccllr-rd. Proceeclings, 2Ith Workshop on Geothcrmll l{escrvoir Engincering, Strnfirrcl Llnilersin', far.r. 24, SCiP TR l5l, Helgi 1'orfirson, Arni Hjtutarson, Haukur Jirhannesscir-r, Ingr':rr Birgir Frirlleifison, f<in 6nsson og Itistjln Sr munclssor-r Rerggmr.rnskorr, \'ider' 1613 III NV B, I : Lrncl r-r-rc l i n g.rr I'l.r n tl s. ()rlust, rti-rrr r-t, H atirar fjlrdirrb* r, Cirrrl:rbcr, I(riprrvoesbrr, NIost-e llsb:tr, Se I tjarn:rrnesbitr og Revkjl-ikurbors. Hrefha I(ristrnannsdirttir Exploitation-inclucecl in flltrirtior-r of sei\\-t1rcr into thc Seltjan-rirrnes gcothermal frelc'l, Icelar-rc1. (le othermll Re sources Council, Translctions 10,3U Insvrr B. Fridlcif'sson jrrtlsaga Esju og nigrennis. Arb(rli ler<jirfthgs islands Bls. I1l 172. Iens f6rrasson, l'orstcinn Thorstcinsson, Hrefha I(ristnrrrnnscl6ttir og Ingr-ar Il. Fridlcifison Hofirdbcirg rrsr':t<ji. Jrrrlhitarannsoknir Orkustofirun. OS lhl)' bls. lcin Eiriksson, Asl,rrg Gcirscl6ttir og Leifr.rr Simon:rrsorr 199I. A rcvicu' of the lirte Ple istoce ne strarisranlrr oi Revkjtrr-ik. Quat. Intcrnrt. l0-12, n tirikssor-r, Leifirr A. Sirnonarssor-r. I(. L. Iinndscr-r og P. I(r'istensen Flnctuatior-rs of thc Wcicl-rselirn icc sheet in SW Icelancl: A glrciornarinc secluence fiom Snciurncs, Seltjarnarr.res. Quat. Sci. Rel.. 16, fon 6nsson I(silpomnglr i Scltjarnann6num. Nirrirrutr.26: I Itistjln Slernundsson og Sigr.r.rr-rndur Einarsson ]ard fi'c<ilikort:if islancli. Blaci 3, Sudvesturlirncl. 2. irtglfa. Re vkj:rvik. Le idsogub6k fi'rir sj6rlenn vid islancl Vitu.r.rlhsrotirn. Revhjar-ik. 160 bls. Lirdvih S. Geolgsson Hrifirdborgrrsr-rdi Borqrr fjordlrr. Nidurstotlu r vidr-rir-r-rsmrl i r-r ga. O rkustofhu n. C) S 85111/lHD 14. 4l bls. Olrtur Ing6ltsson, Hreggr,irlur Nordclal.rl og Hattiili Haflida son Rapid isost;rtic rebound in southuestern Ice lrrrd at tlrc cnd of the last glaciarior.r. Boreas 24, Pill Einusson Crustal movemcnts lncl rclltive sea levcl change s ir.r Iceland. I: Viggosson. tl. tccl.). Hornafjorclnr Intcrnationirl Coastrl Svmposir.rnr. Bls Pill In.rslrr.rc'l og I'oricifirr llinarssor.r I991. Sj:ivrrrfl(rd i Eyrirrbirkkl og Stokksevri. Raur-rlisinclastofnr-rn, H;isk6li isl;ir.rcls, Fjolrit RH I bls. Sigurr)ur B. Sivertser-r I97I. Sudurnesjaann:rll. I: Jor-r Thor;rlcnseu ritadi og tirk s;rman. Rludskir-rnr hin n('r.ri III. Rer.kjar-ik. llls Sigurdur F(rrarinsson I956. Mcirinlr i Seltjdrr.r. Nittirrufl-. 26:179'193.

94 NATTURUFAIT A SE,LTIARNARNE,SI Trausti Einarsson Afitada liids og lagar i sidustr-r fi' pr-isundr-rm. Skirnil 1946: t Verlriittan. Minaclrrr'firlit samid i \rc<jr-rrstofirnni Forbjorn Sigurgeirsson Aeromagnetic survo'of SW lcel:rnd. Visir.rclal6l. isl., Science in Ice lanc-l 2: l3 20. Forleifur Einarsson I956. Frj6greining fjomm(rs (rr Sel tjorn. Nlttirrvfr. 26: 194 f 98. I'orleitur Einarsson Jtr6trerli Rer,hjaviknr og ntigrennis. i: Rer.kjavik i f f 00 ir. Safi-r til sogu Ro'kjavikur. IilS..J Forleifirr Einarsson Jardfiadi. 5. irtglfa. Revkjavik. 233 bls. GRODURFAR Agirst H. Bjarnason Islensk fl(rra n.rcd litn-rvr-rdum. Rcykjavik. 352 bls. Horrlur IGistir.rsson I986. Plontul.ranclb6kin. BI6rrrplirntur og bvrkningar. islensk nittura II. Rcvkjarrk. 306 bls. Hordur IGistinsson. Fl6ra Rer.kj ancssk:r ga ( lanclnim In 96lts Arnarsonar). Alharkad af Botnsi i Hvalfirdi, C)xarlrdal, Fingvallavatni, Soginu og Oltusa. Handrit. 38 bls. In96lfur Dar,idsson I939. Gr6durranlrs6knir.i Revkjrnesskaga Ski'rsla um Hid islenzka r.rittfrufirtdittlag, f6lagsirin Bls Jcrhannes Lld Norsk og Sr.ensk flora. C)slo. 808 bls. Kristbjorr.r L,gilsson Gr6dur 1 sunnanverdum Revkja ' ; ncsskaga. I: Ifuistbjorn Egilsson (ritstj.). Nrittirruf:rr I sunnrnr.ertlum Rcvkj:rncsskaga. Rer.kjar-ik. Bls Oddur Hjaltalin islcnsk grasafre di. I(ar-rpmannahofh. 379 bls. Stef;in Stefinsson Flor.r Isl.u.rds. lii. utslfa. Akur er.ri. 407 bls. Steind6r Steind6rsson Islensk plor.rtunolh. Revkjevik. 207 bls. Tutin, T.G., V.H. Her.u'ood, N.A. Burges, l).t\{. Nloore, D.H. \ralentine, S.M. lvalters og D.A. Webb Flola Euloprea. Cambridge. I. V. bindi bls. FUGLAR OG SPENDYR Agnar Ing6lfison Ranns6knir i Skerjafirdi. II. Lifiiki fjoru. Liftrdistofhur.r Hisk6lans. Fjolrit bls. Agr.rrr In96lfison l9ll4. LifiiLi fjdru ii svrci'lilru fii Hdthurn ar1 Kj..rlrrrnesi med tilliti til stadsetr.ringar 1 r'erksmidju re kstri. Sliirsla til Nlttirrr-rfi-rdistofiruntrr. 17 bls. Agnar Ing(rlfison og Arnpirr Gardarsson FLrgl:,rlif I Seltjarrrarnesi. Nittirmfr. 25: 7 -I3. Agr.rrr Ing6lt-sson og Arr.rp6r'GrrtJrrsson Fuglalif :i Seltjarnarnesi. Vidb6trrathugar.rir. Nittirrufr. 27 : Alpic)ubladic) Svanastri<'1. Bls. 3. Ar-rrrilar Ur Djiknairnnilum 173l bincli. Revkj'.rvik. Bls Arrniilar 19. alclar bindi Akurevri. 472 bls. : -. Arni -L,inarsson Hoflrdborg;rrsvrdid. Nlttiruvcrnd. Fjolrit Nittirruve rnda.rrids bls. Arni Frirlriksson I936..Nlarh:iln-rurinr.r. Nittirrufi'. 6: Arni N{agnirsson og Pitl \riclalin I923. Jrr<labrit<. 3. birrcli. I(upmlnnahofh. 468 bls. Arni (ile Hr':rladrrip i Fossr-ogi. Bls i: F,rill og ftrill blarlam;rnns. isrfbldarprcntsn.ridja, Revkj:rvik, 452 bls. Arni 6la Revkjavik e ignast tit'li. i: Svipur Rcvkj.Lr.ihur. Revkjavik. Bls [Enclr.rrirtgeficl i Revhjavik fvrri timir. Soguhaflar Hafharljdrdur. 512 bls.]. Arr.rp6r Girrdalsson Hr-incnclur ii islandi og nokkur ord um ikvordun hvinlnchr. Nittirrufr. 37: Arnpcir GariJarsson l975. islenskir votlenclisfirgltrr. i: Votlendi. Rit l-lnclvernclrr 4. Revkjrrvik. BIs Arnp6r (llrilarsson o g IGistirr ArJalstcinscl6ttir' R:lrn - s{rknir i Skerjrfrr<1i. I. llr>tnclinlif. Lif}ra:clistofhr.rn Hlsk(rlans. Fjolrit bls. Amp<ir GerrJrrsson og 6l,ifr.rl I(. Nielsen Fr-rglalif i tveimur leirur.n r-id Ro'kjrvili. Nittirrufi. 59: B j arr-ri Srn.rundsson I 932. Spend('rin. B6klve rslr,rn Sigiirsar Evmunclssonrr, Revkjl-ik, i'iii+ 437 bls. Bjarni Scurr.rndsson Marsvin rekin i land. Niittirrr-rfi. 4: I Bjirrr-ri Semunclsson N{an-rmalia (ri'itli an Apper-rdix on the Fielcl Nlor.rsc bv l,i. Degerbol). Zoologv of Ice - lantl 4 (76). 52 bls. Bjorrr Teitsson llvggtl i Scltjarnalr.rcshrcppi l.rir.run.r fbrna. i: Revkjavik i 1100 ir. Safh til sogu Rer.kjirvikr-rr. Revkj.rvik. Bls. 75-9t Br-rllock, I.D. og C.H. Gon.rersall The breeding populations of terns ir-r Orkr-rcr' :rr-rd Shctland in Bircl Stuclv 28: Drgbleditl \risir Hr-risu bjarga<l af strandstacj i Seltjarnlrnesinu. Bls. l. Eggcrt 6loftr.rt-r og Bjarni Pllsson Rcisc igicnner.n Island. Sorde.2 bincli, 1042 bls. Erlingur Flruksson Fvlgst t.netj lanclsclut.n i litrr.rm. Nlttirrufi. 55: I 19 I ITITASKITA

95 NATTURUFAR A SELTTARNARNESI Fabcr, F. Dagbog unclcr Reise i Island I8I9-2 l. \rarclr.eitt i filmri i Nlttirrufredistofhun isl;rnds. Frsteignrb6k Revkjayik 1942,1944. I09 bls. Finnur Gudmundssor.r Islenzkir tugl.rr \. Svartbaliur l.lnrus runrinus L. ). N:ittirrufi'. 21: Finnr-rr Cludmundsson I956. Blit-rcll bligitsit-r. Tin-rir-rr-r 2 l. c)l(t. ljls. ). Finnur Gut'hnunclsson I962. FLrglalifid :i Revkjl ikurtjorn. Nittirrugripasrthi<l. Fjdlritu<'l skirsla. 9 bls. Fjelclsi, I Er.r trksering ;rf Hettemige l-arr-ls riclibun dus crg Htvterne Strrun pnradisaen r My'ya tn omriclet, 'fidsskr. N.O. Islancl. l)ansk Orn. Forcr.r. 69: Fundargerd um nrittirruvcrr-rcl i Seltj:-rrnarnesi Funclul lulltrita brjrrstj(rrnar og N.lttiuuve rnclarr;it1s 21. janir-.rr lirn,l.rlritlri Arrri Rcvrriss,ru. 3 lrl:. Gunnlaugur P6tursson I987. Fle kingsfirglar ri islandi: Nlithr. Nrittirrufi'. 57: Gunnlaugur Pdturssor-r og l(ristinn H. Sktrrphirlinsson Sjaldgrfir fr-rghr ii Islandi Nittirrr-rli-e<'Ji- \lofnun Islrrrtls. Fjiilrir. 35 hlr. Ciunnlittgur Pctursson og IGistinn H. Skarpl-r6dinsson I982. Sjaldgeirr fr"rglar I islancli N;ittirrufrrdi-,- ;, stofuun I:larttjr. Fjoirit. i1 hls. (iunnlaugur P6turssor-r ogq I(ristirrn H. Skarph6dir-rsson Sjrldgrtfir fi,rglar l islandi Bliki l: Gunnhugur Pitr.rrsson og Erling 6l:rfison Sj;rldgrt-- ir firglar Li islandi Blihi 3: Clunnlaugur Pitursson og Erlir-rg Ol"tir,,t.t Sj.rlrtgr.fir fuglar Li islandi Bliki.t: l3 39. Gunnlirugur Pitursson og Erling 6latisot'r SlaLdgefi ir firglar i islar.rcli Bliki 5: l9-48. Ciunnl:rugur P6tursson og Erlir.rg OLatsson Ic)88. Sjaldge f-- ir fugl:ir i islrndi Rliki 6: Gunnlaugur P6turssor.r og Erling 6lat'sr.rr-t i989;i. Sjalcl gclrr tirglar i isl:rr.rcii Bliki 7: (iunnlirugrir P6tursson og Er'ling (ilirisson l9tt9b. Sjalci.--+l- r',,,.1^-.l T^l^,--l: I987 31;.i{: l5,ttr. Ciunnlrugur Pitursson, Gunnlaugur lr:iinsson og Erling 6l"fts,rn Sjaldgrfir fuglar i isl,rncli I988. Bliki l0: r5-50. Gur-rnlangur Pdtursson, Gunnlaugur Frlinsson og L,rling 6lirf-sson Slaldgefir tirglirr l islar.rdi f 989. Bliki ll: 3 r-63. Haflidi l6nsson Tjornin og tirglalificl. Ski'rsl:r ril Umhvcr llsmllrri<)s Rcvkj l'ikurborgrr. H;rnc1rit. H6lmjdrn f. H6lmj:irn Svar vid briti h.ittvirtrrr hnd- L-rirnaclarnetjrd ;rr nedri cl cilclrrr Alpin gis vitlr.ikj rncli lrun.r - varpi til laga um irtri'r.r.ringu r-illimink;r. 6Lrirt greinargcnl bls. Horring, R. Reise i Ishnd IDagbekur irr islanclst'erdum. ] \':rr<jveim;rr ri N ittur rr fl-r<'listofhun isllncls. J6l-rrnn O. HiLnarsson og Skarpl-r6tJinn G. I'6risson 197,1. Brcvtingrr.r fugl;r[ii Scltjarnarncss (fil pvi er1 Agnar Ir-rgcilfison og Arnp6r Glrdarsson gerdu irthugar.rir sinar par 1L ). Mcnntask6lir.rn I'i<1 Tjorr.rinr. Handrit. l8 bls. I(arl Gnnnarsson og I(onriid I'6risson 1976a. Ahrif skirlpmcnglrnar ii fjirrupdrunga i niglenni Ro'kjai.ikur [r.ic1 Bakk:rvikl. Hafi'annsirknastofnr-rn. Fjolrit. I 9 bls. I(rrl Gunnarssorl og I(onricl F6risson 1976b. The cfl'ect of se\\'agc on the clistribution and cor-er of littoral trlgae nc;rr Revkjavik. Prelirnir-rarv resulrs. Actr Bot. Isl. 4: I(arl Skimisson Fcrluval minks i Grindar.ik. Nittirrufr. 49: L I(arl Skirnisson og,a,r,er Pcterscn Minkur. i: \rillt spencl(.r. fut Landvcrndar 7. Revkjavik. Bls I(ennarahiisk6li isl:rncls Bakkatjorn. \'crkefhi i lif fredivali I 3. rlri. Un.rsj6r'r Stefin Bergmann. Ski.rs -rr, 'is:rrnt toflum og mvnclum. Handrit. IQistbjorn L,gilsson,,4,r'ar Pcrersen, Bergpcir l6l.rtrnnsson og Haukur f61-rennesson \'erncllrsr.rdi ii Innnesj um. i, Ifuistbjorn Egilsson (ritstj.). Innnes. Nrittirmfrrr, minjlr og l:rnclnvting. Revkjar.ik. Bls Kristinn H. Skuphddinssrin Sporfirglar'. llls. l8i -207 I: Fuglar. Rit Landverndar B, Ro'kjlvik, 2I6 bls. IQistinn H. Skarph6dirsson og Ol.Ltirr Einerssor.r I989, Fnghirt.r snnnaulertjum Rer.kjirnesskaga. Bls I: Itistbjorn Egilsson ( ritstj. ). Ndttirrr-rfar i sunn;rur.cr dur.r.r Rcvkjane sskaga. Samvinnuverkefhi um skipulagsmtil I Surlurnesjum. 85 bls. Iftistinn H. Skarpl.r dinsson, Gur.rnllugur P6rursson og 16- h,rnn C)li Hilmarsson Utbreidsla varpfugla ti. Sudr.e stu rlan cii ( I(onnr-r n 987 -I9 92 ). Fi 6 lrir N rittirr ufi.aedi - stofhunrrr bls L:irus Ag. Gislason Hirndtrcik r-rm hlur-rninc'lajlrclir i islancli. Rq,kjavik. 334 bls. Morgur.rbladid 2 I. I 0. I IHihr.rningur i Scltj.rrnrrnc'i. ] Bls. 16. Morgunblarlirl Alfi vcrpir virl tirlistjorn. Bls. 20. Nlorgunbiadid Hernadardstrnd i Tjornir-rni. Bls. 3..Nlorgunbledid 1 l.5.196i. IAlft rerpur rir'l Eidistjorn.I Bls. 24. Nlttirrutirdistofhun islands 1973-lg7g. Fuglatah.ringaski'rslnr iirunna \ Sudvesrurlancl. Fjolrit. Nettleship, D.N Census techniqucs fbr seabirds of arctic encl eastern Canacla. Can. Wilcll. Scn'. C)cc. Paoer nr bls. Nija Dagbladil 25.2.L934. Merkilegt firglalif-. Bls. 4. 6latirr I(. Nielse n Hnuclsr-anir i Islancli. Biliki 1: 2-7. Olrrfur I(. Nielsen og l<ihirnn O. Hilmirrsson I988. Stofnste rd, r'arphettir og atferli llrgla ri Tjorninni Fjolritud skirsl:r.56 bls. Olafirr I(. Nielscr.r Hcfr-rr 6dinshonum fbkkrdi Frdtrahrcl' Frrglar crrrellrt'elagr irlrnds. 6'. 6-7.

96 NATTURUFAR A SELT]ARNARNESI Ola1ur I(. Nielsen (ritstj.) TjOrnin. Saga og lifiiki. Revkjavikurborg. 197 bls. Seator.r, A.V Journal of an Expeclirion ro rhe Feeroe and Westman Islands ancl Iceland bv George Clavton Atkinson. Neri'castle upon l-r'ne. XIV bls. Sigurdur Stcfinsson 1917.,tdarvarp il islancli rd fbrr-ru og ni'jr.r. Biu.radarrit 3l: l-61. Skarphddinn G. F6risson Lendniim srarlns i islrndi og irtbrcirlsla. Hisk6li islands. Pr6tiitgcr<1. 3I bls. Skerph6dinn G. F6rissor.r Lanclnin.r, irtbrcidsl..r og stofirstrrd stara I islandi. Nittirrufi. 5l: Stefin Bcrgmann Utilif i pdttbvli. i: tltilit-. Rit Landvernclar 6. Rei.kjavik. Bls Sveir-rn I'ilssor-r I945. Fe rtlab6k. Dagba:kur og rirgertlir. 179l-97. Rei.kjavik. 8I3 bls. Tinrinn [T6fa var skorin....] Bls Tin-rinn Hi,alur unninn 1 Scltjarnarncsfjoru i grr. Bls. l. Tir.ninn Log<1u lcift ur.rclir vrng Illfiar.arp i'i<1 Eidistjornl. Bls. 16. Timir.rr.r Aftastrid ii Tj6rr.rinni. Bls. 3. Timinn 15.9.I960. [Alftastrid ri Tjorninni.] Bls. l. Visir t. Atok i fjorninni. f Um iilftai'arp vid Eidis tjorn.l Bls. I og 5. Fjcidviljinn Ofridur i Tjorninni. IUm llftar-arp iid Eidistjorn.l Bls. 5..A,r'ar Peterscn I983. Fuglatalningar ar) i'etrarl:rgi: Saga og irangur. Bliki 2: Avar Petersen I985. Di'ralif Innne sja. i: Kristbjorn tgilsson (ritstj.). Innnes. Niittirrufrrr, n.rinjar og landniting. Rcr kjar rli. Bls r'ar Peterscn 1989a. Nittirrufir i Brcid:r1judarer.jur.r.r. Arb6k F'erdaftlags islancls 1985: l r'er Petersen 1989b. Vepjr-rvi.rrp i L,r,yafrrtli Bliki 7: r'ar Petersen og An.ri Davidsson I992. Fuglalif Bessastirdr og ntlgrennis. Skirsla unnin f\'rir Bessastadlnefncl..A,r'ar Peterser-r og Gaukur Hjertarson I989. \retrarfirgltrtalningar: skipulrg og irangur Fjolrit Niittirrufrrclistofhunar bls..4,r'ar Petersen og Gaukur Hjartarson 199I. \trrrrtirgl.r talningar: A."trg.rr Fjolrit NittirrufrecJisrofirunar islands I8. 38 bls. FJORUR Agnar Ing6lf'sson Lifi'iki fjorunner. Rit Lrnclr.erncl;rr, 4. \,'otlencli, bls. 6l -99. Agnal Irrg(rltison Ranns6knir i Skerjrtrrdi. ll. Lifriki fjoru. Liffre distofhun Hisk6lans. Fjolrit nr. 10. Agnrr Ing6lfison R;rnns6knir i lltiiki fjoru unhvert'- is kcrbrotisrr-fjtrr i Str;urn.rsvik. l.iflicdistothun Hisk6l rns. Fjolrit nr. 27. Agr.rrr Ing6ltison Fjrnn og grunnsn-id - nvtj,rr og verndnn. \risincllftlag islcn.linga. Rldstefhurit l\r: 205 2t6. Agr-rar lr-rgirlfsson L99(>a. Fjorur Seltjarnalneskaupsrlr'l1r. Nittirrufirrskor.rr.r.rr.r. I-itfredistofhun H.ish6lans, fjdlfir, 5 5 bls. Aglrrr L-rg6lf'sson 1996b. The distribntion of inter.ticlal r-n;rcrotirur-rr-r on the corrsts of Iccllr-rcl in rclltion to tempenture. S;usia 8l: Agn:ir Ingrilfison og Anrp6r GrrtJrrsson Fughlif Li Scltjrrrnarr-rcsi. Nlttirrnfie dit-rgurilrn 25: Finnr.rr Ingir-nirrss<>rr \'ll va<lfirglir ii 1b<lusvcdum eftir fj(rmgcrd. 5 c vcrkefhi. Liftrrtliskor Hiskola islar-rds, 22 bls. Hanscr-r, J R. og Agnlr Ing(rlf'sson Ptttcrns in specie s composition of rocky shore cornrnunities in sub-arctic ljorcls of e;rste rn Iccl:rncl. IIarir-re Biologv \17: I(arl (iurnrrsson og Anton Galrn. I990. Beltasliipting pdrungir i skj6lsclun-r klettlfjt)mr-n og brevringrr scnr r crtlrr vid r-rirtrimlcgt brottr-tint slgpangs (,.Fucuse rrntut L). Bmnnur Lifrincli Vrtns, bls Hiisk6lairtg:itir.r. I(i.rrl (lunnarsson og l(onrid F6risson The efl'ect of se\\'age on the clistribution lncl cover of littolrrl elg.rc nc;ir Revkjar-ik. Actl Botanicl Isl;rnclicl 4: Marir B jork Steir.rrrsdrittir I(ortllgning 1 stirc'll'rittr,rm og lifriki i flirrum Seltjarrrrr.reskerpsraclar'. 5 e r-crkcfiri. Liffritdiskor Hrisk6l;r islar-rcls, 5l bls. Sj(rm:tlingrr ishnds Sjivarf-oll vitl ishncl 1996.,t3. argangur. YMIS RIT Ar-ron Skri un.r votlencli. Bls I: \,'otlencli Rit Lrnclvernclar 4. Rcvkjrrvik. Ami Einarsson Hofir<lborgrrsladitl. Nittirrr-rvcrr.rcl FjoL-rir Nittirruve n'rdarrids bls. 92 RITASKI{A

97 NA-f TURUFAR A SELTIARNARNT,SI (lurjrirr-r Eir-rrrrscl6ttir 1979;t. Ot ncflti I Seltjrrnrrnesi Ikortl l:,1000. Rcr'l<jarik. I blad. (ir.rilrirn Ei nu scl(rttir 1979b. C)rnefhi ri Scltj rr.nrrncsi. prrjfl ritgerrl vid Hrisk6ll islirncls. 24 bls. Lirnclr.nclingar ishncls I98ll. \.idcl I6i3 IIt N\'. Stadfi;rdikort l: Rcvkj;rvik. 1 blarl. Log r,rrrr nirri'rruverncl. lir. 17 /I97L Nittirrnlerncl:rrtihg Su<'1r'csturlancl s Dr.c)g ad r-riittirrr.rurinj;rsliri fr,rir Sudvcstnrlrrncl. Fjdlrit. 2 I bts. Nittirrr-nerncl'.rrrid 197r3. Fridlistir strdir ri islandi og nittirrurnir.rj.rsliri. 2. irtglfrr. Rcvkjavik. l7 bls. Nrittirr r-rvcrnclirrrid I98I. N;ittirrur.ninjrskri. 3ja irtglfa. Revkjir_ vik. 3l bls. Nittirruverncl:rrr..it'l I9ll.l. Nittirrur-r-rinjrskri. 4. irtgi1;. Revkjarik. 32 bls. Nittirrr-rvcrnclarrritJ Nittirrr,rr.r.rinjaskri (Friclli,st svetli og adrar skridar r.r:lttirrumir.rjar). Ritstj. Bryncjis G. Rir bertsd<jttir.5. irtgif;r. Rcr.kjavik.60 bls. + korr. Niittirr uvcrndarrdd I Nittirmr.r-rir.r j aslirl ( F ri tlli.sr sva-ilr og:rtlrar skridar nittitrumir-rj:rf). 6. iltg:if.i. Rcvkjrrvik. 62 Lrls. + kort. Ndttirruverndrrr;itl N.ittirrur-ninj;iskrii ( skr:r ur-n iiitlli'st svrdi cig rcjrar nimirruminjar). Ritstj. Ii.istj;in Geirsson. 7. irtgdfl. Revkjrr.ik. 6,1 bls. + korr. Non'eur rridhcrrancfhdin Utivist i ninc.l r.itl pdttbi.li. Beklingur 16 bls. Stj6rnartitlindi B, nr. 219/1971. Augl('sing um fridland i Ci'<ittu. Stj6rr.rartidindi B, nr. \3/1954. Auglvsing r,rn.r fridland r.icj G16ttu.

98 NATTURUFAR A SELTIARNARNE,SI 94

99 NATTUITU FAR A SE LTIARNARNESI I.VIDAI"IKI Fl6rn Sebinrnnrruess H6r i eftir f-er listi r,fir hdplontur sem skrldar \rorll i landi Seltjarnarnesbcjar sumarid A listat-rum eru 140 regundir auk rtrkvisla undafifla og tirnfifla. Innan brjarmarkanna flnnast pvi um 32% islensku fl6r- Llnnar. Listinn er sertr-rr pannig upp ad isler-rsk heiti kon-ra i stafr6fsrod en latnesku heitin eru skrld firir aftan. isleniku nofhin eru rir Plontuhanclb6kinni (Hordr-rr lgistinsson 1986). Um latneskar nafirgiftir er ad mestu farid eftir ritinu Flora Europaea (Tutin o.fl ). Sjl einnig i kafla 4.2. Akurrrfl Sttllarin /lrnrnincn L. Alinrsj6dur Thlnspi nrt,enst L. Al<rrrtr.it6rrn Lnmiunt purpureum L. Arrgr.rfr-d Euphrasin Ji'igid n Pry1sl. {rhrrodapuntur Dnctt,lis gl0rne rnta L. Arhera Lu:uln spicata (L.) Car-rd. Balclursbrii M a n.i c nri n ru nritirn n L. Belgjirstor Cnrex panicrn L. P>irki Betrtla pubescens Ehrh. Bjirgstr)r Cnrex ntnritim n (ltrnn. Bllberjalvng Vnccirtiutu ulioittosunt L. Bl:ililja l,fertcnsin ntnritimn 1L. ) S.Grav Bli.svcifgras Poa glauca \iehl Blivirrgull Fcstucn ripiporn (1.. ) Snr. Bl(rdarfl Poltgotttu,n nyiculnrc L. Bltirlberg Th\,illur pratcor Opiz Bl6dkcrllur Snn ruisorbn ojjicinnlis L. l)l6nscf J utt c u-r tri11 / tt nt i s 1.. Rre nnisirlev Rnnuucultts ncris L. Br j6stagras 'l-ltalictrutn nlpinunt L. iltlrr-rir<lt Rltodiola rose n L,. Engja16s Potentilla pn/ustr.is r L. r Scop. Engj;rvondur (]cntinnella detlnsft (Rottb. ) Ci.Don fii. Fjirllirpr.rntrrr Deschantpsin alpinn koeme r & Scl.rulte s Fjallclalrfifill Ge unt rivale L. Fjalldrepi Rctttla nnna I-. Plirr.rtacl i \rirlhirsahrd. Fji)rrrarfi H o n c h t nt, n p e 1t I o i d es ( L. ) El-rrh. Fjorulr;il Cnhilc orctica Pobed. Ilagal.rno<1ri Se duw yillosum L. Friggjargras Platnntbern hlperlllrea (l-.) Lindl. Gardabruda Valcrinnn ojjirittntis L. Ur gardi i (\rrll.rirs.rl.rrri) (ieldingahrrapplr Armerin runritiwn (I,Iill. ) \Villd. Giljrflrkja Vicia se pittnt L. Cllcvnr-rndr ci Mt,osotir nrt,e nsis (I-.) Hill Grrsyiclir Salix herbnce n L. Gr.ri rdir Snl it cn ll i rn rpnrn Trrrrtr. Cllrivorbl6m I)rnbn incnnn L. Gr;t<lisirrir Plnntngo ntajor L. Gullmnra Potentilln crantzii (Crlr-rrz) Fritsclr Gullvondr.rr (]entinnelln nurca (L.) H.Sr.r.r. Gnlrnadra (]o/itttu 't,erur.tt L. (iulstor Cnrex lt,ngbt,el Horncm. Gulr-it1ir Sali-r plnlicijblia L. HaLrgrrfi Stellaria rnedia (,L.) Yill. Hrilidaglrs Aloptcurus ltrattnsis L. Hilingresi Agrosris cnpillnris L. Hilrrgresi Colnmrylrostis str.icto (Tirnrr ) I(oelcr Hirlcggjastdr Oorex capillaris L. Hjaltrrfr Cnp-re ll& ltursn-pnstoris (L.) I{eciicr-rs Hlirclkolla Chnmomilln suayeolens (Pursl.r) Rvdb. H lidrnrrriust tkkur A I c h nt t i ll a t, u b ar is ssy-t. t e stit a ( B u ser ) Love & Love. Hnirskirkrckill Sallinn nodosa (.L. ) F enz1 Holurt Silettt unij-lora A.Roth H6tllflll Tussilago Jhrfarn L. Ht'rfirlrlcv Caltho palustris L. H rafl-r irtilrr E r i o p b o r u ru s c lt e u c b z e r i H oppc Hr;rflrrklukk;r Cardnruinc nt,wnn ' Gand. Hrirlrblarlli;r Atriplcx glabrisculn Ed nran c1sr. Hrossanil J u n cu s ar cti c tts \\ i lc1. Hnnclrsirrir Ruwe,r acrtlselln L. VIF)AUKI 95

100 NATTURLTFA R A SL,LT IAITNARN E,S I Hirsapuntur Elt,ntus reltcns (L.1 Godtl Hvitmarlr:r Gnliunt uormnnii O.Dahl Hr-itsnriri Trtfolium repcns L. Ilnrret'r Antl.toxnnthunt od orntuw L.. J.rkobsfiflll Erige ron ltore nlis (Vierl.r.) Sir.r.rm. Iirrttrrtunga Plnntngo m nritimn L. I(ldeltting Etlui-rctunt nrre nse L. IiIriflf a L. ri o p h o ru m n ng u sti.t'b / i tt m Honch. Irrrjr'Llirlegras Alope curus ge nictr/ntu-r L. Iionr ;rstcinbr 1otur S nxij'r ng n g r nu u Int n 1.. Iicrrnsira. Bistortn yiyiparn (L.) S.Grav Irr<rssflflll Senccio vulgnris L. Iir<rssnracJra Gnliuw ltortnlt L. I.-r rkilr.ng Ent/te truw nilrunt L. I(rlrrrcrr (-nrtr ut cn r vi L. I-ambagr'.rs Silene ncattli,r (L.) Jacc1. Lindtsef Juncus rnnnrius Song. & Pcrr. Ljirnsl;.rppi Alcbentilln nlltina L. l-odr-idir Salix lnnntn L. Lokasj6ilnr Rhinanthus mirror L. L(rfiittrl Hiltpuris yulllnris L. L6glcsi 'Ii'isctum spicntuw (l-. ) Richte r Lvtj rr gr:rs I' irt11 u i c tt I o v ulg n ri s L. l.r-kji.rcle pla lreronico serpt,llifolin L. I.ir:kj.rgri'tr XIorttitr fontana L. Ilerir.rstirkkur Alc h e w i ll n t, u b nris L. II rrritrr-<)ncl ur G e n ti n n t: I I n c a m p e str i s ( L. ) Ilocrn..\lelgrcsi Lel,rnus orenorius (L.) Hochst. N'Ijrdurt Fililtenduln ulmnt'in (L.) N{axin. hirsahrcl ) tr{(rirscf funcus tri,fidus 7.. triirsrrelrr Cernstium alpinttm L.,\I{'r.rclirnurt Epi I o bium p a lu stre L. I I('rrsrr: rjlar.r knr'l-r' i11 I o c h i n p a / u st t i s L. IIr'rrrsef J u n cus a lpin us \- ill. trli'rasolev Pnrnnssin palustris L. trli'rrrstor Cnre.r ni11ra ( l-. ) Reichlrr'l tri( rfj<il.r Violn palustris L. Nirt'lagras l{oe nigin islnndirn L. Nj6li Rzrucr lougijblius Cand. R:ru<Jli<>llur I{noutin nrytnsis (L. t (loult. Il.ar-rclsnr;iri Tr i.t'b I i u nt p r n t c n s t L. Sir:bi-lisstor Onrex dioica L. Silfirrhn.rppur Achillcn ptaruticlt L. Sj'ilerfitjnngur Ptrcciuc/Iis runritintu (HLrcls. ) I' arl. S krn-rr-r-rkr:r liil 1.5 n1y i n n 1t r o c u t n b t t t s L. Slirritlllll Ltotttodtn ntttttiililnli-r L. Skeggs,rncli Are rt Lt rin u or r cgi c n ()::rnn. Sk6grrkerfill Anthrisctts st,lttslis 1L.) Hoffrn. Skri<llirrgresi Agrostis stolottij'cra L,. Skri<'ls6lcr' lln n u n ct tlus r c p c n s L. Slrnria Spcrgrtln trrctrris L. Snrrrtltirrpnrrt:ur Dt:chnntpsia cne spitosn (1,.) Bc;ruv S;rinrrkertill IIt,rrbis odorntn (I..) Scop. Stjtirnnrrfi St I II nri n c r nssijb li n T.hrh,. S('kigrrs To.t'itldin pusil/n (trlicl.rr.) I' crs. f ig;rnrnrr Pote ntilla nnse rirln L. -I'nngljnrt Botrt,chiunt lurtnria (L.) Sri'. Tirn flflrr 7 n r a x a c u m syty't. firnsirrir Rumcx Ltcctosn L. Iirr-rvingnll Festuca richnrdsonii Hook. Tr stl,'f 1 l'i'tln cnttittn L -l'('tnlingresi Agrostis yintaiis Schrcb. Llmt'edn-ringserx Vicia crncca L. Ur-rclrfltlar H i t r n c i t t m sytyt. Vrrll;rrfbrgrls Pb/euru prnttnse L. \ill;rrsr-eifgrrs Pon prntrtsis L.. \rrllclfting Eqrti-rctrtm prntutst' Eb,rb.. \-allhlrm;rll Acbi ll t n nt i I le-t'it li unt \:rllhrre Luzuln wttltij'lorn {Rctz.1 Lcj. \hrp;r51 sifgr';1s Pon nttnttn L. \tg.rrfr (lernstirun,t'btttnntrwt Burrng. \trrbrir<la C nl litri c h e p n I tr stris 1.. \';rtlrclirn Llrt L. p i I o h i u rrt 1i, tr ts 0 t t i i B rrc Lrc\' \retrr skirfirr E / c o c h n r i-r u n ig I u m i s ( Lir.rli ) Schultcs bistill Cirsium ort)eltsc (L.) Scop. I'rennin garfjcil t Vio la tri c o / or L. Furs:rskcgg I{oltrtsin mt,osuroidts (\'ill. ) Fiori Firfirsteirrbrj6rur Saxi,li'a11n caespitosa t.. Ur glrdi hirsirhir:d ),4,tihvor.rr.r Ange li c n nrcb a ryi c I i c n L. Xlosrjafni Sclallinella selnllirtoides ( I.. ) I-inh.N{<rsasteirrbrj <ttrtr Snxi. 'ryyn blpn0idrs L. Ur g:rrt1ii (\'.rli (\'.rl 6l"firirr,. C)xyriLr. digt,nn ( L. ) Hill 96 VIDAL]KI

101 NAT:tUn.UFAR A SE, I,T IARNARN E,S I 2. VIDALIKI Vnr pfwg I nr S e ltj n r n nr 7,t. e s \'.r l Sr.rmir atl-rugendur eru adeins skrl<1ir me<l r.rppl-rafistofum. I,eir eru: Agr-rar Ing6lf.sson (AI), Arnp6r Gardarsson (AG), Arni Einarsson 1AE' ;, elorn Hjaltasor.r (BH), Einar O. Forleifsson (EOF1, Erling ()lrfsson ie6), Finnur GurJrnundsson (FCi), Gudjcln 6natanssor.r (G]), Guclmundur A. Gudn-rundsson (GAG), GunnlauglLr le turs son (GP), Gunnlaugur Frlir.rsson qgf), Hanncs F. Hafi steinsson (HFH), Hrafr.r j6h'.rr.rnsson (HJ), Ing6lfur Gudnason (IG), J6hrnn Oli Hiln.r.r.ron rloh), ]6n B. Sigurdsson (lbs), I(jartan G. Magnisson (I(GlvI), IGist inr.r H. Skarph6tlinsson 1I(HS t, Ol:rfLrl I(. Nielsen (OI(N), Plll G. Bjornsson (PGB), Skrrphdrlinn G. F6risson (SCiF) og Avar Peterscn (AiP). Tilvitnar-rir sern koma ott fi.rir em einnig skan-rrnstrfaclar: AI og AG (Agnar Ing6ltsson og Arnp6r Gardarssor-r 1955, 1957), JOH og SGF (I6hann Oli Hilnrarsson og Skarpl.ridinn G. F6risson 1971) og irsski'rslur urn fhkingslugla, GP og I(HS (Ciunnlaugur Pdtursson og l(ristinn H. Skerph6dinsson) 1980, 1982, 1983 og GP og EO ((iunnlar-rgr.rr Pdtursson og trlir.rg Olafsson) 1984, 1985, 1986, 1988, 1989a, 1989b. i, Aherslrr er einklrrn logd i atl.ruganir fri pr.i eftir 1957, enda nd ritgerdir AI og AG til pess tima, og til drslokr 1986 rnerj cinstaka seinni vidb6tum, sdrstaklega cr vardlr sjaldgrfr tirgla og flskinga. frnsar eldri uppl. singlr sem ekki cr ad finrr.r lrji lrcirn cru lr,i telirr,rrrre,) og eirruig cl- adeins cr ur-r-r ed reda stakar athuganir ii sjaldsdc)r.rm tegundut)l. 1. Alft Ot'lJtttts c\llvtu-r. Alltap;rr, rtt;rd rf Ro'kjar-ikr.rrtjorr.r og talid rfl<omendur adfluttra fugla, r'arp r-id E,idistjdrn i rirur.rum 1960 og Parid konr up;r linglun, fjomm hvort ir, serr"r pad f6r sidan r-r-re<1 I Tjdrnina, en fjolskvld rln hilt frar til r'fir vetrarmi.nudina (Alpidubladid , Morgur.rbl;rr1id , og , Tinrinn 19.7, og , \risir , Fj6dviljinn I ). Alftir sjist litirj i vcturr.ra, p6tt vid og vid sjiist stakir eda t,iir firgl.rr. Sirlustu.ir hlf'.r nokhrrrr l-r:rlclid sig r-ctrarlangt par sern pcirn hcfirr le rirl gctid tl'6tur C). I'6r<larson). Alftir sjist oft i tirgl.rtirlninulrnr unr j(rlin, einkun.r I peim hh-rt:r talningirsvrcjisinscnr cr ufiul brj.rrnrlrkl Seltjarnlrnesbejar, inn metj Skerjafrrdi. Frr eru algengastar ii r,orin, i mars-april. l-iklega er um ld rrtla t.1lt1iglx r.- em arl hverfr til r'arpstodvanna ad r-rijr-r. Griges Attser anstr. A 6. i.ut.,gr-r,.,m \.()ru grige sir f'luttrr I Revkjavikurtjdrn (Finnur Gudnunclsson 19(>2. Haflidi l6nssolr 1980, Olatir I(. Nre lscn 199:). Upp iiri pi'i fjolgrdi pcim hegt cn stodr.rgr.,\rid 1989 r'oru r'fir 500 grsir virllodancli Tjorninir allan vcturinr.r (()l,rfirr h Nielser.r 1992), en grdgas er annars rlgcr farfirgl her' lcndis. A vorin clrcithst pessar gitsir un nigrcr.rr.ri Rcr kj.r likr,u' til rd velpa. og vatalitid eru grsir se m sj,ist i Sc1 t.j.rrrrlrnesi rir pcirrl hopi. Utan varptim:r lcita I'jarr-rirrgrsil tidurl ittis I tununr t'g i n'r6um i Rei'kj:rvik og r.rigrcr.rr.ri. Fer sjist pl oft i Sel tjarnlmesi, r'enjulegl tugir fr,rgla en stunciurtt 1 ann.rd hurrclrad, eda mur-r fleiri en frrr sem verpa par og ungilr peirra. Grlgesil sjist mikid i dgirst septen.rber, r-cnjulcg'.r einl.rvcrjir tr-rgir tr-rgla. Fe tta e ru liklegl ati hluta grigcsir annars stadar af lirnclinu, og pvi targestir i svrdinu, er-r r-ent.rnlcg.r ciga Tjrrnargtsir p;rr einnig hh.rt '.'rr1 m:ili. Ekki bel eins i umferd grigcsa um r-orfartir-nirnn. (ir:ig:tsarl-rreicjur firnnst ft'rst I Se ltjirrrrarnesirid i Sudurne si. Annlr firglir-rr-r r.ar merktur, attrdlrr rrf Rer kj.r vikurtjorr-r, hir-rr-r ad ollum llkinclunr einnig (H.rukrrl J,1r nndtrrson, AG1. Llppirr 1960 urpu grtsil i Lrrrt.r.t,r,i,r m('ri (6I(N.,lE'P) og irid fannst hrcrdr.rr lllr,r.,. gnnd;r (loh) og aftur 1975 (KHS). F-rtt til r\(, r\(,1 verl)rl nirl irlcgir i Grcittu og hafrr liklega ee rt t'r'.i I ()--l (GJ). Fimm fullordr-r;rr g:csir nre d l-[ r,rrrge s,rll't l I-iiti.r rk 2\ (I(HS), er.r per grtu allt eins ir;rt,r orirrll '.1p rur*'. FIinn siust grdgrsir me<1 urrg.l.i ll.rkke tiorr-r (GF). Stokkond Anns plntt,rht,nchos. Algengr.rr larpfirgl vi<1rr i athugunarsvr<1ir-ru. Hirn verpur einkurn i graslcnrli. rrrvrlun og rn(rum, og er l.rreidrid tidast filid i sinubrirsk eda I.riu gr:rsi. Hirn I pad til ad l.rreidra sig i nlb('li virl manninn, s.s. i hirsagordr-rn'r, hevsltr.rm, undil skirrvcggjur-n og i frskhjirllum. AG og AI (1955) tijldu vera 4-5 i'arppor um 1955 cn varpstofninn er nir verlcga ;ictlirrlur l5 20 por. Stolikond er ein peirra fr"rglatcgunda scm ciqr einna rrrdvcltirrst mc() r() l.rg.r 'ig.rd.rtrkinni hvggd. KI VIT)AU T\I 97

102 NATTURUFAR A SELTIARNAI{NE,SI Stokkar.rderkollur leida irr unga sina frd mdnadam6tum nai/ ilni og fram i jtli. Frr halda sig adallega i hdvoxnu grasi og i tjorr-mm med ungana, t.cl. i hdr.axinr-ri stor og ltifeti i Dal og vid ausran\.erda Bakkatjorn. Stokhor.rcl er stadfr-rgl i Seltjarnarne si og algeng rllrn r.ct_ r-rrinr-r. i fuglatalningr:r.n um j(rlalel,tid I timabilinu ]959- l9[j6 siiust ac1 merjaltali 258 stokkenclur i talninsasvedinu. Flcstar hrla sist 625 (28.12.I986). -1. (iargdr.rcl Attns strepera..n{argt bendir til pess ad gargoncl sd friiid;rclur en jirfnvcl i.n'iss varpfirgl i athugunarsvrdinu 98 hin sidlri 1r. Fatl hefur p6 ekki verid stadfbst svo 6r.ggjandi se. cins og eftirfarandi atl-ruganir bera med s6r. (i;.lrgrnrlarpar sdst ii Bakkatjorr 29.S.1963 (AG) og eru p;rt) h'rstu gargendurnar sem vitad er um i Nesinu. Nest siust eargendur (eitt par) , kolla sama dr i L)al o { tvarr :i Bakkatjorn (, p). Sid:rn er litid um heinrildir til irsins 1977, en pi var par i Dal i Suiiurnesi (I6H). Dals, og Bakkatjorn hafa sldan vcrid a<jalvigi tegundarinnar; :rf 50 skridum athugunum r arunlrm sdust per 29 sinnur-r.r i Dal, l9 sinnum i Bakk;rtjorn og n-isi.ar i Seltjorr.r irt af Dal. A-iO tgzs voru eingongu greir.rdir steggir, eir.rn til tveir Arid eftir sist par i Dal er tlvalc.list irt mai, adcins srcggur.sist I0.6. en I sist afiur par. I lirli og i,rstu viku igirst slust engirr gargendur, en r'orr.r 2 6kr.r.rgreir.rdar og 3 kr.enfuglar (etfu r.urgfuglar, en erfitt er ad greina p:i i sundur i pcssum irstima) i l)rl. Liklega varp kollan i jirni og fuglarnir sem siusr i rigr.ist hrfa pii vcrid ungar hennar. Fctta var i f\,rsta sinn sent rrthuganir bentu til gargar-rdavarps i Se ltjarnarne si..\ irunum t siust l-2 por i mai og stlrndllrn i irpril {prrr og 3 kvcnfirglar i Dal 11.4.I985, GAG). I(ollurnirr hurfi um minldam6t mai/jirni (sem bendir til ed prr hirfi r,erid ird urrgl irt), en steggir sdust fiam eftir jirniminudi. Sex garger.rdur (kvn og alclur 6r.iss) siust i Bakkatjorn (I(HS). Hinn 16.5.I981 sdust 2 stcggir berjast r-rrn kollu I Bakkatjorn (EOF). Samkvrrnr of:angreinclu vfirliti cr liklcgt, ad l-2 p6r hafi orpid drlega fri pvi urn mi<1jan 8. iratuginn. Athuganir frl pvi fvrir err.r pad strjdlar ad ckkert or.r_rggt e r ;'i peir.r.r ad bvggja Lrm varp. Ad likindum hafa f-r<juskili,rdi brevst slmfarr n.rinnkandi seltu i Bakkatjorn og Dalstjirrr-r og mhid likur i landr.rdmi garganda. Rr.krn(, er til tlcrnis undirstoduf-rtle fi'rir anclarunga sem alast up-rp i fcrskvrtr.ri (Olafi.rr I(. Nielscn og J6har.rn Oli Hil-"r..,,n 1988) og rr.krni er nir irlgcr.rgt i tjornunum. Arin 1956 og 1957 r'er cggjurn niu anclareguncla fri Norrlurlancli klakid irt i Akurevri. Ungarnir voru sidan fluttir i Revkj:rvikurtjorn til pess ad auka fjolbrevtni firglalifs par. Tegur.rdunum \:egnadi rnisjafhlega en nokkrar peirrir nidu p6 t-6tf'estu (Finnur Gudmr.rndsson 1962). Nir verpa par, auk stokkandar (se rn cr gamalgr6- inn varpfr-rgl), gargond, duggond, skirltjncl og e dur (Olafur I(. Nielscn 1992). Lirill stofn grruancla ve rpur I Alftancsi og Yidar I Innnesjum. (,4,r.ar petcrscn og5 -\rnr Davirlsson 1992, Iftistinn H. Sk;irphir,linsson o.fl. 1994). Frr eiga sjrilfsagt uppruna sinr.r i Tjornir.rr.ri, e n irtbreidsla tegundarinnar er annars rnjog takrldr:kucl hirlendis og er ad mcstu bundin vicl Fingevjarsislur (Arnp(rr Girrdarssor.r t97 5). A haustin ad lokr.rr.rm f1:,rdratblli srkja flestar garger.rdur i Innnesjum I Rer.kjavikurtjorn (Olafur I(. Nielserr l9g2). Gargoncl cr ad rlesru firfugl og sist ekki i Nesinu i tin-rabilinu n6r-ern ber- rnirrs. 5. Duggoncl Altbyn mnriln. N('legr.rr varpfirgl i Seltjarnarnesi. Duggendur voru mjog sjalds6dar fi.rir l95z (AI og ACI 1957). Auli rjrfirra athug:rna fri 5. og 6. :irarug pessirrar alclar se m pcir get;r er adeins vitad ur-r-r eir-rl elclri rthugun. Atkir.rson sd cluggor.rd I , sennilega ii Eidistjorn (Serton I989). l_itid fr6ttist af cluggondum par til voritl 1963, ad p:tr slust d Bakkatjorn fii pvi i rpril fr-an i jirni (AG,, P). Sidan hafa prrr.erid irvissar og fri l97i hrth prr r.ericl rlgenger i Brkkatjorn og vidirr. Tr-rr megin:iste dur cru scnnile gastar fi.rir landn.imi clugganda: (l) ad pan.r:r l.rafl veriri un.r firgh fii Tjorninr.ri i Revkjavik atl rrd:r og (2) atl 6si Balikatjarnar var lokad un.r Fvrstu lrcimildir um r.irrp clugganda cru fl.d 1974, en 7.7. loru I-2 kolh,rr mcd 7 ur.rga 1 Bakkatjorn IOH). Ovist \'.1r unr varp i irunurn \ en 1978 kom cluggond upp 7 ungurn ai Bakkatjorn (JOH, I(HS). Ekki siust ungar 1979 en sidan hefa 1-2 kollur verid med unga i Bekkatjcin.r :irlega. Dr-rggor-rd el firfugl sem verc)ur litirj scm ekkert i.art 1 Ne sinu frti scpte n.rber og fiar.r.r i april, pcgar firrfr-rglarnir snira aftur til lar.rdsir.rs. tir.r dnggor.rd slst p6 9.l l.l9g2 (HFH). 6. Skirfbnd At,tht,a.fitligula. Sk(rfbnd er einnig nr.legur virrpfirgl ti Se ltjarr.rarne si. Te gr-rndin r.er r.r.rj<)g sjalclsdrl fi.rir 1957 (Al og AG 1957). Ef orfi:rr arhuganir fi.ri 5. og 6. iratugr-rum cru fitit:rldar er litid vitarl ur-n pessa tcgund plr til vorirl 1965, er skirfcr.rdr-rr slusr ii 13akkatjorr.r i r.nai og jirni (,iep). Sidrn hafh skirfendur verid airvissar I svad_ inu, i fi'rstr-r fremur sjalclgefar en frl l97l l.rafi p*-r.r,erid algengar ri Bakkatjorn og r.itirr. Skirfijrrcl 1'6r ar) r'crpa r-nur.r scinr-rir li Scltjan-rarncsi er-r cluggond, p6tt peim hatr bvrjatl ad {jolga trrn svipatl ler.ti. Hirrr cr jirfhframt cireglulegri i-arpfirgl. A timirbilir.ru I982 sist kolla n-recl 2 ur.rga i Bakkatjorn (F.O). Sumarid 1985 r.oru 2 kollr-rr metj 2 og 5 unga I Bakkatjorn (GAG). Somn n'er istcdur og h.rir landnimi cluggandar og garg- VIDAUKI

103 NATTURIJFAR A SELTIARNARNE,SI..-lr<i -Lrlttf..Lrr j \r'ni.)(r+ t. -:r l:ll-l :$()ll.,,. i l()1 i :t,.1 j ri rtq '" "F :li L.;.:r i.: :l rlt.'il :ilti r.ld I.: ()q ). ist,;l tl :-1\t :,.i -:.l ::il r.r\] :-lr' l'. t',s :ltl :::.1t ';t. t] :t.l ::t ':.L : j d. rndar eru einnig sennilegastar fvrir landndrni skirfandar. Rer.ndar l-refur skirfondum ljolgad og per aukid ftbreidslr"r sir.ra l'r6rlendis sidustu dratr"rgi, F i Sudvesturlandi (IGistinn H. Skarphddinsson o.fl. 1994). tins og duggond er sktifond ad nar ollu levti farfugl h6r i landi. Hirn s6st ekki i Nesinu I timabilinu n6vembermars. Hdvella Clangula byemalis. Fj6rcla andategundin sem bvrjadi ad verpa n.vlega er l.rlr.ella. Addragandi pess er allur annar en hinna tegundanna priggja sem i undan er getid, par ed hlr.ella hefur verid algengur verrargesrur I svedinu um aldir, t.d. sl Fabcr (6birt dagb6k) h6pa i n6r'ember og desen-rber I820. Fegar isa tekur ad levsa af Bakkatjorn, oftast sidla mars eda snemma i april, safnast pangad llitlegur l-r6pr-rr af h:ir.'ellum. Hann er brevtilegur ad sterd, enda er toluvert flakk ii fuglunum milli tjamar og sjdr,ar. Oftast cru parna nokkrir tugir fugla, stundum allt ad 70, flestar 109 pann 26.4.I985 (IOH) Frr eru algengastar sidla apnl og i mri en urn mdnadam6tin mai/jirni hefur peim fekkad verulega. F6 eru oftast L-5 fuglar r.idlodar.rdi allt sur"narid og sjist peir i tjorninni fram i n6ven-rber, pegar hana leggr.rr. A irunum slust ad medaltali 29 h, r-ellur i talningasvrdinu,,scltjarnarnes" un-t j6lalevtid, flestar 100 (27.12.\959). H6r var eingongu um ad reda tugla sem stiust fri strondu, en hundrud fugla sjdst stundum alldjirpt ft af Seltjarnarnesi ( OH). i jini 1979 stist hlvellukolla i m6r.rnum r.id Bakkatjorn nor<laustarrr erda. lrklcga i lcit atl r arpstird r IOH r. Hinn sist svo par med 3 fidrada dirnunga I Bakkatjorn e n sidar med 2 unga fram r,fir midjan igust 1IOH1. Um mdnrdam6t lgirst/september voru 4-5 fuglar I Bakkarjorn, liklega parid med ungana sem hafa komist I legg lloh;. Nrst r.ard vart hlr.ellu rned 7 unga I Bakkatjorn i sidustu viku jtli l98l (EOF), en par haf-t1i sdst i jirni (GP). Hirn virdist p6 hafa misst Lrngana) pvi un.r mi<1jan igirst var ad eir-rstok kolla I Bakkatji)rn (IOH). Aritl 1986 r,ar kolla n.red n,iklakinn unga I Bakkatjorn Hirn rnissri liklega r.rngann, pr,i hiu.r siist ckki:rttur (JOH,1. Arid I987 var kolla med 7 unga i Dalstjorn i Sudurnesi en ungarnir clrlpust nrstu daga d eftir. Kolla med 8 unga slst I sama stad 21.6.f988 (BH). Svo sem ofangreindar athuganir benda til virdist landndm l.rlvellunnar ganga nokkud bros6tt. Hivella vertjur ad teljast 6reglule gur r.arpfugl enn sem kornid er, l'rr-ad sem sid ar vcrdur. F.dtn Somnteria wollissiwa..a,darfr"rgl er nastalgengasti varpfugl Seltjarnarness. Saga rdan'arps pi-rr er litt kunn er.r likast til heflr frad aldrci veric-) rnikid. Arni Magr.risson og Pill Vidalin (1923) gcta ekki dirntekju sem hlunninda irid 1703, n6 l-reldur Sigurrhr Stefinsson (1917) lrid Samkr.rrnt fasteignamati 19,12 taldist dirntekja til hlr"rnninda 6 Nesi I en ekki i Gr6ttu eda d odrum brjum i Nesinu (Fasteignab6k 1942'44). Samkr,rmt AG og AI (1955) urpu um 20 por vid Bfdatjorn og i grennd 16. dratugnum. Far voru etnnig menjar um hladin hreirjurstedi (AG, munnl. uppl. f987). H6lminn i Birdatjorn var hladinn af monnum (AI og AG f 955), ad ollum likindum h'rir rdarr.arp. Sennilega hefur varpid i Gr6ttu aidrei verid st6rt, mest um 50 hreidur i timum Alberts vitar-ardar ForvarcJarsonar. A f. iratugnurn j6kst pad; lrid 1983 r'oru 27 hreidur, 36 lrid 1984 og 49 irid 1985 (ci). Hinn 21.6.I980 r,oru 157 kollur med 558 unga i Bakka tjorn. Far voru auk pess 38 r.rngalausar kollur og 18 blikar pennan dag (OKN). Hinn 5.7. trafdi peim frkkad i I0I og 196 unga (I(HS). Dagana voru kollur med unga taldar vid Gr6ttugranda, i Bakkatjorn og pau l-rreidur i Gr6ttu sem ekki hafbi verid leitt irr. I(ollurnar voru 115, par af 88 koilur d vatni med 192 r-rr.rgir. Ekki er vist ad pe tta hafl allt verid fuglar af Seltjarnarr-re si. Varlega irtlad r-erpa um 150 kollur i Seltjarnerncsi. Eins og ll,rrum eru adalvarpstadir nir i Sudurnesi og Gr6ttu. i Btdatjarnarh6lma '"'oru.l-5 hrcidur 1982 og Litid sem ekkert \rxrp er nir l glondunum en lrid l97l urpu fieinar kollur I Kotagranda. Varptin.ri 'rdarfirgls er frd!.rri hlr.rta ml( fram i jirni, en hiimark hans er i sidari hluta mai. Fvrstu ungarnir sjdst um minatlam6t mei/ 6ni., darfugl verpur i alls konar kjorlendi nerri sj6. Hreidrin cru r'firleitt 6l.rulin, 6likt ttlrurn andahreidrum. Fjolskvldur leita rtis i h6pum i lif: rikum fjorum umhverfis Gr<ittu og Snoppu, i Scltjarnarrifi, Sudurnestanga og Bakkatjdrn (8. mvndl. Fad ter talsvert efiir sjli.arfollurn hvar prr leita far.rga l.rverju sinni..4,darfirgl er stadfugl og sdst i st6rum hirpum allan leturinn. Frl 1957 ttl 1986 slust rtl metlaltali 1605 fiigler i talningu um j6lalevtid. Flcstir hafa sdst 4008 firghl i t.rlningu. Greir.rileg ar-rkning vartl I fjolda adarfugla I pessu svedi upp ur 1970, midad vid iratuginn par ii undn. 9. Toppond Mergus serr&tlr. Toppond er sennilega gamalgr6inn og ln.iss r,arpfugl. Faber (6birt dagb6k) getur toppanda ad r.etrarlagi i n6vember og dese mber 1820 og Atkinson fann hreirlur rned eggjum i h6lma i tjorn nokkurri (Seator-r 1989). Horrir.rg (dagb6k) sd kollr,r med unga I Bakkatjorn I905, og ungamadur siust par 1953 og 1954 qai og AG 1955)..\rid 1962 sist toppond med unga (AG), og ririil 1964 finnst toppandarhreidur (, P). Sidan hefur ordid vart vid ungamrdur cilrr,r hverju I Bakkatjorn og vidar, stunclum lrlega, en einnig hafa li<1id nokkur 1r i milli. Toppendur verpir liklega i Gr6ttu cn p6 hefur aldrei fi.rndist hreidur (Gl).. I VIDAUKI oo

104 NAT:f L]RUFAII A SELTIARNARNIlSI fcgunclirr virdist r.era I undar-rl-raldi se n-r varptirgl :r Su<1- vcsturlandi (Avar Pctersen og Arni Dar.i<1ssor-r 1992, I(HS o.fl. 1994) en lstrdur eru 6kunnar. Toppcndur eru lcglulcgar ai si,:rdinu ai \.etlrrn:l og tidum sjrist pol i bi<lilsleikjlrm i Seltjorn, Bakkatjorn og vidar. i telrringum un'r j6lalcvti<1 tt'i 1957 til l9u6 siust r<1 met'laltali I I toppe nclur, f'le strr 42 (26.I2.1966). Toppr)nclun-r r-ir<1ist hirfh fclikad smim santan tri bvi um I960, hvad sem pvi vcldur'. I0. Tjrldur Hoe ntntoptts ostralegus. \rcrpur i Sutlurne si, Gr6ttu og stoku por e.t.r'. r'idar. Flann er mjog iberandi ii larptiml, sr-o audvelt cr ad telja tjalclspdr sen-r hafa I-relgird sir 6tJul. FIirnn verpur i sirndi og mol en eir-rr-rig i gnslencli, t.d. I flijtum golfi'allarir-rs i Sudurnesi. Arid I986 r,oru 4 tjaldspor i SucJurr.rcsi. \renjulcga hafa p;rr verid 3 4 por ()g um 2 i Gr6ttu, par sem f.ru hitti str-rnclum verid lleiri (2. tafla). Fvi eru ietlud 6-10 varppor i Seltjarnarnesi. Fjolcli tjalclspirra virtjist irafa ar,rliist liticl eitt s dr. Ad visn verpa tjaldar ekki lengur i grorrchrrlum, cins og fi'rir 1957, cn varpid cr nit p6ttara i Sudurnesi. AI og AG (1955) geta ckki urrr varp i Clr6ttu. Tjaldur er elgengur fugl utan virrptin'ra. i talningqr-rr-r-r um j6lalevtid sjlst lanrrle ga firgli.rr, nre st 408 i einni talr.rir.rgu (27.I2.1961). Lrm f.rrrirn.rnn, i epril og scprcnrbcr, erti vtirlcirt fleiri tjaldar l Nesinu cr.r i ijdrurn irstimum allt ad 200 fuglar i vorin en 300 i haustir.r. Ad hlut.r eru Fett.r farlicstir sem l-rafh sklrnma i'itldr.ol. I J.Srrndlor Ohnrndrius hiaticula. S:rr.rdlcjan gcrir s6r hreid tur i s;rndi eda mol i gr6durlitlu landi. Fvi haf;r grrnd.rrnir lcricj adah'irrpstrrdir hcnnar i Ncsinu. Fir tanr-rst hreidur merl,[ cggjum i ka.fgrasi i Sudurncsi (,tp). Hcnni hefur f;tkklil fri pi'i sern r.ar i 6. :iratug5r-rur.r.r. Sancll6a ver 6ilal scr-r-r ungarnir rlasr upp I, lndst:rtt t.c1. tjaldi, stclk og l-rrossagar-rki ser-n fllklia um med unga sina. Sandl6ur ge tir ckki minnkird 6dul sin, slo varppdrur-r-r hefr.rr (rhjikrrmilcga fitkkad i kjolfar sivaxrndi igangs ri grondunlrm. Um 5 por verpa drlcga i Gr6ttu (GJ), en 1986 r.om 5-6 pirr i Sutlurnesi. Nokkur por urpu tnnars stadar og var f';olrt r';lrpp.rrrr :ir:rlrrtlr-rr um 15 pdr i hcild. Fvrir 1955 voru 25 por (AI og AG 1955) og 1963 urn 20 (AG), lililc gr ld Grcittlr ur.rclanskilinr.ri. Srncll6r e r frrrfugl scr-n s6st h'rst um nri<1jan ;rpril. Si<1sum irrs cr einna rrest rf fughrm ii sr''.t<1inu, allt a<1 75. Fieinir firglrr sj;'ist fram i septen.rbcr en i okt6bcr eru allir l.rortirir Lrurt. I2.Hei<lloa Plupialis apricarin. Heirll(ran verplu' oftast i purrler-rcii, mirum, sendnu lar-rc1i edl hcit)nnt. Hcicll6a frrnr-rst f\.rst ve rpancli, svo kunnugt s6, I Scltjarnarnesi r 00 ;irii'l 1971, en pri far.rnst hleicjur i r.n6a i Sudun.resi (loh). Arid 1974 r'irrp heidl6a i Grcittu (GI) en siclar-r hcfirr finclist citt og eitt hrei<'lur. oftast i Gr6rtlr. Fr-i n-ri ctla ird hcitll(ran sd nir ;illt rrd pvi iilviss r.irrpfirgl oe I -2 por verpi :i sr-:rdinu. Heidl6a cr farlugl scr.n br.rjar:rc) sj:ist i fi'rri hlut.r.rpr.il. Fegirr li<h tekur i milrr-rdinn sjist st(rrir h6par lallt rrr'] 500 fugllr) :i tiurum. A haustin cru h6parnir cr-rn srlrri, allr upp i firgh. Heitllor-rr hirlcl.r sig i tidmm og ri tirnnnr fl-ar-r-r e ftir iillur-r-r oktribe r e n cnl l<j r-t-tcstu horfh-.rr pegar konrid cr t}am i nrjvernbcr (2 siiust I , IOH). I 3. Hrossagau kur () a / li n ry1 o g a li n ng o. \rcrpur hclst i m6um oe grirslcncli, hvort se rr-l e r bllutr,r ctla pnrrlr. Fjolcli hrossagnrk:l vircjist hair strrdid i strd, s\'() liklcge vcr;r,r pcir. r-rir pittirr i Scltjarnarr-re si cfiir rr<j vlrpldnciin hrfir clregist siunrrn vcgnil r-axancli bvggdar. AI cig AG ( 1955 ) rictlnclu ar1 urn 5 pol hirfi orpid i'irlcga ii svctlinu urn Nir munu pru vcla I bilinu 4 7. Hrosslgaukur e r frrrtlgl scr-n sdst I timlbilinr-r rpril-trlito bcr. H;rnrr cr irlgengastur i igtrst og flcstir hlfir s6st 20 tltg.lrr s.trtt,trr ' r D.rl 20.S. lq:e. J( )H,. I4.Stelknr Tringn tltanus. Algengur r-arpfugl i ir-niss konar griisle ncli. tultlllr) nr6urn og rr(-rum. Honnrn virrlist hafrr flolgrrcl noliliucj fi-i f.rr e 6. llatllqnrrnr, fr1j11 fi'rir:rtl gcngirl h,rfr i upp111;lirlegt kjdrlcndi hans. Stelkur i sc)rr nred a<1 lagt sig irtj ur-nroti lniulni-t) trlmritslu, tirngcr.<1 o.s.fir'. og verpur dvida pdttlr e n i r.rrincl vid slcitabiti. AI og AG ( 1955 ) l:ttlur)u a<1eins urn 5 r-arp;rirr' I sr-t-rjinu r-rr-r-r I955. Daganri 8., 15. og r-oru stcllispor nrccl r':rrpatferli talin vestiur bvggcllr. i Sndurncsi vorr,r 4 ;rr)r, fii Ne sbelrr og Su';rrgirr<)um rcj I(orirsrrrnda og Snol-rpr-r 8 por og i (ir6ttr-r 5 6 pcir. Samrals vorlr pvi ur.r.r l7-i8 pol l Nesinu irid \rin 1983 oe lt)8-l i'oru,l-5 por i Clr6ttu (GJ). I,ott stelkr.rr s6 rd mestu firrfirgl clve lur strjiilinuur :rf firul un-r i tjorurn ai sunnanvertlu lutclinu llllrt vcturir-rn (, lar Pctcrscn og (iaukur IJ jirrtarson 1989 ). A Se ltj,rrr-rlrnesi sjist stclkar i flestur-r-r tirlningurn um j6lalevtid, ld r-ne<1altrli 4firglrrr, flestir 14 (2u ). Stelkar cru pri al geng.r:til unr farrrmartn, i april og septenrbcr, pe gar ;i :u.nad hunclrarl firglar hrfa sist. l5.l6nprrtll Cnlidris nlpitrn. A 6. :u':rruglrrnrn var hrr-tr-r strjill valpfirgl en p;i urpu 2 5 p6r i Sr-rc1r"rrnesi. A i.,.,,tur.n r.rrpu l6r-rpritlar i Drl (H:rllgrinrur Guunars son). Sidan l-refirr I-rans litid ortlirl r':rrt, f\'rr cn hreirjrrr firnnst i Sudurnesi l9.o.l98o ( E()F, l()h 1. Su<lurne s r-rr kiu'rnad gaumgrfilcer L97I og 19t32 og r.r.rri rclja tirlhrst ad hann l-r:rfi ekki orpid pi. F:tliknn l(ruprcls cr sj:rlti;rrrr til kornir.r I'cgn:r pess.rd gengid hcfirr veritl ri lijdrlendi hirns, sem er votlcncli etjrr tiritktlrm(rar. I,i'Lr ntllntr mestll r-rr-n gertl golh-allirr i Sutlurnesi i sinur-n tim.r. L6r.rprrll er rdcins slllrf,r'ge stur ri Ncsinu scm s6st fli pvi VIDAUKI

105 NATT UITIJFAR A S E,LTIARNARNES I.r(),fi ':ll. lr)0 r.lr.-.1 -() ]) JI 'i1f _l\t r'r I \Lr l0 i.tf ': i.1.',( ) lf -:-() \I..:ll :-il I i seinni hlutil lpril og t}am efiir septcl-nber. A vorin cr hann ;rlgengastur i lnti, pcgirr frrrgestir notl fjorur til rctisofltrr-rar, r'enjulegl nokkrir tugir fr,rgla, stundum i nnrtl hunclrad. -Nlurr algengari um haustfartimenn, fil pvi i seir.rr.ri hluta jirli og franr i h.rri l.rlutl seprtcmber, pegar targcstir koma vid i sr':tdinu. Flestir hafa sdst um 1000 firglar ( , AG) en ofiast cru peir i bilinu I00 til 300. I 6. 6clinslrani Ph n lnro pus lolt ntus. Lengi hefirr lciki<1 grr,rr.rur ii :rd 6dinsh.rnlrr vrpu 1 Seltjarnarncsi. AI og AG (1955) sogdu pl e.t.i,. hafh orpid ri 6. :irarugnr,rm og,4,p var somu sko<lur.rlr I 7. iir:rtugnum. Par sist i bidilsleik i Su<ilumesi og ;fiHr. Hinn sama ir slst prlr n-red larpirtf-erli r-id Bakkatjdrn ausrlnverc)a og klrlllrgl r-r-re<'i 2 r-r('flevc.r ungir i Dll i Su<'lnrrrcsi (]OH). Ur-r-r lirnn svtr Hrltil;l-r L). Helfdrrnarson hreicjur i Sudurnesi og si kar'lfugl rned ungr i Dal 26.6.I991. 6dinshar-r,rr cru algengir 'i vorin og fiar-r-r eftir sumri en rrr jirg rrlgcrrgir ir tjiirnrrnr sir't:rrnr.rr'.. ()dirrslrirui vcrprrr. einkum i votlencli, rnvrum, i'id siki og ttarnir, cn gcrur cinnig r-erid i pulmm rl6um i grenncl r-id votlcncli. I(jor lencli vitj l-r'.rr.rs hrtl er r.rir l.relst rd flnna I'id Bakkatiorn :rustanverda og i Dal i Su<1ttrnesi. 6ilinshrni s6st fl'ri rlidjunr mai lram i septer.nbcrb\.rjun. Seinrst i m;ri og fi'rst i jirni sjist ofi nokkrir tugil tirele e tjiirn11nr."t-' cn pcir crrr llestir firrgestir.r Icir' irrui ril I:- lancls. i seiuni hluta jirni bvrja peir rt1 l.ropa sig i r-r(', r.r,i hln.rarksflolda r.rm midjan jirli og fian.r i fvrstu viku lgirst. Fii l.refi s6st rne st ur.n 400 firglar ( I(Gr\l r. I seinni hluta igirst sjlist nrest nokkrir tugir firgl:r cn peir hr-ertir i scptembe r. LIn-r 1990 bar ntir-rnir ii 6tiinsh;rna en 1fi'rri l.rlr-rta 9. lratugrrins og er prd i sirmr:tmi vicl pi fe kkun sem r-irtjist I.ratr ordid i stotl.rinurn roletirr I{. Nielsen l99t ). I 7. I'6rsl.rar.ri Ph al nr o p u s J'u li c ari u s. Varp fi'rru r.n 1 Seltj rrr-rar nesi. Fann fann Atkinson 5 p6rshna vi<1 tjorr-r, sem serrnilcge hctr.rr r crir'l Eirlistjon-r (Scirton 1989). Horring (c1agb6k) si prirshenr i905 og fann l-rreidr-rl i SurJurncsi tkki er kunnugt Lrm vard ctiir ]r.rd. entl.r.orrhrinjr s,ir,r'jjltle.rtlir ri Irl.rrrtli trg h.rlri ldeins sdst fjorum sinnum ii varptima sirlln: p.rr vid Brkk:rtjorr.r 12.6.I963 (, P). strkur fugl vi<l l3akkrtjdn-r 7.7.\976 (I(GM), kventirgl i Drl (BH) og karltr-rgl i D;rl J()H ). Forsh:rnrr I.rlfa s6st nokkrtrm sinnum sidsumrrrs og ;i hirustin;23.11.i917, vrd Bollagarda lt.1957 (AG og AI 1957) og einn I Seltj6rn,l.B.l985 (H.J. Plessir). I8.Hcttunr:ifit Lnrus ridihundus. Hettur.r.rilur hctirr ltt e rtitt r-rppclr:ittlr i sienclurtcknurr.r \'rrptilrrllnul-r-r srnum ii Seltjarn:rrncsi. Hlnn hcif rc1 r'crpa i Sudr.rrr-rcsi liri<1 I949. Adirlvrrpid var i Birtl:ltjirnrrrhcilmr, r-rrl I5 pror ririd I952, cr-r 2-3 rnnars stadar i Sut)urnesi. Alike morg pilr urpu 1954 en hcldur tleiri Ekki ar-rdnadist pessr-rn.r landnemum acl f-esta sig i sessi, pr,i eggin r.oru ofrasr hirt (AI og AG 1955). Varpid leitl ur.rdir lok i lnrnum ; r'ar ekkert hettun.rifivrrp 1 sr.rdinu (AG). titt hettumifsl.rreidr"rr var i Sudurnesi 1964 (,ep). Um h<ifir l-rcttumifar a<l r.erpa i Gra)trrr cn srcvpr hefur veritl undan peir.n, jafil'el efrir ad evjan r.ar fi'idli'st. Fle st l.rafh hreidrir-r velid l6-i8, enclranrr engin eda I-2, cins og GL IOHl. Hettr-rmdfrrr urpn ad niju vid Birdatjorn drid Hinr-r findr-rst 7 hreidur ii Birdagrandr og citr hreidur i h6lr.nanum. \'irrpid st6d einkum vfir daganr en htifdlr hreiclrin i mllerkan"rbinum verici rrncl eda er,dildgcl og paricl i l'r6lmanum hafbi vfrrgefrd bi sitt. Fann far-rnst hreirjur mcd 2 eggjurn en 4.6. r'oru allir l'rettr.rmifar l.rortirir fii tjorninni (IOH). Loks ml gcta pcss ac1 grunlrr lcikur i ad citt og eitt par vcrpi i Dal i Suclr,rnresi, en par urpu stoku por:i 6. lratugr-mm. Far er kjorid vrrpland R'rir I.retturnlfia, fiii peir ird r.era i fiidi. He ttun-riifur ver varploncl sir-r af litlu mir-rna hardtvlgi en kria. Pvi sfkjast endur og vadfuglar cftir ad r.erpa i hetturnilf'svi'rrpun.r (sji t.d. Fjeldsn 1975). C)tt ri tidum er hettumitr-rr stimpladur.,r'irrgfugl", serrr cr efar hepid, p6 henn krrki sdr i einr-r og einn r-adfugls- eda krir-rr.rnga. Ef til vill pess vcgn:r hefir varp hans I Seltjarnarnesi ver.id cvtlilegt. Hetturnitur r-tti ad geta ftst rctur sem i'arpfugl prr sem ikj(rsanle gt varpkjcirlencli cr ad f.inna, cf umferil t'6lks er tlkr-r-rorkucl um r-irrptimanr-r og komid r r eg l'r.nr trhrrf'lcg.r cggjrtrn:lu. Helstu statjir sem til greina koma cru Dalur i Sur)urncsi, n-rirlcr-rclirj r-id lusranr,erda Bakk:ltjorn, Birtlltjorn og Cir6tta. Senthlidrr hettumdfsvarpi m:i birlst vid bl6n.rlcgr:rndt- og vadtirglavarpi. Hettnmihr eru llgengastir I l-reustin, fri.lgirstbvrjr-rn ti'rm i okt6berlok. Fri sjlst stundun.r hitt i prisund firglar i B;rkkrtjorn og Nestirr-ri, cn pirr er vinsall setstadur rsj.l 16. nrr rrj,. Hettun-rifur er ed hlutr st.rdtugt r lentlinu. Akaflega mis munandi cr cttir imm hr-crsu margir fuglar sjist vid Seltjrrnernes aj vctrarl;rgi, p6tt peirrl verdi I'lrt allan veturinr-r. i tirglatalningun'r um j6lalevrid hefur komid fi.rir ad -".-;'.'. r.-r.'.-rt:'* hlfl sdst ( ) en sr.o I.rrla firnclist allt :rrl 1050 firglar' (26.I2.1966). I{e<lalfjoldi i t.rluiuqtr cr I2l tirg.l l9.i,3ir Sternn pnrndisncn. Iiritn er algengasti r-arptr-rgl Scltjarnarness. Hirn lelr.rr l-rreidri sinu starl i margs konar sldttlencli, i sirr-rcli og mol, i malirrkombur-r-r, tunurn, m6um, i mosa og vidar. Nir er rdalr.arpid i Circittu, niilegr 450 por lrid A 6..irltugnLrm\-.rr rarpid par varll mcira cn 100 por (AG). Fridl('singin l.retr.rr lafrrlaust sturlhd ad ruknu varpi, par ed krir.rr hafia ordid ad fbrr sig I VIDAUKI t0l

106 NATTC RUFAR A SE,LTITRNARNESI af odrum stodum d Nesinr-r vegna ttpenslu bl.ggdar og mikillar truflunar fr:i f6lki og geludi,'rum. Iftiuvarpid I Valhfsahrd er lidid undir lok og somuleidis varpid vid Bollagarda. Iftiurnar par prj6skudust lengi vid, urpu jafirvel f hr,isagrunna og i uppgroft r.ir pein.r efiir ad br.ggingarfrrmkvemdir hcifust. Somuleidis e ru kriur hettar ad r-crpa i Bakka og I(otagranda. A m6ti hafa myndast tvo ni' r'orp. Annad peirra er i Dal I Snoppu, par sem um por urpu drid 1986, en fvrsru skridu uppl{'singar um petta varp eru fri drinu I9B0 (KHS). Hitt r.arpid er vid Bakkatjorn austanverda, i mounum sunnan Nesstofu. Far er nri n&ststarsta kriuvarpid, lign.rark 200 por irid Fvrstu upplisingar um varp I pessum statl eru fii pvi i jirni 1980 (KHS). Kriur prif'ast {gatlega i nibili vid manninn, s.s. vid Nesbala, sr.o fremi p'e r s6u ekki trufladar of rdkid. i Sr-rdurnesi hefirr kriuvarp minnkad nokkud. AriO lssa urpu um 900 por par og i grondunum (AI og AG f955) og vidlika fjdldi f962 (AG). tuid 1986 voru adeins teplega 250 por talin verpa d pessum sl6dum, par af por i m6nr,rm i Da1 ri Sudurnesi, selrl er nj'legur varpstadur. Sidan pti hefur varpid i Dal stakkad mikid og sumarid 1992 var drtlad ad par vrpu um 200 por. Ekki er kunnugt um breytingar i odrum vorpum. Aukin umf-erd kringum golh'ollinn og I grondunum hefur sjllfsagt hrakid marga varpfugla frd, p6tt enn verpi taplega 200 por ri vallarsr.edinu. Tolur um varppor fri lrinu 1986 voru fengnar med talningum i jlini (ll. mvnd). Athuganir i Gr6ttr"r f6ru fram par sem talid var d snidum og sidan deilt i heildarflatarn.rdl varpsins (sbr. Nettleship L976). Einnig vrr talid eftir lj6sm.vndr.rm af fljfgandi fuglum sem leidir voru upp fr r-arpinu. Himarksfloldi '"'ar sidan margfaldadur med lkvednum margfoldunarstudli, sem Bullock og Gomersall (1981) gefa upp. Adferdir pessar gifu svipadar nidurstodur, svo adeins sidarnefndu adferdinni var beitt i Nesm6um i Sudurnesi og Dal i snoppr.r var talid 8.6. Far voru fuglar taldir t hreidrum, eda gengid var um vorpin og taldir peir firglar sem faldust upp af hreidrr_rm. IGia er farfugl sem fer ad sjdst i aprillok til maibvrjunar og hvcrfur undir mdnadam6t igist/september. Seinast hefi-rr kria s6st (/EP). 20.I,Llfirtittling:ur Anthws prntensis. Verpur helst i graslendi r02 og m6um, votum sem purrum. Engar handberar tolur cru til um folda varppara hin sidari 6r en d 6. dratugnum urpu urn 10 por lrlega 6 athugunarsvadinu (AI og AG 1955). Varlega irtlad verpa nri r.rm 15 por i svrdinu, en rskilegt er ad kanna flolda og p6ttleika pifutittlinga med somu nlkvamni og annarra varpfugla Seltjarnarness. Firfutittlingur er farfugl sem fer ad koma i seinni hluta april I vorin. Algengur fram eftir september, s6st pd olt tugum saman) en i okt6ber hefirr fuglr.rm fekkad mikid. Stakir fuglar hafh s6st n'isvar i talningum um i6lalettid (.29.I2.t957, 27.I2.1959). 2t.Mr.isarrindlll, Troglodt'trs n,oglttdt,tes. Arin I983 og 1984 varp misarrindiispar i Gr6ttu, sidara lrid e.r.\'. rvo, pvi pi slust 4 fuglar allt sumarid. Sidsumars brdi drin sdust ungar (5-6), p6tt hreidur hali ekki fundist (Gf ). Mirsarrindilshreidrum er oft komid firir i gj6tr_rm, pannig ad hlodnu veggirnir i Gr6ttu eru irn,als hreidurstadir. Mfsarrindill er annars vetrargestur d Seltjarnarnesi sem sdst einkum i timabilinu okt6ber til f'ebniar. Venjulega sjlst adeins I 2 fuglar og suma r.erur hefur alls engin s6st. 22.Mariuerla Motacilln alba. Yerpur i vfirgefnum hfsum, ftihirsum og kofum. Hreidur hafh einnig fundist i vidarhlodum og steinhleilslum, s.s. i Sr-rdurnesvordu og Birdatjarnarh6lma. Likt og med pirfr.rtittling skortir upplfsingar un vlrputbreidslu og p6ttleika, en ietlad er ad um 10 por hafi orpid I svrdinu I986. Arid l97l voru 4 hreiduri Sudurnesi og drlega verpa l-2 por i Gr6ttu. Gera md rid li rir ad 4-5 por verpi annars stadar d Seltjarnarnesi. AI og AG (1955) {etludu um 5 por lrlega 6. fyrri helmingi 6. lratugarins. Mariuerla er farlirgl sem s6sr fi'rst i seinr.ri hluta april og heldur til i Nesinu irt dgtst. S6st ninast ekkert i seprember (3 fuglar , HFH). 23.Steindepill Oenantbe oenanthe. Steindepillinn gerir s6r hreidur i hlodnum grj6tgordum, urdum, holum undir steinum o.s.frr-. A athugunarsvadinu verpa varia fleiri en 5 por, par af 2 3 i Gr6ttu (cj). AI ogag (f955) irtlr-rdu 7 8 r'arppor um I'6tt gogn um varp s6u ekki mikil md 1li.kta ad varpporum hafi fakkad. Fad er i samrami r.id pr6unina i ndgrenni Rel,kjavikur og e.t.v. vidar um lar.rd (Kristinn H. Skarph6dinsson o.fl. 1994). Hann er einna mest lberandi i tirtima ad hausti en bi sek.ia peir talsvert i fjorur. Steindepill er alger farfugl sem s6sr adeins frd maibvrjun irt okt6ber. 24.Sk6garprostur Tu.rdus iliacus. Tiltolulega n,{'r landnemi sem mun hafa bvrjad ad verpa I Seltjarnarnesi i 7. iratugnum. F{ann verpur I trjlm i hirsagordum, adallega i grenitrjim, p6tt ndttfrulegir.,.arpstadir hans s6u ri jordu nidri innan um kjarr. Hann verpur einnig i fiskhjollum, t6mum kofum, utan I hirsum, i skurdbokkum og vidar. Algengt er ad hann verpi oftar en einu sinni d sumri. Landnti.m sk6garprastar srendur i sambandi vid aukna byggd og trjirckt. Varpp6ttleiki sk6garprasta he fr-rr adeins lauslega verid kannadur. Hinn vorr.r s,vngjandi karlfuglar i gordum taldir og revndust peir vera prir. i Grottu eru irlega 1-2 hreidur (G)). Hreidur hafa fundist i tronum d VIDAUKI

107 NATTCRT]FAR A SELTJARNARNESI l i- r1 l IJ -.1- :u :ll ]J ill n r ;tl J Li \I gi t ar lr 'n \t l.ii.it.,] :II jl I i.i Snoppu (HI) og sr.r.rgjandi tuglar l.rafri s6st vi<1ar i tronnm., tla rnl ad llgmark 5 por vcrpi:irlegir'i sveclinu en pau eru i;rfaliticj fleiri.,4,skilegt er ad kanr.ra pad betur. Sk6garprostur cr ad mestu farfirgl en shdingur af luglum heltlr-rr til r pcrtl.vli rllan veturinn. Hrnn er algengastrtr { thrtima i april og sidan aftur i september til okt6ber, pegar tirglerlrir hopa sig. Feir sjlst pi oft tugun-r saman, f1estir hafa s6st 45 fuglar (HFH). Feir hr.erfi ad rnestu i okt6ber. Fr.rir l97l slust prestir aldrei r fuglatalningum um j6laler.tid cn siden hafe peir sdst i r.rerri annrrri hvcrri talningu, flestir l9 fuglar ( ). 25.Audnutittlirtgur Acanthis J'lnwwen Hfrf rd verpa i l{evkjar.ik um 1950 I kjollar aukinnar trjirektar (Fir.rr.rur Gudmunclsson, munnl. uppl.). Hofldstodvar hans h6r I landi r.oru um langan aldur birkisk6gar i Hdradi og i I'inget.jarsislurn. Hann er liemur 6rcglr.rlegur varpfugl vida um land, sem stalir odru fremur af sveiflun-r i varp stofhi og llakki milli landshluta (l(ristir.rn H. Skarphddinsson 1982 )..\LrdnLrtittlingLrr cr cirra ltrgl.rtegunrlin sem r crpur cirrgongn r trjam. Fott vid viturn enn ekki til pess ;rd hreidur hans l'rafl fundist I Seltjarnarnesi, eru sterkar likur I ai1 hann verpi nir ordi<'l i clstr.r trjigt)r<1ununr. I lauslegri konnun sem geril r'ar d luglum i gordum siust n'o por mcd hlcidr-rr ccla 6dalsatttrli li svrdir.ru austan Linclarbrautar. C)sennile gt er ad varppor s6u ollr,r fleiri en pad. A S.ltj"rt-r"rt-resi var audnutittlingr-rr sirasjaldg.rtr.rr i er unum h,rir f 957 (AI og AG lg57 ). A 7. iratugnum var hann enn sjrlcls6dur (,4,P, AE) e n sist po sroku sir.rnum i j6lrtah.ringurn (lrin 196I, I969 og 1970). Vorirl I97l b;rr toluvert i lirglum i gordurn. Sidan hafa audnutittling al s6st rcglulega, ad jafnadi annad hvert ir i talningum ur.r.r j 6lalevti<1, enda l.re f ur varpstof ni nr.r i hofirrlborgarsvrdinu starkkad til mur.ra sidustr.r 3-4 iiratugi. Flestir hafa verid 33 luglar i einni talning:u ( 't. 26.Snj6tittling:ur Plcctrophtnax ni'r,alis. Vlrp i. Seltjirrnarr-resi fiam til 1952 er Fgil AI og AG (f 955) lundu hreidur sidast. Eitt til no por hofdu orpid irlega i Sudurnesi fiam ad frvi. Nestu iiratugi slust fuglar striku sinnum I liklegr-rn-r verpstodum, oftast i Sudurncsi, cn varp var aldrci stadfest. I'ann f4.8.f 989 slst fle\rgur ungi r Dal, en hann ge ti hafa komid annars stadar lil. Hinn sist par med n{.flevga Lrnga og vardi karlinn 6i1al (GF). Arid.ftir \'f,rp par nitrri Sudurnesvordu og kc,m upp 2 rrugtrur 'loh, H.rlfdrn O. Hrilfdrnarsou). Loks si Hilfdan 6. p,rr sem l-rann l-rugdi r-era n.red hreid ur i sar-na stad sumarid Snjcitittlingur hefirr ;ivlllt veri<1 r.njog alger.rgul vtir vetrarrninr.rdina (AI og AG 1955) og pa<) hefr-rr ekkert brevst sidan :i 6. lriltllgnum. Hlr-rr-r cr n-rjog llgengur i talning- Llnr Llnr.jol. cn rcdr.rttl r.r:drrrrokkru unr hvcrsu urargir sjist hverju sinni, pr-i peir srkja meira i fjorur og ir.rn i p6ttb(.ti i jarilbonnum og kulc.latid. Vanalega sjlst nokkur hundrud fugla, stunclum adcins nokkrir tugir, en nrcst um pann Ad medaltali s'ir-rst r-rm 560 rrr6,{r '',..r.- I. *.r-:-..,,... Ldru,rrSrU,r { i tirnabilinrr 1957 lgb6. 27.Stari Sturnus tulgaris. N{.le gur lar-rdnemi ai rttt spor- ; - fugl:r. I Rcvkjavik hrifr.r f\'rstr"r st:lrarnir ad verpa voric) 1960, cftir ad!olcli stara hlaktist hingad til lar.rcls fi'i Evr- 6pu haustid ldur (Skarph6dinn G. F6risson I98l). Fr.rsta visbending um strravarp d Seltjarnarnesi er frl 1962, er prir fler.gir ung;rr slust milli Ni'jabejar og Bollagarda (Skarph6dinn G. F6risson 1981, AG skrifl. uppl ).Ekki er p6 irtilokatl irrl peir hafl klakist austxn b jarntarl<lrtrt a.. Nirna cr stari allalgcngur varpfugl i Ncsinr-r. F{rnn verpur l.relst d hirsum og br.ggingurn en einnig i partilgerdun-r hreirlurkossum. Hann verpur gjan-ran oftar en ciuu sinni 1 sumri. i lausle gri konnun siust fuglar vid 12 hreidr-rr fil Linclarbraut austur ad brjarmolliun-r. Eitt p.rr ad auki slst fara I hreidur I gomlu vitl'ardarhirsunum Gr6ttu. Par siist merl hrei<lurefhi virl Rddagerdi og 42 starar sama dag i h6p I Framnesir.ru. Einnig ftngr.rst uppli'singar um nokkur por sem ekki kon-ru fram i kor-rn uninni Samkvrmt pessu urpu a.m.k. 20 por ii athugunlrsvtdinu I986. i konn.rnum liftedinerna I lrunum toldust ad rncrjaltali r-rm tjogr"rl st:rrapor i l-rvern kil6metra girtnj i Rcvkjar.ik (Skarphdtlinn G. Firrisson f 978, 1981). Ef sami p6ttleiki firgla er I Seltjarnrrnesi voru [rar 59 por lriril 1986, en sarnkr':tmt r.rppl('singurn Hrafns f6htu-rnssonar, brjarteknifredings, voru gotur pi alls 14,65 km ad lcngcl. Fcssi tala er trirle ga i herri kantinum, enclir rd eins gr6f iirtlun (Skarpl.r6tlir.rn G. I'6risson 1978). Sd midad lid llgn.rarkstolu pii cl Skarpl.rdclinr.r r.refnir voru r,arpporin um 30 drid Fvrir midjan 6. lratug var stari iirviss vetrlrgestur (20-40 firglar) I austlnr,ercju athuglrnarsve clinu (AI og AG f955). H6r var um erlenda vetrargesti ad redir encll r-ar stari pi ekki bvrjadur a<1 r'erpa i Su<Jvestr,rrlar-rdi. Nirna er stari algengur r.fir vetrarninudina, en hans tiir ckki.rd grtr r fugl.rtalningurn um j6lin fr,rr en Sid an he firr hann s6st i nrrri hr,erri talningu, ad medaltali 36 rirglrr i iri. flc'tir 127 r r. 28.Hrafh Corytts cornx. Hrrtntr eigl ckki um margr varl) stadi ad r-elja ti Seltjarnarnesi. I'6 bvggdi par hreidur i Gr6ttr:vita vorid 1972 en stevpt var unclan pvi (GJ). Ekki cr vitad r-rm fleiri \-arptilraunir en hrafhar elu tldir gcstir I Gr6ttr,r I vorin. Hrafr-rar em algengastir d Scltjarr-ralnesi 1r'etuln.r. I fuglat'..rh.ringr-rm r-rn.r j6hler.tid hafi s6st acj mcrl.rlt:rli 24 tilgler i trlningu. tlestir 64 i eir-rni talninglr ( ). i VI DAU KI 103

108 l0 NATTURUFAR A SELTIARNAI{NE,SI

109 NAT I-URUFAR A SELTIARNAIANESI 3.VIDAUKI Fuglnr Sebjnrnnr/nest ndrir en rnrptegundir I pessun.r vidar.rka er einungis getid ;rtl-mg:rna til irsloka 1986, med leinum seinni atl-rngununt. Umsogn um hr.crja fuglate gund er r.firleitt ekki cins itarlcg og t\'rir r'.rlptcgundirnel i 2. r'idiruka. Skiringar i upphirfsst<)fun-r firgl:rskotlara er lc1 firna frcmst i 2. r.idaukl. l. L6rnr-rr ()atia ste llotn Fremur isdr'lrlr r.e trargestur (clcsen-rber-febrirar), ofiast stakir fuglar. F6 sriust tr-eir lirllordnir tirglar virl Bollagarda, (SCiF) og 2 I Bakkrtjorn (BH). Flestir hafa s6st saman prir 26.I2.I960 og!6rir \97 1 i vetr.arfirglatalningum. Titlni er ilika siclustu iratugi og h'rir Himbrimi Gayia intwer. \-ctrargestur (clesember-ttbririrr), stakir tughr sjist I sj6 iid Framne sid, sjalclar.r n.eir sr[ran. Flcstir hafa s6st prir saman i talningum um j6lalevtid ( , og 26.I2.197I ). Virdist sjalds6rlari l.rin seinni ir er-r idur. 3. Flcirgodi Podiceps nuritus. N{jog sjaldgrfirr gestur sem pci -- --,.1,,t,^,,-.,^-..r'. Lr r!brurltslrl raryrdgl i Astjorn I'id Hafirarijord (,ier,ar Petersen f985). Fullordir.rr.r firgl h6lt til I Bakkatjorn dagana (KHS). I,etta er cina frekkt.r drmid r-rm fl6rgoda i Seltjarnarnesi. 4. Fi'll Fulwarusglncinlis. Fi-ll hefur aldrei s6st i tr.rglataln ingum um j6lalevtid. Um rnidjrn tcbn-rrrr lbr l'rann ad kon.ra upp ad landir.m og5 s6st fram i september. A1- gengastur i mrrs og april, oft samfara lodnugongum, en cr einnig alger.rgr-rr i jr-ini og rigirst. S6st oftast i flugi nreclfian-r strondinni en cr stundum i st6rum h6pum :i sj6, tidr:n.r virl skcilprusi. Filr-rm hetirr fjolgacl mjog frd pr.i lr'r'ir I957 og er pad srma pr6ur.r og ennars stadar l landinr.r (.,ler,:.rr Peterse n f 985 ). 5. Skrofa Ptffinus pujjirrrs. A imnurn milli I950 og 1960 voru skrofur lrr,issar i'id Scltjaln:rrnes i vorin, adallcga fri 20. rpnl lr;lnt i malbvrjnn. Slust pii allt.rd 1000 tlrglar i einu (AI og ACI 1955). llijre hin sidirri 1r l.rafir skrof ur hins r-egar vericl sjaldgrirri virl hrr.u.rcs, pcitt pcr s6u cnn mjog,rlgeng,rr-icl utanvcrd;rn Rcvkjrncsslilga (Itistinn H. Skrrph6dinsst,n,,q ()l,rtilr Ilirr.rr'rsou 1989). Ein sist (,tp) oq siust stakir firglar ed:r sm:ih6plr ut ri StrtJurne si I JOH t. 6. Stormsvirla Ht,drobntes pt/r't11ittts. Scst l-relst sidsumars.i pein-r tin-rir scnr gclcliirgl.rr s:ckj,r Itclst upp acj hnclirm. Dagar.ra f980 siust allmargar stormsr.olur I tlr-rgi r'fir hati tia biri rir af Sudurnesi og Gr6ttu, s\ro og inni I I(ollaflrdi. Hinn 8.9.I980 slst ein r-id Sudurrres (Sigr-rrtlur Blondal). Hinn r.erd r-arr vid stodugt flug irt af Nesilru milli klukkan l3:00 og 20:00, s6t1 fri bdti i mr.nni Skerjafjardar (GF). Petta eru einu handbrm uppli'singar um tegunc-lina lrl Seltjarnarnesi. 7. Sfla Suln bnssana. Gcstur d svrdinu sem s6st cinkr.rrn i haustin (dgirst-septembcr) er.r sidan ekki fi.rr er-r I irtm.inudum, mest p(r 1 r.orin (april-mai). Sirlur sjdst p6 einnig :-rr) sumarlagi, peglr stundnnt rni sj.r tugi firgla. Hcfirr s6st einu sinr.ri i talningu Ln.n h:iverur ( t. Srilur sjist ofiirst I tlr.rgi cn einnis vir'i fircjucitlun iscnr kallad cr,,sirlukirst"), jirtr-rvel sk.rn-rntt urrrljn l.intlsrcinum, s.s. vid Grirttu. Oft sjist rdeit-r srlkir tirslrrr. -\ r'orin mi sjii sitlur tlrguln saman og flcstel l-rafir p:tr leri<1 unt 200 (AI og AG f955). F:tr fr'lgja cflaust rtisgorrgunr fiska upp r-rnc'lir llncl, t.d. lodnu. 8. Dilaskarfirr Phnlacrocot,ax cnr"bo. Algengur \.etrargestur fri o<1rum stodum ii lendinu og s6st frti lgirstbt,rjun fram i midjan april en er algengastur frl okt6ber til mars. Helclur sig ti sj6 og s6st oft i h6pum i sker;r-rm, t.d. a Longuskerjum og I(e rlingarskeri (14. mvndl en einnig a t)ugi ril og trl rrjrtsr,trl. Flcstir h.rfr rc.r r Lllrrirrglrrrrt rrnr j6lin (108) og r II.l i. 9. Toppskartir Phnlacrocornx nristotrlis. \trrarsesrnr sen-r s6st einkum vflr hlveturinr-r. Sdst u.lr.b. lrtnrtl hvert ilr i telningum um jril.rlo'tid, ottast I-5 tirglrr. Hctirr t.rritl flolgandi eftir 1986 og sjiist r.rir oft rrokkrir tugir. t.cl.40 fuglar , irt irf Gr6ttu og Sr.roppu. He tur sdst i orfi skipti fi'l mars og fiam i n.rai. l0.grlhegri Ardea cinerea. Sjaldgafr-rr flekingr.rr i Seltjrrnrrnesi. Tr.cir siust og fimm (AI og AG 1957), neir h61du til I Clr6ttu og grenncl verurinn I (N('ja Dagbladid ), einr.r vrr.r flugi r-id Bakkagranda iae), einn vicl Bakka, tjorn 4.I (GI), ennar vid Birkkagr;rnda I980 (GP og KHS 1982) og einn i Eit'lisvik (GP og ho l989b). Gr.rhcgri cr irviss hausr ()g vctrf,rgcstur'her I landi, m.a. i nigrenni Rcvkjevikur. I l. Hnirdsr-anur Ctgnus a/ar'. Hnirdsvanspari af lrr rkur-n.r.tt VIDAUI\I r05

110 NArrr-r n-lifar A s E LTIARNARNE s r Lrm var sleppt i Revkjavikurtjorn {rid Britt mvndadist litill r.arpstofn sem nldi hdmarkslolda irin I966-67,15 ti 20 fuglar. Sidan lrkkadi fuglunum uns sl sidasti slst i april Pvi er pessi saga rakin h6r ad hnirdsr.an' irnir flokkudr-r r,ida frl Revkjavik og siiust m.a. I Seltjarnarnesi (Olafur I(. Nielsen I985). l2.blesgas Anser albifrozr. Fargestur i landinu. Hefur sdst eir-ru sinni d Seltjarnarnesi, L4 luglar I flugi nordur vfir Bakkatjorn IOH;. l3.snj6ges Ansey caerulescens. Flxktngsfugl h6r i landi. Fugl af hinu dokka litarafbrigdi pessarar amerisku tegundar, svokollud,,bldges", ntidist 6 I(otagranda (AI og AG I955, Finnur Gudmur.rdsson r956). I4.Helsingi Brantn leucopsis. Fremur fitidur gestur i Nesinu en verdur vart um fartimann, oftast I flugi; sidast i april 1905 r'oru 2 skotnir I Ne sinu (Horring, dagb.), l5 voru vid Sudurnes (Horring, dagb.), einn a Snoppu 2L (AG), sjo i h6pi um 50 grdgrsa er flugu frd Alftanesi vfir Seltjarnarnes 16KN), fimm 12. og i ttinirru vid Nes (GP),34 I flugi yfir Bakkagrandrr (IOH) og 2 vorr.r med grigrsum vid Bakkatjorn 24.I0. og 7.) (BH). l5.marges Bvantn bernicln. Marges var algeng i Nesinu vor og haust fram yfir (AI og AG 1957). Pi f' kkadi fuglum pessarar tegundar, eins og annars stadar i landinu, vegna pestar sem kom upp i adalfrdu peirre, marh'ilmi (Arni Fridriksson 1936). Margasum hefur r.rir fjolgad d n{' og sjist.m.a. I annad pirsund iirl,ilftancs (.4,"'ar Petersen og Arni Davidsson 1992). H6par hafa s6st svo ad segja i hverju vori I Seltjarnamesi sidan 1979, adallega 1 marh{lmsgrcdum vid Sudr-rrnes en lika i'id Gr6ttu og d Bakkatjorn. Flestar, alls 16, sdust f Fessir luglar hafa skamma r.iddvol i timabilinu frl midjum april til mids mai. F6 slust stakir fr-rglar 7.6.L963 (, P) og (HFH). Marga:sir haf-a adeins einu sinni s6st d Nesinu ad haustlasi hin sidari 6r; stakur ungfugl (KGM). 16. Brandond Tadot,nn tadorna. Flakingsfugl sem hefirr adeins s6st einu sinni l Nesinu; 3 fuglar (AI og AG 1957). lt.raudhotbaond Anns penelope.pessi tegur.rd s6st meira eda minna allt {rid um kring I Nesinu. Hrin hefur p6 ekki fundist par verpandi. A drunum slust raudhof-daendur ekki reglulega, p6tt r.eturinn hafl per stundum s6st hundrudum saman (AI og AG 1955). Upp rir 1960 r.ir<jast per hafa s6st oftar l Nesinu en 16.. : -- aratlrgnunr. Arin 1956 og 1957 r'oru aldar upp endur frl Nordurlandi sem var sleppt I Revkjavikurtjorn, par af 5l raudhofbaond (Finnur Gudmundsson 1962). Sumar raudhofdaenclur sem sdust d Seltjarnarnesi 1 7. iratugnum voru liklega afkomendur pessara alianda. Nri sjist oftast nokkrar raudhof-daendur i Seltjarnarnesi, stundum cinhverjir tr-rgir, ekki sist vflr vetrarminudina. Frr haldrr sig rnest i Bakkatjorn en rninna I tjorninni i Dal og Birdatjorn. Far eru lika i sj6nurn, t.d. Seltjorn. 18a. Urttind Anas crecca. Urtond sdst einkun-r ai haustin I Seltjarnarnesi, fri igist og fram i n6vember. Fetta eru adkomr-rfirglrr sem l.ralde parna til um tima, uns prr iljirgr surlur a boginn til vetrarheimki'nna. Sirlan sj{st rurte n.lur r firlcitt e kki attur f\'rr cn ad vori. r april mai, pegar fhrfuglarnir snira heim. Urtendur hafh ekki komid fiam i fuglatalningum um j6laler.tid, en i desember-jan irar h6ldu p6 urtenclur (allt ad li)til i.id Seltjarnarnes. Segja rnri a<1 tegunc'lin s6 iirviss, ftiglar rtid r-,:-,,i:-l^:r,. '..1.:- i,,^ , -^.. lr-,--; -,. r IJtr. \-ilncltt StaKlrUglar. alla \ cga ldrn cn rugur. Olikt rar-rrlhofrjaondum sjist r.rrtendur l;rr-rgoftast i Dalst.jorn. Mun saltrra viltn er i Bakkatjorn er-r Delstjorn og gctur pad vcrid lstrdan, enda halda urtendur sig mun minna ;i sj6 cn raudhof-daendul. l8b. Arnerisk Llrtond Attas crecco corolinensis. Nar lrviss fhkingur hdr i lancli. Um s:ist karltirgl af pessari deilitegund urtandar r,id Drlstjorn i Sudurnesi (CiP og I(HS 1982). l9.grafbnd Anas acutn. Grafendur f6ru ekki ad sjdst I Sel tjarr:rarnesi ld ricli fi'rr en upp fr Fvrir panr-r tima hof'du per rdeins s6st i fdein skipti (AI og AG 1957). Astrdan er eflaust ar.rdaflutnir.rgarnir i Tjornin.r r Revkj.rvik, en irin 1956 og 1957 r-ar sleppt par 59 nordlensk trnr grrfiirreirrm. Liklcgt cr.rd rlkonrcndrrr peirra hali leitld i nokkrum mrli irt 1 Scltjarnarncs, cr-r i irur-rum siust par olt 2 por (, P). Hugsanlegt er ad prr l.rafi orpid frar, p6tt pad hafi ekki verid stadf-est. A sidari lrunl hafrr grafenclur s6st rirlcga d Nesinu, vflrleitt l-2 fugl:rr. Peirra ver<1ur vart i ollr-rm timurn drs nem;r i jr.rli og liam cftir dgirst. Fad er sl irstimi sem endur e ru i fjaclrrifelli og 6flevgar. Graf-endur halda sig nokkud iatht I ollum tiornunurn. 20.Trrrmorr.l Attas qttrrqtrcd ttln. Art iss tlrkingrrr hcr ir lanc-li og heiur s6st n.isvar ri Seltjarnarnesi; plr i Dal i. Sudnrne si (. P o.t1.) og ste ggur I Bakkatjorn (GP og EO r9b4). 2l.Skeidond Attns cb,pentn Sjaldgefir gestur sem sdst helst ri vorfartima i Scltjarnarnesi. Skeidendur hala einnig s6st sidsumars. I(unnugt er um cttirfhrandi athuganir padan: steggur I Bakkatjorn og i grennd (AI og AG 1955), par I Dalstjorr-r (I(HS), 2 steggir ii Dalstjorn (OKN. SCiFI og rftur (IG, I(HS), par d Dalstjorn (GP), 1 I Bakkatjorn 2.8.f 98f (loh), I steggr.rr d Bakkatjorr lt (IOH, EOF, GP), allt ad 6 fr-rglar I Bakkatjorn dagana 3.-3I (GF, I{HS. EL), Hrrukur Bjarnason o.11.), 106 VIDAUKI

111 NATTL]RU FAI{ A SELTIAR.NARNESI ut \\.ri \1 Grer-rlandi og ishafset'jr-rm Kanada og letrirheinrklnn- :l- :t.i.l N :tl :ll.r. r\ l \ ::l.1.1.t \t,s.i.; ::t il ' par i Bakkatjdrn 17.-I (cp og EO l9b9b) og loks par ti Bakkatjorn (GP o.fl. f99l). 22.Hringond Al,thya colloris. Arviss tlrkir.rgur fri N-An-rer- iku. Fullordinn steggur sist med skirfbndum I Bakkatjorn og nokkra nsstu daga lokn o.fl.). 23.Skutulond Aythyn Jbrina. Fvrst og fren.rst flekingsfugl h6r I landi. Hefirr s6st prisvrr sinnum 1 Bakkatjorn; srcggur I l r I(HS. Ol(N o.fl. r. steggur 12.7.L979 (GP og I(HS f 980) og t'n'eir steggir ll (GP og KHS 1982). 24.,4,dark6ngt'tr Sontateria spectnbilis. An.iss ge stur i sj6 hdr vid land, m.a. r-id Innnes. Stakir flglar hafa sdst alloft vid Seltjarnarncs, adallega 1 vorin; fullordinn steggur kom i net vid Bakka um , sreggur r':rr skotinn laust Ij'rir 1940, ungul steggur sist vid Sudurnes (AI og AG f 957), ungur ste ggur helt sig r.id B:rkkatjorn og nigrenni f (GP og I(HS 1982). Loks siust lirllordnir steggir , 2l.ll r98r (GP og Kl{S 1983) og 4.1L1983 (GP og EO 1985). 25. Strar.rmor-rcl. Hi.strion.icu.s histrionicus. Stoku fuglar siust nokkrum sinnum d lrunum milli 1950 og 1960 (AI og AG f 955). Hin seinni ir hefr.rr xflsln5 sin'r rrr'rl cect' steggur vid Sudr.rrnes (IOH) 26.Korpond Melnnittn./zsra. Arr-iss lor- og sumarflrkingur h6r i landi sem hefur s6st fj6run-r sinnum d Nesinu, jafhvel dvalid langdvolum, adallega i Eidisvik; steggur sist r.id Sudurnes (AI og AG 1955), ungfugl (GP og KHS 1982), ungur karlfugl (GP og KHS i983) og ungur karlfugl (GP og EO 1985 ). Fuglar pessil h6ldr.r sig med rdarfug "rm. 27.Hil:rs6nd Bucephaln islandica. Sjaldgrfur gestur; tvar kollur slust (AI og AG 1957) og ungrlr steggr.rr I Bakkatjorn (Olatur Einarsson o.f1.). H(rsendur voru fluttar i Tjornina d irunum 1977-I980 (Olafur I(. Nielsen 1992). Sidan hafia nokkrir fuglar verid par vidlodandi og haft vetursetu i Skerjafirdi. Feir hafa m.a. s6st i fuglatalningum milli jcila og niirs. 28. Hr,inond Bwcephaln rln ttgttln. Arviss ge stur h6r i lar.rdi og s6st flesta r,etur d Skerjafrrdi. Nokkrir luglar hafa s6st 'i Bakkatjorn; steggur l. 3.5.I963 (Arnp6r GarrJarsson 1968), ungfugl (KHS, SGF o.fl.), kolla I (GP og I(HS l9b2)og rioh1. 29.Gulond Metgus metgnnser. Sjrlclg. fur vetrrrgestlrr sem s6st einkum i cleser.nber f'e brirrr (AI og AG 1955). Sdst l-reldur sjaldn:rr ii lnnnesjr.rnr l'rin si<'lari ;ir og fii frvi um I970 hrfa gulenclur;rcleins sclst tvisvirr; stakil fi.rglar I977 (KGII ) os i tirsl.rt.llningu Haf'orn HaIinccrtrs n/ltici/it. Ernir s;lust dr-r efa vid og vid, i merlan pcir voru cnn.rlscnsir.r Sndvestr.rrlandi, p6tt adeins s6 r'itad um citt skjalfestilvik; si Faber (dagb6k) marg;r erni I Seltjarnarnesi (,,Apothekernesset" eins og hirnn kalladi pad1. A sidustr.r iratugum hafa ernir sest prisr'.rr; tullordinn fugl i jirli um 1947 (AI og AG f955), ungur fugl lf.i.l982 r.id Hr6lfssklla (Olafur Gudmundsson) og ungur tugl I986 r'ida vid nordanvert Nesid (GI o.fl.). 3I. Fllki Falco rusticolzs. Vetrarge stur annars star'lar af landinu og s6st fii pr.i i 6.gr,istlok og liam i april. Algengastur r.flr hir.etr.rrinn. i tugtrrrlninglul um jolalevticl s6st fllki pridja hvert 1r ad n.redaltali, ofttrst stakir tr-rglar en tvisr.ar sinnum hafa s6st l6rir ( , 29.\2. r 985 ). 32. Sn-rr.rill Fnlco coluntbnrius. Htttst- ()g vetrargestlrr annars stadar af landinr.r. S6st fri igirst fram i mars, eir-ru sinni i april ( , I(GM) og einr-r sinni i jirli ( ,.4,P). Yfirleitt e ru stakir fr.rglar i ferd, n'isvar sinnum hafa po scstrcir i26.1l1973. IOHl , HI'H '. Scst ad n-redaltali annad til pridja hvert rr i vctrrrtuglatah-rir-rgum. 33. Gj6dur Pandion ltalineettrs. Fremnr sjrlclgriirr il.rckinglrr h6r i landi en hefur s6st einu sinni i Nesrrtr.t: r \cdtcnt ber I933 (AI og AG 1957). 34.Rjirpa Lallopus tutrtus. Sjtldgr.-firr gestr.rr og l.rrtrr stekir karrar scst prisvar sir-rnum, allir i april; i \-.rll-rus:rh;rd L (AI og AG 1955), i Sudi-rrnesi rfundinn.laudur. f OH r og r Sudurucsi (IOH) 35. Gutll6a Pluyialis dowinica. Sjaldgafur flekingsfr.rgl frd N-Ameriku og Siberiu. Hirn hefirr s6st einu sir.rni; r,id Bakkagranda I I (GP og I(HS f983). 36.Griloa Plttviolis sqttatar0lfi. Arvirs hrust- og, \etrargest. rur hir a landi t-rg hafh:takir fuglrr rcst nokkrrrm sinrrrrrrrl i Dal og i Bakk:igrandr (AI og -\G 1957), i Bakkavik os li Ncstuni,CiP os KIIS 1980), ll.8.l98l i Bakklik tgp t>q I{HS ogeinvidseltjorn \987 (GP oe Ft) l9s9b 37.Vepja Vane Ilus tnneiitts. -iri iss tle-kingsfugl hir ii l;rr.rclr. Kemur einkum pegar vetrarhorkur eru i Elrripr,r en sist einnig.,'or og haust. Hefur orpid niu sirurum hdrler-rdis til og med 1987 (, var Petersen I989b). Vepjur siust nokkrum sinnum ad r.etrarlagi ii Seltjarnamesi d lrunum (AI og AG 1955). Hin sidari 1r hafa per s6st se m h6r segir: ein :i flakki um Nesid frl hausti og fiam ad 16\un 1972 (GJ), ein d Eidisgranda (GP og I(HS 1980), ein (GP og EO I984), I (Hallgrin.rur Gunnarsson) og n'cr L ( B jork Gudj6nsd6ttir). 38. Rrr,rdbri,stingtr Calidris canatus. Algengur t.rrqcstr.rr i islanc.li vor og haust l leid sinni til og fil r'arpstdclvur.n il T VIDAUKI r07

112 NATTT]RUFAR A SL,LT IARNARNT,SI um I Bretlan4rs1.jum. Fvrstu fuglarnir fara ird sjiist um micljan april og halda til I Seltjarnarncsi fian.r i lfnibr.rj un. Stundr.rm l-rafa stakir l-r6par s6st un-r nitljirr-r mdnr-rdir-rn. Fegrr i jirlibt'rjun fara luglar ad sjdst ii ni og eru pi i leid sutlur l btiginn. Feir sjiist p6 et<ki i l.rr-rnclradatali fi'rr cn um og upp irr midjum minudinum. Seinni hlut:r lgirst l-refur fuglunurn fekkad mikid afiur. Fram efrir scptember sji.st einungis tlir fuglar, i mesra lagi nokkrir tugir. Rauclbrvstingar hafh einstoku sinnum s6st hir a<l r-etrarlagi. t.d. i n6r'ember, c'lesember og febriar. Fjoldi raudbrvstinga sem fcr um Seltjarnarnes er vanalega , pegar peir eru i l.rdmarki i seinni hluta mai og um minadam6t ji\i/igist. Fti hafa s6st allt ad 3000 f-ugl.lr (.\l ()9. AU tyji) ). 39. Sanderta C nli dris alb a. RRegllLleeur f:argesrur l.16rlenclis vor og haust. Hrin er miklu sjalds6dari en raudbrvstingur og vanalega sjist fitrri en I0 fuglar. F6 hafa s6st allt ar1 52 saman ( , GAG). A r.orin sjdst sanderlur adeir.rs seinni l.rlr.rta mai og liam i jirnibr.rjur.r. I'er br,rja ad korna aftur i jirlilok og sjdst liam i midjan september. A h.msrin e m fuglarnir rniklum mun f-e rri en i vorin. Sanderlur hlj6ta pvi acj r.ri'ta s6r adrar far leidir I vorin en i l-raustin. 40.Merutita Cnlidris neinutilla. Mjog sjaldsddur f1:rkir.rgur l'rdr d lar.rdi. Hefur s6st einu sinni i Seltjarnarnesi; i Dal i Sudurncsi il(hs. OI(N o.fl. r.,tl.\/arllatit:.r Calidris fuscicul/is. Arviss tlrkingsfugl fri N- Arneriku sem l'refur s6st nokkrum sinnum li Seitjarr-rarrrcri Lrrrd;rntrrin rrl r ir) Drlstjorn , IOH, KHS o.t1.), Brkkatjorn 3.-l1.8.I980 (GP og KHS 1982), tvcr r-id Brkkatjorr-r 2. I (GP og I(HS l9b3) og virl Dtilstjorn (GP og EO 1988) og r.id Bakkatjorn (cp). 42.Sendlingur Cnlidris maritiwa. S6st i fjorum Seltjrrnar ness allan lrsins hring. Sendlingar eru p6 sjalclgafir r.fir i-risumarid, mestallan jirni og fiam i jirli. Feir eru algeng astir d fartima'i r.orin, i april-n.rai, og hata pi sdst i anr.r a<1 prisuncl fuglar. A haustin err.r peir i hundrarlatali fii pvi i.rgrist og fiarn cftir. Yflr hivetrarminudina em par irllt rd nokkur hundrucl fuglar og srundum skipta peir pirsunclum (AI og AG f 955). 43. Efjutita Lirnicoln J'nlcinellus. Mjog sjaldgrtur fhkingur l.rdr i landi; ein slst vid Bakkatjorn 25.5.I985 (CiP og EO 1988 ). '1,1. Rirkragi Philowachus pu!jtnx. Arliss tlrkingur hdrlend is, bccli vor og haust. Hefur s6st einu sinni ii Seltjarnarnesi; ungur karlflgl vid Bakkatjorn (GP og KHS 1982). 45.Jadrakan Limosn liwosn. Sjaldgefur gesrur a Scltjarnrrrnesi sem hefirr sdst brdi ad vor- og haustlagi; m.a. nokkrir fuglrr i rnai 1955 (AI og AG 1957), elleflr , einn (ioh), n'cir r.id B:rkkatjorn (I(Gr\I o.fl.), eir.rn I ihfhi og 8.s.r987 0OH). 46.Sp6i Nuwtenius pltaeopns. Spcii el firfirgl h6r d landi. Hirnn sdst eingongu l Ncsinr.r i timabilinu aprillok-sept embcrbvrjun, lirngoftrst ii vfrrllugi. Sp6ar hafa sist fi-rst rtj r'<rrinu (loh). Fcir err,rlgcngesrir m.ri og lgirst, r'flrlcitt innan vitj tugur fugli'r. Flestir hatrr sist l5 smran ( S2, IOH ). 47. F jor trsp6i Nttme ttilrs arqutlta. \tar ln'iss ve rr.rrgcsrur i Seltjarrrarne si fiam vflr 1960 ilgirst-mai), og slst einnig ad sumarllgi. Yfirleitt siust l-5 firglrr, flestir l0 (AI og AG r955). Fjoruspt'rar cru fiemur sjrlclgcfrr gestir sidan 1957 er-r hirfh sdst senr h6r se gir: I (JBS, IG), vid Birrlir (AG), I(13, PGB), (2,, P), 29.5.r963 (ACi), 7.r.1965 (llp), 8.5.r965 (4,, P), I967 (AI ), I r'i<j Gr6ttr-r (loh, SGP), niu ri flugi vid Drrl i Sudurnesi (KHS, SGF), r'id Gr6ttu (foh, I(HS) og r'id Scltjorn tg-t- og EO 19ti6 ). Fjoruspr<irr cru sn'ggir fuglar og er liklcgt a<j r-rmftrd 1 Nesinu eigi sok i pvi ail peir eru sjalcls6tlir nir. 48. S(rtstclkur Tt ingn ertthropus. tr,ijog sjaldg:rfirr fhkingur h6r i lar-rdi. Fr,rsti fuglinn se m sist hdrlenclis kom tram l Seltjrrnirrnesi (iim R. Wilson). 49.Tilclr:l Arennrin intcrprts. tins og riruilbn-stingur og srndcrlr er tildra firgestur hir i lrndi. Hirn kcl.nlrr irlcgri vol og hiust ii f'err)aldgurn sinurn rnilli varpstddvr og \.etr arheirnkvnna. Sumar vcrda eftir og hafrr Ietnrsctu. A.{est sist vanalega af tildrum i vorin, i trptil og mai, peg-.rr trrrfirgl:rr ktul1s 1-t;, vid ti lcid norrinr i b6ginn. Stitrsru l.r6parr-rir sj'.ist si<1ari hlutr rnai, ri stunclurn firglrr. i jirr.ribvrjun e ru pa-r flestar 1-rorfnlr. F:ieinir flgl lr hafa sumardvol. cn pl eru prr fllidrstar n.ridld r-irj adrl lrstir"na. Scir.rni hluta jirli fera tilc-lrur;ir1 sjist rttur ifjor unum i nokkrum rncli. Fad eru fuglar sen erll trrl snita til blka eftir sumardr-ol :i nordlagali sl6<jun"r. Feir err.r f-erri en i r-orir.r en pcl hafh sist uur 200 i rigirstlok. tinln-erjir tugir eda fri hundmd ftigla clveljrst sidan il svcrlinti i It.rurtin og.rllan r clrrrilrrr. 50.iskj6i Stercorarins pomnrinus. Arviss fhrgestur hdr I landi en hefur adcins sdst einu sir.rnii Seltjarnerne si; lirllordinn firgl vid Hr6lfsskila l (I(HS o.f1.). 51.I(l6i Stercornrius pnrnsiticus. Alger farlugl i lanclinu sen.r sdst fri sidirri hluta april til fi'r'ri hlutr sepre r.nbcr.. Jafnrn sjlst adeir-r stirkir e d;r fhir fr-rghr sam:ur) r'rinast alltaf fbrri en tugur. Einr.r sinni siust 10 sarnur 20.8.I983 (]OH ). I(j6ar err.r lf n'eimur adrl litarafbrigdum. Af 37 kj6unr ser.n voru greindir til litar voru 26 dc;likir (70%) cn I I lj6sir (30%). r08 3 VIF)AUKI

113 NATT UI{U FAR A SE,LT IAR.NAI].NESI tl 52. F;allkj6i Stcrcornrius lonllicnudus. Arviss f.rrcestr-rr l-rdr ai Ilncli sent cr llgengirstur sidsumlrs. Hcfirr sdst prisvar sinnlun i cdir li<1 Se ltjart-r:rrnes; fr-rllordinn tirgl vi<1 Bakkatjtirn og nigrcnni \ (GP og I(HS 1980), einn :i flugi vfrr L6nguskcrjurn (CiP og EO 1985) og cir.rr.r 2 3 sjrirn. nordvesrlrr af Grcittu ((ip og EO 1988 ). 53. Skirn-rnr Stcrcoraritts rlza. Sjalclsidu r.i<1 Seltjarr-rarne s og l-refirr ekl<i sclst nernt strjku sinnum, oftast i a;rrll 15.1'-tn un.r). Hefirr einr.rig sdst fil r.n:ri fram i oktriber, eirr skipti i hvcrjtrr-n nrinucli, nenra rvisvi'rr i septcntber. Alltaf hafir.rrrkir llrgl.rr.rrt iltltrr. ncur.r cirrrr siuni trcir. i1 f ). -",,^."r\,,' I ^,.,,.-,,J ntilnttttt. An'iss flckir.rgsfigl h6r i landi og hefur sdst nokklum sinnum i Seltjirrn:rrnesi i sidlrstr.r rirurn. :rrlrllegir lid Bakkatjdrn; firllordinn i Diil i Sudurnesi (I(.I. Collings), I l (IiHS, SGF o.t1.), ungfirgl (CiP og KHS 1980), alls 3 ungtlrglar , par ef tveir saman (GP og I(HS i982), thllor.dinn (GP og EO 1986), ur.rgfirgl (Gl'og EO 1988), firllordir.rn Gl'og EO I989a), ungflrgl (GP og p(l tqsgat, fullord inn firgl (GP o.tl. l99l)og loks fullordir.rr.r (N{ats Hjelte ). Samanrekt um dvergr.nitir ii islandi e r ircj flnnl i gre in (iunr-rlaugs Pdtnrssor.rrr ( 1987). 55.Fernnnrifur Xeruo snhini. Sjttldgefr-rr gestur 1-16r i landi sern he firr s6st tr.isvar i Seltjlrnan.resi; tle ir 20.8.I978, cn rr1r1.1r [-cirr::r sist aftur (I(HS, OI<N o.fl.) og (ClP og I(HS 1980). Fettir vorr allr firllordr.ril tirgl;rr sem l.rdlciu til lid Brkkatjorn og i na grcnni henn;rr. Gur-rnl:ursur Piturssor-r (I9tl7) trik saman grein urn sti;dll frcssarlr te gunclirr It6r i lar-rcli. 56.Trjirrtifur Lnrus philndelphin. Slaldgrtfur flekir.rgur fii N Ar-r-reliliu. Fr.rsti fuglinn scr-n s.lst hir l llncli fannst I Seltjrrnrrr-rcsi; firllorr)inn figl i Drl ,+ (Al og ACi 1957, Clunnlaugur Pitursson 1987). 57.Stcrrn'rrnifur Lnrus cnnus. S st ninirst i ollum miinurlunr en p6 sjrlclirn i jirni og ckki i jirli. Fvrst og fl'e msr letrarge stur i Scltjrrnanresi og er oftast i f6lagi virl lrctturnrifa. Yflrleitt sjist f'. rri er.r 10 fuglar i l-rvcrt skipti cn srundun.r f'leiri. i j(rlirtah.ringu sir-rst.35 firglrr cn t)cstir, um 54, s;ilrst 18.t (BH, JOH). 58.Silanr;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;ifur Lnrus J'ttscus. Firrfirgl h6rler.rclis sem bvrjrrr lr1 sjiist ii irtm'inu<1um og sist fl'arl cftir scptember, litillega i oktober. Fvrstr-L firglar hafrr sdst (AI og AG 1955) og u rl()hr, Sein.ist hef.r srlirrnifir sdst 27.l0.lL)63 (.AP) og 1 ur.rgfirgl ;i B:rkkat jorr.r (JOH). Silirn.rrifrrr eru algengrsrir i iorin, scinni hlutr april. pcgrr st:st h.rfr'r rrllr.rd 200 firglar, \'af.rllust cru pett.r frrrtirgl.rr i lcitl ril r rrrpstiiclvirnu.j, e nda crrr pcir t.cl. rl-ten{ir r'.rlpiirqler i cvjunur.n 1 I(ollafirrli (,. F,r'ar Petcrscn l9b5). Yfir h:isumarid sjdst silan.rifar vflrlcitt sjaldan, cn seiuni h -rta jlilirrrdnadar og i lgirst eru tugir lugll I Ncsinu, pegar ungar eru orrlnir f'levgir. I,egrr komirl er fiam i scptembe r eru peir flestir famir af llncl ^ lt:: 59.5rlturrl.rfur Larus nr,!entntus. Fvrst og fi.emst vctrlr gestur i svrdinu. Fnglar trara ed sjiist i seprcnrberlok oe haldl til allan veturinn fiam eftir april. atn;-rn cru tirglarnir fiir, r.rokkrir e<1a einl-rverjir tugir'. tinu sinni h.rt..r po s6st 1 l7 i talningu trn.r j6lalevtid ( , PGB l. 60.Hrir.rgnriifir Lnrus dclan,nrensis. Alviss llrkingur fri N- An-reriklr. Hefur sdst med stormmrifirm og hettumdfr-rm I Seltjlrnarncsi r-rokkur undlnf:arin dr sem h6r segir: drs gamrll i Bakkatjom (cp o.f ), tirllolclinn i Bakkagranda (BH, OH) og iirsg;rmall l Bakk;itjorrr t I991 (Stefin A. R"gr'- arsson o.fl.). 61. Bj;rrtr-r-rrifi:.:r Lnrus alnucoide s. \,'ctrarge stur hdrlcr-rc1is til ncirdlegum slcicjur-r-r. S6st.1 Seltjarnlrnesi frr sel.tcnr[.1. og firrn i r-r-rai. Algengastur vfir hlveturir-n. clcscmbe r- ftbriri'rr. Flestir l-rafa s6st 236 flglar i t;rlnir-rsr.r unr jol ( ). 62. Hvitm ifir r Ln r us h t, p er lt o r e us. Al gcr-rg.rstr nt ii.rtc qtr nti i n vicl Scltlirrnernes. Nlest ber i hvitnrifirr-r-r i vcturnl en peir sjist i ollurn rnlnudun lrsins, minnsr I tlr h;isur-nlrit1. i septer.r.rber-oktirber ljolgar l-rr"itmlfirr.r.r mjdg. Fcir cru alge ngastir vflr hivctr:utir-nann, pe gar fr-rglirr skipta hunclmdum, stunclnr.r'r i annatl pirsund. Pessari tegund he firl greinile ga fjolgad, e r.rd;r l.rafa oft s6st Irrgl,rr rcrr.rrlirgl.rt.rlningrnrr. clt a o..rratugntrm siust hfunirrk 200 firglar (Al og AG 1955). i april eru flir l-rvitrnrifar cttir, cnda porrirrn kominn d varpstorlr,ar sinar annars staclar i llndinu o t e.t.\'. ucircll:rglri sl(rdr.rm. 63. Sr-artb:rkrt Lnrus rn arinus. Atlallegl vctrarsestnr.. Feir-r'r fel iid fji;lga r-crulegl peerrr kontit) cr tl-lnr ioktobcr-oq hr.rnclrurj fugla halcl.r til trrrnr i lpril. Sr';rrtbeker.crLr sjelrlsidastir :i snmrin. Sr':rrtb.rlii hcfirr t.rkk.rtl relsle rt sr<justtr irirtugi. Nir sjiist vanllegir tilglirr i rllningu cn voru gjarnan um cda vflr 500 i (.l. og 7. irrrugnunr. Flcstir hafh sist 4740 tirglar i r.etrarflglarirlningu (30.I2.1956). Frkkur.r peirra er eflaust ad einhverju levti tcngd flutningi oskuhauganne af L,idisgranda og upp i Gufiurcs (sjl l. mr.nd i grein Finns Gutlmunclssonar r954). 64.Ritr Rissa tridncttla. Sist allan lrsir-rs hring cn cinn.r s.j.rl.lgrfirst ti.r hrrsti (september) fi':rnr ii irtrninudi. Annars e r fjoldi firgla rnjog brevtile gur eftir iirlrnr oq fcr pad liklcga mest eftir pvi hvort a:tisgainsltr crlr r sl()nlrl uncian Seltjanrarnesi. Ritur noti'l iikvctlr-rrr setst:rcli i Frlnt nesinu {8. ntlnd). Algcngust I timlbilinu fclrni.l.ntli. pcgrrr firgl.rr gcta skiprt hundrutlum, j:rfhvel frt'rsun.lurr. I 3 VIT)AL' I\I 109

114 NATTURIfFAR A SELTIARNARNESI 65.Langvia Uria onlge. Fremur sjaldsdd r.id Seltjarnarnes. A 'irunum 1950 til 1960 slust fdeinar i n6r'ember-desember og stoku fuglar i sumrin fram i lgrist. Hr-in var p6 algengust i april (Al og AG 1955). Hin sidari 6r helur langvia r,erid sjalds6dari; ein r,id Sudurncs (,4,P), ein (olilrotud) r'id Sudurnes f ijohl, cin 9.4.I971 (loh), fj6rar fundnar daudar og ein firndin daud i Sudurnesi 21.5.I982 (GP). Algengur vetrarfugl di.pra tti I Faxafl6a. 6o.Strrttnell.r Uria luwvin. Sjaldgrlirr gcsrurl ciu , eir.r (AI og AG 1957) og 26.4.I97]r fannst ein sj6rekin i,id Bollagarda (loh). 67.Alka Alca torda. A irunum voru dlkur lrvissir vetrargestir vid Seltjarnarnes en p6 algengitstar r apnl (ein i jlili). Flestir firglar sem sdust vom ataclir oliu (AI og AG 1955). Hin seinni 1r hafa llkur r.ericl sjaldgefar r,id Nesid; ein oliuotud i Sudun.resi 29.I 1967 (AE), nokkrar oliuatadar i Sudurnesi (IOH),5 l0 r.id Sudurnes lioh;, ein;i Bakkai.ik (IOH) og ein S4 (AI). Alka er alger.rg lengra irti i Faxafltia. F6 siust 216 r.id nordanvert Ncsid OI(N1. 68.Tcista Cepphus grvlle. Adallega vetrargestur ri sj6nurn umhverfls Seltjarnarnes og s6st ekki i sumrin fiam i haust. Fvrsta athlrgun ad hausti er en siclast ad vori \'ranalega eru fuglar innan r,id tugur en p6 hafa s6st allt ad 13 ( ,1OH, SGFl. Tcistnm hcfur liklega fji;lgrrd r-id Seltjarnarnes I seinni dratugum midad vid 6. iil;ltlrginn (AI og AG 1955, 1957). 69. Hrfivrdill Alle alle. Sjaldgafirr \-etrargestur; r.rokkrir tirglar siust kringr-rm lram6tin 1953/54, f'lestir 6 ad tolu (AI og AG 1955),4-5 r'id Sudurnes (.4,P), einn i flugi vid Sudr"rrres (IG, KHS), n.eir (I(GM) og einr.r irt ef Seltjorn (loh). 70. Lundi Fratercula nyctica. Sum:rrgcstur sem verpur i Akurer. ob Lundev i I(ollaflrdi. Flvcrfur frl landinu i september en sni.r til baka seinni hluta april. Fuglar halda sig nokkud djirpt r.urdar.r landi og sjlst litid upp undir landsteinr-rm d Seltjarr-rarnesi. tf svo er) eru pad helst veikir eda oilumengadir fuglar sem leita upp i fjorur. Einn var d Bakkatj 6rn 7.5).992 ibhl. Uti fi,rir ml sji hundrud eda pr-isundir fugla I fir-rgi ti1 og frl r.'orpunum inni I I(ollaflrdi. Tl.Sneugla Nyctea scnndinca. Sjaldgafirr flekir.rgur a Seltjarnrrncsi og a-t(d stakil fuglar; i jar.rirar 1897, i Sudurncsi frl tl.1l.i95f fram r'fir lram6t (AI ogag 1955)og I r.id Dalstjorn i mars f985 (GP og EO 1988). T2.Brandugla Asio fl.nmmrzs. Fremur sjalds6dur gestlrr og adeins stakir fr.rglar hafa s6st;18.3. og fram i april 195l (Bakkirkot- Lan.rbastadatrin), ein nfdaud I Bakkagranda (AI og AG 1955), vid Bakkatjorn (, P), 5.3.f 967 i Sudurnesi, 28.I2.l974 i Sudumesi (AG), i Sudurnesi (IG, IOH), ein fannst vangbrotin i Sudurnesi (Anon), ein slst i Sudurnesi 3l (Forr.aldur Bjornssor-r), I978 i Snoppr.r (loh) og i Sudurnesi (J6H o.f'l.). T3.IIrrrrvolrr ngur Ayttts apls. Arr iss flrkingur her i landi; einn sist i Scltjarr.rarr.resi I (GP og EO 1985). 74.Landsvala Hiruttdo rttstirn. Arviss flrkingur ad vor- og surnarlagi ri islandi. F6 hefur hennar adeins tr,isr.ar ordid vart I Seltjarnarncsi; ein flaug inn um glugga ad Selbraut 3, var handsomud og sleppt i Hlj6mskiia gardinurn i Revkjar,ik igp og EO 1989b), og stakur fugl sist vid Eidistorg (lcin A. F6risson). 75.Brjasvala Delichon trrbicn. Arviss fl*kingur ad vor- og surnarlagi h6r i landi og hefirr orpicl. Stakir fuglar siust 1 Seltjarr.rarncsi (IG, IOHl og (GP og KHS 1980). T6.Grdprostur Turdas pilaris. Reglubundir-rn vetrargestur og 6reglulegur varpfugl i lar.rdir.ru. Ekki eru :irlegar ticgnir um lrann af Seltjarnarnesi, og AG og AI (1955) se gja har-rn 6reglule gan gcst fi.rir Kunnugt er um pessar athugarrir eftir 1957;' ll fuglar ,par af 13 r'id Eidi og I i Grottu 1AE),3 vid Bakkatjorn og 6 (loh, SGF), 2 :i Snoppu (I{HS), I d I(otagr:rnda 26.I (AI), I ;i I(otagranda 3L (KGI,I), 2 r.rllegt \hll'rirsahrd 20.I.1980 (GP og I(HS 1982) og I i'id Dal i Sudurncsi 17.L (GP og EO 1985 ). 77.Blil.rr:rfn Corpus fi'ugiirgus. Arviss f-l-kingur h6rlendis er-r hcfirr sist adcir-rs einu sinni I Seltjarnarnesi. Stakur tirgl sist i Bakkagrar.rda (GP o.f ). 78.B6kfinka Fringilla cotltbs. Ariiss f.lr:kir.rgur l'rdr d landi og hctirl orpid. Stakul kve r.rfirgl s:ist ri Eidisgranda , en daginn eftir vorr.r fimm firglar a sama statl (GP og KHS 1980), og einr.r karlfugl slst r.id Nes\.e g Gf og EO le88;. Tg.Sportittlingur Onlcnt'itrs lapponictrs. Oreglulegur fargestur I-rdrler-rclis. He fur sdst n isr.ar I Seltjarnarne si; r,ar einn skotinn par (AG og AI 1957) og ungfngl sist (FG, IBS o.11.). 110 VIDA{-TKI

115 NATT URUFAR A SELTIaTTNAR.NESI 4. VIDAIIKI Slerd. yfir tegund.ir ltlnntnn og ditrn senr. greind.flr 1)01/u i hiinnun d. fjtirum Sefujarnarness 1996 Latneskt heiti Islenskt heiti Porpht,ra uwbilicnlis Purpurahirnna Hipl<intur: Rb o do ch orton purpureum Rar.rdl6 Aptriplex tp. Cakile nrctica Honchenya peploides Lel,mus nrenario Matricaria rnarttiwa Mertensia tnarititwa Hrimblarlka Fjorukil Fjorulrfi N{elgresi Baldursbrl Bl:ililja Granpcirungar: Cladophorn t"upestris Enteroworpha sp. Ulrn lactltca og skr'ldar teg. cf. Urosporn Ste ir-rskirfirr Slavak Mariusvuntrt o. f'i. Fl6ttur: Verrucarin lnaut'a F jorr-rsve rta Marflar Anonyx snrsi (Amphipoda): Amphithoe rubricnta Lj6srnr.rrtlo Dihfl6 Brirnpcirungar: Ascopht,lluw nodosutn id6pang Caprella septentrionalis Corophiuw bonelli Dexawine then Far.rggcit Chorda filulu Ch ord a rin.fl ng e llijbrwis Fttcus distichus Fucus strrntus Fucus spirali,r Fttcu,r vesiculosus Lnwinnrin digitntn Skollafrr-engur Skollagros Skirfrrpang Sagpang I(apparpang B6lupang Hrossapari Gnwwarus finwnrchicus Gawmarus obtusatus Gawwarws ocennicus H),ale nilssoni Is c h yr o c e rus ang ttip e s Parajnssa pelagicn F;'omf1o Fjorufl6 Fjorufl6 Fangfld I-enthesin dijfot wis Pelvetia cnnnliculata 4,/niella littornlis Ralfsin furyyiformis Fjorupungar Dvergapang Stcinsli Flaga Fanglys (Isopoda): Idotea ewnrginata Idoten balticn Idotea rteglecta Flckkulirs OddrlLis Raudporungar: AhnJebin plicnta Condrus crisptts Sj 6arhris Fjomgros Idotea grnnu/osn Idoteo pelngirn faern sp. I'r l S1Lr. llrtnrilr' Fji)rLLlr. Corallinn ofjicinalis C o r a lli n a c n e n 6 greir-rt C)s! ori on i rr ril p t, t'p tt t't u ilt I(6ralpang I(alkskorpa Raudskirfirr Skjaldkrabbar (Decapoda) : Cnrcinus t4tnevt&t Bogkrabbi D ey n lerne a rnill ent n c e n Hi/denhrandia rubra Mnstocarpus stt/latus Me tl.tbronoptt:yn nl at a Italwnria pnlwntn Plumnrio clegans Polt,siphonin lnnosa I'o lt,siph on ia urc e o / nta I(irlgugros Sjrivrrlirc<1a Unnarfhlclur s6l Rru<lfyodtrr Frr.reske gg Fur-rnaskcgg Attfetlur Acorina (Arachnida): P h o xi c lt i I i d i u w Jb rn o r nt u m Skordfr (Insecta): Coe lopa f igida Cricotoptts ysriabilis M i cr n lt,n t u t g rrt nr in utn Sj6mar-rrar Srk6ngul6 Fjorr-rrvkmi Fjorr.rjotr-utu r i.' T A- VIF)AUKI l l t

116 NATTURUFAR A S11 L:TIARNARNESI Burstaormar (Polychaeta) : Arenico/n ntarina Eteone lon11a Cit,ratulus ciyratus Ettlnlia yiridis Fnbricia sabella Hnrwtnthoe extenuntft Harwotboe iwbricata X[alncoceros sp. Nnineris qundri cusp i rl o Nereis ltelagica Pht,llodoce tnnculata Pl,gospio elcgnns Spiopltnnes sp. Spirorbis spirorbis Sandmadkur Leirulaull Fle kjubendill Mottunailkur Loshreistri Fjoruskeri L6naprcifill Snirclormur Nuce lla lnpillus OmnI017t,rus ntotnus Onoba nculeus Skcneopsis plnnorbis Bertilknar Aolidia pnpillosa (Nudibranchia): Samlokur (Bivalvia): C),nmium minuturn Hinte lla arctica Musculus discors Mt,a arenar'n IIt,tilus edulis Nikudungur Rir-rarogr-r B au gasnotra I'IrrLrdoppa I'Ittruskcl Rataskel Silliihadda Sanclske I I(rrklir.rgur Anar (Oligochaeta): Oligochneta Ttrpificoidcs benedii Anrt I(rossfi skar (Asteroida ) : Asttrias rubens H enric in s nn11 uin olentn St6rkrossi Rodakrossi Sasniglar ( Gastropoda) : Acmnea tessulata B o r e o tr op h on trun c n tlts Buccinum undatuw Helcion pellwcidu.w Lacuna pallidula Lncunn yincta Littorittn ohtusota Li rrot' i t t n,r a xnti lis,\ I n n1 n r i t t s 11 r' o c n I an d i ctts.linrynrites he Iicinus Olnbog;rskcl Glradofri Beituk(rngur Farahctta Farastriltur I(irf.strirtur I'angdoppa I(e ttacloppa Baugasilfii Gljisilfri fmis dj'r: Hnlichondrin pnnice n I)t,ttamcna pttmiln Laotnedta -flcxuosn Ne mntoda Turbe llaria Antho:on Sipunctrloide n Brt,ozoa Ne me rtcn Hnrpncticoida Semi b n lonus lt alan oi des Svampur Hve ldi'r' Hve lcl('r I'rltJormlr Flatormar Srflfl:rr X4irrgoncllar IIosrd('r Ranaorntar Botnkrirbbatlrr F jomhrir<lurkarl TI2 4 VIDAUKI

117

118