Jafnretti. Stoduveiting. Seratkvasdi.

Transkript

1 2230 Fimmtudaginn 2. desember * Nr. 339/1990. Menntamalaradherra (D6gg Palsd6ttir hdl.) (Gudriin Margret Arnaddttir hrl.) gegn Jafnrettisradi vegna Helgu Kress (IngibjOrg Rafnar hdl.) (Hafsteinn Hafsteinsson hrl.) og gagnsok. Jafnretti. Stoduveiting. Seratkvasdi. Domur Haestarettar. Mal petta daema hasstarettardomararnir I>6r Vilhjalmsson, Gudriin Erlendsdottir, Hjdrtur Torfason og Hrafn Bragason og Hervor Porvaldsdottir heradsdomari. Afryjandi skaut mali pessu til Hsestarettar med stefnu 18. September Hann krefst pess, ad hinum afryjada domi verdi hrundid og hann syknadur af ollum krofum gagnafryjanda og dasmdur malskostnadur 1 heradi og fyrir Hsestaretti. Til vara krefst hann pess, ad krdfur gagnafryjanda verdi st6rlega laskkadar og mdlskostnadur felldur nidur. Gagnafryjandi skaut malinu til rettarins med stefnu 15. ndvember Krefst pad pess,,,ad vidurkennt verdi med domi, ad setning Matthiasar Vidars Ssemundssonar i lektorsstddu i islenskum bokmenntum vid heimspekideild Haskola Islands 27. desember 1985 hafi verid 61ogmaet". Jafnframt er pess krafist, ad stefndi greidi Helgu Kress kr6nur i miskabsetur med nanar tilgreindum drsvoxtum frd 23. juni 1988 til greidsludags og malskostnad i heradi og fyrir Haestaretti. Mal petta var pingfest i heradi 23. juni Stefnandi var Jafnrettisrad vegna Helgu Kress. t>essi hdttur var d hafdur med heimild i 17. gr. laga nr. 65/1985 um jafna stodu og jafnan rett kvenna og karla. I stefnu var til studnings krofum rddsins visad til 2. tl. 5. gr. laga nr. 65/1985, sbr. 1., 2., 3. og 9. gr. somu laga, sbr. 3. mgr. 3. gr. laga nr. 38/1954 um rettindi og skyldur starfs-

2 2231 manna rikisins. 15. gr. laganna fra 1985 sagdi m.a.:,,atvinnurekendum er oheimilt ad mismuna starfsfolki eftir kynferdi, og gildir t>ad m. a. vardandi: Radningu, setningu eda skipun i starf..." Krafa Jafnrettisrads hefur fcydingu fyrir adila med fceim hastti, ad a hana ber ad leggja dom, t>6 ad adstasdur fceirra umsaskjenda, sem malid vardar, seu breyttar. Malavextir og malsastasdur adila eru raktar i heradsdomi. Adila greinir ekki a um, ad menntamalaradherra hafi haft vald til setningar i sto'du lektors i islenskum bokmenntum vid Heimspekideild Has kola Islands, svo sem hann gerdi 27. desember Valdi hans voru t>6 t>au mork snidin, sem leiddi af logum nr. 65/1985, og almennum grundvallarreglum i stjornsysluretti um undirbiining stoduveitingar og mat a hasfni umsaskjenda. Gagnafryjandi heldur J?vi fram i mali fessu, ad radherra hafi ekki farid ad logum vid mat a hasfni umsaskjenda og hafi med \>vi brotid rett a Helgu Kress. Hins vegar greinir adila ekki a um, ad undirbuningur stoduveitingarinnar hafi verid vandadur og ad vel hsefur einstaklingur hafi hlotid stoduna. Heradsdomur fellst a t>asr roksemdir logmanns Jafnrettisrads, ad Helga Kress hefdi verid hsefari til lektorsstarfsins en sa, sem radinn var, og ad roksemdir radherra um stodu f>a, sem hiin hafdi fyrir vid Haskolann, vasru ekki gildar ad Idgum. Her er eigi astasda til ad fjalla serstaklega um sonnunargildi t>eirra gagna, sem fyrir lagu um hasfni umsaskjenda, en telja verdur, ad nasgilega se fram komid, ad basdi Helga Kress og Matthias Vidar Saemundsson hafi vegna fraedistarfa verid vel hasf. Radherra hefur talid, ad 6'nnur atridi hafi einnig skipt mali og ad t>au hafi radid urslitum. Er her ekki um ad raeda oldgmastar astasdur. I 1. gr. laga nr. 65/1985 segir, ad tilgangur J?eirra se ad koma a jafnretti og jafnri stodu kvenna og karla a ollum svidum. I 2. gr. segir, ad konum og korlum skuli med stjornvaldsadgerdum tryggdir jafnir moguleikar til atvinnu og menntunar. f>a segir i 3. gr. medal annars:,,hvers kyns mismunun eftir kynferdi er oheimil. P6 teljast serstakar timabundnar adgerdir, sem astladar eru til ad basta stddu kvenna til ad koma a jafnretti og jafnri st5du kynjanna, ekki ganga gegn logum t>essum...." Loks segir i 9. gr. medal

3 2232 annars:,, Atvinnurekendur skulu vinna markvisst ad pvi ad jafna stodu kynjanna innan fyrirtaskis sins eda stofnunar..." Af pessu er Ijost, ad med logunum er leitast vid ad stemma stigu vid mismunun. Erfitt er oft og tidum ad sanna, ad um hana hafi verid ad rseda. Login yrdu ad pessu leyti pydingarlitil, nema meginreglurnar i 1., 2., 3. og 9. gr. seu skyrdar svo vid nuverandi adstasdur, ad konu skuli veita starf, ef ruin er ad minnsta kosti jafnt ad pvi komin, ad pvi er vardar menntun og annad, sem mali skiptir, og karlmadur, sem vid hana keppir, ef a starfssvidinu eru faar konur. Ber ad leggja pa skyringu til grundvallar i mali pessu. I malinu er nasgilega fram komid, ad samkvsemt logum nr hafi borid ad setja Helgu Kress i lektorsstodu pa, sem mal petta snyst um. Breytir pad ekki pessum malalyktum, ad Helga var i dosentsstodu, par sem stadan, sem keppt var um, var a odru frsedasvidi. Eftir pessu verdur krafa Jafnrettisrads um vidurkenningardom tekin til greina. Ekki eru nasgar likur leiddar ad pvi, ad Helga Kress, sem mi er professor vid Haskdla Islands, hafi ordid fyrir miska vegna peirrar stj6rnvaldsakvordunar, sem um er deilt. Malskostnadarakvaedi hins afryjada doms er stadfest. Afryjandi skal greida gagnafryjanda malskostnad, eins og i domsordi greinir. Hefur pd ekki verid tekid tillit til virdisaukaskatts. D 6 m s o r d : Veiting menntamalaradherra i lektorsstodu i islenskum bdkmenntum vid heimspekideild Has kola Islands 27. desember 1985 braut gegn 16"gum nr. 65/1985 um jafna stodu og jafnan rett kvenna og karla. Adalafryjandi, menntamalaradherra, skal vera sykn af kr6fu gagnafryjanda, Jafnr ttisrdds f. h. Helgu Kress, um miskabsetur. Malskostnadardkvsedi hins afryjada doms skal vera oraskad. Adalafryjandi greidi gagnafryjanda krdnur i malskostnad fyrir Hsestaretti.

4 2233 S6r atkvaedi Hrafns Bragasonar hxstarettarddmara. Eg er samfcykkur atkvaedi meiri hluta d6mara um, ad leggja beri dom a krofu stefnda, t>6tt adstaedur fceirra umsaekjenda, sem malid vardar, seu breyttar. Pa er eg feirrar skodunar, ad log nr. 65/1985 um jafna stodu og jafnan rett karla og kvenna hafi m. a. att ad leida til t>ess, ad stadan yrdi veitt einstaklingi af t>vi kyni, sem greinilega vaeri i minni hluta a starfssvidi, vaeru umsaskjendur um stodu sinn af hvoru kyni, og ekki yrdi gert upp a milli haefni t>eirra. I malinu liggur hins vegar ekki fyrir, hvernig kynjaskiptingu var hattad innan heimspekideildar, J>egar sett var i starf lektors i islenskum bokmenntum. Pa var Helga Kress dosent vid deildina, og tmrftl t>vi stoduveiting til hennar lit af fyrir sig ekki ad breyta kynjaskiptingu vid deildina. Verdur t>vi ekki undan t>vi vikist ad taka af stodu til annarra malsastaedna adila. Samkvsemt 2. tl. 5. gr. laga nr. 65/1985 var oheimilt ad mismuna starfsfolki eftir kynferdi vardandi radningu, setningu eda skipun i starf. Pa er frad grundvallarregla i stjornsysluretti, ad velja beri t>ann, sem haefastur verdur metinn ad malefnalegum sj6narmidum, saski fleiri hasfir einstaklingar um opinbera stodu. Radherra sendi Haskola Islands umsoknir um lektorsstoduna 22. agiist 1985 og oskadi eftir tillogu heimspekideildar um radstofun stodunnar. A fundi heimspekideildar 4. oktober 1985 var kosin domnefnd til ad meta haefni umsaekjenda. Komst hun ad t>eirri nidurstodu, sem getid er i heradsdomi, ad tveir umsaskjendur, Matthias Vidar Saemundsson og Helga Kress, skaeru sig lir umsaekjendum. Pegar d6mnefndaralitid er lesid i heild, verdur fulllj6st, ad nefndin metur Helgu Kress greinilega hasfari vegna meiri menntunar, vidtaskari reynslu af hdskolakennslu og umfangsmeiri ranns6kna. Af gognum malsins verdur ekki annad radid en domnefndaralitid byggist a malefnalegum grunni. Lita verdur svo a, ad heimspekideild hail byggt a dliti domnefndar, fregar deildin maelti med t>vi, ad Helga Kress yrdi sett i stoduna. Ber ad leggja t>ad til grundvallar domi i malinu. Afryjendur halda t>vi fram, ad allt ad einu hefdi verid rett ad setja Matthias Vidar Sasmundsson i lektorsstdduna, t>6tt svo yrdi litid a, ad Helga Kress vaeri haefari til ad vera sett i stqduna. Byggja t>eir t>ad a J)vi, ad Helga gegndi fyrir fastri stodu d6sents i almenn-

5 2234 um bokmenntafraedum vid heimspekideild Haskola Islands samkvaemt otimabundinni skipun. Stadan, sem veita atti, hafi bins vegar verid timabundin, og setning hennar i stoduna hafi ekki getad ordid nema med pvi ad veita henni leyfi ur sinni stodu og setja annan i hennar stad. Rddherra hafi pvi pott rett ad veita Odrum haefum manni taekifaeri. Samkvaemt I6gum nr. 77/1979 um Haskola Islands skal hann vera visindaleg rannsoknar- og fraedslustofnun. Haskolarad fer med stjorn skdlans sem visinda- og fraedslustofnunar, pott hann eigi stjbrnarfarslega undir menntamalaradherra. Fallast ber pvi a rdk heradsdoms fyrir pvi, ad radherra hafi ekki synt fram a malefnalegar astaedur, sem rettlaettu, ad vikid var fra lagareglum um, ad stodu eigi ad veita haefasta umsaekjandanum. Med pessum rokum er eg sampykkur nidurstodu meiri hluta domara. D6mur baejar )ings Reykjavikur 23. juni Mal petta, sem domtekid var ad loknum munnlegum malflutningi 11. juni si., er hofdad fyrir baejarpingi Reykjavikur af Jafnrettisradi, nnr , Laugavegi 118 D, Reykjavik, vegna Helgu Kress, nnr , Asvallag6tu 62, Reykjavik, gegn menntamalaradherra f. h. menntamalardduneytis og fjarmalaradherra f. h. rikissj66s med stefnu, J)ingfestri 23. juni M hefur Matthiasi Vidari Sasmundssyni, kt , Birkivdllum 10, Selfossi, verid stefnt til rettargeeslu i malinu med stefnu, pingfestri 18. okt6ber D6mkr5fur stefnanda eru t>essar: 1. Ad vidurkennt verdi med d6mi, ad setning Matthiasar Vidars Sa2mundssonar i lektorsstodu i islenskum b6kmenntum vid heimspekideild Hask61a Islands 27. desember 1985 hafi verid 6l5gmset. 2. Ad stefndu verdi med d6mi gert ad greida Helgu Kress kr. i miskabsetur med [ndnar tilgreindum voxtuml 3. Ad stefndu verdi gert ad greida mdlskostnad ad mati ddmsins ad vidbasttum virdisaukaskatti. D6mkrOfur stefnda menntamalaradherra eru pser, ad hann verdi syknadur af 5llum krofum stefnanda og stefnda tildasmdur malskostnadur lir hendi stefnanda ad mati rettarins. Til vara er pess krafist, ad stefnukrofur verdi st6rlega laekkadar og malskostnadur felldur nidur. A hendur rettargaeslustefnda eru engar krofur gerdar, og ekki hefur verid s6tt ping af hans halfu i malinu. Stefndi setti upphaflega fram krdfu um fravisun malsins. Med d6mi

6 2235 baejarbings Reykjavikur, upp kvednum 29. mars 1989, var vidurkenningarkrdfu stefnanda visad frd d6mi. Med domi Haestarettar, upp kvednum 12. mai 1989, var sd frdvisunard6mur felldur ur gildi. I. Stefnandi lysir mdlavftxtum svo i stefnu:,,i dgiist 1985 var stada lektors i islenskum bdkmenntum vid heimspekideild Hdsk61a Islands auglyst laus til umsdknar med umsdknarfresti til 20. dgust Tekid var fram, ad radid yrdi i stoduna til briggja ara frd 1. September Umsaekjendur um stflduna voru sex, og voru Helga Kress og Matthias Vidar Saemundsson medal beirra. A fundi deildarrads heimspekideildar 4. okt6ber 1985 var kosin briggja manna ddmnefnd til ad meta haefni umsaekjenda. Nefndin skiladi aliti um midjan n6vember. I heildarnidurstodu ddmnefndarinnar kemur fram, ad hun telji fimm umsaekjendur hasfa, en tveir umsaekjendur, bau Helga Kress og Matthias Vidar Saemundsson, skeri sig lir. Sidan segir, ad Helga hafi meiri og vidtaekari reynslu en hann sem hdsk61akennari og frasdimadur og bvi maeli d6mnefndin med bvi, ad hun verdi valin til starfsins. A fundi heimspekideildar 29. n6vember 1985 voru greidd atkvaedi um umsaskjendur, og fellu bau pannig, ad Helga Kress fekk 26 atkvaedi, Orn (Mafsson sjd atkvaedi og Matthias Vidar Saemundsson fjflgur atkvaedi. Hinn 27. desember 1985 var Matthias Vidar Saemundsson settur i stddu lektors i islenskum bdkmenntum frd 1. jamiar 1986 til 31. agust Helga Kress ritadi Jafnrettisrddi bre7 7. jamiar 1986 og kasrdi bar veitingu menntamdlarddherra d fyrrgreindri lektorsstcdu med visan til laga nr. 65/1985 um jafna stodu og jafnan r6tt kvenna og karla. Jafnr&tisrdd ritadi menntamdlarddherra br6f 10. jamiar 1986 og 6skadi eftir upplysingum um menntun, starfsreynslu og adra serstaka hasfileika pess, sem rddinn hafdi verid. I svari menntamdlarddherra, dags. 3. febr. 1986, eru menntun og starfsferili Matthiasar Vidars Saemundssonar rakin og vitnad i nidurstddu d6mnefndar um, ad hann se vel haefur til ad gegna starfinu. Hinn 10. mars sendi Jafnrettisrdd adilum greinargerd um athugun sina d mdlinu. I nidurstddum hennar kemur fram, ad radid se sammala um, ad lita verdi svo d,,,ad vid setningu Matthiasar Vidars Saemundssonar i lektorsstodu vid heimspekideild Hdskdla Islands hafi verid brotid dkvaedi 2. tl. 5. gr. 1. nr. 65/1985". Med breti, dags. 7. april 1986, 6skadi Helga Kress eftir pvi, ad Jafnre~ttisrdd hofdadi mdl d grundvelli fyrrgreindrar nidurstodu rddsins. Mdl var hofdad fyrir basjarbingi Reykjavikur med stefnu, birtri 11. desember 1986 (basjarbingsmdl nr /1987). Med ddmi, upp kvednum

7 mai 1987, var malinu visad fra domi med beim rdkum, ad malshdfdunarheimild Jafnrettisrads vaeri bundin bvi 6fravikjanlega skilyrdi, ad radid hefdi adur beint rokstuddum tilmaelum til bess adila, sem ad mati radsins hefdi brotid akvaedi laga nr. 65/1985 um jafna stcdu og jafnan rett kvenna og karla. D6murinn var stadfestur i Hasstaretti 29. juni Jafnrettisrad ritadi menntamalaradherra bref 21. September 1987 og beindi til bans beim tilmaelum, ad Helga Kress yrdi ba begar sett i umraedda st6du lektors i islenskum bokmenntum. I svari menntamalaradherra, dags. 26. november 1987, er bvi lyst yfir, ad menntamalaraduneytid geti ekki ordid vid tilmaelunum." II. Stefnandi reisir vidurkenningarkrofu sina a bvi, ad med bvi ad ganga fram hja Helgu Kress vid setningu i stodu lektors i islenskum bokmenntum 27. desember 1985 hafi menntamalaradherra brotid gegn logum nr. 65/1985 um jafna st6du og jafnan rett kvenna og karla. Hafi Helga Kress att otvirasdan rett a bvi ad vera sett i stoduna. Samkvaemt 5. gr. laga nr. 65/1985 se atvinnurekendum 6heimilt ad mismuna starfsfolki eftir kynferdi, og gildi bad m. a. um radningu, setningu eda skipun i starf. Helga Kress hafi ad mati domnefndar verid haefari til ad gegna stcdu lektors i islenskum bokmenntum vid heimspekideild Haskola Islands en sa, sem settur var i stflduna. I alitsgerd d6mnefndar, sem kjorin hafi verid af heimspekideild Hask61a Islands til ad meta hasfni umsaskjenda um stddu lektors i islenskum bokmenntum vid deildina, komi fram, ad Helga Kress hafi lokid cand. mag.- profi i islenskum frasdum vid Hask61a Islands vorid 1969,,med mj6g loflegum vitnisburdi" og hafi hlotid agastiseinkunn fyrir pr6fritgerd sina. Pa hafi hiin lagt stund a almenna bokmenntafraedi vid hask61ann i Bjorgvin og lokid profi bar I vottordi fra norrasnudeild haskdlans i Bj6rgvin komi m. a. fram, ad fagleg haefni hennar hafi verid talin jafngilda norskri doktorsgradu begar a arinu I aliti d6mnefndar komi fram, ad Matthias Vidar Sasmundsson hafi lokid kandidatspr6fi i islenskum bokmenntum fra Hask61a Islands 1980; ekki se getid um vitnisburd pr6fi. f»d hafi hann stundad d ndmsarum sinum nam i fronsku og bdkmenntafraedi i Frakklandi i taeplega eitt ar. Samkvasmt framansogdu hafi Helga bvi verulega meiri menntun en Matthias Vidar. i alitsgerd ddmnefndar komi eftirfarandi fram um starfsreynslu: Helga hafi sex ara starfsreynslu sem stundakennari vid menntask61a og 13 dra starfsreynslu sem hask61akennari, bar af eitt ar stundakennar, dtta ar lektor og fj6gur ar d6sent. Matthias Vidar hafi tveggja dra starfsreynslu sem kenn-

8 2237 ari vid fj5lbrautaskola og briggja ara starfsreynslu sem haskdlakennari, bar af tv6 ar stundakennari og eitt ar lektor. Helga hafi bvi miklu meiri starfsreynslu sem hdskdlakennari. Pa komi skyrt fram i alitsgerd ddmnefndar, ad rannsoknarstdrf Helgu Kress seu umfangsmeiri en rannsdknarstdrf Matthiasar Vidars. E> seu ummasli um rannsoknir Helgu mun lofsamlegri en ummasli um rannsoknir Matthiasar Vidars. Nidurstodur d6mnefndar um hasfni Helgu Kress seu, begar a allt se litid, mj$g jakvaedar. Nidurstada ddmnefndar um hasfni Matthiasar Vidars segi hins vegar adeins, ad hann se vel hasfur, en er ad o"dru leyti algerlega hlutlaus. I heildarnidurstodu ddmnefndar komi fram, ad tveir umsaskjendur, bau Helga Kress og Matthias Vidar Sasmundsson, skeri sig ur. Sidan se bent a, ad Helga se dosent i almennri bokmenntafrasdi og hafi meiri og vidtaskari reynslu en hann sem haskdlakennari og fraedimadur, og maeli domnefndin bvi med, ad him verdi valin. Telja verdi, begar synt hafi verid fram a, ad kona, sem saekir um starf, se jafnhasf eda hasfari, eins og i bessu mali, til ad gegna starfi en karl, sem veitt er stadan, ad Idglikur seu fyrir bvi, ad um mismunun eftir kynferdi se ad rasda og sdnnunarbyrdi hvili a atvinnurekanda um, ad svo se ekki. I svari menntamalaradherra vid fyrirspurn Jafnrettisrdds um menntun, starfsreynslu og adra serstaka hasfileika bess, sem hlaut stdduna, segi ekkert um serstaka heefileika hans eda annad, sem rettlasti, ad hann hafi verid tekinn fram yfir Helgu. t>a er bvi haldid fram, ad bar sem kona hafi aldrei gegnt fastri kennarastddu i islenskum bokmenntum vid heimspekideild Haskola Islands og yfirgnaefandi meiri hluti kennara bar se karlar, hafi menntamalaradherra borid enn rikari skylda til ad setja konu i stoduna. Stefnandi reisir krofu sina um miskabastur a bvi, ad Helga Kress hafi ordid fyrir alitshnekki, begar gengid hafi verid fram hja henni vid veitingu st6du i islenskum bokmenntum, auk bess sem starfsferli hennar hafi verid raskad med dlogmastu og refsiverdu broti gegn logum um jafna stddu og jafnan rett kvenna og karla. Stefnandi telur sig hafa Idgvarda hagsmuni af bvi ad fa urlausn domstola um Idgmasti stgduveitingarinnar og bdtakrofu sina. Pa telur Jafnrettisrad mikilvasgt fyrir starf semi rddsins og fyrir jafnretti og jafna stddu i landinu ad fa endanlega ur bvi skorid, hvort her hafi verid um ad rasda brot d logum um jafna stddu og jafnan rett kvenna og karla nr. 65/1985. Til studnings vidurkenningarkrofu visar Stefnandi til 2. tl. 5. gr. laga nr. 65/1985 um jafna stddu og jafnan rett kvenna og karla, sbr. 1., 2., 3. og

9 gr. s6mu laga, sbr. 3. mgr. 3. gr. laga nr. 38/1954 um rettindi og skyldur starfsmanna rikisins. ** Til studnings miskabotakrdfu er visad til 1. mgr gr. aim. hegningarlaga nr. 19/1940 og 17. og 18. gr. laga nr. 65/1985 um jafna stddu og jafnan rett kvenna og karla. Stefnandi kvedur malid hofdad skv. heimild i 17. gr. laga nr. 65/1985 um jafna stodu og jafnan rett kvenna og karla ad uppfylltu skilyrdi um tilmasli um lirbaetur skv. 16. gr. s6mu laga. Um vaxtakrctfur er visad til laga nr. 25/1987 og auglysinga Sedlabanka Islands. III. Stefndi menntamdlaradherra rdkstydur mal sitt bvi, ad Helga Kress hafi ekki att otviraedan Idgvarinn rett umfram adra umsaskjendur til setningar i hina umdeildu st5du. Vid rddstefun hennar hafi radherra hvorki verid bundinn af tillogum domnefndar ne heimspekideildar. E>vi er mdtmaelt, ad kynferdi umsaekjenda hafi skipt mali vid akvordun um timabundna setningu i lektorsstodu i islenskum bokmenntum, er urslit um veitingu hennar voru radin. Radherra hafi ekki gengid fram hjd Helgu Kress vid veitingu stodunnar vegna kynferdis, heldur einfaldlega vegna bess, ad hiin gegni fyrir fastri kennarastodu sem dosent i almennum bdkmenntafreedum vid heimspekideild Hask61a Islands samkvaemt 6timabundinni skipun. Her hafi verid um timabundna setningu i starf ad reeda. Veiting starfsins til hennar hefdi bvi ekki getad ordid nema med bvi ad veita henni leyfi ur sinni stddu. Afleidingin hefdi ordid sii, ad setja hefdi burft timabundid i tvaer fastar stodur. Pegar um er ad raeda fastar stddur a vegum rikisvaldsins, s6 til bess setlast, ad beir, sem falin se slik stada dtimabundid, gegni henni sjalfir. Um serstdk rdk burfi bvi ad vera ad raeda, svo ad fallist verdi d ad veita leyfi frd henni. Hvorki se i ums6kn Helgu Kress ne i brefi faerd fram rdk fyrir bvi. Engin rok hafi stadid til bess ad fallast d ad veita Helgu Kress leyfi ur dosentsstodu hennar i almennum b6kmenntafrsedum vegna umsdknar hennar um timabundna stftdu lektors i islenskum b6kmenntum. Slikt hefdi leitt til astaedulausrar rdskunar a fastri starfsemi heimspekideildar hdskdlans. I ums6kn um leyfi fr kennslu 25. juni 1986 hafi Helga Kress i reynd fallist d bessi sj6narmid. Allra sist hafi stadid rok til bessa, begar vdl hafi verid d umsaskjanda, sem ad mati ddmnefndar var talinn vel haefur til ad gegna stddunni. Vid framangreindar adstaedur hljdti bad sjdnarmid ad koma til alita ad hindra roskun d fastri starfsemi og veita efnilegum fraedimonnum taskifaeri til ad spreyta sig. Af ums5gn d6mnefndar hafi verid Ij6st, ad Matthias Vidar Saemundsson

10 2239 og Helga Kress hafi skorid sig lir odrum umsaskjendum ad hasfni, og hafi bau baedi fengid umssgnina vel hasf. Hins vegar hafi d6mnefnd lagt til, ad Helgu yrdi veitt stadan, d grundvelli lengri starfsreynslu. t»ar sem Helga var fastrddinn ddsent vid heimspekideild Hdsk61a Islands, var bad nidurstada stefnda, ad r&t vasri ad veita hinum unga frasdimanni taskifasri til ad spreyta sig vid kennslu og leyfa hdskdlanum ad njdta starfskrafta hans. Sii nidurstada hafi leitt til bess, ad sk61inn naut starfskrafta beggja bessara umsaskjenda og ekki burfti ad fylla samtimis tvasr stodur med lausrddnum starfsmonnum. Vid rddstdfun stodu komi fjdlmfirg atridi til athugunar, er gera burfi upp d milli umsaskjenda. E>vi er eindregid visad d bug, ad valdheimildum veitingavaldsins s u settar adrar og brengri skordur, ef val stendur milli karls og konu eda milli umsaskjenda af sama kyni, eins og stefnandi heldur fram. Slikt feli i s r kynferdislega mismunun andstaett 3. mgr. 3. gr. laga nr. 38/1954. Stefndi fellst ekki a, ad d6mnefnd hafi talid Helgu Kress haefari til ad gegna stddunni. Petta segi hvergi i umscgn ddmnefndar. Sii mdlsdstasda stefnanda, ad stefnda hafi borid rikari skylda til ad setja Helgu Kress i stoduna en ella, bar sem kona hafi ekki ddur gegnt fastri kennarastddu i islenskum bdkmenntum og meiri hluti kennara vid hdskdlann s6 karlmenn, byggist a tilvist skyldu til jakvasdrar mismununar kynjanna. Peirri skyldu 8e" ekki til ad dreifa ad logum, og begar af beirri dstasdu standist bessi malsdstasda ekki. Stefndi telur vandsed, ad stefnandi geti fengid krdfu sina um ddmsvidurkenningu tekna til greina, jafnvel b6tt ddmurinn fallist a mdlatilbunad hans ad einhverju eda 5llu leyti. Stodunni se rddstafad af rettu og basru stj6rnvaldi og hun falin manni, sem fullnasgir lagaskilyrdum til ad gegna henni. Stj6rnarath6fnin se bvi 16gleg og gild, og beir annmarkar, sem stefnandi heldur fram, ad hafi verid a undirbiiningi hennar, seu ekki bess edlis, ad beir geti valdid dlogmaati hennar. MiskabdtakrOfu stefnanda er visad d bug. Telur stefndi, ad skilyrdum 264. gr. aim. hgl. um miskabastur 8e" ekki fullnasgt i mali bessu, enda leitast stefnandi ekki einu sinni vid ad fasra r6k ad bvi, hvernig stj6rnarath6fn radherra hafi falid i ser refsiverda meingerd eda meingerd drygda af illfysi i gard Helgu Kress. Telur stefndi auk bess vandsed, hvernig rddstsfun bessarar lektorsst^du timabilid 1. jamiar 1986 til 31. agiist 1988 geti verid fallin til ad baka henni dlitshnekki eda raska beim starfsferli, sem Helga Kress hafdi markad ser. I>d beri g6gn mdlsins med ser, ad stoduveitingin hafi sidur en svo raskad ferli hennar. VarakrOfu sina stydur stefndi vid bad, ad stefnukrafan se allt of hd.

11 2240 IV. I odagsettri alitsgerd domnefndar, sem kosin var til pess ad metaihaefni umsaekjenda um stodu lektors i islenskum bokmenntum vid heimspekideild Haskola Islands, voru bau Helga Kress og Matthias Vidar Saemundsson basdi metin vel heef til beirrar stodu. I heildarnidurstddu alitsgerdarinnar segir b6 svo um bessa umsaskjendur:,,tveir umsaekjendur skera sig lir, bau Helga Kress og Matthias Vidar Saemundsson. Helga Kress er d6sent i almennri bokmenntafraedi og hefur meiri og vidtaskari reynslu en hann sem haskolakennari og frasdimadur. Af beim sokum maslir domnefnd med bvi, ad nun verdi valin til starf sins." A fundi i heimspekideild 29. november 1985 var gengid til atkvasdagreidslu um lektorsstoduna, svo sem fram er komid. Fellu atkvaedi bannig, ad Helga Kress fekk 26 atkvaedi, Orn Olafsson sjo atkvaedi og Matthias Vidar fjogur atkvaedi, en tveir sedlar voru audir. Samkvasmt 3. gr. laga nr. 65 fra 28. juni 1985 um jafna stodu og jafnan rett kvenna og karla er hvers kyns mismunun eftir kynferdi 6heimil, nema nun stydjist vid basr undanbagur, sem tilteknar eru i greininni. f>asr undanbagur eiga bo ekki vid her. Samkvaamt 5. gr. somu laga er atvinnurekendum 6heimilt ad mismuna starfsfolki eftir kynferdi, og gildir bad m. a. um radningu, setningu eda skipun i starf, eins og segir i 2. tl. feirrar lagagreinar. I 7. gr. laganna segir sidan, ad hafi umsaskjandi um auglyst starf verid kona, en bad hafi verid veitt karlmanni, skuli Jafnrettisrad, se bess 6skad, far a fram a bad vid hlutadeigandi atvinnurekanda, ad hann veiti bvi skriflegar upplysingar um, hvada menntun, starfsreynslu og adra serstaka haefileika sa hafi til ad bera, sem radinn var i starfid. Telja verdur, ad barna komi fram bau helstu atridi, sem taka beri tillit til, begar bad er metid, hvort umsaskjendum um starf hafi verid mismunad eftir kynferdi, en bo koma bar til alita onnur sj6narmid, ef bau stydjast vid efnisrok. Ekki skiptir mali, p6 ad her hafi verid um timabundna stodu ad raeda, bvi ad 5. gr. fyrrgreindra laga tekur berum ordum til slikra tilvika. Ekki bykir heldur skipta mdli, frott umsaekjandinn Helga Kress hafi skipad dosentsstddu fyrir vid heimspekideild Haskola Islands. Ber i bvi sambandi ad geta bess, ad ekki er annad komid fram en ums6knin hafi verid sett fram i edlilegum tilgangi og samrymst hagsmunum Helgu um framgang og frasdiidkun innan heimspekideildar haskolans. Ber og ad hafa i huga, ad basdi heimspekideild og hdsk61ayfirv6ld toldu asskilegt, ad Helga fengi umrasdda stsdu, en afstada hask61arads kemur fram i alyktun radsins fra 30. jamiar t»aer astaedur, sem liggja ad baki fyrrgreindum Idgum nr. 65/1985, eiga bvi jafnt vid, b6tt umsaekjandinn Helga Kress hafi skipad stodu fyrir vid heimspekideild.

12 2241 I mali bessu bykir nasgilega upplyst, ad umsaekjandinn Helga Kress hafi verid hasfari til ad gegna umraeddri stodu en umssekjandinn Matthias Vidar, se midad vid pau sj6narmid, sem log nr. 65/1985 byggjast d og fyrr voru rakin. Samkvsemt bessu er ekki unnt ad fallast d pad sj6narmid stefnda, ad umraedd stoduveiting hafi verid nasgjanlega r ttlaett med pvi, ad Helga hafi skipad adra stodu fyrir vid heimspekideild Hask61a Islands og ad d peim grundvelli hafi verid fasri d ad gefa ungum og efnilegum frasdimanni taekifasri til bess ad spreyta sig. Ekki verdur heldur fallist a bad sj6narmid stefnda, ad roskun a fastri starfsemi hask61ans hafi getad rettlastt umrasdda stoduveitingu, eins og a st6d. Slikar timabundnar tilfasrslur i stddur innan haskolans eru algengar og of last tiltolulega litlum vandkvasdum bundnar. Pa bykir og Ijost af skjolum malsins, ad heimspekideild og hask61ayfirv5ld voru hlynnt slikri tilfasrslu i mali pessu, ef a hana hefdi reynt. Nidurstadan er pvi sii, ad stefndi hefur ekki synt fram d r6k, sem rettlastt geti umraedda stoduveitingu midad vid malsatvik. Umrasdd stdduveiting er pvi brot a 5. gr. laga nr. 65/1985 um jafna stodu og jafnan rett karla og kvenna. Vidurkenningarkrafa stefnanda er bvi tekin til greina, b6 bannig, ad veiting menntamalaradherra i lektorsstodu i islenskum bokmenntum vid heimspekideild Haskdla Islands 27. desember 1985 telst vera brot gegn greindu lagabodi. Verdur talid, ad su nidurstada rumist innan ddmkrofu stefnanda. Krafa stefnanda um miskabaetur hefur ekki lagastod, og ber bvi ad sykna stefnda af beirri krdfu. Rett er ad daema stefnda til ad greida stefnanda malskostnad, sem telst haefilega akvedinn kr., ad vidbaettum virdisaukaskatti. Dominn kvad upp Eggert (3skarsson borgard6mari dsamt medd6msmonnunum Ingibjorgu Benediktsddttur sakad6mara og Stefani M. Stefanssyni pr6fessor. D6murinn er fjolskipadur samkvasmt 20. gr. laga nr. 65/1985. D 6 m s o r d: Veiting menntamalaradherra i lektorsstodu i islenskum bokmenntum vid heimspekideild Haskdla Islands 27. desember 1985 braut gegn 5. gr. laga nr. 65/1985 um jafna stodu og jafnan rett kvenna og karla. Stefndu, menntamalaradherra f. h. menntamalaraduneytis og fjdrmalaradherra f. h. rikissj6ds, skulu vera syknir af krdfu stefnanda, Jafnrettisrads, vegna Helgu Kress um miskabastur. Stefndu, menntamalaradherra f. h. menntamalaraduneytis og fjdrmalaradherra f. h. rikissjods, greidi stefnanda, Jafnre"ttisradi vegna Helgu Kress, kr. i malskostnad ad vidbaettum virdisaukaskatti ad vidlagdri adfdr ad Idgum. 141