- unnus. D" MrFETJ I». fur IN GE IF, ' -< ' C' : b R.. ID IO. dex- ! ter: Prom Q».- Viri A. fl a!sp].. ri . : '...'... s? /i p; " ' ' ' il * _-

Transkript

1 '. ' -< ' C' : " ' s? /i p; " : fl. : IN GE IF, Q».- fl a!sp].. ri i in. ; éo n(t, '; b R.. ID IO Viri A. D" MrFETJ I». dex-! ter: Prom * _- - unnus : fur '....'.... -'..l. [ ' " ' ' ' il

2 Vl^.o 'Cen&ofa Nohiliflimo) M>/>^wö <l^ confaitifiimo m E R IC O Hl^ersicdt / ~? antea, in håc Academiä Åbo tijåc Lingvarum & Juris Pro' kilori celebcrrimo 5 ita nutu Dicafterii Finlandiae Aflellori long^ graviitimo K^L^l-I Sc meo OO^rMO niåmi SALItIEMI l^cm/

3 ffggllfcerc qvatn vellem meritorum magnft tuorum WUM lllll&s I>?umin2! Nfscenas, jura colens _3> p_%zul t> ~,.. j " hemidosr Sed mea pertenuis tenues tuba reddcre cantus Vix vsiet, <,3nc lclf, plus tis ello räliciq. Debiiis idcirco veluci gladiator arcnå, Non leve dilneili; cum inovet artis opusj, 3i vali^iz nenvez.t jacaiari viribus baljan» Exjguo cautas inftruit enfe manus. rlaud fecus ecce ruos cgo cantaturus honoresi Hoc Jantum dicn : Ti Decor omn!s adelb,. Ivod mibi vena n?.gattua färdat mcl^ca virtus, Nominis ad laudcs utar honore Tui. effet Plomeei Ili3s ex.iguo tegmine claufii nucis 5 Ac mage lic mirum qv.nd incli compages liy» Vifa fuit pridem res mira, czvud noruln». Tota vi?,o dnko. Tu eiocumen dederis. Ipfemet ac veluti coitjifti laude Camoenas» Pibi cnc cor^i quisquis amat ftudia. Magnificas ideokiagn! Favitoris Zd Zcdes l^on dubitat, vuieu fupplice, ferre pede:jj' Chactulanunc prsfens, uc confpiciarur Lc till Sereno vultu. Sufcipe Apollc» rcilo: ^> «u ccepifti, lic pir»^ avcre, PZcrnnc^ lro^vc fa!ut»tua vot2 ferenda DEO, Noßiiiss; Tu.* Disnit: Submif-. tultt»r. L. HUBA.

4 Admodum VIRO ReVerendo at% frtcurijfimoy.^l. DAVIDI LVNN/ LingvarumOrientaliumjininclyto, y vod heic Abox efl: > Mufarutn Palladio, Profeflori celeberrimo, Conliftorii Afleflori gravilltmo, uc anno pr^terjto,li.t6ic»riacademiz3 IVlaZniKco,- ica pr^lenri) facultatis? hilofophicce Decano fpecftatiffinio, beni^nilllmq) Prasceptori tidelilllmo, omnt reverentiaaternum colendo profeqvendo-

5 ^li?avifum dicunt infignem laude Plato» MM... nem' C * ä<ö Tempote «zvod vixit Socratis inge» nui. Induo fic hilaresjgaudenti peflore, vulcus Ipfemet Aufpicio, qvod licuit, plncido, Vifere PaJladium dum lcandis pulpit» Phoebi, Ärtibus inftruflum d»hk animos Juvenum. Quosnumerari ioter licuit mihi tcmpore ab il!», Nunc tua cura mei pectora eifcruciat ; Sedulus inftillas Monitor prarcepta verenda Ec pergis Nudiis mitis adelle meis. Profpicts Afliduus tribuet <^vis viflus opimos. Pulvere pro pretium qvis dabit Aonin; GraniJia pteeterea prarftas benefafta Patrone! Confilio c«pi fortior efle Tuo. <2yH ii cuniia velim dignis cxtendere vcrbis, litat ett operis longa futura mei. Qvid Tibi Marcenas tanto pro munere pendami Pro meritis tands quid tribuifie queam i Me debere Tibi fateor, femperqve fatebor, Dum mea vitalis Spiritus ofla reget. Fac Tua mi radians Lc adbuc tit Magne ProfelTor! <3latia ', Solamen Pra:fidiumqve rneul». AMPt; Vesi: Rev: Humilinrm clierri. L. Ov.

6 Vt eti.am VG^iZ,. Viri Confrtit. Pl: ROrercndi at fpeßat:. JJn. 5Vr N O BER G «1 A N/' Dicnfterii Junecppenfis A6ttt3rie di; gniflime v benefafior qvpyis.hon.oris genere prysegvenäe. Dn. CHRISTOPHERE-SUN- DEN!, tnginfirom LcGcetar vigilannffime, fautoriugirer cylen^q. Dn. NICOLAE CK3M2323/ In KumbliNge Paftor fideiiffime, W- t2tem hpnorande. ABRABAME JUSLENI Pn. OlttCfOenfutni P2stor meritiftime, per qvinqvennium frrme benefa&cr propenfe, fummi, asfiimande. D löntzon Strandberg/ civis lunecnpenl^ sc Mercafor perinduftrie, itmice dile-dte. Vobis inqvrmt hcce hvidenfe exer.t.ltiuyn. be> n-fuiorum. rajbi pnflitorum haud imanimum rneutn </e,/^^,»ze^>a^. F"^^i««ttitut. rjffctvfifime offere. E. R.

7 «J ' Vißo fuvenl Politierts literatur* Murum<j s cultu esrornafijf. Dn. ERIC O 0Ut2)51/ De S E NS Ii ih Ge.') ek e, Solettér difqvircnri, Commiltti öc Åmico perpetim aliiando: StduUtas^Vtrtut efl ifvtecompletjiiur ämnes virtutes reliqvas; accurattf/tma, cfioa p^hcoh/.^iclroni. Mam re^rclnndi NON debet, fuerit fi tempemva fubinde. Artis cujusvis celebris, ceu inlbntia, M^er Audit; lic pu!c^r-r Doårinffi, jgnavia tprpi s: langvor mollis, vocitatur dira Noyerca. Torpet enimingenium juvenu,cumdefidtö* "*. focordemqve trafjunr vita-m ; <res!ciuntur in?^ti muneribus magpis obeundis; dtxtcrtai i^i ledula^ cun&a czpir, rimatur Zc auribus ba >' i'. tliltäm dtjjjictle eft,qt><eret!do'qyin qvetit tutii inveftigari; cjarus Comcedus ut infit. la:cce probépenfas,inefiiori qvoqi mente l coc>«fvavis ERICE, cuiz, opera vigil^-, iabore (niz indulgcns llodits; qvorqlli le fruito«arnoenus exerit oflcndkqye fatisjqvod du^m^ia tra&aå ardua,de Phyficis, qveisi altercantur acerbé, <^zo pede ccepifti^ non intermitrito porro pergere, ca.leftis,tantis, favör, aufibusadf. t? L.Af^a. qvamvis fejiwato gmtsbar SIMON THsPO/ Mec,& tog. Prof. Ord. P.P.

8 In DifTertationem-p Bkl^BjLU3, Eximii (f Politijffimi Ju\>mi& Ott. Erici RUDA/ Amici dile&i. S&B&fihl* ifi lenf tsip us tyt penctyalia cenftnt^ &>ycis rjondum i/?o^«m e/s Vuma nota fides jola mente t>l dtndis. Delufa /e«/si mente fluf>zfc\t wers. Nt [evfus cbudttsin Feftinato lioc epigramtnate ludebat -. TÖRST. RUDS6N.

9 I. N. I mmnipotens fhcido qvi Nutnine cunßa giibernas Cor, mentemqvt manum, Tt*,rege, Cbri* fle, meam-». PROOEMIUM. i^x^legans fané monitum edidir jähwj^g sroicorum ille Coriphseus W!^^^ Epiäetus, dum tn hasc no- (iåmwmmiff tatu digniflima prorupit_, veroa : t<p ««ar» tw ii/v^ct^intfjuy^ v\ "«" av Tm^ovjttiv, Cj fwfäxtihmt luijuvyczitnkeytrtv i^!<l>, Ench:cap.B. Qvod dum an* te oculos pono, Academteum hocce_» exercitium de Facultate Cognofcente jftve Senfu conlcriptnrus, totus horreo,! Tepidoque. Er licet haud dtiineor huic Materiae mafnam inelle pulcritudinero^ qvippé qvx maximé ad i!!ud Chilonis yväit 0?«!/?^ facit > qvo nthtl pulcrius, nthil nobilius, nihilqve praeftantius duxere Baniores; dioculrarem tamen e- ruendae veritatis,inter toc fententiarunt dtvortia,latitantis, mvenio maximairu. Sic eli Avs-y.oh.ct -m K-xhtx, Rebus pulcer- A nmi

10 2^2.«rimis fummam propolutt Natura diffi, cultatem. Eli qvidem. nunqvam fatis damnandu vefperafcentis hujus raundi cacoethes, qvod qvicqvid ltbi qvis propofuerit, qvo ingenium acuat Lc lapientise litet, id ftatim deriftone excipiatur,ve!uti alibi etiam latus eft prius no» minatus fapientias prolundioris Auftor: pir\ctncp!cc( i^-i^vfjnng : 7ia^i^Kev<x,trt kvri. Set af Kt_fm24&a_ j-*i<ri[aiii(&>, äg KtXTwpcoKr/. n^t&tfcov rra woti.äxt, äg éexfjuv Ut tx(pv<v < <- Verum enim* >./n<^il» v^fiv et7zihr\q,\vst. vero prour virtutis ett, &difficiuaqvasvis obvia,&calumnias undiqvaqve circumvolantes defpedlui habere; ifa jusini Pra?ceptorum meorum asternis laudibus celebrandorum, morem geram_j operam daturus eö ingenii mei nervum extendendi, ut qvod in håc materia de Senlu, veritati vel confonumvel dihonum invenero, id pollice tangam, 2^ deniqve qvod veriffimum fenlero, pro fvaviffimo retineam. 5i verö nonriulla in anteceltum de Anima Senfitiva alleruexo, id mihij ac 5 p.mfietint «<5 ä,^

11 B5 *»B^ si committerem, ne impu» tet leclor benevolus, eft qvod^öffici* oetssime iplum rogatum velim. Sit itaqva_» THESI RIMJ. A Nima Sensitiva eft forma animalium qvå sunt, objecta fenfibilia cognoicunf, ialutaria appetnnt öc loco moventur. Notanter dicicur qvod A» nima Sensitiva eft forma animalium, il^ la enira animali das *» efte ; Animal definimr qvod sit corpus animatum fen- Genus (id vocant Schoiaftici,coriceptum convenkntise lsu materiale-} corpus animatum eft, fecundura qvod» planta a bruto nihil diftert» qvippe qvv etiam eft corpus Animatum. Difte* rentiam autem vel conceptum dilconvenientias seu formaie^ vocant, conftituit "anicurn hoc vocabuktm Sentiens, qvo planta omnimodo caret. Sentiens itaqve forma-m innuit animalis, qvamvis non fpeciftcam, gaudet enim unaqygeqve fpecies animalis stia forma fpeciftca; Sic Ijpeeis diverla anima. eft A 2 in

12 6 4 S in leone, in cane &in eqvo. Dicen. dum itaqve qvod Anima Senfitiva non dicit formamqvandamunamphyficam, led tantum dtc't qvendam conceptum generalem& communem,lubqvocontinenturvarii gradusdiverlarum formarli fpecificaru. Animal dividitur in homine öc brutum, K fic etiam homini competit AnimaSenfitiva, non vero ut dttri elfe homini, id enim pr^ftat anima rationalis. Sed excipiat qvis ; Si anima rationalis praftat id qvod anima Senfitiva, non opus fit adfcribere homini animam fensitivam, at verum prius fecundum Canonem Anthropologorum, ergo pofterius, Refpondemus diftingvendo inter rem öc conceptum, leu inter conceptum Obje&ivum conceptum formalem, cummetaphyficis; fecundum prius, anima eft una öc qvi* dem fimpliciffimum in fuo genere ens, qvå vero pofterius, aliter concipimus vegetativam, aliter fenfitivam, aliter deniqve rationalem. Amma emm humana qvatenus dat efte, dicitur forma: Qva*

13 ee 5 S Qvatenus vegetare, vocatur anima vegetativa, qvatenus fentire, fenfitiva, qvatenus intelllgere, rarionalis, unum tamen stmplex.ut modo dixi, eft ens. Brutis animam Senfitivam feu principium aliqvod fentiendi,derogare nemiitem futffe fpero. An vero iftud principium vel materiale vel fpirituale vel media? naturs fit? dubitatio vexariqye- -2t maxima. Sed ut cognitio hu^u^ qvseftionis ad illuftrandam fubftratam materiam fummopere conducit, vanomm de hac fententias enumerare non abs re erit_,. THESIS 55171/^VO^. ANimam brutorum non efle Spiritum, patet ex omnibus Spiritus affeåionibus, tam mediatis qvam immediatis, qvas qvi fcire cupit a- deat Pneumaticos de hifce fatis fule agentes. Argumentantur ex håc occafione nonnulli, tali modo : Qvicqvid eft, eft vel dorpus vel Spiritus, Ånima brutorum fecundum noftram fententiam non eft Spiritus proprie Kc A? di-

14 6 diclus,ergocorpus erit. ItocArgumet,. to pucant affersibiieiu nro pm-5 materi, ahtatefbrmaebrutorumfibiconftaretsecl vt propofitio m.itor non vere jormm.i eft, fic ctiarn minorem l^balcere necet. fum erit. Et cum.inrerrogamus.- ac!» verfarios noitros ex qvo alpeämiltsuu, jus mundi olemento fit cc?mpofita ior, ma brutorum. Refppndent ex ignea feu ab altc^-o igni cognatc.qvod etiam innuere voluifcartefius, Thim ailerit, Calorem, continuum qvamdiuvivimus inefte. cordibus. noftns, qvi lpecies e^ ignis, qvem langvis venarum nutrit öi hunc ignem elfe principium corporale omnium motuum noft-rorum, in Pall: An: Ari.' B. Seqvtttus,procul dm hio, VemQcritum qvi eam ignem atqve calorem cenfuit elle. Pro håcsententiahercuieis, ut pu&runt, Argumen< kis dimtcavere, pra:rer caueros multosj Gaflt ndus, Fabry, Milliz. l-locettam tcli^rur Du. I^cime^ in Tom 2< Dej dorp: Anuv. Gap. i.. 3. übi fic difpu* tat. (^o.d ii ifta.p.oni?tmum, qvee isi 1 turans

15 Wam ignis aut flamma; efticiunt» it^ Bruti anitnam contuleris, non»grö fortaffis in eam fententiam ibis, Bruti animam aut ignem efle, aut ab eo non multum diffidere. Nam ilhus aftus, lsu vita iugi motu vcrfatur ; qvi übi defierit, ftatim anima fentiens mftar fiamhks extin^virur. UXc tlie. willifius, tefte du llzmel, dixit ämmam illam brutornm ex eadem materia cum corpore Organico efle produgam; fic mmen ut atiuofis conftet particulis, <zvee paulatim e craffiore materia emer- Igunt, unå coeunt, ut diett, duetus fibi aptant idoness öc hypoftafin habent_- s>.'u texturam ad preefcriptum formn Archetypa* efformatäm. Eandem fere viam infiftit Joh. Henric. Svicerus in comp: Phyf: Arift. Cart:. fci. Stc allerens. Habentqvidemßruta animam fed talem,qvn nihil aliud eft, qvam_* Sangvinis (übrilior &defoecatior portio, adeo, ut vita, mctus 6c lenlus, ab ilia^, Ifola dependeant. Probatqve bctnc tu- «m Sententiam ex Di&o, Oeuc: v- 2;. übi,

16 8 vbi, dieitur cujusqve carnis animani fangvinem e^us elte : Sed non dum i- vit probarum, num hoc proprié <3c formaliter fit di<3lim? vr&s<p»%us 7,7? «>» 3Ww3ij '// S~sttx? p(p>i 2>lg,t\epeTci>, ngt ä$ kxxeiv ivvtzvjeu tu.stzta/qu.a.tjpei txg ho-yu^ l^t elegantertheodoretus loqvitur, fcriptura dextré explicanda eft, ne fronti* bus adverfis fententiae illius concur* ränt. CalviniftaPilcator involum: Difput. p tefte Balthafaro Meifn; expltcat di&um illud hoc modo qvod in vocabulo (anima) fit Metonymia_j Adjunåi profubjedto, öc notatur itdes, vel vehiculum animas, qvke exphcatio convenit cum diélo. Lev. 17. v. ii. A- nima cujusqve carnis in fangvine eft. Huic expiicationi ut optimae calculum fuum adjicit Conradus Dietericus in Antiqvit Bibi: mihi plig: 62. dicendo:> nima non formaliter &in Je confiderata^ di* titur fangvk, fédfigttrate (ffecttndum q\>id, cpvta Jang\>is eft inftrumentum proprittm a- nimtt. in qt>o anima eft non qvidem per inform&titmcm fed opemtionem. Recenfitis fic Sen-

17 #9$ varioru.n poftnlat inftituti fententiis ratio ut etiam noftram fubiungamus. Statuimus itaque nos pr^ter materiem ejusque modiiicationem öc variam organorum difpofitionem, hoe eft praetercorpus, qvodnobis cum brutj&comraune eft, aliud aliqvod efte principi- UM operationum iftarum, qva^ faris f hobiles oftendunt animalia bruta. Materia enim feipfam informare sc determinare neqvit,il!a enim femper habe» tur principium non aflivum led pal-- fivutn, qyo videlicet anima utifurl» ut inftrumento. Sed excipiunt Adiverfarii fe non poile concipere qvale iftud erit principium, öi. fic argumen-.tan tur, qvod clare öc -diftin&é percipere non poilunt, id nec in rerum.natura datur, at Änimam brutorum diftinäé Le clare percipere non polluntlj» Ergp. Contirentur enim DEUM nihil creaffe, qvod non diftin&é perci-.perent, feqventes Antefignanum fuura Cartefium, qvas fic in Medit. fua 6,.olilputat.',^'«/l dttbittm e/? quin DELIS fit eapax ea omnia ejficiendi, qu<e ego fic peref* H pi*

18 4 10 z^ pfeiidi fum capax; nihilque unquam ab ee fitri non puffc judicavi, nifipropterboc,quod illttd <«me H/?/^Ke percipi repugnaret. Sed Refp: a noftro concipiendi modo ad rem denegandam non valet confeqventia. Qyot 6c qvanta funt qva? ignoramus, adeö ut reäle dixerit Philolophus: Maxima qva^lcimus funt minima eorum, qvae ignoramus. Non inqvam ablurdum eft dicere OElll^l creaflej ut etiam fecit, fubftantiam aliam medise inter Spiritum (qvalis nofter eft, ) 6c mareriam, naturae, hoc eft, Spiritum ignobiliorem anima noftrå rationali; prout de hoc elegantiffimé difterit Admodum Pvever: 6c Prseclarifl; nofter Prof: Dn. David Lund/ in Difputatione fua de torma Subftantiali pro gradu Magifterii Art: 2. I'hef 9. Qvas ficut conctnné lunt diéta ita etiam hic ea apponere lubet. Nunt, inqvit,- Si ex- occdfrönt jpeciatiat </k/?>«e»i/<e, brutortim O^«- -?rm inanimatarutn aliarum formx adfirma e.«l «eh.hw obtinere natttram inter Spirituts pccepto VQcabulo in (igtttficathne propria {tf ftldh*

19 ee n S waleriam, ita ut k natura cr>gitatiy> fett au lelleßualii Sabftanti* tam propeabfint, quam habent cum illa in operatirmibus &proprteta* tihus fuis congruentiam, hoc esl ; diffenm% åb. ca, per mteueclum ö" Voluntatetn, qu>rum nih.il in Je contlnent. Qgtäieniunt ir s> iutn Spirit/i, cjii.rf rumfeens cjiiam ille, p,y. sxtenftonem pr.rfentix adfint. fuis curporibusi eaquc in^m^^c^jjnetrenl^ Quo etiam ut. difcriwine. rnanrfcflfffimo, ärfcernuntur a materia, cu.ius inrloli talis informatio ac penetratio penitus repugnat, nifi medium hoc öret rerum. matmalium ($"imwalerialium % vacui abfardum quocjue in fiirtnis admttteretur. Patent ifta ixpendenti altius angelic<e natur<e rattonem, c/bomodo t5 ipfa infinitits parafangis di-urna natura inferior, anima rjtiotjue humanafuperior, qbaft'medium^. inter hos fyirituales efflntias inftnuat. Huc- UBqvc ille. Videmus pra^rerea non fine magna admirarione muitoties caees 6c urfos apté faltare, eqvos qvoque 26 mandatumdomini fui genua procumbentes conrcenfum admittere, A. vlurh, talia. Dices : Bruta b2?c ex confvetudi- B 2 lie

20 # zi # ne -qvadain iacere, Refp. interrogando qvomodo materia nuda, ciiius naturs dicunt animam brutorum efte adverfaru, qvomodo illa, inqvam, capax effe poftit confvetudinis alicujus. d^am figqvamdiu viverem corpns aliqvod folåconftans materia moverem, nun«.< qvam fe corpus illud ab interno aliqvo principio moveret, E.g. Si ferrum vel aliqvod ferro aut aliå materia confeéfcum moverem ea intentione ut alve- fieret artibus vel aliis motibus, totam fane vitam confummeremanteqvaafvefieret, veluti id etiam eleganter,teftatur v. Prof: ElpwK in difp: Oe Afttone corporum Spiritali «, 19. 'Et ut fpero extra dubitationis aleam_» jam pofitum effe, formam brutorum efle naruras medtw inter corpus oc A- nimam rationalem, propius ad noftrum fcopum progredi necellum duco. THESJS TERTIA. Hifce ita prselibatis materiei fubftra-.«^»t^ non parum lucis, ut fentio, ceneraturis, proxime de facukate- cogno- fcen-

21 fcente m dicamus, poftulat ordo naturs, 6c qvidem primis de \oc\s facultatis iptih^h^he finiftré accepto vocabulo, vel nos metipfos vel alios in devia ducamus. Facultatis vocabulum Tw^^/llp eft, fumiter interdum pro quovis collegio ; Sic dicitur facultas Philofophica, Medica, Juridica? 6c Theologica ; nunc pro facilitate agendarum rerum feu id interpretatur Feftus, iterum pro gratia ut Terentius, dii date /^l.«^e^_i obfecro 6^5 p.inrmdi. And: Act: f. Scen: lv. Mox pro abundantia vel copia,co3- far lib: i» de B. G. cap.?8. Nam^ omnium rcrum, quaad belhim ufui erant,fummti e^i in oppfdo facultm; demum pro qvalitate, qvce in anima lenfitiva eft, 6c ex eadem emanat, ut animal iftius beneficio edat aktones. Facultas hsc tri» plex eft, cognofcens, appetens 6c loco» movens. Nos autem in prselentia priorem,cognofcentem fcilicet abappetente 6c locomovente diftin&am, confideramus. Vocabulum Cognitio, qvibus po. ttffimurn modis accipitur etiam hic in. B ; digi.

22 S«4B digitare confultum puto. Sumkiir qvidem tripliciter, i. naturaliter, a, lenlualiter, 3. ra.tiopauter. Ceu idem dicit SperJing in luft: Phyf: l.ib: i, c^p: 6. Q^ 2. Naturalits eft, cum finis fub ratione boni cognofcitur å natura aut fcrma fine fenfu, fine intelle&u» lic AraneN norunt, qvcmodo formanda tela, 6c qvonam in loco; Formicae qva; nunquam fenlére hyemcm, ne hyeme fame pereant, grana colligunt a^ftate. Senfualis eft, cum Knis fub ratione boni cognofcitur, å naturafeu forma per fenfus: fic canis panern cognofcit 6c a baculo aut lapide difcernit. Inulls- K«^/i/ five rationalis eft, cum nop folt;m finis fub ratione boni cognofcitur, fe^ etiam proporrio 6c habitudo medtonisn ad obtinendum illlnn ponderatur a n^tmra leu forma per intelle- 6tuw Sic finem (pognoicit dux belli6c de mediis qvibus eura obtinere qveat maturé deiiberat. PrimQM 6c ultimam cognitionis acceptioneai nps hic intelkctani nolumus, contenti media, qvå

23 $'tff qva, animalia, qvsé fibi bona fint,appetunt, 6c hane nihil aliud qvctm ipfttm fenfum elfe ibimus probatum_,; THESIS H^^/!^. T/Aria? facukates anima? diiudicantur ' ex earundem aélibus, Anima rationalis judicat inter verum 6c fallum, difcernit bonum 6c malum. Hi adtus cumlanimll attribuuntur, neceflum eric ei adlcribere qvahtates mediantihu? qvibus, fuas exerceat operationes» gt licet haud diffireor o.mnes anima: Operationes ab ipfa profluere, non tamen ab ea ut å principio immediato profluunf» Nam ruilit Sabflantia c^<'<l/h, <.-e^ fonat canon Phiiofophorum, e^ />/,«e.. diatum fttarum aßinnum principium. Intelligit anima fed non nifi per intelleflum, vult led non nifi per voluntatem. Num autem hn facultates reahrer ab anima diftingvantur? noftri nunc non eft initituti diilerere» Sit nutfåty affirmatuni tarnen >^ c^ ezf realiter differre, & fic qvidetn accidentia å ino lub»

24 Si6S subjecto ; ut ehechis a caufa efficiente. Naturalia enim agentia. per naturales potentias determinantur ad naturaies akiones- SperhAnthropsSynPp: Caput 2. (^z. Et qvemadmodum ani. m^ rationali hand immerito fuas adfcripfimus facultates ; fic non minc. ri jure fenfitivse luas imputamus, per qvas fuas exerit operationes. Per facukatem cognofcentem, cognofcit, per appecitivam, appetit,per locomoventem, locomovetur. Eft itap facukatis- cognofcentis proprium fentire, fentire autem qvid nifi cognofcere, cognitione vero fumptautfuperius diximus, Unumadeo 6c idem ftatuimus facultatem cognofcentem se fenfttm, 6c id qvidem hoc argumentoiqvascunque res unam 6c e«andem agnofcunt definitionem", easdera etiam elfe unum 6c idem neceitum e< rit : fubfumo de facultate cognofcente 6c fenfu. Ergö. verum eft prius, poftertus fic probatur. Defcribitur senfus, qvod fit facukas,- qva animäl certo corporis organo objeåum fenfilc^ per

25 fter fpecies recipit ac dijudicat. _Enrt cultas cognofcens eft, qva animal obje<ftum fenlile per fpecies ad fe delatas organo certo recipit ac dijudicat_j. THESIS H^/.VT'^ jam Facukatis Cognofcentts, POfitam lf Definitionem fub examen vocare_* proximum noftrum erit opus. Et attendendum fe nobis primum fiftit vocabulum illud animal, cui diximus faeultatem hanc inefle. Divifimus animal fuperius in Hominem 6c Brutum, priori qvod competant fenfus nemo unqvam negavit, de pofteriori verö difcurfus eft maximé controverfus. Qvidam enim jufto laticrem cognitionc-m eis attribuere,ut Anaxagoras,qvi brutis intelledtum dicavit, tefte ipfo A- riftoteie, dicens: &> «^<7il> C-mg^Hv i<kv «7? oooi;» nejtj, ngjj txmfnng^ tfgj nula; n&i ct2>/«,^?zf«<f, in omnibus inteileflum elfe animalibus 6c magnis 6c parvis 6c honorabilibns 6c inhonorabilibus. Eandem infiftit viam Porphyrius, qvi ex C men*

26 6,8.4 mente Pythagoricorum 7maav t /^"»? fxiti<nv ctis-trjpzaig agjf ftnifttfi h<orytk<r]v contendit: fed ut ratio perfeda proprium hominis bonum eft: ctetera illi cum a>» mmaltbus iatis communia funt,ut fcribit fuhtiiiffimus Seneca Ep. 76. Sic etiam hanc eorum fentendam meritö impro- Ibamus, Qyidamomnemcognitionem fenfualem iilis derogant,eapropterqvod cognitio confcientiam ifhediatä perceptionis includat: dicunt etiam qvodsacra Scriptura Bruta vocat, lua. «^,^, -viventia ratione deftituta: fed ur hi diftingvunt inter cognitionem lenfualem & intelieéhtalem ita qvå pofteriorem acceptionem cognitionis, totum ipfis concedimus argumentum, qvod fcilicet bruta funt (ux, «^ >«)qva vero priorem cogncfcendi modum ipfis adverfamur. Inftantautem dicentes,brutis fenfualem cognitionem neqvaqvam inefte, conferendo fenfum illorum cum lenfu homirium» Tres, inqviunc, reqviruntur «to lenfum gradus. Primus,eft motus organi corporei, nervorum6c fpirituum ani^

27 #19 *» animalinm ab obieäoinchoatus,faltem in fenfibus excernis, 6c in glandula pineali, qvas a fpiritibus varie inclina» tur, termmatus; et KgurV ac fttus mutatio ex illo motu procedens. Secundus, 6<. hancglandulae pinealis inclinati». onem fubfeqvens perceptio mentis, ob^ jeöorum vartetatem ex mptus varielace dignoicenns. Deniqve te-mus gradas continet illa indicia, qvte perceptionem mentis excipiunt. Pnmum fzl. tern graäum dnms competere aiunf, duos antem pofteriores denegant, lo«lura fenfibus externis non vero interois ea gaudere affecentes, qvod etiam facit DeLaForge; p 16. dum dicit,fi verum fie bruta habere aliqvem (enfum aut aliqvam perceptionem interiorem, ahaflione objeétorum exteriorum luper organafenluum eorum excitatam^. 6cli omnesfuasacfrones inftituanc cum animo ita faciendi de-monftrent rationes. necefle efle, ut principium iftius perceptionis ac propofiti fit fpirityak, id^ IMtzMzfi ita effetqvod nosnoncredimus, t*»* in-

28 i?3 2,(3 «3 inqvit,mmiméföret injuriofumhomini. Sed ut plerumque mentionem facit cognitionis illius diftinös?, qva? rationis laltem eftt.<ftus, concedimus ut etiam antea fecimus, bruta non pofle cognofcere. Dixit prsecerea bruta non pofle cognofcere, qvia ipforum forma non de fpiritu partieipat fed faltem de corpore 6c in fubftantias corporeas nulla cadit cognitio. Sed qvalis anima brutorum fit id tufius pofitum eft in Thefi fecunda, unde etiam in illam cadet cognitio, licet non perfe&a auc diftin&a, fufficere namque poteft confufa. Nam dixit DeLaForge in flibftantias materiales non cadere eognitionem, innuens eam,fcilicet eognitionem,ineflefpiritualibus.ad hascadverfarii,nos temeritatis accufant, ob hane noftram aflertionem, 6c dicunt, non fine temeritate beftiis a- liquam eognitionem tribui pofle, qvamdiu non obfervari poteft easeflecapaces inftituendi figna, qux nobis exhibeant 6c fignificent ipfarumcognitiones,figna at^

29 <*" tmw ftj* 21 C* -^» autem h^c dicunt effe : Si in cane fit aliqvod cognitionis principium, verifimile eft eum etiam habere debe-re facultatem id manifeftandi; idautem lentmnt eum facere non pofle nifi loqvendo,6c qvialoqvela nonineft bretis,ergo nec cognitio aiiqua illis adfcribi poteft. Sed qv3.!is fit hz3c affertio qvivis poteft facilé videre. Qyis unqvam denegare poteft muw cognitionem,quamvis eam ioqvendo non poteft manifeftare. Et fi ex fignis valeretjudicare^praefentiam cognitionis, qvis iret inficias canem mamieftäre poffe le eognitionem habere heri, vel advense eujnsdam, priorem qvoniam blando excipit afpeflu, pofteriori vero minitantes oculos,mordacesdentes, 6c rabiemhorridara monftrar. Qyi primis, ut ajunt, labiis guftavit Hiftoriam Animalium, invenit qvan* tum pneftat folertia illorum, oftendendo (cilicet qvem vel odio vel amore profeqvuntur: videarur HiftoriaFrSnzii de llrfis 6c Lecnibus. Qvid igitur (^ ; cogni-

30 U- 2.^ <>dkar? quod hrutis non aftribuamus eognitionem, eum noftrw buic fencentias jpfe etiam facras pandekw affenfiun-. tur. Sic loqvitur Spir. San. per Elai. in cap. l. v.;. Taurus cognofcit Dominum fuum, 6c AfinusDomini lui prseiepe, Ilrael hocnefcitscpopulusme-. us hoc neque intelligit. Sedut in omni bus contrarii funt nonnulli, fic etiam o- Jtnnia Icca qua? adhiberi folent,aiio fenfu expltcant, qvam explicari deberenf* Nt dicunt bruta fakem naturali inftin- «3u pofteftbre? fttos dignolcere, 6c non fenfu;fedfi naturali inftinftu poflefloves fuos eognofcerent, tunc omnes uc luos legitimos agnofcerent, Natura e- siimnon determinataeft ad unttm. lubetprasterea Sacra Scriptura Proverbu, 32v. 10. ut mifereamur brutorum, id^ ideo, qvia vitam 6c fenfus habent. Infuper fi non haberent bruta per qvod fubftantialiter in efle luo conftitueren- Mr, nulla inter ea Lc arboresvel lapides eftet* differeritiasl qvippe ejusdemetiam,. GX cjyacvor elemenfis 6c tnbus principiis,

31 O 2$ O jpiis chymicis, mixtionis lunr pzrtioi" pes. Hi ociolnimi jacent, ea autem tot nobiles edunt operztwnel^ tor prlv fe ferunt infignia, ut eis animam frhrientem five facultatem cognofcentem denegare, eflet brutum denegare j ezp animal å non aniraali diftmgvitur uc noxia vitare, faiutaria proleqvi poffir, Arif&hb* 2, de An. cap: i.ceuidemverfu elegant: pinxit Koratius. Epift; i. 16. Cautus enim metnitfweam lupirs, accipi* i»/^cköl laqveos, O^ terqtte s^/-/^w 'milvias éarnnm. I'ollent ergo judicip fenfifivo, qvo B iiimam,libi^vea!iqvld elle conveniens cohigunt bruta, non per Mh^-rpM» seck beneficio mernoriae lenlirivx, fzöta C" nim objeéti externi in anima beliiarum imprefiione, ad varias cerebri partes impelluntur fpiritus, qvi si inveniunc lpeciem fpeciei delars limilem, inmemoria anirnantis, hs ientem,exciraram phantafix nna cum lpeciebus connexis obiiciunt,unde Kc ur ex memona i\\a* rum

32 '0 14 # rum qvae aliqvando ienfit vel didicit beftia, 6c fpecierurn tam recens receptarum,qvam qvidem jam imprefta«rum, jarn autem excitatarum, conjunctione 6c concurfu eadem couigat, qvh olim jam fenfu percepit. Joh. Joach. Zentgravius jur: Nat: Art: Et fic, favore DEI, evi&a facultate cognofcente brutorum, dicimus omnes ienfus ex eeqvo animalibus convenire, qvatenus fcil: fenfus fumuntur pro potentiis primis fentiendi. Notanda_, diftin<ftio potentise in primam 6c fecundam : Potentia prima, alicujus rei Le ad altqvem aätum, vocatur aiiqva potentia ; qvatenus in fe 6c abfojute confideratur, 6c fine refpeäu ad reqvifita 6c circumftantias, qvn fupponuntur, fi iila veiitinaéktm traduci;fic, exempli gratia, potentia videndi prima dicitnr etiam ca?co inefte, qvia ibi nullus habetur refpeäus ad organum: fed abloiute fermo eft de potentia videndi} qvatenus eft facuitatis fenfitiva?. Secunda poteft vocari aliqva potentia^, qva-

33 'qvatenus refpeåus fimu! habeturad reqvifita 65. circumftantias, Lc fic potentia videndi cceco non eft attribuenda organo deftitutö. Ratio eft: qvia hoc modo fumti fenlus a parte rei funt idem cum ipfa anima fentiente.gotfridt L.apftius in regulis Phyficis. 'IHESIS.s^^^^ ÄUspiceDuceqveDEO pedem okerf» uspromovebimusjoftenfuri qvot ad perfeäam fenfationem reqviri debent: Sic tamen ut pra:primis fententias Adverfariorum dedue^mus, 6c noftram ultimo fubiungamus. Illi velutt iortiter pro carentia animln senfitiva in brutc» difpurant, fic etiam numerum reqvifi* torum fenfuum diminuere fatagunt_*» Dicunt Tria reqviri», i. Organum. 2. Objecium, 5. Applicationem organi ob» ZeÄi ad organum 6c hinc fubfeqventem commononem,feuglandulaj pinealis inclrnatione» Prascipuu autem 6c fumme neceftarium reqvififum confulto omittunt, quodprincipium 6c fundamentum O ett

34 26 eft omnium caterorum reqvifitorum, nempe animam fenfitivam, quarrl, in totum deftruere fummopere conantur, dicentes folos fpintus animales fenfionis principium efte, 6c ita qvidem ut eorum rnateria fit primum fubjeäum 6c organum fentiendi, qvalitatum in iis vivaciffimarum mixturarn primam caularn 6coriginem6cin utrisqve conjun<ftifitme confiftere o- mnes apprehenfionespbantafix. Prsterea dicunt, omnes fenlus, pepdere ä nervis,qvi funt inftar tenuium filamem torum, aut inftar parvorum tuborurru qvi ex cerebro oriuntur, 6c continent^ ipfum cerebrum,certum qvendam aérem ac ventum fubtihflimum,qvi fpirituum animalium nomine exprimitur, qvibus folis ut principio primario fenlum adfcribunt. Sed qvam cblcura ha-c opinio fit, inde videre poftumus, quod corpus corpus informare neqvir, nec materia materiei principium quo efie poteft. Dum difputant de fenfu multa de glandula pineali producunt, quam

35 B 27 se quam Regium Thronum, in quo ledetz anima,appel!arenon verentur,6c dicunt ißamfitam efle in medio fubftantis cerebri 6c ifa (nfpenfam fupra canalem, per qvem fpiritus cavitatum cerebri anteriorum comrminicationem habent cum fpiritibus pofterioris, ut minimi morusqvi in illa funt multum pollunt 3d mutandum curlum horum spirttuum, 6c reciprocé m:mm^ mutationes, väs accidunt curiui lpn-itc.um raultum in» ferviant mutandts motibns hujus glan» dul&\ Carres: Paftr An: Art: zi. Sie Regius, Medic: lib: i. cap: 12. (3!andulam hanc dicit efte fenforium commune, in eaqve fola non vero nlla alia corporis parte animam exiftere, fic e- tiam De E-, Forge, Com: ('art de 110- mine, fcribit illam prcccipnam efle fedem anima? 6c verum organum imaginanonis ac fenfus commupis, neqve ifti offieio qvicqvam ohftacn'o cile,qvod M ea, intordtun fiat gen^nnio caicuia- \\ira vtz^ il LtiZm contin^crot in lctum D2 e^iß

36 S i8 Ä ejus corpus. calculum fieret, modo pore cjus,lant^ eflent magnitudinisut fransitpm fpirituum admitterent. Additprse-. terea quod fi ha;e glandula penitus absflet 6c lopus laltem ejus fnpereflet in qvem fe exonerarq poftent arteriolse plexus choroidis, tamen illum locum nan efle nonconvenientem. fedem ani- MN, imaginationis 6c fenfus commuins. Potuiilet pari pako idem dixiffe locum cordis, illo penitus. abfentq, non minus convenientera omnium -vitalium operationum fontem efle,qva ipfum cor ft adeftet. Sed narranturhsec non vero probantur. Fiiere contra^, raulti qvi tantam dignitatem huic pinesli derogarunt, nec tanti. efte momenti dixerunt ut-ea iolium fit ZtumW 6c deinceps vita;. Euere qvi afteruer.e eani tantum efte exeremen-* trorum ce.rebri locum, ceu id procul «übio innuit Francifcus de I^e Boe Syl- \'ius indilput: 4, Thef:-3. dicens in hac ghndula humorem qvendam. elaboraxi» fed qvaiis hic fic öc in qvem ufum ie dubi-

37 -^e 19 es dubitare fatetur. Whartonus autem accuratior rei infpe&or, veluti de ec> refert Ofiander,. valde inanem de hu». jus ttfu concepit opinionem, putatqve illatn folummodo excrementitias qvasdam humiditates ö principii fpinaiis medulln cruribus eucere. Atqve lic facile labi poteft Adverfariorum nobiliftimum fenfus reqvifitum, cum de giandula håc pineali nil nifi per meras. eonjeäuras, ftacui poteft. (^yin iroo, fuere etiam illi, qvi de exiftentia hujus glandulae pineaiis dubia moverunt di-» ficifia» R.efert, tefte Ofiandro, Theodorus Kerking: Spec: Anat: Obf: $a Se diflecuifte cerebrum cujusdam pueri annorum qvatvordecira, atqve in ep ne veftigium qvidem glandula; pineaiis invenilfe, qvin irao in dextro. priori cerebn ventriculo albicantem^ lapidem repertum elle pendentem. Addit qvoqve Piempius in pr&farione fe una cummultisaliismedicis innofocomio Amfteiodamenfi vidiffe in puera e.x hydrocephaio deiunc^o duram me-

38 & 50 gcm oppiecam aqvä ljmpidå ad libras qvind; qvffi adep cerebrum compreflerat^.uk vix-appareret: at nttllibi vifa eft gianduia.pincalisycumtamen puerdum in vivis d^^eret motus 6c fenius 6c o- mnia menns munera rite obierit. Dum hicc ira funt, miror, qvomodo glandul^ hiitc tantam efficaciam inftitiiendi fenfionemaferibere ppffunt. Seå ut eftemia 6c ufus hujus glandulse nobis obfenri 6c ignoti funt, igitur etiam^ nierito glandnlam hane a noftro r movemus difcurfn, contenti hoc uno faikem principio fenffatiqnis Anima nimirum fens'>iva 6c ejns pnscipua faculfate cognotcente, h^c fenfipnis eft cau^ fa principalts, qva fublata, ceffanc animales motus, ceftm deniqve totum fenfa». tiums opus, O^od corpus fenpr, id ha-; bet sauem pärrieipztive non fecus ac mallens dici poteft agere in manu fa* hr, ceu idem feftarurscharfrius Special: PKyb hb:7, cap:i.9xn, üb» lic att: A, nima Sepfiuva t:ft^ prima & ra.dicalisi cau-

39 & i & t:auft fenfus si fenfätionis, qvo,d.enirrt corpus fentiar, hoc habet parriciparive ab anima fenfitiva» qvx vim sentien. di cornniumcat cörpori tanqvam fua; materia;. Ha-c nimirum Anima Sensitiva aémm fentiendi profert, ha;c tanqvam immanentem icerum in ferecipit, 6c unus tamen manet actus. Er dicitur fenfio qvw nihil alitid eft,qvam perceptio rei fenfibiiis, cujus modus confiftit partim irt pariendo. partim -n agendp 6c dijudicando,.fob: Adam. Ö- fiand: in Collegio Confiderationunri c. 14. Th. 1. Propferea «nu ti multa.opi- Nionum värieiate dnputäns, ati tacultas lenfniva habeat fe hic ve! aäive vel pallive. Nos aufem brevitafjs ftudiofi dicimuseam nec elfe 5 puré aöivarn nec puré paffivam, iedunam 6c eandem facultatem öc aétivam 6c palfivam diverlo verö confiderandi modo. Qvatenus fit recepno fpecl^rum dicitur paf. fio, qvatenus vero receptum ad eognitionem 6c fenfationem deductmr, nnncupa-

40 tzep I 'rupatur aäio. Non ramen duplex eft fentiendi a<ftusz.alrer agens,alter patiens, cum aåio 6c paffio unum involvant a» S.um ut lönat Canon Eogicorum: Si* cut nec duplex fenfatio, duplex vifio,duplex auditiofitjficnna aninia,una facul tateuno organo ad obje&um fuum determinato patitur se agit. Sperling: in Zool. lib. i. cap. 4. QyM. 4. Sint itaq; fecundum affertionem noftram qvatqvor reqvifita fenfationis. 1. Anima Sentiens. 2. Organum. 5. Objedum. 4. Species. De Reqvifito primo antea diximus, citera ordine appofito perpendenda veniunt. THESIS SEPTIMA. Animse ientienti ut reqvifito primano, Organum immediate feqvutu* rum fuperaddimus,fine qvo anima qvidem elfe poteft, agere tamen non pot" eft. Qyamvis anima fecundum fuam eflentiam in roto corpore praelens fit: <amen nunqvam fenfus alicujus auiftor eft, nifi übi habet organum: 6c licet cadem

41 S3SS eademanimas eflentia,qv eeftin oculo 6c aure,fiteciam inpede: tamenqviainpedeneqj videndi neqjaudiendi eft inftruraentum,in pede nec videt, necaudit, Senn.- Epit. Nat: Scient.lib: 7.cap. i.organum fentiendi eft membrum animalis, qvo objecta fenfibilia per fpeciemallata percipiuntur, ut ita fenfatio percipi poftit ab anima fentiente, Alias fenforium vocatur. definiente Scarfh Special: Phyf. lib. 7. cap. 1. Organa fenfationis funt vel communia vel propria, communia dicuntur, åqvibus omniurn, fenfuum origo derivatur, qvomodo cerebrum dicitur comune kis-ylne/w. Propria funt, qvibus peculiariter unus fenlus utitur ad percipiendas fuas fpecies fenfibiles, fic oculus eft organum propriumvilus,auris audttuc, 6cp. Hi fenfus errori non fint obnoxii, quamvis de errore eorum multa dtfputent Adverfarii. Afferuntrationes fed illas quae nullius; funt momenti ; proferunt exempla fed illa quse magis rem obfcuram quara claram reddunt. Et ne videantun^ E Sce-

42 -st 34^. - Scepticorurn imitatores diftingvunt ter fenlus veritatem ratione eftentia^ feu veritatem apparentiie, 6c veritatem cognitionis, priori modo hegare fe hon pofte afferunt veritatem fenlus, pofteriori vero modo fenfus prorfus fallaces efte autumant. RepetitNonnulla Cartefius in Medit:6. qvibus dicit se lehftl percepta vera efte putafle, anteqvam in rei eognitionem meliorem pervehiftet. Poftea vero muita experimenta, fidem illam labefa&afle ait, qvam pridem fenfibus adhibuif. Nam interdum inqvit: ea qvee rotunda vifa fuere s longinqvo, épropinqvo qvadrata ei apparuiffe, & ftatuas in faftigiis ftan res pérmagnas visas JFuiJle, O terra autem fpeäanti non magnas. Nos autem fimilia exempla ftudiofi brevitalis mifia facimus. Et ut mehus hanc eorum conceptam opinionem dilu- Zmus adhibere diftin&iones s re erit* ut qvomodo fenfus fallunc clariftime videatur. Primo itaque diftingvimus inter

43 5' n -3 ter fenlus integros 6c corruptos, priori modo nunquam fallere poftuntpofteriori vero facile error eorurn concedi poreft, utvidere eftexlclericis,qvorum o.culi fhvidius tincli 6c corrupti omnia vident ftava. 2,dift. inter id quod fit per le 6c inrer id quod fit per accidens,dum fallunt fenfus non fit hoc per fe ex nativa conditione fenluum, fed per acci-» dens ex aliquo defeöiu, qui contingit organo inefte.?. dift. inter fenfus cum pmnibus tuis reqvifitis conlideratos 6c inter illos in qvamum unum 6c altermn reqvifitum deficit, priori modo non fallunt, pofteriori autem fallada qvandoqve accidit, fed qvn non eft ex fenfuum vitio fed ex reqvifitorum qvorundam defeöu. Reqvifita autem certitudinem fenfus ' ftabilientia funt hsc. Erit i. inter fenfile 6c fenforium jufta diftantia- Übi cum exceftu diftantia eft, aut nihil aut aliter qvam eft, fenfile apparebit. z. Senfilehabebit juftam qvantiratem, guttula aqvh- non humedac iingvam, literas qvas admp- É 2 duns

44 J? 36 5 dum funt exigus,legere non poffumus. 3. Senfile habebit juftum pofitum. Nifi enim ad organum recté applicetur, sed ada-liqvam partem declinat non rec"té fenlus cognofcere qvicqvidvalet. 4. In fenfatione reqviritur jufta mora. qvzecunque in fenfus fubito incurrunt, ea accuraté non percipiuntur. 5. Necerit fenfile excellens. 6. Senforinm debet efte fecundum naturam re<fté difpofitum. 7. Senfile immediate nec erit pofitum fuper fenlorium, Xipping: Obfervatis hifcerité reqvifitisfeu regu* lis fenfus, nunquam erroris funt accufandi. Nunqvam enim circa fuum obje&um, fpeäatum non tantum fecundum rationem communem feu genericam objeifti, verum etiam fpeclatum ad modum objeöi cuiqné fenlui proprii. Qyadibet enim facultas ita eft determinata ad objecftum fuum perct* piendum,ut circa alterius facultatis ob* je<ftumverfari neqveat: fed de objeéio, paragrapho feqventi, DEO duce, difterendum erit, nunc faltem probare fuffici-

45 s 37 S ficiat fenfus non fallere. (Zvod facimus. i. DuKi dicftis facris Luc: Joh: Rorn: Si iple Chriftus provocavit ad lenfurnvilus 6c taétus, qvomodo illi erunt fallaces 6c femper vel plerumque fallent? Annon ita ad judicium provocaflet incertiffimum? Annon Apoftoli6c Thomas potuiftent excipere, provocas qvidem ad ienlum Chrifte, fed non poftumus ftdem adhifcere fenfibus, qvia flint fallaces; qvi itaque conftabit ncbis, qvod non fallamur. 2. Ratione reåa. Senlus ut perfedio qvasdam animalium a DEO däri lunt, fi illi sunt fallaces, DEfIS fallaciarum cauia 6c au<ftor eritftatuendus qvod amw» w «^«^,^ fit. Senlus fuerunt in Adamo nondum corrupto. Eum autem faltacise aut caufae alicujus fallendi in ftatu nondum nocivo ur accufemus abfit.deus preeterea indidit fenfus, ut perciperemusobje&a lenfibilia Le illis debité uteremur, qvi fi fallaces eflent, objeäa nobts non ram repradentarentur secundum intentio- E 5 nem

46 .Ze $ tf nem divinara, qvara aiiqvid- eis oppofitum..s/laneat iraque tam veros efle fenfus, qvam vera; funt res fenfibiles. Nam mens humana rei alicujus fcientiam nunqvara acqvireret nifi ejusdem ex fenfu rudimenta acciperet. Jacob. Man: Met pag: '/^^F/H' oe??^^^. C^r.jeåum eft illud,qvod fenfu percipi- A:ur; Qyalitates fcilicet fenfibiles. Subftantia: fingulares luntqvidéobje<fta ftnfuum,non veroqvatenus fubftantis, fed qvatenus qvalitatibus tunt pr^ditv fenfibilibus. Sicexempli gratia,leonon poteft videri qvatenus eft iubftanria, fed qvatenus coloratus, non poteft tangi nifi qvatenus vel ca!idus,vel frigidus6cc. fenfile autt-m duplex eft, unurn per fe, alterum per accidens. Ceu hoc dicit Arift: lib: i, de An-.cap. 6. Senfile per fe vocar, qvod allo fenfu lentiri non poteft, led per fuam propriam fpeciera apturn eft immutare" ienlum. Senfile per

47 '6 39 et per fe, eft vel cornmune vel propriam illud omnium fere ve! pluriumfenfuutn apprehenfione percipitur/cujus aie&vmi xomx qvinque pnecipué nutnerantur^ nempe magnitudo, numerus, fi^ura^, motus 6c qvies, ut fenfit Ärift: loeo nuperrimé citato. Hoc vero fcfn. proprium ad unum fenfum exremum eft determinatum, ut ab eopercipiarur, v^luti color,fonus, odör ikc. Senfile vero per accidens eft, qvod per fe fenlum pon afficit, fed alrerius, cum qvo conjundum eftj-peneficio, E.g. cumdicitur video rem duleem, puta lac, qvia_i videtur album per fe, qvod eft oculi fenfile proprium, cum dulci conjun- <Sum. Sunro jhssc de Obje&o. Deniquecum impoffibilefit,objeöa senfuum; fecundum fuam realem exiftentiamj, per fäcultatem fenfitivam recipi, neeel fum erit aliqvid interefle, qvo mt;di- -1 ante, obje&a cognofcantur. Idem nos nominavimus fpeciern de qva in Tb^ft (eqventi, erimus diäuri. THE*

48 Epicurus S4O e5 THESIS NO NA. 6c Democritus, referents DuHamel, dixerunt qvosdam effiuxus tenuiflimos e corporibus in fenfus noftros incurrere, qvi qvidem é certis ätomis ita contexuntur ut fenforii meatus fibi aptatos fubeunt : sed refpondit Du Hamel veritati incongruum efte tenuiftima qvsdam ramenta 6c velut exiles membranulas a corpore vifibili in omnes partes diftundi citra ullam corporis imminutionem. Adverlarii putant omnem fenfumcerto aliqvomotu ita contineri ut nulla qvalitas nullum fubftantiale å corpore fenfibili dimanec fed moms duntaxat ipfis organis imprimatur Sirem aliqvam videbo, neceftum erir, dicunt, interefte raateriam aliqvam inter fenfile 6c fenforium, qvx materia an fit vel Aerea 6c /Etherea per inde eft, qva; movetur deinde ab obje<fto6c motaferit nervös, feu filarnenta, qvorum extremitatesin oculo,principia autem in ipfo cerebro in

49 S4'6 Hnvenlunmr, sc cum hae extremitates moventur, necefium erir ftarim principium earundem moveri, haud fecus gvam funis, cujus uno ftne moto aker ftatim movefur. Vixpoceft intelligiqvomodo heec omnia fiant. Nam fi forte qviefceret objeéhim 6c nulio modo moveretur,ita ut Atmofph^ram iuam,non a fe mom aliqvo propelleret, qvis deniqvemoftts oculi filamenta moveret,qvo modo tunc viderem / Sed contrarium cftin propatulo) qvam primumnobis aliqvod obvenerit obje<ftum,ftatim ejus babemus eognitionem, non per motum fed per qvalitatem aliqvam, qv^e ab ob- He<fto ad fenlum emittitur, funt autem qvalitates vel reales ve! intenrionales, pofteriores hicnos intelle&as vol--mus, qvze nihil aliud funt qvam fimulacra objeclorum lenfibilium 6c vocantur_* fpecies, qvx emanant å ftto principio non tamen emigrant : hzerent enim_, Originaliter in fuo fubje&o 6c continuarivö (unt extra illud,- neqve corpora 'funt, fed (jorporum imagines. Species F bas

50 ' A 42 O' fia3 däri ipfa probat experienttz) tiam rempore keftivo, lub arbore cubantium veftes, viridi colore a foliis arborum..^ pingi videmus, 6c juxta vitrum, vind rubro plenum, linreum pofitum rubro etiam colore tingitur; probant hoc i- dem fpecula arfirkialia non fölum res iprssfentes fed etiam procul remota-ob- -ieétareprsfentantia,ope firaiilacrorunt^' "qva; accidentia funt intentionalia. Vi«demus prasterea qvomodo oculi noftrs äaölantur a copiofa nive 6c unde hoc fiiii qvod ipeciem aiiqvam fui ad ocutas mittant nives» Omnis enim fenfus fit per contaötum veluti id affirmat Anft: lib: 3.cap.\ i?.de An: auty ry; &,v7fj'g iåt/j-lav ct,ykw teotpsé)cu dy)^tr.v etea<* Om'vs lpecies intentionalés e corporl bus emanantes funt qualitates non ma, teri^^es fed fpiritales in eo autem inter fe differunt,qvod ali-x materi-e funt imn.erfe neqve ab ea emergunt, aliae procul å corpore de qvo onuntur feie diftundunt, sed nulli materia alligat<h> Hxg senfibus in genere dix».^ 1> s'-- ' ' I

51 SOLI o^o GLORIAM.,Vii*o,3 43. ftifticiaf. Dividnntur* proporro feniug in externos 6c internos. Senfus externi fupr qvi fpeciem ab objefto imme* diate produftam ip cxceriori corporis parte recipiunt 6c ad internos fenfus tfransmittunt, funtqve qvinqve Vifus* Auditus, Olfaétus Guftus 6c Ta- Kus. Senfus interni funt, qvi tpeciem, per fenfus externos, allätarn in era nio recipiunt, cenfent 6c dijudicant. Suntqve duo Senfus Communis 6c, Phantafia, Sed ut de his prolixi- U5 agere noftri non eft inftituri 5 ita etiam Difputationis filum hic abrumpimus dicentes la-

52 Viro egregio Doßrina <tfomnibus qu<tju\>enem com< mendant ornatifiimo Dn. eric o RUDA/ Amico probatifiimo. Q Vid cum corpore mens operatur, fcire äecurum eft, Cogitat utpote il»i, Btuclio nec cellgt sb illo. Bentic» cuznofcit^ve excipit «t«zve, Vult, corpusqve movec, rursum incitatur ab illo, dlon valet id qvamvis moderarifemper habenis. Corporis heica&us omnej defcribere nolo, Qvis valeat lummi nam ceifa nezntiz I'laftx Mirari digne <zvo6 lic alicna coczit, l«<iere perpetuo ut le compfeh»ntur «mice? Vlfpici»»cc^ve «loc«li«rc j«m voiliflllne suiswi. >lc»nlll-«5 cum tua fenfa «nimi de fenftbus almis Sicut pracclarum eft ftudiis clarefcere pulcriz, Sic tibi ees crin» conce6ent plcrmia Mufae, Sidere felici lic implez votatuorum, Feélorc qvi mecum tibi profpera cun«lia pre» ker^e csntur. ut ccepifti laudes «qvirrere juftas! Honoris f anoris ergo fcripfit S, MBLANDBR",

53 Ad Virum Juvenem-» />e^eall'n«'«m ac Pr<*ftantifiirnuni_t v^. ERICUM RUDA/ Cum egregios de Senlu Labores in lucem editos tam erudité defenderet-,. ERICUS A. RUDA/ per <-tl>h^«^tfi«e Ac Vir es dura-ai EN animi robnr, Dilefte, 6c mafcu-»-^ la virtus, (Ceu pelagi rupes undis immota refiftit) Qva ftimulos vitas blandos 6c cun&eu# nociva, Qva qvoqve fudores fuperas, ac afpera qvasqve_, Peåore fubfternis lbrti : nam rité putaras Adverfis rebus frangi,nonefte virorum, Hoc fat jara conftat, lucem qvando e- dis in almam.,, Ma-

54 Materiam raram, q^am Satidandå arte tuerts. 'Ac es iw,oitt;ißsl ergo dura per omnia dttra. I'raemia digna viro jam jam Tibi dabit Åpollo. Ergo dm vigeat tualaus 6c nomen honorqve! Velit adefle V^^lS Tibi femper ajnore. valeto!! A/y <f ftitinätu mwiprem no» infuc<ttum erga amicum fuum a teneris gzobatfffimuwdiclarar? volmt OLAUS ASKEBOHM Reg: Aluro; ]"Vi tu jam 3U4&9( Docet qvid fit fenfatio ment!s, Accldit i#fi laul nullum perirur2 per. Z3VUM. /06.^665^»

55 MhrHome och Wallfobe Her J &3C" A. 2^UDA/ Da han effler stoor m\\x>{ms> Flijt/ sin Slnn-rljka Difcuvs om»fié Egenskaper och Natur med Beröm bur i Academien försivamde. SMZ msmnen ftcla ey/stlni nu artiat W4> ffisfmnf Sä är och ing futln>i6 flpt I mcd M(W medheder sioor.'tvwackcrt Prosts I gccr Hur Pallas löna wll/ ia.v ofelbart nu sccr. 'Ach.' Huru ssöntär fcct atttmna Wtrldcn n??nv' Det. Hzärk om Sinnens Krasst/ som Pr.ajbusiJclfpal prijsä. NundHcdcr gifwcsebr/förwije. "m «ff wnr Man/ 2ör Möda/ Swett -"l-, FHjt/ sioort " SHooé,j taqcn an Jag

56 Jag frögdarmighärchehrslächt ock gode Wanner/ -En härlig Hugnad faå-, hwar en son Eder Känner Det Loford delar ut: I redan wuw Det mangen effler f&tf nit haa Ach Hedei somi taal AND. RÖDING. Cum audivi Te, Pracceptor d!l,2rilllme Diflertationem conlcripcurum de SEHSu,gavifus fum valcie sc mccum fummopere repulöv;, qvomodo etiam ego inter tot gratulantium vota, polsem animum meum erga.teofficiofum oftendere. Et ecce! humanitas tua ranta fuit, ut etiamfi fcires ingenii vircs efle langvidas, t.imen meum impl.lez votum, in eo,<jvo(i me etiam gratulaturum invitares. Proipdé öl muii tantum zratulor Prtcceptorem, öcl'il,i tantam tuam induftriam, ur jampoffis omnibus facere notam tu m lauiisbilem ecu < ditionem. perze lic, Chanflimc! nec prius tui«defiltcinceptis, qvam te lauru coronaveri* Apollo, 6l l>c pro indefeflb tuo labore pr«mium ici reportabis qvod scio te femper in vobis KaKere. Sic Prtttept. fidel.gratabatur SAMUEL l. KIELLINUS.