UPSALIA LLUSTRATA. jo hanms ihre, SL B FR T SI DIO. icujuså&irtem OSlavam Ultimum. EMMARCK, Ordin. Philofopb. Gentroß ac Nobih/ßmi,

Transkript

1 UPSALIA LLUSTRATA,-^r icujuså&irtem OSlavam Ultimum. dm PROFESS. Venia JQmfi. In Re* in Ac Hlemin Ordin. Philofopb. Lhfolienß SL B FR T SI DIO S:ae R:# M:cis 'Magn$ IFidéi Viri, Gentroß ac Nobih/ßmi, jo hanms ihre, Reg. Ca ne. Confiliarii, Etoqv. et Potit. Skytt, et Ord. eqvit, Aurat. De Stfli a Polari, Acad. Litt. Hum. Hoim. Soc. REG. Scient. Ups. et Norv» Memb..Socikt. Antiqvar. Lond. Socn Honorakii, Publice dejendet HENRIC US In Auditor. EMMARCK, Gevalia Geßricius. Carol. Maj. D. II. Decenab. Anni MDCCLXXIL Horis Ante Meridiem Solitis-t I Ull I III Ull BIIII!! I IIHI llllllllll I lllllil UPSALIA, Litter is Edman ni anis.

2

3 \ n-7 r lri Ja'~ ) 91 \ Iidos ciim dimidio, itcm in Grcemim otto folidos terrae, ifr«. undecim folidos terrae, in /fduluftum quatuor folidos cum dimidio, z» Faxtum unum folidum terrae «Kerri u* nam oram terrae, ht quia non fufficit, niiha Ef meritoria. incboare, nid provida difpofitione cure?itur in bono confer rori, angeri valeant incboata \ idcirco ut per multorum confilia Ef fubfidia Ef pauperum augeatur fuftentatio,?* domus provifio utilius procuretur, ordinatum effi quod apud domnm Dei ßepius nnminatam quadam co?nmunitas Ef fvaternitas ficret, /><r quåm confituantur Ef deputentnr tres perfonae devotee Ef difcretae, nidelicet duo Clerici Ef unus Laieus, qui tres fimiil intenäant ditta domni, EL' ejus. bonis gubernandis, Ef pro ufibus pauperum utiliier difpenfandis. Cni etiatn tres vel duo ex ipfis, fi tertius impeditus fuerit, caujjas Ef -negotia dittae domus gerant, per fe, vel per a- Ii quem fidelem Ef dijeretum virum, quc?n idoneum judicaverint pro pradittis exjequendis Tres etjam praditti coram com' jnunitate convivärum de proventibus Ef flatit domus fernel in anno compotum reddant, Ef faciant rationem. R collegium five convivium prcedittce donms ceffare y vel adnibilari contigerit, djttae domus proviflo pertineat ad domi num (Jpfahenjem. Infirmi autem recipiendi in domo Dei, confeffionem de peccatis fuis omnino faciant generalem, <7/zf quam in ditta domo colligantur, in qua etiam domo univerfaliter infirmi recipiantur, taii jcilicet infirmitate detenti, ut Jolent bom f nes communiter infinnari. lnfuper, quantum commods Jecundum loci capacitatem fieri potefl, nulli omni no pauperi bono. Ef bofpitio pemtus indigenti, pernottatio denegetur. Recolletti etiam Jeu recepti in ditta domo nullum fibi jus vendicent remanendi ultra voluntatem perfonce, qux. cotidie miniftrat pauperibus ibidem. Ceterum elemofina in vittnahbus, quee deferuntur ibidem, cammitti debent perfonce minifiranti in ditta domo, difiribuendce inter pauperes Ef e- gentes fecundum exigentiam Ef conditionem ipforum; nid for- N te

4 C ) 98 C O te aliquis Jui( notis Ef propinquis- aliquid voluerit Jpeciale impertiri. Item qui intromittitnr ad decumbenduiu in do mo, fub bonorum tefiimonio res, qnas habet, tradat ad Jervandum perfona miniflranti, o5 de iplo, quando intrat, ordinat, f/zf /Wi, (i moritur, po[ßt habere neceffdria fepulturee. Si autem ev aferit vel convaluerit, eadem refumat integroli ter, qu commijerat ad fervandum. «S/ zwo decefferit, ra* qua fuperfuerint neceffariis- fepulturee, ad ipjam domum de- /wf pertinere. Item nullus manentium in diöla domo ajjumat fibi fpecialem fervitorem (ine licentia perfonae miniflran tis,»ét extra domum panes vel vittitaha a quoquam dejeranttir, quod fuperfuerit decumberrtibus in domo, &r jervari non potefl, diflribuatnv menåicantibus boftiatim per ean dern perfonam miniftrantem, Nullus etiam ibidem nutriat vel temat porcellos vel bujusmodi, nifi cattos, Nec liceat fcepius nominatce perfona miniflranti de rebus ditta domus ti li qua concedere, vendere, permutare, diftrabere, vel quoquo modo alienare, ßne eorum confenju Ef conlilio, qui ditta dotnui principaliter babent providere. Interlinearem *) Juprapofitam, videlicet qua partim permutata funt in loco, approbo Ef ratifico. In pramiflorum autsm robur Ef evidentiam pleniorem ßgillum mtum prafentibus efl appenfnmy Ef flgilla Capituli Upfalienßs Ef Domini Birgeri Legiferi 3 nec non Dominorum Nicolai, Scolaflici Ef Beronis, Canonicoram Upfalienfium, Ef fratris Jfraelis, Prioris Sittonienßs prafentibus, inflanter apponi peto. Upfalia Anno Domini MiUefimo CCC quintoi jext. Kal fj-unii. Habes, ecce, regulas legesque, quse in Nofocomio vel Hofpitali Upfalienfi debebant oblervari, prsefcriptas ut apparet, ab» Andrea Pras- *) Iftiusmodi cautionem, in aöis <& diplomatibns veterum adhibitflm, obfervat Mabiixonius de ive Dipl. p, 59 qua nempe fufpicioni, ex infertis hic, illic vocibus, aut fupra verfns appoiitis, oriuuda?, occurrere voluere, & ita declarare, illas fciente & voiente auflore additas efle,

5 B ) 99 C Pracpofito, qui fimul oftendit, fpeciali nomine fuifle didam Dornum Dei. Quomodo fupra habuimus ex ejusdem Åndreac litteri? alns, Dominus Magnus Jonfon primus jundator pradittee Domus Dei. & in hsdem iitteris panlo an re. De bis, qua receperam ad ufus pauperum degentutm in Domo Dei Cp/aJia, Inde credo durare confvetudinem vulgarem, ut hoc'ieque ()U$ per excellentiam, id eft domus, Pag. nnncupettr. J90 lin. 7 pofl imminenti dehela t in fe re: Tentavit poft Celeb. Ol Rudbeckius, eandem aquam ab arce per tubulos fub terra derivare denuo in urbem, ad cujusque, quibus libirum eoet, aedes, nec ab hac folum parte fluminis, fed & altera, tubulo applicato ponti novö, fic ut in ipfos hortos ejus atque medicos decurreret. Ve rum opus, magno labore fumptuque factum, baud durabile aut diuturnum fult, ruptis per hybernum tempus tubuiis, ex ligno quippe fa&is, qaos fingulis annis in tot reparare locis, egefta fubinde ad tres, quatuor Sc plures aliquando ulnås terra, nimis videbatur nioleftum at que fumptuolum, nec utilitatcm quantamlibet huic fumptui refpondere. Pag. 295 lin. i. poft veris tempus infere, Olafs faga. r tf>ab ftbv t^eitra, ab f)afa bl or ab fcaufti, cc facjna rami, annat a mitfytom roetri, tfyvtbta at fumri, tba facjna t&eiv fu» ma Vt: h. e, Mos illorlim eft, facrificia facere in autumm ad propitiandam hyemem, deinde media hyeme, terthim in ceftate ad excipiendam eeftatem. Obiervandum, quod facrificium in asftate factum dicat ad excipiendam acftatem. Patet enim, non in «Rate ipfa,fed inuio ejus, cum i ra mi neret ) factum, id eft in vere ficut iacrificium cipiendam hyemem, faftum in autumno. N 2 ad ex Eratque pla- nc *) Vocabantur folenni etjam oppellarlone Helige Ands Hus, jitpote Spintai S. prepric dicata, y, GloJ/ar. Sviog, Tom. I. p. 743,

6 ne h: c id témpns, quo deinde Chrifliani celeferarunt paficha. Eadem Hiftoria cfe Sigurdo: Confvevit Sif?urdus tvia j O J o Jucrificia peragere quaubet hycmc, mpim in «utumno, nite rum media byeme, tertium ineunte aftate. Poflea vero quam Cbriftianus fasius eft, Sigurdus confvetum morem vetinnit quoad covimeffationes, ita ut in autumno amicos ad je invi taret: media vero byeme cammefjationes jolenfes, invitatis quam plitrimis, cekbraret, '( llgibia WCttjlö fyafm f>an U M OC Fpaföi tf>a en fiolmen t ; tertiam vero Pafcbatis tem pore comeßationem inflituerat, <éf eam qaidem hominibus fatis frequentem. Vides, eo tempore tertiana celebraturn fäcrificium apud paganos, quo deinde Pafcba apud Chriftianos, ideoque id vocari tempus ineuntis ceftatis. Tex tas ipfe habet ab fumri/ quod eft imminente sftate, pla ne ut in praecedentibus odendknus. Pap. eadem lin, 29 polt poteft adder Nam & Dille obfervo" cum facrifkatum ex hift Bervara?. (Sitt fyauft voar gjcl't IDijablOt f)ia Sllfi h. efl Autumno. quodam cele hrabantur Jacra Dijce apud Alfum regem. Pag. zgö lin. 25 poft inßitutum inferatur: Sturlefanio cor* venit Auftor Hiftorite S. Olai, qui facrum iiiud hyemale magnu rp vocat f>aufubbfot7 i. e. faerificium capitnie, quod eft idem, ac precinuum. 3 0rt)Uf)ii)bo tiav tt)ab forn ten&sfiöur met^cn tl)cv uar rpeöni, at fyaufufcbfot tfplbt t»e* va at goi at llpfalttm. b. e. In Svecia ahm mos fuit, cum adbuc ibi e/jent pagani, ut Jacrißcium maximum ejfet Upjalice in Februario. Non itaque alibi hoc faerificium ce«lebrari potuit. Si non alibi, non poteft fane effe JuL feftum, quod ubique celebratum. Quo facit etiam, quod celebratom dicatur in rnenfe Februario: nunqunm enim eo dem uro rnenfe celebrari folitum Jul feftum, demonflrabitur, verum antea, ut vel ex Ragvaldi hiftoria colligitur. Adde, quod Jul celebratuni femper uno eoque ccrto & ftatuto tempore ; non vero feftum roagnum, quod

7 & ) 101 ( quod cum femper fieret in plenilunio, modo citius, mo^ do ferius, interdum in extremo menfis Februarii necesfe trat celebrari. Pag. eadem lin. 26 polt tempore infere: Jul fe flum. Pag. 297 lin. 14 poft dicerentur inlere: Nec videtur illa efie, quod tunc mdulgerent genio, viverent hilaricer, ludos atque commeflationes inftituerent. Eft quidem jo la indulgere genio, at ab eo dictum Jol vel Jul haud arbitror., Contrarium videtur verius, ut a Jol fit jola, quomodo- a fnåål efl [naalas, Adde, quod ro jul vocabulum, unde jola^ fit formatum a re ipfa, quam fignificat, nimirum a fono. Eft. erfim proprie jol is clamor, quem edunt commeflantes per iaetkiam. Itaque & in fefiis Bacchi creber ejus ufus, cum cantarent io Bacche, Sed & alias per lartitiam fic exclamabant, unde illud iopcean^ io triumphe. Servant & Germani, unde patet, vocem esle imitatione foni naturalis editam; nam & ipfi jolen pro clamores feßivos edere, & gejol pro clamoribus ejusmodi ü- furpant. Jani ab hoc ipfo jola Chnfbanos diem fefturn voluifle nuncupare, quis crediderit? Pugnat certe cum fobrietate rnoderationeque ipfa, quam in omnibüs illis prrefertim primis temporibus profitebantur. Itaque mi hi quidem perfvafiflimum, effe aliam Juliorum apellatianis rationem. Pag. 299 lin. gg poft tempus fleclat infere: Firmant hoc ipium Saxones antiqui, de quibus eft in Menologi» co antiquo M.' S., ut tefiatur Marefhallus in Obfervat. ad Ulphilam. p In duodecimo menfe funt dies 31, Men fis iße vocatur Latins december, nodra vero ligva Geola prior, quoniam duo Junt menjes, qui uno nomine gaudent: Alter Geola prior, alter poßerior eß: Florum enim alter freecedit [olem, priusquam convertat Je, feu vergat ad longitudinem, vel incrementum diei, alter fequitur, Oftendunt e- yidemer verbalm;, Geol feu Jol fujfie notum receptumque N3 eiiam

8 S? ) 101 ( eriam Saxonibus, di tum autera efte a converfione fo- Iis. Saxones affirmant, nec fortaffis absque racione, profectos ex ar&ois hifce regionibus venille primum in Germaniaro & regiones alias. Quod fl vernm, unde haulerinc id jtol, nifi a Sepcentrionis populis, gentilibus iuis? Cujus cum hane adferanc explicadonem, annon par eft, eam cunctis aliis aureferri? *) Pag. 30 r lin, 4 poit fuijfe adde: Solebant quoque tum foiemnia concipere vota de re finguiari ac memorabili, quam eo anno eftent expedicuri, quod iterum o- jftendic, feftum fuifle novi anni. Hervarar Saga c. 4. war tü ttbin&a cttt jofaapton a Söolmi / ab menn ifif&u ftuin* gia fcefttbiargar fp Ila, fem ftbui* war til. h, e. Fejpere ju- Horum in Bolmso acciderat aliquando, ut conciperentur vota de felici expediendo negotio, ßcut mos juit\ Clare diett, morera fuifle talia concipiendi vota eo tempore. Cur eo tempore, & in ea vefpera, nifi quod erederetur aufpicata, tanquam prima totius anni? Pag. 302 lin. 19 poft apellarunt inferatur: Quanquam forte non neceflé fit, ut huc deveniamus. Non enim alia Heidrici efl hiftoria, unde fua Wormius deprompfit, quam qu^ in Hervarae Saga publicatur. In qua cum nulla mentiofiat Frejeri aut Frej, verum Frejze five Frigg«, **) patet, locum non fatis apte explicatum effe, ver«remque illum confccratum non Frejo, verum Freja five Frigga. Quanquam non fequatur hinc, Jol feilum quoque celebratum in honorem Frigga. Non hoc di* eitur in Hervara; Saga, non alio in loco: hoc tantum di- *) Ad illuftrationem eornm, quar heic de origine vocis yul di-f* fmintur, conferri poterunt, quae allata lunt in Glojfario Svwg, 1. I. f. loca. feqq. **) Diverfa nnmina habita fuiffe Frejam, & Fricöam docet Edda, enf. Gbjfar. Sviog. T. I, p, 6oo. leqq.

9 ) 103 ( dicitur, verrem illum eledlum fub initium JoU, i. e. ve* fpera lacra. Imo jol, fi audimus Wormium, pertinuit ad deos omnes. Sic enim vidimus, ab eo referri in Addendis ad Monumenta. Quanquam cum & hic nintur au&oritate hiftorice Heidrici, eum fulpicor, hoc addidifle de fuo, cum pil tale in Hervar^ Saga legacur. In S. Olaf Saga mentio fit rs baufudblot} vtrum hoc non facrificium in honorem omniumj deorum denotat, led prascipuum & capitale. Et htec quidem la eis evident ia certaque funt. Quid au tern cenfendum de eo, quod in Hiftoria Heiderici verres ille nominatur fottav galtitt, & dicitur madfandus ab fortat: blott? Verba htec funt: ffplbi tf>etm golti blota ab fonar blott: jola aptan jfylbi lotba fortat: galtm t IjauU fp vit: ^ortg. Hrec verba lic exponit Wormius: Is verres in facro Sonis masiandus erat. Porro fefio vefpera introducitur Sonis verres in aulam, Ef ante Regem confiituitur. Quis ille Son, unde verri nomen? Sine dubio non alius, quam qui alias fic dicitur, & Ladnis fol efl:,*) quod jam a cel. Verelio efl oblervatum. At fi Verres folis, quomodo paulo ante dicitur eonfecratus Frej<z\ Non eft idetn numen Sol & Freja> cum haec lunam potius fignificet. Caufa ergo non videtur alia, quam quod jola apton> i. c. in vejpera jfulz eligeretur. Res le habuit in hunc modum. In folftitio hyemali celebrabatur feftum in honorem folis, quod is abfolvidet curfüm fuum annuum, & nunc novum iter ingredi deberet. Ha?c enim cauffa fuit fefti, quod ab eo, quia fil *) Tora re errat hic Sci-iefferus nofter: Son enim heic non folem fed expiotionem notat. Occstnunt non obfeura hujus vocabnii veftigia jam «pud uiphilam. Marc. lo. 45- iegimus t giban faivala fehici fnur managan faun-, dåre animam fuam tytrum pro multis. Imino apud nos feculo XV fldhuc in ufu vocern Jon ea fignificatione fuifle, deinanllratur J, c. Tom. I, p. fßp. in voce inde oriunda förfona.

10 X-'i ) 104 ( C fet fe quafi ver ti t a priori itinere ad novum, & fic facieridos dies ioogiores, jul ed: dictum, atque adeo in foiflitio asftivali cogitan non potuit, cum reo no^um iter incipiat tum, & dies faciat breviores, pro quo honorari feflo certo, inconveniens videbatur. In eo feflo, jul vocato, eligebatur ex omni grege verres unus, fpecie 6c magnitudine reliquos excellens. Hervar# Saga c* 14. Sfyab roar fibroenja, aö tafa ein golt,t(jen fdctftan b. e. Mos er ut} capere verrem, quem poterant, maximum. Hssc ele- lio pertinebat eo, non ut immolavetur flatirn, (ed ut fagina redderetur roelior. Icaque fequitur: 0$ ala I) an«i. e. is debebat faginari. Scilicec nifi opimum offerre dco nolebant, quod & aliis ufurpaeum paganis, pr^cipue in porcis, ut, priusquam offerrentur, redderentur fagina meliores. Difcimus ex Phaedro noflro, cujus cap, 5. Jibri quinti pertinet huc totum. Apparet autem hinc quoque, quod fuperius aflerebamus. Nam fi in feflo jul eleäus, pofl fäginatus, & in feflo Freja dernum mactatus, non potefl feflum jul & Freja idem efle, cum ad faginandum intercellerit tempus longius, quam quo jul fe exfendebat. Quia igitur eleélus in feslo jul, ideo vocatus julgalt, quod vocabulum hodieque notum efl, vocatus quoque fonar galt, quia jul ad/an (peclabat, i e. feflum erat in honorem folis inflitutum. Quod vero fuerit maüafus foli, hoc alih non legitur. Hervarae Saga dicit: os jfllbt f)an qtafa l'eju. h. e. offerri debebat Freja. Ipfa Hejdriks Saga, laudata Wormio: F>arl ffiibt QU fa Srcjll. i. e. dari Freja debuit. Quod ergo mox de fole additur, fufpeüum efl, cum prafertim ejus nulla fiat mentio in Hervarte Saga, unde Hejdriks Saga efl defumta. Pag. 503 lin. K.poff refertas infere: Meretur 6c hoc notarl, quod iftis compotacionibus certum dediriarint tempus. Inde enim ba/f jolin, pars ejus temporis dimpdia. Olafs Saga, tf>dr ffytöu bvecfa f>a(f jolin at f>ttaté< tfjeira

11 & ) loj t 2s? tfytcta. DebebaJit affines dimidiatum Jul alter apud alternm bibere. Qu«pars dimiclia fi fuiher prajterlapla, ventum dicebatur ad midjol Eodem loco: )c et!on;o mtbjöl, fat ljovar oc aller frelftncjtav meb Ijonom til macjö ftné. Cumq ne efjet ventum ad medium Jul, ipje cum cmnihus ingenuis profeclus efl 'Ihorerus ad affinem fuum: Quantum illud fuerit, non dicitur. Non exiguum fuifte, iatelligitur vel cx apparatu, qui tum fieri lolebat magnus. In eadem hiitoria. ÉPa bönbor ej fwa fynapt til Sofawettjfo, at ei werbt tior aflaup. h. e. Non tam parce inflruunt rußici convivia fuajolenjia.) ut non fuperfint magna rehquiee* F,x confvetudine noftrorum temporum colligo, vix prolatum ultra dies viginti: fölet quippe vulgus raro in talibus recedere a recepto more, & quoniam ifto fpatio deterrr.inatur bodie, idem olim quoque factum videtur. Atque ita poteft fen, ut poft celebrationem Juliorum Ipatium daretur Comici Ragvaldo proficifcendi ex Norvegia ad nundinas Difanas, uti (upra notabamus. Pag. eadem. lin. 21 poft appeuari inleratur: (licet re- tius fortade cum Cl. Verelio explicemus menjem dierunt hreviffimorum, ab antiquo ffatl!, ffdtüte, ffdlllfi, brevis, brevior, breviffimns, quod & meo Socero in Lexico notatum). *) Pag. 318 lin. j poft Diffi tertium dele /^&inferes Scio eile, qui hunc diem Marti po:ius exiftiment tributum, quod Mars 7yr iir didus, & Arngimus fateatur, non ubique ^tébag, fed alicubi & ^prébng nominari. Juvat hane (ententiam, quod fl Di la eadem fit, quae Prea, quod plerique cenfent, neque nos inficiamurj ejdem deas dies duo confecrati fuerint, tcrtius videlicet hebdomadis & fextus, & ex adverlo Marti, nullus, quem tarnen populi Septentrionis tanti fecerunt. Verum poteft refpon. *) Johannem Loccenium ejusquc Lexicoti Iuridicum loquitur. O de.

12 & ) io6 ( il? deri primo, Martern non omiflum fed cultum in Odino. Deinde Difam non femper effe eandem cum Frea, fed quandoque denotare fuum & peculiare numen. Ita» que nec Venerem exponi femper, fed frequenter etiam Dianam : ac fi hoc non effet, fore tarnen nihil novi, fl diverfis fub nominibus eidem numini tribuantur alii a- liique dies. Nam & Solis dici diem & Thori, cum ta rnen Thorus quoque Sol fit. Sane qui pra;dictum diem tertium heb d ormdis acipiunc de die Martis, fequi ratio» nem Latinorum videntur magis, quam rem aliam. Nam nec unquam appellatur, nec in pronunciatione fveta unquam ufurpatury, fed i fimplex, afque longum. Sed & hoc notandum, quod cum fint escdem dierum appellationes apud Svecos & Germanos Germanicum no minal int Dinftac}, fi ve ^Dmcjflag, a judicio, cui praeelle Difa creclbatur. *) Difa namque & juftitiae & judiciorum Dea, uti mox indicabo. Quanquam autem dies hic a Difa non fui/tec dicdus, manet tamen * quod fit habita pro Dea. Unde Pag. eadem lin 22 pof! mnxima inferatur: Item facriftcia inflituta in honoiem Goja;, quia eadem Difa & Goja. **) In Hervarar Saga ncminantur Frejae facrificia, quoniam & hoc illius fuit nomen. Nam quse vulgo Fre ja, ea, quod prjreffe crederetur terrae nafcentibus, Goja, quod legibus & juftitiae, Difa eft vocata. Praecvpuum eoruro lacriftcsorum fuit verres eleclus in fe3o 3u(, intteque nuncupatus, ut fuperius oftendi. Priusquam au- *) Disam Deain nullam unqivm fuifle. decetur en Gio/fario Suiog. T. I. p. 319, feq. Erat vero Difa nomen generale Dearuin quarumlibet, unde Difa rfakti, Dißklot, Difa ting &c. *-*) Ipfemet Scheffaus b rec ernendat in Addendis ad CIpfaliam mtiquam p. 4 v l,fi fe a Verelio edo&uin air, menfis nomen non vero JD ra? fiufle Goi in loeo Sturi.«sonti ciraro. Confer eriam, fi placet, No» tas Criticas ad Gatalog- Regim Sueog. P. 111 ad finéixi-

13 ) 107 autem madabatur, folehat produci in medium, ut,m fetis ejus manu impofita, Rex folenne conciperet juramentum, de juftitia rede adminiflranda, una cum ca> teris judicibus. Sic enim inteliigo verba, Ol. Wormio producta ex Heidriks Saga: eggta menn tba ^en&er pfer bprjt (jam?, OC ftreinga f)eit. h. e. Wormio interprete, preefentes univerfi tangunt compofitis manibus facras Jetas, conceptis verbis jurantes vota mtncupant. Vota basc pertinuiile ad jufiitke adminiftcationem, liquet ex Hervor# Saga, ubi fic loquitur de Heidrico. $ongr fag&i, at t&e t golt matt froa foeilagt, at menn jfpl&o fpriv tljetta offur funna at Dam«lim all jtormal hoc e. Rex aiebat, verrem eum tant.ee fan Bitatis ejfe, ut propter ejus facrificium res gravijfimee juflc dijudicari pojfent. Itaque & in Heidriks Saga pr#cedh: jtol' ludu t&w fua f>elgan mera, at pfer bpvjt f>an$ jfpl&u f>cnoec Idggja, on fuecia at> $ull ftormdli h. e. bum tantee fanbi-?atis eße di&itarunt, ut compofitis manibus ad Jetas tergoris arreborias jus jurandum in rebus gravi(pmis perfolvere omnes cogerentur. Ita Wormius. Sed ftormdli fic de causfis proprie intelligendum, qu# tradantur in judiciis, ut ex Hervarse Saga liquet. Hoc ergo volunt illa verba, coados jurare, in fetis verris ejus manibus impofitis, quid tunc eflfet judicandura de omnibus rebus gravioribus. Tales nempe, ac qu# caeteris in judiciis definiri non poterant, in judicio Difäno folcbant proponi, ut eft aiibi oftenfum, Pofi: h#c vcrres ille in honorem Difie roadabatur. Ad Frejam pertinebat potius, quod fimul adjund«preces lupplicarionesque pro felici annona. Hinc dicitur in Hervar# Saga, DC ffill&i [>an gtofa vcju till «rbotar i. e. debebat (verres ille) dari frejee pro felici annona, Quanquam non is folus, led & alia aniroalia oblata hoc fine. Olafs Saga: fplgdt OC tljetrtt fatt' gu, at tber j mdrt Drdpin natu oc brojj, cn robner ftallac i blobt, oc fremit blot, en witi fa fovmcli,ad tf>ab?p(dtioe-' O a v«

14 ta til arbotat. h. e. ) io8 ( gf iisdem fermonibus ferebatur, maciata pecora Ef equos, aras [angvine tinsias Ef peraslu facrificia, precationis jormula, pro felici annona. In eadem Olafs Saga dicitur, tunc etiam lacrificatum pro pacc & victoria Regis. -g>aufubbiot ffpübi roeta a t gol, at Upfalum, ffplbi tf>e blota til friöar oc til figré ^ongi ftnum h. e. uni> verfale Jacrificium fieri debebat in menje Februario. Sarijicandum tum pro pace Ef vistoria regis. A t pro vi&oria, quod vocabant egevé offer / facrificandum primo vere juflerat Odinns, nec eft alius, qui hoc tradat de lacrificio Frejae vel Difano: ut ignorem, an haec re te fele habeant, cum prsefertim veri, quo tra tari bellica neg otia incipiunt, magis hoc conveniat, quam medio hyemi. Quicquid vero fit de facriflciis pro victoria, pro annona tum facrificafle, certum eft, eratque maximum hoc facrificium, ut alibi oftendi. Sacrifciis iftis pera&is publicum deinde fequebatur Judicium, Difatin vocatum. Pag. 323 lin. 30 pofl exetnplo aide: Reidrici Regis, de quo Hervara Saga c. 14. ffan bjolt tba mcb ftnc tolff fpefinga, tlja er fitja (Ftllbu pfer ollum wanbamalum. i. e. Habebat dmdccim viros Japient.es, qui cogriojcere debebant omncs caufas graviores. Pag. eadem lin 35 pofl intiricatijjimas inferatur: Obferva numerum duodenarium, is enim receptus fuit ternporibus antiquis, quod jam a Cel. Verelio ex Olafs Sa ga notarum eft ad Hervorar Saga c. 14. p Potefl i- dem obfervari in Hirdfkrå, cap 3. & Dolnyeri notis i- bio Vocabantur hi fpcfingar, Ita liquet ex verbis ante allatis Hervorar Saga. Et in Olaffs Saga: lat l)an falla til ftrt fpcftnga fina & rurfum in eadem Hervorar Saga c. 15. SfBiltu tbola bom fpefinga. Ubi pefingar de his duode cim, a fapientia finguiari nominatis. Pag. 335 lin. ultima deleatur Urhem Upfalenfem, & reponatur Upfaliam. Pag..

15 - - HMü» v - C? ) 109 ( Pag. 338 lin. 30 poft teflatur infere: Serius acihuc, nec ante tempora Imperatoris Henrici ufurpacum eft Germanis. Spelmannus in Afpilogia p. 38. Globus cruciger auro cratlus Caroli fsculo incognitus fuit. Primus emm hunc invenit Benedittus Papa An. D:ni MXIL, qui paß Carorinn M. efl contefimus nonagefimus feptimus Henrico Lmperatori Romain venienti documento dedit, ne mundo aliter imperaret, quam nt ipfe vivificce crucis vexillo dignas tueri videretur. Acceptum Henvicus Imperator ßatim mißt Cluniacenfi monafterio confervandum, quod nec fundamentum babuit ante annos piene centum poft mortem Caroli. AuSior mihi efl Rodulpbus, tllius cevi fcriptor. Pag. 340 lin. 29 poft fertur inferatur: Sunt hsec con* venientia illis, qua? reperi in vetuffa fcheda Regi i Archivi» fcripta, ut opinor, ab Erasrno Ludovici, Secretario Regio, temporibus Caroli IX, quia fublcriptas habuit \! literas R. L. i. e. Rasmus Ludvigfon. Verba ejus (che- da,, ut Latine habent (nam Svethice concepta; funt) proponam fide bona. Sequentia expedivi obfequentif/ime, poftquam ex Oelandia a Regia Majeftate, Domino Regeque meo clementiffimo, difcefß; Fui apud Moraflen, ibique lapides in- Iveni quatuor cum figuris bifce atque literis. In prima lapide incija erant Regni Svecia vera vetuftaque infigniar tres vidi-licet coronce. In fecundo incija erat imago regis cum Co rona fua regali in capite y fceptro pomo in mambus 5 fedens in cathedra majeftatis Juce. In tertio (imiliter incija fuit Juperne quidem imago Regis cum Corona Regia in cnpite, Jce» ptro ü pomo in manibus, circa eum in ambitum heec ver ba: in nomine patris, filii, jpiritus faneii, in ho norem Regni & Regis Svecia, At vero a lateribus ejusdem lapidis: An. Dom. MCCCXCVL elestiis efl in Regem in hoc loco IUuftrifs. (deerat angulus lapidis fra&us & ablatus) E- ricus Rex. In quarto lapide incifum fuit An. Dn. MCDXLVIII 2j die Menfis Jnnii in vigiha Apoftolorum Petri Pauli O 3 elellus

16 ) no ( i elettüs efl nobilis vir, Carolus Knutffon Miles, natione Svecus, in Regem Svetia. Flures lapides incijos non reperi, prae ter unicum cum litteris Runtets trorjus extritis. Cum vero veniffem Upfaliam, M. Laurentius, gener Archiepijcopi, w?- morabat mihi, Je, i um ejjet Praceptor in Scbola Lpfalia, vidifje phires, quorum omnium infcriptiones tum dejcripjerit, f alia invenire non poffrt. Ac ne infcriptiones eorum, qui manferunt reliqui, plttvia, nivibus aut gtacie corrumperentur, nomine Maj. Regia pracepi Petro Laurentii, PrafeSlo domus Regia, ut caja quadam tecioque muniret. Cete* mzz laqides ablatos ferunt a tußicis vicinis, converjos in u- fum focorum. *) De quo ut fnllicite inquifitionem inftituat, iå/»» /Vifro Laurentii in manda tis dedi. Hase facies loci tam celebris, tempore Caroli Noni. Hodie adhuc deterlor, cum praeter eum, cum coronis tribus, ac ne inte grum quidem, verum fra&um, & unum cum litteris Runicis, nil fuperfit. **) Pag. eadem lin. 30 pofl: dicitur adde: in verbis Gyllenftolpii, Pag. 348 lin. 29 pofl videtur inferantur: Quadrat a- liquis *) Huic conjeöurae adverfnri videtur forma con'ca, quam bis lapidibui adfcribit civt07rtrj Olaus Magnus. Credidero potius Icenifecas facrilego aufu eosdem araovifle, aut etiam humo contexiffe. **) Mirari fane convenit, monumentum hoc adeo iiiuftre tam in«euriofe habit um fuifle. Non folum enim periit lapis ille primarius, qui "HCX.T ifcofflv Morafteen nuncupabntur, quique ab Olao Magno narratar fuifle figurs pyramidalis St duodecim aliis cuneotae figurs fubnixns. Quin immo, qui hodie fuperlunt litterati lapides, loco luo moti funt, 45c ad adjacentem collem afportati. Olim autem in piano enmpo lapidem Morenfem pofitum fniffe, indubio teftimonio probat Messeni us in Partpbraft Theatri No/til.. Suec. (v. noftrum infra p ) Tu vero eave credas, in fepulcreto St prope inter majoruin cineres, uti nunc fragtnenta haec collocata jacent, ßegum electioni locum quserere voluifle veteres Suiogothes.

17 $ ) III ( o liquis hoc loco, nüm negotium prasdidum fuerit lutum abfo- impofitione lolius Coronas, cum nunc addi foleat gladius & pomum? Ac in Hiftoria quidem ve eri reper;o nihil, quod huc faciar. Ex dum imaginibus vero lapi- antiquiorum, qui repofiti quondam fuerunt ad Morafteen, ut pofl dicam, colligo, pomum fimul & fceptrum preebita faltem tempore Erici Pomerani, hoc ed, ante annos ducentos oftoginta. Extabat namque in eorum una imago ejus tali habitu formata. Quanquam confvetudo ea fine dubio vetuüior. Obfervo enim coronam regiam, fceptrum, & pomum temporibus Birgeri Regis, qui ea mifit Upfaliam ad Capitulum cuftodienda. Sunt de ea re litteras ipfius memorabiles in hunc modum: Birgerus Dei gvacia Svecorum Gothorumque Rex, difcretis viris, Capitulo Upfalienß- in Domino dileccionem Ef falutem. Occupati üd prefens ehea piurima Ef intenti ardnis, ac frequenter loca negoeiis exigentibus 'variantes advertimits, quod reliquie noßre penes nos in debita reverentia haberi nequemt, ut deceret; mittimusjinceritati veftre dißas reliquias una cum rebus noftris aliis infra feriptis, videlicet angelum cum Jpina de Corona Domini, crucem cum pede de nuro, crucem de crißauo cum ymagine crncifixi eburnea, crucem de ebore cum ymagine crncifixi, Ef angelis defuper eburneis, crucem de jajpide [eu ymaginem crncifixipixidem parvulam longam de criftuüo, pixidem argenteam, pixidem eburneam, Ef aliam pixidem eburneam majorem Coronam regiam, feeptrum Ef pomum, ornamenta regalia folen pnia, [cilicet fuptile, dalmaticam, mtntdium, toracem, veftes lineas, fandalia, aquilam de auro, baiteum de argento, Hb um de coronacione Regis, cum Hifi ia de Spina corone Domini. Volentes Ef mandantes, quatimis easdem reliauias in debita reverencia babeatis % ipfaque Ef res fredichs Jub firma, fideli, Ef Jecura cuflodia apua Ecclefiam veftram nomine depofiti, ficut de vobis confidiihus, confervaiis, promittentes nobis per Veßras patentes Hieras y

18 ) 112 ( gg liter as, reliquias res noßras fupra dietas, aut de i- p/is' aliquam nulli unquam bominum committetis, nifi nobis aut dilesie conjorti noßre, Jeu noftro, vel alterius noftrorum certo mandat o, aut nobis non fuperßitibus, liberis nofi is cf pvefertim illi eorum, qui Regia preeminuerit dignitate, d.a tantum ad etatem devenerit congruentem, nec cui aiteri dabitis res premiffds, eciamß tutor fit feu curator itf>rum aut alicujus eorundem. In cujus rei teftimonium, figillum noßrum prefentibus eß appenfum. Datum Sudercopice Anno D\n. MCCCXI die bcati Bartolomei Apojioli. *) Moiumentum elegans & notabile, quod oftendit plurima huc pettinentia, ut primum, jam xtate Birgeri, h. e. ante annos trecentos fexaginta (épt^m Svecia: Reges inter ornamenta, coronationi fua: fervientia, habuide coronam, (ceptrum, pomum. Ornamenta illa feu infignia fuifle terfa & folennia, & in quibuslibet coronabonibus folira au'hiberi. Idcirco fuilfe cufltodita fumm3 diligentia ab ipfis Regibus. Birgerum, cum metueret, ne fors in alienas inciderent manus per ipfius abfentiam, eadem illa cuflodiae Capituli Upfalienfis commendalle. Inde colligi, quod Upfalise in templo Cathedrali tempore nonnullo fuerint fervata. Nec fortaflis eo (olo ita fa&um tempore, quo Birgerus hoc conftituit, (ed & alias, neceffitate exigente. Apparet quoque, ornamenta ipfa tria fuide, coro nam, (ceptrum, atque pomum. Caetera, quae hodie in ufu, adhiberi tum haud (olita, qua: omnia vix aliunde difcas. Sed qua: illa ornamenta regalia, qua; (olemnia hic dicuntur, Jubtile dalmatica. &c.? Non credo alia, quam quibus in coronatione fua Rex folebat veftiri. Habebant enira tum indumenta qusedam certa propriaque, nec differenda multum a facerdotalibus (eu epifcopalibus, qui- Apographum earundem harum litterarum deinde praeter Pering- Icoldivu in Monumtntis Usltndifis, dedit Christofh, J. Brehmer in de Rtgnhbut Regui Sutogotkki p. 15.

19 ) 1*3 ( quibus coronahaotur. Talia fuptile potifdnaum Sc åalmatu-a *j Suptile, quod proxime inhterehat corpori, Dalmatka, qua" exferius addebatur. Mameiium magis pertinebat ad alios, ut Militäres & Duces, erat enim veftis excima, qua? injiciebatur alsis omnibus, prtecipue contra pluvias, Alii manteam appellant. Inter quos Matthzeus Parifius, u- bi delcribic coronationem Ricnardi priroi: Quo faeto duo ccmites calceaverunt ei calcaria, indutusque mantea conjuratus eil ab Archiepifcopo ex parte Dei c. Nota, fa dum hoc in ejus coronatione: docet enim,morem hunc fuiffe tum-rcceptum : feqnuntur thorax & veftes linece,qute facile intelliguntur, ut & fandalia, id eft calcei regii, A t vero qua? eft illa aquila ex auro? fufpicor, fignificare fi-bulam, qua continebatur mantellum, juo&um in pe$ore. Fibula ea fuit aurea, ut puto, fpecicmque habuit aquila. Cernitur profe* Sto talis crebro in imaginibu» Regum Imperatorumque, ro tunda fere,:nftar clypeati in pectore exhibent quoque nummi aliquot Rodolphi, Maximiliani,aliorum. Sed cur fibula: ejus fpecies aquilinaf Credo, quod in univer/um aqui la Regium & imperatorinm eft fignum, fieut plnribus a Pieno docetur. Ultimum eft balfeus de argento, quo fignificari cinguldm exiftimo. Nam & illud exhibent frequenter veteres iroagines. Demque non aliunde ifta omnia intelliguntur refiius, quam ex veteribus Regura Sveda? figillis, in quibus exhibenrur Reges, (édentes in majeftatis fua? fedé. Sic enim vocabant eum ornatum, quo fe confpiciendos pramebant in coronauonibus, aut fimilibus negotiis fplendidioribus. Apparet abunde ex figiljo Chriftophori, in quo omnia pracdi&a eomparent, nifi quod pro aquila ftt rofa potius, qua mantellum regium in peftore continetur. Et baec quidem de inftgnibus & ornamenfis regiis in corona tione folitis adhiberi. Nec id quidem quovis modo, pro cujusque arbitrato, fed ut fuit confignatum in peculiari libra P ca

20 ) 114 ca de re compofito. Quod &: ipfum difcimus ex prtedifto monumento' Birgeri, in quo yocatur liber de coronacione Regis, oftenditurque, folicum inter cxieros thefauros regios follicite fervari. Continebat enim eaomnia, qua: in toto hoc negotio erant obfervanda, & quorum uno alcerove neglecto, tota coronatio irrita habebatur. Ut interfueric non parum, ne in alienas venirec manus. Quid eo libro fadum ht, hadenus explorare non licuit. Pag. 354 lin. 1 poft explicavit infere: Nam quod gatu dida fit a ra c a circumeundo, vix placcre poteft, quoniam non SfrifégotU fcribitur, verum érifégatll, & fl a Vrtfa fuiflet dicenda, rdfagatu debuifle nominal i videtur. Adde, quod ha?c explicatio non fatis formula? conveniat antiquar, qua dicebantur riblja (Siifégdtun, id enim fignificaret e qttitare viam circuitionis, cujus locutionis non ed idonea Pen ten tia. Ecquid enim circumitionis via, feu, ut propius ad Svethicum accedamus, platea circurr ifionis? Item,quod illud rdfta fere malo ufurpetur fenfu, pro errore & circumvagatione temeraria. Unde poftea pro eo ufurparunt fa, quod hodieque de erronibus & circumcurforibus vagis dicitur, a quo, quod huc & illuc labitur, ut ffcpö* quicquid ex naufragio per mare jadatur. A tali vero voce voltiifle negotium tam honorificum appellare, vero flmile mihi quidem baud videtur. Ad poftremum obfervomus, de his fic circumauntibus Regibus dici non foiutn, quod equitent < rifé<jötu, fed ftht Sriféqatu, id eft rifégatu. Ericus Georgii P. I. p.ior. fywaféve fafcant tit ot fårtjinbrn, broqf) jsonunq Guftaf fm måff fifroer f)e(n rirct i. e. Igitur, ut hoc itnpedirtt Rex Guftavus,fuunt ner honorisfdeichet per regnum univerfum.ki a råtta diceretur, non apparet, quomodo hoc lingulariter conveniret Regi. *) Png. 360 lin. ultima poft rationtm adde: Et ego ipfe jam conjefturas quasdam attuli, etiam in Epiftola de {Itu & vocabulo Upfali«, quse videri poflunt p. 46. Pag. 373 lin. 2.2\ioftJarU inferetlta Dolmerus in Notis ad Hirdfloac.3. *) Quid de voce (Srifégata ejusque origine & vera fignificatione fit tenendum, explicatum videre licet in DilTert. Perilluftris Domini Comitis & nunc «ubicularii Regii, Carou Job. GyLLSNBORe, de lnitiatione Regum Sueogotb,

21 Thefes Mifcellanese.. LTh. i. eges civiles a naturahbus, per adplicationcm fpe«cialiorem & adjeftam pcenarum pofuivarum commi-»ationem differunr». Th.. IL Jus aggrntiandi in crimine homicidii Principi, debita cum cautione, compecicnec locus Gen. 9: 6. huic fententi<e adverfaturv Th. III. Non omnis impia vi vensfovet: pra&icura theismum- Th. iv: Divinam fi rerpicimus providentiam quoque attio boni quidquani efficit^ Th. V. peflima Inter peccnta Sr peenas proportio adeurata St univerfalis fervari nequic: Ted quia peena remedium efl, ad finem feu emendationem civium ateejm» perari de ber* Th. IV. Adfe&us" exftirpandos docuere Stoici;* Ted o- mnibus tarnen animi motibus bellum non«indixeruet«, Th.. V1L )

22 Tli. VII. Solos fapientes efle ltberos, non qrudem flne cauffa, fed minus tarnen adcurate ftajuebant iidem. Th. VIII. Virtutem non re&ius unicam (la t ni mus, quam qui ex generali hominis idea, non nifi umcuin admitterec hominem. Th. IX. Verum quidem, fed minus perfpicuum eft,nedum primum Juris Natura principium, quod naturam fequendarn effe di&itat. EfTentias Th. X. rerum qui akternas fhtuuntj conceptum rci cum re ipfa contundunc. Th. XI. Leges cujusque focietatis pro emergentibus foeiorum necelfetatibus mutari quandoque debent. Th» XII. Noftra & aliorum vera amplificantes commoda, Divinam fimul illuftramus gloriam, & verfa vice. # # #

23