Beiteplantar. Timotei (Phleum pratense) Tor Lunnan, Bioforsk Aust Løken Astrid Johansen Bioforsk Midt-Norge. Vår mest sådde grasart

Transkript

1 Beiteplantar Tor Lunnan, Bioforsk Aust Løken Astrid Johansen Bioforsk Midt-Norge Timotei (Phleum pratense) Vår mest sådde grasart Opprett vekst, stengel også i gjenvekst Kraftige skot, open botn, lite bladskot Lys farge, breie blad Lauk med opplagsnæring (haplokorm) Gjenvekst frå sideskot under haplokorm 1

2 Timotei Svært hardfør grasart, vintersterk Reservar utarmast ved tidleg slått og beiting går tilbake ved intensiv hausting i frøblandingar Relativt tørkesvak, næringskrevjande Godt tilpassa sortar Grindstad, Noreng, Lidar, Ragnar Beitetypar i utlandet - mindre opprett vekst, sterkare busking 2

3 Timotei Smakeleg grasart godt likt på beitestadiet Relativt høgt fiberinnhald (NDF) synkron stråstrekking Moderat sukkerinnhald Relativt lågt mineralinnhald. Lågt kaliuminnhald samanlikna med andre grasartar. Lite natrium Proteininnhald avhengig av gjødsling (N-opptak) og avling Engsvingel (Festuca pratensis) Går inn i frøblandingar med timotei Stråstrekking berre i vårvekst, gjenvekst har berre blad Mykje bladskot i botnen også i vårveksten Glinsande bladplate, breie, kraftige blad Rask gjenvekst bladskot veks vidare Reservar i nedre del av strå og i plantebasis 3

4 Engsvingel Hardfør grasart, men ikkje så vintersterk som timotei Toler beiting og intensiv drift betre enn timotei Relativt tørkesvak, næringskrevjande Betre i kystklima enn i innlandsklima Tilpassa sortar Fure, Norild Engsvingel Ikkje så smakeleg som timotei Relativt høgt fiberinnhald (NDF) Høgare sukkerinnhald enn timotei Høgare mineralinnhald enn timotei Proteininnhald avhengig av gjødsling (N-opptak) og avling 4

5 Engrapp (Poa pratensis) Går inn i frøblandingar med timotei Stråstrekking berre i vårvekst, gjenvekst har berre blad Mykje bladskot i botnen også i vårveksten (80-90 %) Krypande jordstengler - tett grasbotn tettar hol Rask gjenvekst bladskot veks vidare Sein etablering, lågvaksen 5

6 Engrapp Hardfør og varig grasart Vanleg art både i sådde og naturlege beite Toler beiting og intensiv drift godt går fram med aukande engalder Relativt tørkesvak, næringskrevjande Mjøldogg kan vera problem i gjenvekst 9 % 19 % 72 % 57 % 8 % 35 % 6

7 14 % 0 % 86 % 33 % 52 % 15 % Engkvein (Agrostis capillaris) Svært vanleg i naturleg grasmark og i kulturbeite, og går også inn i ein del frøblandingar til beite Dannar tett grasbotn, korte jordstenglar Dei fleste skot set strå frå våren, men mange er sterile utan aks. Gjenvekst blad. Skota er bladrike Viktig gras på utmarksbeite, som regel godt avbeita Nøysamt, toler godt næringsfattig og sur jord 7

8 Engkvein (Agrostis capillaris) Raudsvingel (Festuca rubra) Vanleg i naturleg grasmark og i kulturbeite. Har vore litt brukt i beitefrøblandingar Underjordiske utlauparar, tett grasbotn Nøysam til jord og næring Lite smakeleg som kulturgras, men blir beita i naturleg grasmark Mørkt grøne, smale blad 8

9 Fleirårig raigras (Lolium perenne) Dyrkast som dominerande grasart eller i frøblandingar med timotei Stråstrekking også i gjenvekst, men bladrik Tetraploide og diploide sortar diploide er tettare i botnen Rask etablering Mørkt grøne, glinsande blad (bretta i skotleie) Rask gjenvekst, god sesongfordeling av veksten Fleirårig raigras Lite vinterherdig begrensa dyrkingsområde Best tilpassa kystklima, sikrast på Jæren Langs kysten frå Oslofjorden til Helgeland Toler beiting og intensiv drift godt Relativt tørkesvak, næringskrevjande Sortsblandingar er vanleg 9

10 Fleirårig raigras Kvalitetsgras høgare energiverdi enn timotei på same utviklingstrinn Høgt innhald av vassløyseleg karbohydrat, sukker Smakeleg gras høgt fôropptak Italiensk og westerwoldsk raigras Dyrkast som eittårig hos oss - lite vinterherdig Nært slektskap med fleirårig raigras, større avling i såingsåret Italiensk har lite eller ikkje strå best eigna til beiting Stor gjenvekstevne, veks betre enn fleirårige artar på ettersommaren og hausten Høg fôrkvalitet, sukkerrikt, høgt fôropptak 10

11 Andre sådde grasartar Hundegras (Dactylis glomerata) Raisvingel (Festuca x Lolium) Bladfaks (Bromus inermis) Strandrøyr (Phalaris arundinacea) Ikkje sådde grasartar vanlege i eng/beite i låglandet: Kveke (Elymus repens) Tunrapp (Poa annua) Knereverumpe (Alopecurus geniculatus) Markrapp (Poa trivialis) Engreverumpe (Alopecurus pratensis) 11

12 Vanlege grasartar på fjellbeite/utmarksbeite: Smyle (Deschampsia flexuosa) Sølvbunke (Deschampsia cespitosa) Gulaks (Anthoxanthum odoratum) Fjelltimotei (Phleum alpinum) Sauesvingel (Festuca ovina) Finnskjegg (Nardus stricta) Blåtopp (Molinia coerulea) Kvitkløver (Trifolium repens) Vanleg i naturleg grasmark, i kulturbeite og mykje brukt i beitefrøblandingar Overjordiske stengelutlauparar, tett botn Krypande tettar att hol i botnen Bladstorleik varierer viltveksande typar småblada Nitrogenfiksering 12

13 Kvitkløver Kvitkløver Utanlandske sortar er normalt meir storblada og mindre hardføre enn norske. Norske sortar: Norstar, Snowy, Litago Utanlandske: Milkanova, Sonja Varig i beite, men sterk N-gjødsling reduserer innhaldet Kløversnutebille kan gjera skade 13

14 Kvitkløver Kvaliteten er generelt høg gir høg produksjon Lite fiber (NDF) ingen stengel, høgt fôropptak Mykje protein - bladrik Litt lågare kvalitet midtsommars med mykje blomster Lite vassløyseleg karbohydrat, men har stivelse Høgt innhald av magnesium og kalsium Raudkløver (Trifolium pratense) Mykje brukt i eng- og beitefrøblandingar Opprett vekst open i botnen Stengelutvikling sein frå våren, rask i gjenvekst Toler beiting dårlegare enn kvitkløver Tetraploide og diploide sortar Nitrogenfiksering 14

15 Raudkløver Dårlegare varigheit enn kvitkløver held ofte bra bestand berre 2-4 år. Best til kortvarig eng/beite Generelt bra kvalitet, men energiverdi lågare enn hos kvitkløver og meir lik gras pga stengelutvikling Lite fiber (NDF) mot gras høgt fôropptak Mykje protein i blad Fare for trommesjuke på frodig håbeite Vanlege urter - kulturbeite Løvetann Engsyre Høymole Engsoleie Krypsoleie Ryllik Marikåpe Brennesle Vassarve Hundekjeks 15

16 Urter - utmarksbeite Mange av dei same som i kulturbeite Følblom Harerug Gullris Buskar og tre Vierartar Bjørk Urter - innhaldsstoff Mange urter inneheld ulike sekundære plantestoff som kan gje bitter smak eller hindre beiting på andre måtar. Dette kjem ikkje fram på ein kjemisk analyse. Til dømes marikåpe blir i liten grad beita, men fôrverdien elles er høg. Nokre urter har også giftstoff som kan gje problem. Eksempel dikesvineblom, landøyda, rome, engsoleie, tyrihjelm. Gras har lite av slike stoff, men grov struktur (finnskjegg, sølvbunke) kan hemme beiting. 16

17 Frøblandingar til eng/beite, beite Eit beite bør ha rask gjenvekst og jamn fordeling av produksjonen over sesongen Beite bør ha jamn, høg kvalitet Kombinert eng/beite bør gje stor avling til slått, men også mykje beite vår og/eller haust Beiting set store krav til grasbotnen må tole tråkk og vera tett nok til å hindre uønska artar Med mykje beiting bør ein ta inn med artar som toler beiting godt som f. eks. engrapp og kvitkløver Langvarige beite bør ta sikte på varige artar og eit stabilt plantedekke Eksempel: Kortvarig raigrasbasert beite SPIRE BEITE Pluss 90 (FKRA) 15 % Fl. raigras Prana (4n tidleg) 30 % Fl. raigras Maurice (4n sein) 15 % Fl. raigras Fenre (hybrid) 30 % Fl. raigras Lasso (2n) 10 % Kvitkløver Milkanova 17

18 Eksempel: Langvarig beite SPIRE Beite Vintersterk (FKA) 15 % Timotei Vega 15 % Timotei Grindstad 25 % Engsvingel Norild 20 % Engrapp Knut 10 % Engrapp Entopper 5 % Engkvein Leikvin 10 % Kvitkløver Sonja Eksempel: Eng/beite-blanding SPIRE Surfôr/Beite Normal 45 % Timotei Grindstad 20 % Engsvingel Fure 20 % Engrapp Knut 5 % Raudkløver Lea 10 % Kvitkløver Sonja Nordlege sortar og engkvein går inn for N-Noreg og fjellbygdene 18

19 Erfaringar frå forsøksserien Frøblandingar for sauebruk Breie frøblandingar har stor fleksibilitet små avlingsforskjellar mellom ulike blandingar Blandingar med sørlege sortar gir mindre vårvekst, men betre gjenvekst Artsval viktigare enn sortsval mange artar gir større tilpassingsevne til drift, klima og jord Engrapp har klar positiv effekt på plantebestand og avling tredje engåret 19