Såfrø du kan stole på

Transkript

1 SÅFRØ 2010 Tema-ark Såfrø du kan stole på legg grunnlaget for eit t resultat

2 Velkomen til ny sesong! Våren nærmar seg og det er tid for å tenkje såvarer. Felleskjøpa i Noreg samarbeider om produksjon av såfrø. Som før gir vi difor ut ein felles såfrøkatalog, som viser kva utval vi har av såvare til eng, beite m.m. Gjennom kontraktar med dyktige frøavlarar, sikrar vi tilgang på frø av norske kvalitetssortar. Kontakt med frøfirma i mange land gjer at vi totalt har tilgang på eit stort utval av sortar. Felleskjøpet prioriterer sortar som har vorte prøvd ut i offisiell verdiprøving under norske vekstforhold og kjende av Mattilsynet. I samarbeid med forsøksringane og Bioforsk kom vi i 2006 fram til felles frøblandingar for heile landet. Etter nye drøftingar hausten 2009 vart vi samde om nokre justeringar av samansetnaden. Fordelen med dette er færre blandingar enn før og vidare eit meir rasjonelt og fleksibelt opplegg, når det gjeld produksjon og logistikk. Sjølv om det har vorte færre blandingar, trur vi at vi skal kunne dekkje dei ulike behova i alle delar av landet på ein måte. Frøtilgangen er i år brukbar. Det gjer at vi kan levere blandingar nokonlunde etter den planlagte samansetnaden, men av reinfrø er det for enkelte artar og sortar noko liten tilgang. Ver merksam på at det kan vere små avvik frå standardoppsettet hos dei einskilde Felleskjøpa, men ikkje så mykje at det endrar blandingane sine bruksområde eller vinterstyrke. Blandingane kan ògså bli endra litt i løpet av sesongen pga. råvaretilgang. For dei som driv økologisk er det eit krav at mest mogleg av frøa skal vere økologisk dyrka. Felleskjøpet har fleire økologiske frøblandingar (Natura) og prøver kontinuerleg å utvide den økologiske frøavlen. I tillegg har vi eit utval av grønfôrvekstar av økologisk kvalitet. Desse blir òg omtalt i denne katalogen. Vi vonar katalogen kan koma til nytte når val av såfrø skal avgjerast, og ynskjer velkomen til ein trygg og lønsam handel av og Natura såfrø. Felleskjøpet Agri Felleskjøpet Rogaland Agder Felleskjøpet Nordmøre og Romsdal 2 2

3 Engfrøblandingar Kart Gul farge vert brukt i Troms og Finnmark der blandingane er samansette av dei mest vintersterke sortane. Blandingane kallast Nord Hammerfest Honningsvåg Mehamn Vardø Kirkenes Oransje farge vert brukt på fjellområda og område i nord der det sjeldan vert meir enn ei avling pluss mogleg beiting. Blandingane kallast Ekstra Vintersterk Blå farge vert brukt der frøblandingar med eit vesentleg innslag av nordnorske sortar bør føretrekkast. Dette er blandingar som har overvintringsevne og som er veleigna for to slåttar. Blandingane kallast Vintersterk Låglandet og nedre dalbygder har fått grøn farge. Grøne frøblandingar inneheld eit vesentleg innslag av sørnorske sortar med gjenvekstog overvintringsevne. Blandingane kallast Normal Raude blandingar inneheld dei mest yterike sortane, men overvintringsevna vil oftast vera for dårleg i dei andre «dyrkingssonane». Blandingar med meir enn 20% raigras tilrår vi berre til dei beste delane av «raudt» område. Blandingane kallast Pluss Kristiansund TRONDHEIM Brønnøysund Steinkjer Sortland Svolvær Bodø Mo i Rana Harstad Tromsø Narvik Bardufoss Alta Kautokeino Karasjok Norsk vinterherdig sortsmateriale er prioritert i blandingar som skal tåla streng norsk vinter. Yterike norske sortar av timotei, eng svingel og kløver er grunn stammen i dei fleste blandingane. Raigras er med og sikrar stor avling og fôrverdi for dei områda som kan utnytta denne grasarten. Frøblandingane er inndelt og har fått namn etter hovudbruks område: Surfôr Surfôr/beite Beite Høy Høy/surfôr Inn delinga etter vinterstyrke fortel lite om frøblandinga si evne til å tåla andre typar påkjenningar. Molde Ålesund Volda Stryn Florø Førde Sogndal Voss BERGEN Odda Haugesund Stavanger Sandnes Egersund Flekkefjord Geilo Rjukan Dombås Oppdal Hønefoss Drammen Kongsberg Tønsberg Skien Arendal Otta Gjøvik OSLO Moss Tynset Røros Lillehammer Hamar Fredrikstad Kongsvinger I høgre kolonne er det i einskilde tabellar avmerka kva Felleskjøp som har blandinga i sitt sortiment. FKNR = Alle felleskjøpa lagerfører vara = Felleskjøpet Agri = Felleskjøpet Rogaland Agder = Felleskjøpet Nordmøre og Romsdal Kartet må brukast som eit grovt hjelpemiddel for å velja blandingar. Lokalklimatiske forhold, jordbotn og tidlegare erfaring må vere avgjerande for val av frøblanding. Mandal Kristiansand 3

4 Surfôr (S) Innhald Bruksområde Såmengde Lagerførd av Surfôr Nord Timotei Noreng Engsvingel Norild 80 % Hardfør surfôrblanding utan kløver for Troms og Finnmark. Sjeldan meir enn ei avling pluss mogleg beiting. Tidlegare frøblanding nr. 7 i FKT. 2,0 3,0 Surfôr Ekstra vintersterk Engsvingel Norild 80 % Spesielt aktuell for Nordland og område i Trøndelag med vanskelege overvintringsforhold. Tidlegare frøblanding nr. 6 i FKT. 2,0 3,0 Surfôr Vintersterk Engsvingel Norild Raudkløver Bjursele 40 % 3 Varig engfrøblanding med vintersterke sortar for høgt - ligg jande område til og med Trøndelag. Inneheld timoteisortane Vega og Grindstad som kombinerer vinterstyrke og avling. Tidlegare frøblanding nr. 5 i FKT. 2,0 3,0 Surfôr Normal Engsvingel Fure Raudkløver Lea 70 % Engfrøblanding utan raigras for låglandet. har litt avvikande samansetnad: 5 timotei Grindstad, 30 % engsvingel Fure, engrapp Entopper og raudkløver Lea Tidlegare frøblanding nr. 4 i FKT. 2,0 3,0 Surfôr Pluss 10 Engsvingel Stella Fl. raigras Fia Raudkløver Lea 5 2 fl. raigras gir gjenvekstevne og eit viktig kvalitets tilskott i enga utan at raigraset dominerer. Bør vere fyrsteval i kystbygdene opp til Helgeland om ein ynskjer ei yterik og allsidig samansatt eng. Høver best til ensilering. 2,5 3,5 har litt avvikande samansetnad: 50 % timotei Grindstad, 2 engsvingel Stella, raisvingel Perseus, fl.årig raigras Acento/Calibra og raukløver Lea. Surfôr Pluss 90 Fl. raigras Calibra Fl. raigras Aston Energy Fl. raigras Prana Fl. raigras Maurice Fl. raigras Storm Fl. raigras Barceltic Raisvingel Lofa Strandsvingel Kora Kvitkløver Sonja/Ramona 2 Fleire sortar av raigras der hovudvekta er lagt på middels tidlege sortar. Høg fôrverdi og struktur ved rett slåttetid. Innhald av kvitkløver gjer at blandinga kan nyttast både til surfôr, nullbeiting og til beiting. 3,0 4,0 Surfôr Pluss 100 Fl. raigras Calibra Fl. raigras Napoleon Fl. raigras Prana Fl. raigras Maurice Fl. raigras Fenre Fl. raigras Barceltic Fl. raigras Storm Fl. raigras Birger 2 Allsidig blanding av dei beste raigrassortane som gir sikrare plantedekke under ulike drifts- og klimatilhøve enn ein raigrassort åleine. Kombinerer topp fôrverdi med fornuftig trevleinnhald ved val av rett slåttetid. 3,0 4,0 Surfôr Bladfaks Bladfaks Leif Raudkløver Lea 60 % Tørkesterk, varig blanding til eng som skal liggje meir enn tre år. Bladfaks etablerer seg seint. Eigna til høy og surfôr. Bør haustast før skyting. 3,5 5,0 Surfôr Raisvingel Raisvingel Hykor Raudkløver Lea 90 % Blanding med betre vinterstyrke enn blandingar med mykje fleirårig raigras. Ho gir avling. har litt avvikande samansetnad: 7 raisvingel Hykor, fl. raigras Lasso, 10% strandsvingel Kora og raudkløver Lea. 3,0 4,0 4

5 Surfôr/beite (S/B) Innhald Bruksområde Såmengde Lagerførd av Surfôr/beite Nord Timotei Noreng Engsvingel Norild Engrapp Monopoly Raudkløver Bjursele Kvitkløver Snowy 50 % Allsidig samansett kombinasjonblanding med raudkløver til surfôr/beite med moglegheiter for varig eng. Høver i Troms og Finnmark. Tidlegare frøblanding nr. 18 i FKT. 2,5 3,5 kg/ daa Surfôr/beite Ekstra vintersterk Engsvingel Norild Raudkøver Bjursele Kvitkløver Snowy 50 % Blanding med nordnorske sortar utan kløver for allsidig fôrproduksjon. Tenkt til fjellbygder på Austlandet, i Trøndelag og Nordland. Tidlegare frøblanding nr i FKT. 2,5 3,5 kg/ daa Surfôr/beite Vintersterk Engsvingel Norild Engrapp Oxford Raukløver Bjursele Kvitkløver Sonja 2 Kombinert surfôr- og beiteblanding. Innhald av sørnorsk og nordnorsk timotei gjer blandinga aktuell i dal- og fjellbygder i Sør- og Midt-Noreg. Tidlegare frøblanding nr. 10 i FKT. 2,5 3,5 kg/ daa Surfôr/beite Normal Engsvingel Fure Engrapp Oxford Raudkløver Lea Kvitkløver Sonja/Ramona 4 Allsidig blanding til surfôr og beite i låglandet og dalbygder i Sør-Noreg. Innhald av engrapp og kvitkløver gjer blandinga t eigna for beite som skal vara i meir enn tre år. Tidlegare frøblanding nr. 20 i FKT. 2,5 3,5 kg/ daa Surfôr/beite Pluss 10 Engsvingel Stella Engrapp Oxford Fl. raigras Figgjo Raudkløver Lea Kvitkløver Sonja/Ramona 3 2 Surfôr- og beiteblanding for kystnære område i Sørog Midt-Norge. fl.raigras og engrapp gjer blandinga t eigna for dei fleste område der ein tek fyrste slått til surfôr og beitar gjenveksten. Tidlegare frøblanding nr. 14 i FKT. 3,0 4,0 kg/ daa 5

6 Beite (B) Innhald Bruksområde Såmengde Lagerførd av Beite Vintersterk Engsvingel Norild Kvitkløver Sonja 2 30 % Allsidig blanding til langvarig beite. På jord i hevd vil engrappen dominera. Kvitkløver gir enga allsidig fôrverdi og eit nyttig nitrogentilskott. Tidlegare frøblanding nr. 15 i FKT. 2,5 3,5 Beite Pluss 60 Ku/Sau Engrapp Oxford Raudsvingel Gondolin Fl. raigras Calibra Fl. raigras Maurice Fl. raigras Lasso Kvitkløver Rivendel Kvitkløver Milkanova 2 Ny kombinasjonsblanding for slått/beite som erstattar Pluss 90. Innslaget av engrapp og raudsvingel gir betre tilpasning til beiteføremål. Tetraploid og diploid raigras gir beitekvalitet og vekst utover hausten. Kvitkløver gir enga allsidig fôrverdi og eit nyttig nitrogentilskot. 3,0 4,0 Hestebeite Hundegras Frisk Markrapp Bariviera Raudsvingel Leik Raisvingel Hykor Snegleskolm Tiriltunge Leo Div. urter 12 % 8 % 4 % 22 % 3 % 1 % Blandinga er satt saman av grasartar og urter, som gir fôr med relativ lågt innhald av fruktan. Det er brukt sortar av timotei, engrapp, raudsvingel, hundegras og lucern for å sikre overvintring. Urter er teke med som "krydder". Dei kan ògså bidra med smak og mineralsamansetnad som utfyller graset. 3,0 4,0 (Sikori, Pimpernell, Esparsett) Luserne Live Høy (H) Innhald Bruksområde Såmengde Lagerførd av Høy Vintersterk Raudkløver Bjursele 4 4 Høyblanding for fjell og dalbygder i Sør-Noreg, Trøndelag og Ytre Helgeland. Innblanding av 0,1-0,2 engkvein gir betre høy til småfe. Tidligare frøblanding nr. 1 i FKT. 2,0 3,0 Høy Normal Alsikekløver Alpo/Frida 90 % Blanding av timotei og alsikekløver som høver særs t til høyslått eller sein siloslått. Denne blandinga blir seld for siste gong i år. 2,0 3,0 Høy Engsvingel Fure Engrapp Oxford 80 % Høyblanding utan kløver som gir stor avling. 2,0 3,0 fkra Høy/surfôr (H/S) Innhald Bruksområde Såmengde Lagerførd av Høy/surfôr Vintersterk Engsvingel Norild 40 % 40 % Varig engfrøblanding for dei som ikkje ynskjer kløver i blandinga. Godt eigna til høyensilasje. 2,0 3,0 Høy/surfôr Pluss 10 Engsvingel Stella Fl. raigras Fia 70 % Kombinasjonsblanding for høy og surfôr med fl. raigras. Mest aktuell for låglandet i Sør- og Midt-Noreg. Godt eigna til høyensilasje. 2,0 3,0 6

7 Økologisk frø Surfôr (S)* Natura Surfôr Nord Innhald Bruksområde Såmengde Lagerførd av Timotei Noreng Engsvingel Norild Engkvein Leikvin Raudkløver Bjursele Kvitkløver Snowy 50 % Hardfør surfôrblanding for nordlege landsdelar. Sjeldan meir enn ei avling pluss mogleg beiting. 2,0 3,0 Natura Surfôr Vintersterk Engsvingel Norild Engsvingel Fure Raudkløver Bjursele Kvitkløver Sonja 30 % 2 Varig engfrøblanding med vintersterke sortar for høgtliggjande område. 2,0 3,0 Natura Surfôr Pluss 10 Engsvingel Fure Fl. raigras Napoleon Raudkløver Bjursele 30 % 30 % Engfrøblanding med raigras, som gir gjenvekstevne og eit kvalitetstilskott utan at raigraset dominerer. 2,5 3,5 Surfôr/beite (S/B)* Natura Surfôr/beite Vintersterk Innhald Bruksområde Såmengde Lagerførd av Engsvingel Norild Engsvingel Fure Raudkløver Bjursele Kvitkløver Sonja 30 % Kombinert surfôr- og beiteblanding. Aktuell i dal- og fjellbygder i Sør- og Midt-Noreg. Innhaldet av engrapp og kvitkløver gjer blandinga t eigna for beite som skal vara meir enn tre år. 2,5 3,5 Natura Surfôr/beite Normal Engsvingel Fure Raudkløver Bjursele Kvitkløver Sonja 30 % 2 Allsidig blanding til surfôr og beite i låglandet i Sør- og Midt-Noreg. 2,5 3,5 Natura Surfôr/beite Pluss 10 Engsvingel Fure Fl.raigras Napoleon Raudkløver Bjursele Kvitkløver Sonja 30 % 2 Surfôr- og beiteblanding for kystnære område i Sørog Midt-Noreg. Innslaget av fl.raigras og engrapp gjer blandinga t eigna for dei fleste område der ein tek fyrste slått til surfôr og beitar gjenveksten. 3,0 4,0 *) Standardoppsett som kan bli noko endra etter råvaretilgangen. 7 7

8 Grønfôrblandingar Blanding av ulike grønfôrvekstar gir sjeldan avlingsauke i høve til vekstane kvar for seg, men ein kan endra på dyrkingseigenskapar og fôr kvalitet. Til dømes gir 0,5 0,8 raps saman med 3 raigras større del av avlinga tidleg og ein meir allsidig fôrsamansetnad enn raigras åleine. Aktuelle blandingsforhold kan vera: 1) 10 kg bygg + 0,6 kg raps + 3 kg italiensk raigras pr. daa. 2) 8-10 kg bygg kg erter + 3 kg italiensk raigras pr. daa. 3) 7 kg bygg + 7 kg erter + 4 kg vikker + 3 kg italiensk raigras pr. daa. Innhald Bruksområde Såmengde Lagerførd av Grønfôr 6-rads bygg Edel Grønfôrert Javlo Grønfôrert Bohatyr 60 % Grønfôrblanding som gir ei hausting. Blandinga kan brukast som dekkvekst ved attlegg. 20 (15 som dekkvekst) Grønfôr Pluss 15 6-rads bygg Edel Grønfôrert Javlo Grønfôrert Bohatyr Fôrvikke Nitra It. raigras Danergo 40 % Allsidig grønfôrblanding som kan gi to haustingar. Raigraset gir gjenvekst etter fyrste slått. Det er naudsynt med nitrogengjødsling etter fyrste slått. Blandinga eignar seg ikkje som dekkvekst. 20 Raigras/ Perserkløver It. raigras Macho Perserkløver Accadia 8 Blandinga eignar seg best til beite. Ho kan gi om lag same avling som raigras åleine. Perserkløver bør såast grunt. Det er viktig å tromle både før og etter såing. 4 Økologiske grønfôrblandingar* Innhald Bruksområde Såmengde Lagerførd av Natura Grønnfôr Bygg 6-rads bygg Edel Grønfôrert Bohatyr Fôrvikke Nitra It. raigras Fabio 60 % Allsidig grønfôrblanding med bygg som kan gi to haustingar. Raigraset gir gjenvekst etter fyrste slått. Ikkje aktuell som dekkvekst. 20 Natura Grønnfôr Havre* Havre Gere Grønfôrert Bohatyr Fôrvikke Nitra It. raigras Fabio 60 % Allsidig grønfôrblanding med havre som kan gi to haustingar. Raigraset gir gjenvekst etter fyrste slått. Ikkje aktuell som dekkvekst. 20 *) Standardoppsett som kan bli noko endra etter råvaretilgangen. Viltblandingar Etablering av viltåker er eit tiltak for å auke beitetilgangen for hjortevilt i delar av sumar- og haustsesongen. Innhald Bruksområde Såmengde Lagerførd av Vilt eittårig Havre Belinda Fôrmargkål Grüner Angeliter Fôrraps Bonar It. raigras Mondora Kvitkløver Snowy Perserkløver 5 Eittårig blanding som har rask etablering. Ho har havre som hovudinnslag i tillegg til korsblomstra vekstar, it. raigras og kløver. Havre er ein nøysom kornart, som tåler låg ph og er veleigna til hjortevilt og hare. 5-8 Vilt flerårig Havre Hurdal Fôrmargkål Grüner Angeliter Fôrraps Bonar Fl. raigras Figgjo Engrapp Monopoly Kvitkløver Snowy Raudkløver Bjursele 30 % Fleirårig blanding med ein allsidig samansetnad. Både timotei og fl. raigras er t egna beiteplanter for vilt. Innslaget av kløver gir smakleg fôr med høgt protein- og mineralinnhald. har sin egen variant

9 Fôrgras Dei fleste artar og sortar som vert brukt i blandingane er òg tilgjengelege som reinfrø. På den måten kan du sjølv komponera di eiga blanding på grunnlag av ei standardblanding eller frå botnen av. Ved å dyrka grasartane i rein bestand, kan du få det maksimale ut av avlingspotensiale, fôrkvalitet og spesielle eigenskapar jå arten. Vi gir her ein omtale av artar som er aktuelle i rein bestand og/eller i blandingar. Timotei Phleum pratense L. Timotei er eit fleirårig tuedannande strågras. Trivst best på moldrik jord i hevd, men veks òg t på lett til middels stiv leire og t omdanna myr. Krever jamn og rikeleg vass tilgang for å gi stor avling. Timotei er vinterherdig og toler frost og snødekke. Eignar seg t i rein bestand, men blanding med andre grasartar og belgvekster gir som oftast betre eng. Timotei gir smakleg fôr av kvalitet og høver t til høy og ensilering. Tidleg og ofte slått gjer at timoteien går fort ut. Spesielt ugunstig er sauebeiting vår og haust. Noreng Den mest vintersterke nordnorske sorten. Aktuell i dei nordlegaste fylka 2,0-3,0 og til dels i fjellbygder i Sør-Noreg. Vega Nordnorsk, vintersterk sort. Veleigna til surfôr og høy i fjell- og dalbygder 2,0-3,0 i Sør- og Midt-Noreg. Stor avling i fyrste slått, men liten gjenvekst. Lidar Ny, norsk sort som har gitt høgare avling enn Vega, spesielt på andre slått. 2,0-3,0 Han er noko meir sørleg enn Vega, men har like varigheit. Han vil etterkvart ta over for Vega. Det er ikkje frø tilgjengeleg i Grindstad Sørnorsk, vintersterk sort som både gir stor avling i fyrste slått og seinare 2,0-3,0 på sommaren. Hovudsort i Sør- og Midt-Noreg, veleigna til høy og surfôr. Engsvingel Festuca pratensis Huds. Engsvingel er eit fleirårig tuedannande bladgras. Varig, men ikkje fullt så vintersterk som timotei. I ei blandingseng gjer engsvingelen lite av seg fyrste året, men vil ta over etter kvart som andre grasartar tynnast ut. Toler tidleg og ofte slått. Fôrkvalitet og smak vert fort redusert ved utsett slått. Rask utvikling i høve til timotei gjer at engsvingelen ofte er kome langt ved normal haustetid for timoteien. Engsvingel høver t til ensilering, men kan òg nyttast til høy. Norild Ny, vintersterk sort som erstattar Salten. Hovudsort for det nordenfjelske området og i fjell- og dalbygdene på Austlandet. 3,0-4,0 Fure Vestnorsk sort som høver på dei fleste stadane på Vestlandet og låglandet i Aust- og Midt-Noreg. Fure gir her større avling enn Norild. 3,0-4,0 Stella Stella er den mest yterike sorten i ytre og sørlege strøk, men er mindre vintersterk enn Fure. 3,0-4,0 9 9

10 Hundegras Dactylis glomerata L. Hundegras er eit fleirårig bladgras som toler ein del tørke og skugge, men trivst ikkje på skarp sandjord og lite omdanna myr. Varig under e klimaforhold, men tåler lite isdekke og vårfrost. Hundegras konkurrerer lett ut andre grasartar i ei blandingseng. Hundegras skyt svært tidleg og kvaliteten vert fort forringa ved utsett hausting. Arten har vore lett mottakeleg for soppsjukdomar og virusåtak som går ut over kvaliteten. Med minst tre og opp til fem slåttar i dei tidlegaste områda, kan ein venta stor avling og brukbar fôrkvalitet. Frisk Ny, sørnorsk sort som kan gi store avlingar. Aktuell over det meste av landet. Mindre utsett for bladflekksjukdomar enn andre hundregrassortar. 3,0-3,5 Glorus Svensk sort med overvintringsevne og stor avling. Tidleg utvikling. 3,0-3,5 Bladfaks Bromus inermis Leyss. Bladfaks er eit fleirårig bladrikt strågras. Det er yterikt og varig på dei fleste jordartar. På område som er utsett for tørke, gir bladfaks e avlingar av verdifullt fôr sjølv om andre grasartar tørkar heilt bort. Bladfaks krev t oppkalka jord og treng tid til etablering. I etableringsfasen tåler han lite tørke.bladfaks formeirar seg med utløparar til ein tett bestand. Bruk gjerne ei blanding med om lag 3 kg bladfaks og 1 kg timotei til attlegget. Leif Norsk sort med overvintringsevne og stort avlingspotensiale. 4,0-5,

11 Engrapp Poa pratensis L. Engrapp er eit fleirårig bladgras med krypande jordstenglar. Arten er hardfør, men kravfull og krev t oppkalka jord. Engrapp kan då gi ei tett og varig eng, som er slitesterk og høver t til beite. Engrapp har høgt næringsinnhald, men vert fort trevlerik ved sein slått. Bruk ekstra stor mengd med syre ved ensilering. Monopoly Nederlandsk, vintersterk sort på den norske sortslista. Den gir stor avling og har særs overvintringsevne. Bare i blanding FKNR Entopper Nederlandsk sort på den norske sortslista. Stor avling og kvalitet. Bare i blanding FKNR Oxford Nederlandsk sort på den norske sortslista. Stabil og overvintringsevne. Bare i blanding God avling med ein stor del av avlinga i fyrste slått. Knut Norsk sort med overvintringsevne. Gir avling med bra kvalitet. Bare i blanding Strandrøyr Phalaris arundinacea L. Strandrøyr er eit fleirårig bladgras som breier seg vegetativt med grove jordstenglar. Desse kan armere jorda. Strandrøyr er såleis eit spesialgras til langvarig eng på bæresvak myr, men han er svak for køyreskadar. Han toler å stå under vatn i kort tid, og dei djupe røtene gjer han tørkesterk. Strandrøyr er lite smakleg og kvaliteten går raskt ned ved utsett slått. Lara Norsk sort med lågt innhald av alkaloid (bitterstoff) og fôrkvalitet. Lara gir avling og har overvintringsevne. 3,0 Engkvein Agrostis tenuis Sibth. Engkvein er eit fleirårig, bladrikt strågras som stiller små krav til jordtype, nærings- og kalktilstand. Engkvein kan ofte bli eine rådande under karrige tilhøve på jord i dårleg kulturtilstand. Vintersterkt og varig over heile landet. Engkvein er mest aktuell til beite på karrige område. Leikvin Norsk, vintersterk og nøysom sort. Bare i blanding Nor Norsk sort som spirer raskt og gir dekning og tett bestand. Bare i blanding 11 11

12 Fleirårig raigras Lolium perenne L. Fleirårig raigras trivst best på næringsrik jord med jamn tilgang på vatn. Raigras etablerer seg fort og kan gi store avlingar av fôr med høg fôrverdi og høgt innhald av protein og sukker. Eng med stort innslag av raigras har lågt tørrstoffinnhald og kan med fordel fortørkast før ensilering. Ved tidleg slått er inn haldet av trevlar lågt, men ved sein slått blir fôrverdien redusert. Arten er lite vintersterk. Best overvintring oppnår ein ved forsiktig gjødsling seint i sesongen, og fornuftig av pussing i rimeleg tid før vinteren. Raigras høver t til ensilering, nullbeiting og beiting. Seine sortar høver best til beiting. Prana Tidleg tetraploid sort som gir avling av kvalitet. Calibra Halvtidleg tetraploid sort som gir avling av kvalitet (høgt sukkerinnhald). Overvintringsevnen er òg bra. har økologisk vare. Napoleon Halvtidleg tetraploid sort som gir betre avling, har betre overvintringsevne og betre kvalitet enn Tove. Eigna både til slått og beite. har økologisk vare. Fia Halvtidleg, tetraploid norsk sort. Avling og overvintringsevne omtrent som for Napoleon. Tendens til betre avling i Midt-Noreg. Figgjo Halvtidleg, tetraploid norsk sort. Avling og overvintringsevne omtrent som Calibra. Mest aktuell på Aust- og Vestlandet. 3,0 4,0 Dunluce Halvtidleg tetraploid sort. Har gitt stor avling i forsøk på Sør-Vestlandet. brukt sort i Irland. 3,0 4,0 Aston Energy Ny lovande halvtidleg sort. Høgare fordøyelighet enn samanlignbare sortar i engelske forsøk. Birger Ny, svensk halvtidleg sort. Pomposo Ny halvtidleg sort, som gir høg avling. Er vintersterk og resistent mot rust. har økologisk vare. FKNR Fenre Halvtidleg norsk hybridsort som ligg på nivå med Napoleon med omsyn til avling og overvintring. Storm Halvtidleg hybridraigras krysning mellom fl. raigras og it. raigras. Svært høgt avlingspotensiale og bra overvintringsevne. Maurice Sein tetraploid sort som gir tett grasdekke. Gir bra avling og høver t til beite. Barceltic Sein tetraloid sort. Gir bra avling med kvalitet. Høver t til beite. Lasso Sein diploid sort med bra vinterstyrke. Gir middels avling. Gir tett grasdekke. Acento Sein tetraploid sort. Høver t i blanding med timotei og engsvingel. 3,0 4,0 Raisvingel Festulolium Raisvingel er ei fellesnemning på krysningar mellom raigras x engsvingel og raigras x strandsvingel. Føremålet er å kombinera raigraset sine e avlingar og kvalitet med andre artar sin vinterstyrke. Arten trivst best på næringsrik jord. Raisvingel er eit interessant alternativ til fleirårig raigras i blandingseng. Hykor Sein etablering og lita konkurransekraft i gjenlegget, seinare konkurranseevne. Rask utvikling fram mot skyting, slik at han passer dårleg i blanding med timotei. Lofa Ei krysning mellom italiensk raigras og strandsvingel. Har rask etablering og gir avling. Høver t til beite. Dårlegare overvintring enn Hykor. Perseus Sein sort som høver t til slått, der det blir lagt vekt på halvtidleg sein skyting og høg fôrverdi. 3,0 4,0 12 Westerwoldsk raigras og italiensk raigras vert omtala på side 16.

13 Fôrgras Art Vekseform Høy Beite Næringskrav Tørketolsemnd Ensilering frøvekt Såmengde i rein bestand Timotei Strågras Kravfull Svak God 0,5 g 2-2,5 Engsvingel Bladgras Kravfull Svak God Mindre 2 g 3-4 Hundegras Bladgras kravfull Middels Mindre 1-1,5 g 2,5-3 Bladfaks Strågras Kravfull Sterk God God God 2,5-3,5 g 4-5 Engrapp Bladgras kravfull Svak God Mindre 0,2-0,3 g - Engkvein Strågras Lite kravfull Sterk God 0,07-0,09 g - Fleirårig raigras Bladgras kravfull Middels Mindre 2 g 3-4 Strandrøyr Strågras Lite kravfull Sterk Mindre God Mindre 0,6 g 3-3,5 Raisvingel Bladgras Kravfull Middels Mindre 2-3 g

14 Engbelgvekstar Raudkløver Trifolium pratense L. Raudkløver er kravfull og trivst best på mold- og leirhaldig jord med vasstilgang og ph mellom 6 og 7. Raudkløver høyrer heime i eng når ein nyttar normal eller sein slåttetid. Ved svak gjødsling kan raudkløver dominera kraftig og tilføra nitrogen gjennom nitrogensamlande rhizobiumbakteriar på røtene. Kløver gir eit rikt tilskott til fôrkvaliteten i enga. Han toler t fleire gongars hausting, men toler lite sein slått og beiting. Unngå å sprøyta bort kløveren i attlegget. Bruk ugrasmiddel som skåner kløveren. Sjå Felleskjøpets plantevernkatalog 2008, side 28. Bjursele Lea Betti Svensk sort med vinterstyrke. Litt mindre avling enn Nordi. Norsk sort som gir større avling enn Nordi og har betre overvintringsevne. Svensk sort med en overvintringsevne. Spesielt aktuelt i høgareliggande og norlege områder. Kvitkløver Trifolium repens L. Kvitkløver kan dyrkast på alle jordartar, men trivst best på litt tung moldhaldig jord med ph i overkant av 6. Kvitkløver kan vera utsett for tørke. Kvitkløver lever i symbiose med rhizobium-bakteriar som fikserer nitrogen frå lufta. Kvitkløver trivst spesielt t under e lystilhøve, og kan lett ta over i svakt gjødsla eng som vert beita eller slått tidleg og ofte. Høver til beiting og nullbeiting. Ver merksam på at kvitkløver har smått og tungt frø, som lett kan gi separasjon i blanding med storfrøa grasartar som raigras. Milkanova Norstar Snowy Sonja Hebe Ramona Rivendel Dansk sort med middels store blad. Passar best i låglandet og i kystbygdene. Norsk sort som er særs vintersterk og gir avling i fjellbygder og nordlege landsdelar. Norsk sort. Litt mindre vintersterk enn Norstar, men passar t for flatbygdene i Trøndelag og Østlandet. Svensk sort med overvintringsevne og avlingspotensiale som Milkanova. Ny svensk sort med overvintringsevne og avlingspotensiale som Milkanova. Sør-svensk sort med avlingspotensiale som Milkanova. Småblada sort som høver t til beiteblandingar. FKNR 14

15 Alsikekløver Trifolium hybridum L. Alsikekløver er nøysam og trivst på dei fleste jordartar med vasstilgång. Han toler overfløymingar betre enn dei fleste andre kulturplantene. Alsikekløver lever i symbiose med rhizobium-bakteriar som fikserer nitrogen frå lufta. Alsikekløver er meir vinterherdig enn raudkløver, men gir noko mindre avling og har dårlegare smak. Alsikekløver har mindre trevlar, er lettare å tørka og held betre på grønfargen enn raudkløver og høver såleis t til hestehøy. Alpo Tetraploid norsk sort som gir avling. Bare i blanding Frida Tetraploid svensk sort med stort avlingspotensiale. Hovudsort i Sverige som anbefales over heile landet. Bare i blanding Luserne Medicago sativa L. Luserne er næringskrevjande og veks best på djup moldhaldig jord med ph over 6. Godt etablert lusernebestand har djupe røter som gjer plantene tørkesterke og varige. I etableringsfasen tåler han derimot tørke dårleg. Luserne trivst best og kan gi stor avling i typisk innlandsklima med stabile vintrar, men går lett ut i milde og ustabile vintrar langs kysten. Luserne lever i symbiose med rhizobium-bakteriar som fikserer nitrogen frå lufta. Dersom det ikkje har vore dyrka luserne dei siste åra, bør frøet smittast med rhizobium-bakteriar. Aktuell norsk sort: Live. Såmengd i rein bestand 2-2,5. Perserkløver Trifolium resupinatum L. Perserkløver er ein eittårig kløverart som er lite kravfull, og kan dyrkast på dei fleste jordartane. Arten treng vasstilgång. Perserkløver lever i symbiose med rhizobium-bakteriar som fikserer nitrogen frå lufta. Perserkløver kan dyrkast i reinbestand og gi eit smakeleg fôr med 20 til 25% protein i tørrstoffet. Han kan òg dyrkast saman med italiensk raigras til slått eller beiting. Gjenvekstevna er og perserkløver tolar t fleire haustingar. Arten er lite egna til underkultur. Såmengd i rein bestand 1 1,2. Jordkløver Trifolium subteraneum L. Jordkløver er ei eittårig nøysam plante som trivst best på lett jord. Ho tåler tørke og lever i symbiose med rhizobium-bakteriar som fikserer nitrogen frå lufta. Jordkløver høver til undersåing og som fangvekst. Såmengd i rein bestand er 2,5 3, og som underkultur 0,5. Aleksandrinekløver Trifolium alexandrinum L. Aleksandrinekløver er ei eittårig nøysam plante og lever i symbiose med rhizobium-bakteriar som fikserer nitrogen frå lufta. Aleksandrinekløver kan nyttast til eittårig eng og gir ein til to slåttar med proteinrikt fôr som er middels t smakeleg. Arten er lite eigna til underkultur av di han har stort krav til lys og ein opprett veksemåte. Såmengd i rein bestand er 3 3,5. Bakteriesmitte Ved såing på jord der det ikkje har vore dyrka same belgvekst dei siste åra, tilrår vi smitting av frøet med kultur av nitrogensamlande rhizobium-bakteriar. Luserne er den arten som set størst krav til smitting. Vi har bakteriekultur for kløver, luserne, lupin og erter. Ei eining på ca. 200 g rekk til 5 daa, uavhengig av såmengde. Oppgi belgvekstslag ved tinging. 15

16 Grønfôrvekstar Italiensk raigras Lolium multiflorum var. italicum Lam. Italiensk raigras er toårig (vintereittårig) gras. Vi reknar ikkje med overvintring med unntak av enkelte år i dei beste områda lengst sør. Det trivst best på næringsrik jord med jamn tilgang på vatn. Tilveksten er moderat på forsommaren, men gjenveksten utover hausten er. Italiensk raigras kan gi stor avling med svært fôrverdi til nullbeiting, stripebeiting eller til ensilering etter for tørking. Sortar med 10- frøberande skot i såingsåret gir ein del struktur til fôret. Samstundes kan det vera vanskelegare å styra fôrkvaliteten ved nullbeiting med desse sor tane. Dersom raigraset overlever vinteren vil alle plantene gå raskt fram til skyting andre året. Meroa Tetraploid sort med om lag frøberande skot (kan variera). Meroa er blant dei med høgast avling. Eignar seg til direktefôring, beite og ensilering (bør fortørkast). 4 Mondora Tetraploid sort med omlag frøberande skot. Gir avling. 4 Fabio Tetraploid sort med 10% frøberande strå. Han gir avling med kvalitet. har økologisk vare. 4 Macho Tetraploid sort med lite strå. Eignar seg best til direktefôring, stripebeiting og underkultur. Macho set særs lite strå og må veljast om ein vil nytta italiensk raigras til underkultur. 4 (0,5 underkultur) NRFK Barpluto Tetraploid sort med lite strå. Gir avling over heile landet. God fôrverdi og høgt proteininnhald. Eignar seg best til beite og direktefôring. 4 Danergo Tetraploid sort med 15- frøberande strå. Rask vekst og gir avling med kvalitet. har økologisk vare. 4 Westerwoldsk raigras Lolium multiflorum var. westerwoldicum Lam. Westerwoldsk raigras er eittårig, etablerer seg raskt om våren og gir stor avling alt tidleg på sommaren. Veksta utover hausten er mindre enn i italiensk raigras. Hausting må skje seinast ved byrjande skyting for å oppnå brukande fôrkvalitet. Det er difor vanskeleg å utnytta westerwoldsk raigras til nullbeiting utan i kombinasjon med italiensk og/eller fleirårig raigras. Westerwoldsk raigras høver t til ensilering også utan fortørking. Westerwoldsk raigras kan brukast som dekkvekst med inntil 0,5 kg pr. daa. Det gir auka avling og meir struktur i såingsåret. Større såmengde vil gå sterkt ut over avlinga i engåra. Barspectra Tetraploid sort som gir stor avling. Høver t som innblanding i fleirårig raigras og italiensk raigras. 4 Labelle Ein tetraploid sort som gir stor avling med kvalitet over heile landet. 4 Svale Sein diploid sort. Gir stor avling på ettersumaren og hausten. 4 Bartigra Ny tetraploid sort som gir stor avling med kvalitet over heile landet. Den har rask etablering og stråstyrke. 4 Caremo Tetraploid sort som gir stor avling med kvalitet. 4 Barsutra Ny tetraploid sort som gir avling med kvalitet. Rask etablering og stråstyrke. 4 Aubade Tetraploid sort. Rask etablering og gir tidleg fyrste slått med avling. har økologisk vare. 4 16

17 Fôrreddik Raphanus sativus L. Fôrreddik er eittårig, har små krav til jorda, men krev tilgang på vatn. Han vert lite angripen av klumprot. Fôrreddik kan nytte ut ein kort vekstperiode, både ved direktefôring og til beiting. Han bør ikkje nyttast til ensilering på grunn av lågt tørrstoffinnhald (7-). Fôrverdien er fram til bløminga startar, men går raskt ned ved utsett hausting. Brutus Nederlandsk, bladrik sort som blømer tidleg. 2,0 12,5 cm radavst. 17

18 Grønfôrnepe Brassica campestris var. rapifera L. Grønfôrnepe er toårig, men kan gå i stokk alt første året. Fôrnepe veks raskt, og blada kan haustast 50 til 70 døgn etter såing. Grønfôrnepe er sterk mot klumprot. Fôrverdien er med 12 til 14 % råprotein av tørrstoffet. Det går 1,1 til 1,2 kg tørr stoff pr. FEm av friskt materiale. Grønfôr nepe passar særs t som tilskotsfôr og er til stripebeiting. Civasto Diploid sort med halvlang rot. 0,4 25 cm radavst. Fôrraps Brassica napus var. oleifera L. Fôrraps er ei toårig plante som kan gå i stokk alt fyrste året. Ho krev jord i hevd ( drenering og struktur). Fôrraps veks raskt og kan gi avling etter 60 til 70 døgn. Arten er lett mottakeleg for klumprot, og vekstskifte er naudsynt. Tørrstoffinnhaldet varierer mykje, men ligg som regel på 8 til ved tidleg hausting og aukar til når planta er utvakse. Det går 1,2 til 1,3 kg tørrstoff pr. FEm. Fôrraps kan gi fôrsmak på mjølk og bør nyttast som tilleggsfôr. Arten er til stripebeiting. Bonar Bladrik, kortvokst sort (50-60 cm høg etter 120 døgn). Sterk mot stokkløping. Gir stor avling med kvalitet i både blad og stilk. 0,8-1,0 12,5 cm radavst. Solan Svensk sort som gir stor avling. Sorten er låg og særs bladrik. Høver t til beiting, særleg til småfe, men kan òg direktefôrast eller ensilerast. 0,8-1,0 12,5 cm radavst. Fôrmargkål Brassica oleracea var. medullosa L. Fôrmargkål er den av grønfôrvekstane som krev lengst veksetid, 150 døgn, for å gi full avling. Fôrmargkål kan berre dyrkast i dei beste områda. Arten krev næringsrik jord i kalktilstand. Han tåler mykje frost og kan fôrast i fersk tilstand langt utover hausten. Fôrmarg kål er attraktiv i villbeite. Det går 1,1 til 1,2 kg tørr stoff pr. FEm. av friskt materiale. Grüner Angeliter Tysk sort med stort avlingspotensiale. Sorten er svært bladrik. Har t rotfeste og gir lite spel ved hausting med fôrhaustar. 0,7-0,8 25 cm radavst. 18

19 Grønfôrert Pisum satívum L. Grønfôrert er eittårig. Det vert dyrka både konvensjonelle, halvt bladlause og bladlause erter. Konvensjonelle erter har alle blad intakt. Dei halvt bladlause typene har småblada om danna til slyngtrådar, medan stengelblada er uforandra. Hos dei heilt bladlause typene er òg stengelblada svært redusert. Erter inneheld tanniner, bitterstoff som kan gi problem med fordøying og redusere smaken på fôret. Erter med kvite blomar har lågt innhald av tanniner, medan sortar med farga blomar har høgt innhald. Erter krev jord i hevd, med tilgang på vatn og ph over 6. Det bør ikkje dyrkast erter på same skifte oftare enn kvart 6. år. I blanding kan dyrkings pausen reduserast til 4 år. Erter må ha spireråme. Bohatyr Dansk sort som gir stor avling. Sorten har normale blad og kvite blomar. Dekker t mot ugras Javlo Dansk, halvt bladlaus sort som gir stor avling med kvalitet. Sorten har kvite blomar. har økologisk vare

20 Fôrvikke Vicia sativa L. Fôrvikke er eittårig og har små krav til jorda. Arten trivst t på middels til stiv leire. Vikke kan dyrkast på lettare jord dersom vasstilgangen er. Lett, sur sandjord og vassjuk jord gir ugunstige vekstforhold. Vikker vert fyrst og fremst nytta til grønfôr i blanding med korn og erter. I rein bestand gir vikke dårleg smak på fôret. Vikkene krev spireråme. Det bør ikkje dyrkast vikker oftare enn kvart 3. til 4. år på same skifte. Nitra Proteinrik, relativt tidleg sort Grønfôrmais Zea mays L. Mais er ei eittårig, varmekrevjande plante og trivst på dei fleste jordartar med vasstil gang. Grønfôrmais kan berre dyrkast i de aller beste stroka av landet, der han kan gi stor avling på varme somrar. Hausting kan tidlegast starte når tørrstoffinnhaldet i heile massen er 25 til 30 %. Grønfôrmais har høgt tørrstoff- og sukkerinnhald og er lett å ensilere. Såmengde: ca frø/daa (2,5-3 kg pr. daa). Sorter: MAS 09, Kaspian, Treasure og Astiano. 20

21 Grønfôrvekstar i reinbestand Wester- Italiensk Fôrmarg- Fôrraps Fôrreddik Grønfôrwoldsk raigras kål nepe raigras Dagar til utvakse tilstand Dagar til 1. hausting Tal haustingar Beiting God Særs God Særs God Særs Direktefôring Særs Særs Ensilering Mindre God God Dårleg Dårleg Radavstand, cm /25/ (50) (50) Såmengde, 4 4 0,9/0,7/0,5 1-1,2(0,7) 2 0,4 (0,2) Tørrstoff %, fersk Kg tørrstoff/fem fersk 1,0-1,1 1,0-1,1 1,0-1,2 1,0-1,2 1,0-1,2 1,0-1,2 G AAT/FEm fersk Kg tørrstoff/fem ensilert 1,1-1,3 1,1-1,3 1,3-1,5 1,2-1,3 Ikkje eigna Ikkje eigna G AAT/FEm ensilert Ikkje eigna Ikkje eigna 21

22 Rotvekstar Bete Beta vulgaris L. Bete er ein rotvekst som krev 2200 til 2400 døgngrader for å gi full avling. Arten krev og næringsrik jord med ph over 6. Bete har få problem med skadedyr, og vert ikkje angripen av klumprot. Det går om lag 1,1 kg tørrstoff pr. FEm. Sukkerinnhaldet i rota er høgare enn for nepe og kålrot, medan råproteininnhaldet er lågare. Troya Einkima fôrsukkerbetesort med gul rotfarge. Den gir stor avling og har eit tørrstoffinnhald i rota på 16-17%. Frøet er prilla frø/daa Pakningsinnhald: frø (0,7 kg) Magnum Einkima fôrsukkerbetesort med kvit rotfarge. Den gir stor avling og har høgt tørrstoffinnhald i rota, 19-20%. Frøet er prilla frø/daa Pakningsinnhald: frø (0,7 kg) 22

23 Andre vekstar Spinnelin Linum usitatissimum L. Spinnelin eller fiberlin er eittårig. Arten trivst på dei fleste jordartar. På den lettaste sandjorda og den tyngste leirjorda vert vasstilgangen for dårleg og veksten liten. Det bør gå fem år mellom kvar gong ein dyrkar lin på same skiftet. Spinnelin kan haustast om lag 30 dagar etter full bløming. Stengel en vil då ha skifta farge frå grøn til gulgrøn, og dei nedste blada har falle av. Såmengde, 11 til 14 kg pr. daa. Honningurt Phacelia tanacetifolia Benth. Honningurt er ei eittårig plante med blå blomar. Planta er nøysam og trivst på dei fleste jordartar. Ho er varmekjær, men tåler noko frost. Planta har ein aggressiv veksemåte og kan ut konkurrere andre planter. Honningurt har låg fôrverdi, men er ei trekkplante for bier. Det kan vere ein fordel å så i to eller tre omgangar for å sikre bløming utover hausten med tanke på honningproduksjon. Honning urt har ikkje felles sjukdomar eller skadedyr med dei andre kulturvekstane, og eigner seg som fangvekst i eit vekstskifte. Såmengde er 1,2 til 2 kg pr. daa. Leveringsvilkår Betalingsvilkår Netto pr. 15 dager eller kontant pr. autogiro med 1 % kontantrabatt. Emballasje Vara er pakka brutto for netto i ulik storleik avhengig av art m.m. Avgifter Lisensavgift/royality (2,00-9,00 kr/kg) er inkludert i prisen. Garantiar Omsetnad av såfrø kjem inn under Matlova av med Forskrifter om såvare av og seinare endringar. Spireanalyse for såfrø gjeld fram til siste salsdato, som står på pakninga. Reklamasjon er ansvarleg for at pakningane inneheld det merkinga viser. Reklamasjon over vekt, kolliantall og liknande må skje ved mottak av vara. Dersom kjøpar seinare meiner å ha mottat feil vare, eller vare som ikkje er i samsvar med merkinga, må kjøpar føre prov på det. Merking og frørest bør difor alltid takast vare på. Retur Såfrø takast ikkje i retur. 23

24 Tema-ark OKTAN Foto: Anne Lise Nordheim 03/09 Opplag Felleskjøpet Agri: tlf Felleskjøpet Nordmøre og Romsdal: tlf Felleskjøpet Rogaland Agder: tlf