Bruk av beite. Vegard Urset, Avlssjef. Teksten i plansjene er utarbeidet av Øystein Havrevold, Nortura

Transkript

1 Bruk av beite Vegard Urset, Avlssjef Teksten i plansjene er utarbeidet av Øystein Havrevold, Nortura

2 Kvifor bruk av beite Gunstig for dyra dyra treng mosjon For å utnytta ein stor fôrressurs Billig fôr Gir spreieareal for gjødsel Mindre arbeid Stell av kulturlandskapet

3 Ulike beitetypar Innmarksbeite Dyrka mark i omløp eller permanent beite Kulturbeite - permanent Ugjødsla innmarksbeite Utmarksbeite Strandenger Lyng- og grashei Skogsbeite Fjellbeite

4 Intensiv beiting av raigras i New Zealand

5 Variert beite i fjellbjørkeskog

6 Næringsinnhald i gras på beitestadiet: Gras hausta 1. juni 2005, Ås, 33 cm høgt FEm: 0,97/kg TS; Råprotein: 197 g/kg TS; NDF: 506 g/kg

7 Ulike beitemåtar Kombinasjon av slått og beiting på dyrka areal Skiftebeiting Kombinasjon av skiftebeiting og stripebeiting Kontinuerleg beiting Fri beiting i utmark

8 Areal Kva avgjer tilgang på beitegrøde Plantedekke (gras, kløver, halvgras, urter og lauv) Jordsmonn og kalknivå Næring/gjødsel Vatn Temperatur Lys Avbeiting dyretal

9 Opptak på beite Behovet varierer med alder, vekt og produksjon: Kalv ½-1 år: 3-4 FEm/dag Kvige 1-1½ år: 4-5 FEm/dag Ammeku med kalv: 9-10 FEm/dag Tilleggsbehov for aktivitet/gange Må ha minst 25 % meir tilgang av beitegrøde enn det dyra tek opp dagleg Som regel nok protein i beitegraset Kan bli lite fiber (NDF) Bør ha tillegg av mineral (salt)

10 Kva produksjon kan ein venta på beite? Innmarksbeite: Godt beite: Ungdyr: 600 g/dag i snitt for beiteperioden Ammeku med kalv: Tilvekst på g/dag på kalven Middels beite: Ungdyr: g/dag Ammeku med kalv: Tilvekst på g/dag på kalven Utmarksbeite: Godt beite: Ungdyr g/dag i snitt for beiteperioden Ammeku med kalv: Tilvekst på 1000 g/dag Middels beite: Ungdyr g/dag Ammeku med kalv: Tilvekst på 800 g/dag.

11 Kalven på beite

12 FEm/dag 6,0 Energibehov - sugekalv på beite 1200 g tilvekst/dag 5,0 4,0 3,0 FEm frå beite + kraftfôr 2,0 1,0 0,0 FEm frå mjølk Alder i månader

13 Arealbehov per ammeku m/kalv Avling per daa, FEM Per ammeku m/kalv Beitetype Dagar beiting Slått Beiteopptak Behov for daa Innmark: * Fulldyrka slått+beite ,0 * Skiftebeite m/pussing ,7 * Kulturbeite, godt ,5 * Kulturbeite, dårleg ,0 Utmarksbeite: * Dårleg ,0 * Middels ,0 * Godt ,0

14 Korleis styra beitetilgangen? Kombinera hausting og beiting, dvs tilgang på beiteareal Beiting og maskinell pussing på dyrka areal Ulik gjødsling (og vatning) Justera dyretalet etter beitetilgangen Sambeiting av åringsdyr og eldre med utslakting av kviger og kastratar ut over sommaren Tilleggsfôring ut over hausten Fôrbehovet hos beitedyra aukar ut over sommaren, medan grasveksten minkar. Det er rekna at beitearealet per dyr må vera dobbelt så stort i slutten jamført med starten av beiteperioden.

15 Kg TS pr daa pr dag Grasvekst i beite gjennom sesongen (Svenske resultat etter foredrag av T. Lundborg, Skara Semin, LFR kurs nov.2007) Uten N- gjødsling Med N- gjødsling Med N-gj.og vatning April Mai Juni Juli Aug Sept Okt

16 Parasittar kan gjera stor skade Mykje parasittsmitte i permanente beite som årleg blir brukt til kalvar og ungdyr Larver overlever vinteren i beite. Tørre somrar kan redusera smitten Rundormar i løypemagen og tunntarmen gir størst skade Dyr som viser teikn på problem (tynne, diare, dårleg matlyst) må tas bort frå beite og behandlast straks Smittepress og kondisjonen til dyra ved slepping er avgjerande. Ammekalvar er mindre utsette enn andre kalvar Førebyggjande behandling bør diskuterast med dyrlegen

17 Beitestrategi - parasittar Smittefrie beite til unge kalvar som ikkje går med mor La beitet få eit friår frå ungdyr Eldre storfe er meir immune og vil ikkje smitta ned beita slik som ungdyr Sambeiting med hest/sau er gunstig for å redusera smitten Best er å beita vekselvis eit år med storfe og eit anna år med sau/hest eller ta ein slått av beitearealet Vent med å ha førstegangsbeitarar på smitta beite til sist i juni Bruk håbeite til ungdyra eller utmarksbeite

18 Overgangsfôring til beite Surfôr er betre enn rein høyfôring før beiteslepp Reduser kraftfôrmengdene siste månaden, men gi tilskot av mineral og vitamin Tilleggsfôring av kraftfôr og gjerne høy/tørre rundballesurfôr den første tida på beite Kraftfôrautomat til ammekalvar er aktuelt både i kalvegøyme inne og ute på beite Tilsyn og kontakt med dyra kvar dag på heimebeite Må ha tilgang på reint og friskt vatn Nok ly for regn, vind og sol

19 Slutten av beiteperioden Fint at dyra kan gå ut lengst mogeleg Oksekalvar bør takast i frå og få sterkare fôring etter sommarbeite, men avhengig av alder Tilleggsbeite av raigras eller hå er ofte nødvendig ut over hausten Tilleggsfôring er aktuelt utover i oktober og november. Husk at ungdyra ofte blir taparar i matfatet saman med dei vaksne kyrne Gi tilegg av mineral og vitamin

20 Konklusjon I ammekuproduksjonen kan over 40 % av næringsbehovet koma frå beite Ikkje undervurder kva beite har å seia for dyrevelferd og økonomi i ammekubuskapen Grasveksten og avbeiting på innmarksbeitet må styrast Utmarka er ein stor ressurs når vilkåra ligg til rette for det Tilvekst på 600 g/dag for kviger og kastratar på godt beite. I utmarka gjerne inntil 400 g/da i snitt for heile beiteperioden Kontroll med parasittar er eit absolutt krav Godt tilsyn på alle beite