Kva er økologisk matproduksjon?

Størrelse: px

Begynne med side:

Download "Kva er økologisk matproduksjon?"

Christina Thomassen
8 år siden
Visninger:

1 Nynorsk

2 Arbeidshefte om økologisk landbruk for elevar i grunnskulen Nynorsk Arbeidsheftet er utarbeidd av og utgjeve av Norsk senter for økologisk landbruk med økonomisk støtte frå Fylkesmannens landbruksavdeling i Møre og Romsdal Forfattar: Kirsty McKinnon, NORSØK Utforming: Abrakadabra forlag Illustrasjoner: Anne de Boer og Ira Iranova Foto: NORSØK Framside: Anne Kari Jacobsen Marihøne-larve: Rolv Hjelmstad Meitemarkskitt: Herwig Pommeresche NORSØK, 2005 ISBN

Kirsty McKinnon, NORSØK Utforming: Abrakadabra forlag Illustrasjoner: Anne de Boer og Ira Iranova Foto: NORSØK

3 Kva er økologisk matproduksjon? Dette arbeidsheftet gir deg ei innføring i økologisk landbruk. Ei marihøne viser deg rundt for at du skal få vite noko om det å drive økologisk. Når du seinare besøkjer ein økologisk gard eller hage med klassen så veit du allereie litt, og kan spørje om ting du lurer på. På kvar side i heftet finn du ein slik boks, der du kan skrive spørsmål til gardbrukaren eller hageeigaren. For eksempel: Kvifor driv de økologisk? På denne sida vil eg stille deg eit par spørsmål: Har du hørt om økologisk landbruk? Kva trur du er forskjellen på økologisk landbruk og vanleg landbruk? 1

Når du seinare besøkjer ein økologisk gard eller hage med klassen så veit du allereie litt, og kan spørje om ting du lurer på.

4 Dyra på garden Vi helsar på Staslin, som er den eldste kua på garden. Hei, Staslin! Korleis er det å vera ku på ein økologisk gard? Eg har det fint. Det eg likar best av alt er at eg kjem ut nesten kvar dag heile året. Det er kjempeartig å hoppe rundt i snøen om vinteren, og det er hyggeleg å helse på dei andre kyrne. På ein økologisk gard blir det meste av maten dyra treng dyrka på garden. Når kalven er nyfødt, får den vera saman med mora nokre dagar. Veit du kvifor kalven ikkje kan vera saman med mora heile tida? 2

Det er kjempeartig å hoppe rundt i snøen om vinteren, og det er hyggeleg å helse på dei andre kyrne.

5 Næringsstoff sirkulerer Staslin et gras som er fullt av energi og næringsstoff. Dette må ho ha for å kunne laga mjølk og for å ha det bra. Når Staslin skal kvitte seg med avfallsstoffa i kroppen, kjem dei ut som kuskit. Dette blir til gjødsel for planter. Mange av dei same stoffa som var i graset, finst også i gjødsla. Små organismar som vi ikkje kan sjå omdannar gjødsla, slik at den blir til næring for nye planter. Vi seier derfor at næringsstoffa sirkulerer. Kva trur du finst i gjødsla frå Staslin? Gjødsla frå Staslin er verdifull. Den passar bonden på som gull, for at næringsstoffa skal koma tilbake til jorda. Der blir gjødsla mat for organismane som bur der, og for nye planter. Om vinteren blir gjødsla lagra i ein gjødselkjellar eller lagt i kompost, fram til den blir spreidd på jorda. 3

Små organismar som vi ikkje kan sjå omdannar gjødsla, slik at den blir til næring for nye planter. Vi seier derfor at næringsstoffa sirkulerer. Kva trur du finst i gjødsla frå Staslin?

6 Det finst mange millionar Alle stader på ein gard eller i ein hage finst levande organismar, alt frå kyr i fjøset og planter på jorda til midd og meitemakkar i jorda. På huda til dyra og blada på plantene finst sopp og bakteriar og andre små organismar. Meitemakken set pris på møkk frå kua, og kua treng meitemakken fordi han held jorda i orden og syter for at gras og kløver veks friskt og frodig. 4

På huda til dyra og blada på plantene finst sopp og bakteriar og andre små organismar.

7 små medhjelparar på ein gard Plantene, dyra, menneska og alle mikroorganismane på ein gard er avhengige av kvarandre i eit spennande samspel som vi kan kalle eit gardsøkosystem. 5

8 Frisk jord friske planter og dyr I frisk jord yrer det av liv. Meitemarkar, spretthalar og midd er nokre av dyra som lever i jorda. Også ørsmå organismar lever her. Dei treng vi mikroskop for å sjå. Alle små og større kryp er med på å omdanne planterestar og gjødsel til næringsstoff. Dei syter òg for å gjera jorda fin og luftig. Plantene på si side kan skilje ut stoff av røtene som jorddyra treng for å leva. Viss vi kunne kike ned i jorda, ville vi sjå at det var mange fleire dyr rundt planterøtene enn i jorda elles. Ei frisk jord er viktig for at også menneska, dyra og plantene skal ha det bra. Kva er dette?* 6 svar: meitemakk-bæsj *

Dei syter òg for å gjera jorda fin og luftig. Plantene på si side kan skilje ut stoff av røtene som jorddyra treng for å leva.

9 Mangfald og likevekt I naturen er det eit stort mangfald av planter, dyr og mikroorganismar. Dei lever i eit samspel der dei ofte er avhengige av kvarandre. Dette samspelet gjer at du sjeldan ser planter med store skadar av sjukdom eller insektangrep. Det er fordi det som regel er ei likevekt mellom skade- og nytteorganismar. Dei som driv ein gard eller hage økologisk vil gjerne spela på lag med naturen. Dei sprøyter ikkje med kjemiske sprøytemiddel, fordi det skiplar den naturlege balansen. Ved å lære av naturen kan vi finne metodar for å avgrense skadar og sjukdommar på planter. Ein måte er å skape gode forhold for nyttige organismar. Her har eg lagt egg i ein koloni med bladlus Og veit du kven dette er? Det er barnet mitt, ei marihønelarve. Ho et mykje lus. 7

Dei som driv ein gard eller hage økologisk vil gjerne spela på lag med naturen. Dei sprøyter ikkje med kjemiske sprøytemiddel, fordi det skiplar den naturlege balansen.

10 Kor kan vi kjøpe økologisk mat? Mange butikkar har eit godt utval av økologiske matvarer. Du kan spørje i butikken der familien din handlar om kva dei har. I denne butikken har dei økologisk mjølk, ost, mjøl, rosiner, frukostblanding, eple, poteter og der er det jammen økologiske egg også. Korleis kan du vite om maten kjem frå ein økologisk gard? Sjå etter Ø-merket. Det betyr at garden blir driven økologisk, og at den blir kontrollert av ein organisasjon som heiter Debio. Kor mange økologiske varer er det der du handlar? 8

I denne butikken har dei økologisk mjølk, ost, mjøl, rosiner, frukostblanding, eple, poteter og der er det jammen økologiske egg

11 Til eigne notatar:

12 Møkk og makk og meir til er eit arbeidshefte om økologisk landbruk, laga for elevar på mellomtrinnet i grunnskulen. Heftet gir ei innføring i grunnlaget for økologisk matproduksjon. Heftet kan nyttast i samband med prosjektarbeid, eller til å førebu klassebesøk på ein økologisk gard eller hage. Heftet kan tingast frå: Norsk senter for økologisk landbruk, NORSØK 6630 Tingvoll Telefon eller hentast frå nettet: Utgjeve av Norsk senter for økologisk landbruk, 2005

Heftet kan nyttast i samband med prosjektarbeid, eller til å førebu klassebesøk på ein økologisk gard eller hage.

Like dokumenter

Hva er økologisk matproduksjon?

Hva er økologisk matproduksjon? Bokmål Arbeidshefte om økologisk landbruk for elever i grunnskolen Bokmål Arbeidsheftet er utarbeidet av og utgitt av Norsk senter for økologisk landbruk med økonomisk støtte fra Fylkesmannens landbruksavdeling