Høyringssvar frå KS til NOU 2018:11 Ny fjellov

Transkript

1 KOMMUNESEKTORENS ORGANISASJON The Nrwegian Assciatin f Lcal and Reginal Authrities Landbruks- g Matdepartementet - LMD Pstbks 8007 Dep 0030 OSLO Vår referanse: 15/ Arkivkde: Saksbehandler: 074 V Halvard Dahle Lægreid, Deres referanse: Dat: Høyringssvar frå KS til NOU 2018:11 Ny fjellv Vi viser til høyringsbrev frå Landbruks- g matdepartementet med vedlegg av g til vedtak i KS sitt hvudstyre 25. januar Oppsummering Hvudvurderingar frå KS er at utvalsarbeidet har lag til rette fr at ressursar kan verførast til lkalt nivå, særleg skg i allmenningar med virkesrett. Dette er i tråd med mandatet fr Statsallmenningsutvalet g KS ser psitivt på dette. Samtidig meiner KS at fleirtalet i utvalet lagt til rette fr at det blir meir kmplisert g meir uklart kven sm har myndigheit til kva i statsallmenningane i staden fr at ansvars- g myndigheitsfrhld vert tydeleggjrt g at det er lagt pp til betre dialg mellm fjellstyra g kmmunane. Det gjeld særleg frdi kmmunen si rlle i statsallmenningane er ikkje drøfta etter mandatet. KS meiner det er psitivt, g i tråd med mandatet, at utvalet legg til grunn at det finst pparbeidde rettar til lkalbeflkninga når det gjeld bruk av statsallmenningane. Det same gjeld at utvalet legg pp til at eit lkalt ppsyn, Fjellppsynet, vert vidareført. Fr eksempel skal lkalbeflkning sine pparbeidde rettar til jakt g fiske framleis ivaretakast g vurderast av fjellstyra etter tida g tilhøva. g kmmunen får uttalerett m enkeltvedtak sm før. At utvalet legg til rette fr at fjellstyret g kmmunane kan få fleire ppgåver knytt til skgfrvalting, er gså psitivt, ut frå msynet til lkalt sjølvstyre, i alle fall dersm kmmunane si rlle vert styrkt slik mandatet fr Statsallmenningsutvalet la pp til. KS vurderer likevel at det førebels manglar ein del grunnlagsarbeid etter mandatet fr utvalet. Utvalet har ikkje drøfta, eller freslått lvfrmuleringar, sm er meint å styrke kmmunane si rlle i allmenningane. Utvalet har ikkje greidd ut m krleis mgrepa handlingsrmmet til det lkale sjølvstyret g kmpetanse skal frståast, praktiserast g utviklast i statsallmenningane, er ikkje eksplisitt greidd ut m. Gråsner sm kan finnast mellm fjellva g anna lvverk er i alt fr liten grad drøfta. Det må gså utreiast g vurderast m ffentleglva bør leggast til grunn fr verksemda til fjellstyra. KS bør ber Landbruks- g matdepartementet, Kmmunal- g mderniseringsdepartementet g Klima- g miljødepartementet m særleg å vurdere følgjande knkrete frslag: KS Besøksadr.: Haakn VIIs gate 9 Nettside: Telefn: Bankgir: Pstadr.: Pstbks 1378, Vika, 0114 Osl E-pst: ks@ks.n Org.nr.: Iban: NO

2 Det må, sm ein del av frmålsparagrafen til lva, gå fram at fjellstyret skal fungere innanfr den ffentleg rettslege reguleringa av mrådet. Det bør gjennmførast ei endå breiare drøfting g tilnærming til spørsmålet m kva rettsleg status fjellstyret skal ha. Under dette bør det drøftast m ffentleglva skal leggast til grunn fr all verksemd i fjellstyra. Det må vurderast m kmmunen kan vere klageinstans fr vedtak m bruksrettar. Det må pprettast eit eige dialgfrum, der kmmunane, fjellstyret, Statsskg g andre relevante aktørar, diskuterer utviklinga i statsallmenningane, på grunnlag av kmmunale g reginale planar. Det må drøftast m betre rganisatriske kplingar mellm kmmunane, fjellppsynet g Statens naturppsyn kan gje frenkling g mdernisering. Det må gjerast ei nærare utgreiing av eventuelle gråsner mellm ulike regelverk, g vurdere eventuelle klargjeringar i lv i tråd med mandatet m frenkling. 2. Nærare m hvudvurderingar frå KS 2.1 Psitive frslag i utgreiinga KS har respekt fr at staten er grunneigar i statsallmenningane g at systemet i statsallmenningane har utvikla seg ver lang tid. Dei med bruksrettar har ei særleg rlle i statsallmenningane. Mykje fungerer bra, til dømes når det gjeld frvalting av rettar til jakt g fiske. Fjellstyra gjer ein str g viktig innsats her, g det byggjer utvalet vidare på. Når utvalsarbeidet n er avslutta, ser KS at eit strt g grundig arbeid er lagt ned. Det er psitivt, sett frå ein lkal ståstad, at utvalet legg til grunn at det finst pparbeidde rettar til lkalbeflkninga når det gjeld bruk av statsallmenningane. Fr eksempel skal lkalbeflkning sine pparbeidde rettar til jakt g fiske framleis ivaretakast g vurderast av fjellstyra etter tida g tilhøva, g kmmunen får uttalerett m enkeltvedtak sm før. Det same gjeld at eit lkalt ppsyn, gjennm Fjellppsynet, vert freslått vidareført. At utvalet legg til rette fr at fjellstyret g kmmunane kan få fleire ppgåver knytt til skgfrvalting, er gså psitivt, ut frå msynet til lkalt sjølvstyre, i alle fall dersm kmmunane si rlle vert styrkt slik mandatet legg pp til. Sm utvalsfleirtalet seier: «Med denne mdellen gir det gså eit betre utgangspunkt fr at den kmpetansen mange kmmunar har sm skgbruksmyndigheit, blir teken meir aktivt i bruk i dei ulike allmenningane.» Føresetnaden er at desse nye ppgåvene blir skikkeleg finansierte g at den samla kapasiteten g kmpetansen blir gdt utnytta. KS vurderer gså at det er psitivt å slå saman t lver frdi det kan gje frenkling. I nkn grad kan det gså verke frenklande at fjellstyret får meir å seie i grunneigarrlla, sm til dømes at skg der det finst virkesrett skal frvaltast av fjellstyra, g at grunneigarretten til å avgrense mtrferdsel i statsallmenningane vert lagt til fjellstyra. Dersm frvaltinga skal bli enklare, føreset det likevel gså at rllefrdelinga er tydeleg fr alle partar at det finst gde strukturar fr dialg g fr å handtere eventuelle knfliktar. 2.2 Frslag sm KS vurderer er fr dårleg funderte Side 2 av 10

3 Frslag sm ligg inne i Statsallmenningsutvalet sin rapprt vil kunne gje ytterlegare fragmentering g gjere frvaltinga enda meir uversiktleg. Føremålsparagrafen sm utvalet freslår er relativt lik essensen i føremålsparagrafen i plan- g bygningslva. Føremålet til fjellva skal vere å sette rammene fr verksemda til fjellstyra, sm skal administrere bruksrettane i statsallmenningane. Eit føremål med lva må vere å gå pp grenser til kmmunen g andre myndigheitsutøvararar i statsallmenningane, g dette må gå fram av frmålsparagrafen fr lva. KS meiner at eventuelle nye bruksrettar må vurderast løpande etter tida, tilhøva g gjeldande lvverk, ikkje gjennm å definere fleire g større særrettar i fjellva. Utvalet freslår å svekke kmmunen si rlle når det gjeld ppnemning g samansetting av fjellstyret sjølv m kmmunestyret framleis skal vere ppnemningsinstansen. Dei bruksrettshavande skal blant anna kunne nminere sine eigne kandidatar til fjellstyret. At kmmunen si rlle blir svekt her, står direkte i mtstrid til punktet i mandatet m at utvalet skulle vurdere å trekkast sterkare inn. Det er viktig å peike på at statsallmenningane har ein annan karakter enn andre eigedmmar. Dei er eigde av fellesskapen gjennm staten, g kmmunen har gså ei viktig rlle. Det er såleis naturleg at det gjeld andre krav til ffentleg kntrll, innsyn g frankring enn fr reint private eigedmmar. Det gjeld gså ppgåver sm har privatrettsleg karakter. Utvalet burde ha drøfta g vurdert m ffentleglva burde gjelde fr all verksemd i fjellstyra. Utvalet burde gså ha drøfta m kmmunen kunne vere klageinstans i saker m bruksrett. Utvalet har ikkje svara, eller svara mangelfullt, på sentrale delar av mandatet: Dette gjeld særleg følgjande deler av mandatet: Lvrevisjnen skulle i første rekke ta sikte på frenklingar i lvverk g administrasjn av statsallmenningane. Utvalet skulle legge vekt på det lkale sjølvstyret g at kmpetanse i fjellbygdene er avgjerande fr gd lkal frvalting. Handlingsrmmet til det lkale sjølvstyret skulle vidareførast g helst styrkast. Utvalet skulle vurdere m det er føremålstenleg å trekke kmmunane sterkare inn i statsallmenningane, samt krleis lvverket kan bidra til å fremje verdiskaping g effektiv, berekraftig ressursutnytting. Manglande svar på mandatet gjer blant anna at høyringsintansane ikkje har eit tilstrekkeleg grunnlag fr å ta stilling til m g krleis kmmunane si rlle i statsallmenningane kan styrkast. Landbruks- g matdepartementet har difr eit særleg ansvar fr å gjere desse vurderingane g gså vurdere g freslå tiltak i lys av dei vurderingar sm departementet gjer. Desse utgreiingane bør gjerast i samarbeid med dei t andre ppdragsgjevarane fr utvalet, Klima- g miljødepartementet (KLD) g Kmmunal- g mderniseringsdepartementet (KMD). Det bør gså vurderast m det bør gjennmførast eventuelle nye høyringar på nye framlegg. Følgjande punkt meiner KS er mangelfullt greidd ut m i utvalsrapprten: Utvalet har ikkje drøfta, eller freslått lvfrmuleringar, sm er meint å styrke kmmunane si rlle i allmenningane. Krleis mgrepa handlingsrmmet til det lkale sjølvstyret g kmpetanse skal frståast, praktiserast g utviklast i statsallmenningane, er ikkje eksplisitt greidd ut m. Kmmunane si rlle i desse mgrepa må drøftast særskilt. Side 3 av 10

4 Det må greiast grundigare ut m kva gråsner sm finst mellm fjellva g anna lvverk. Kva dei frvaltingsmessige kntekstane sm fjellva finst i bør ha å seie fr krleis den nye fjellva skal innrettast, må drøftast tydelegare. Når det gjeld arealbruk, må det tydeleggjerast meir kva type tiltak i allmenningane sm ikkje er søknadspliktige etter plan- g bygningslva, g sm fjellstyra då kan administrere, utan å søke kmmunen. Ut frå ppgåva m å vurdere fjellstyra sin rettslege status, burde utvalet ha vurdert nærare m ffentleglva bør leggast til grunn fr verksemda til fjellstyra sidan dei utøver verksemd sm kan ha str allmenn interesse. 3. Nærare m manglande utgreiingar g framlegg Her kjem ei nærare versikt ver dei utgreiingane g frslaga sm KS meiner er mest mangelfulle eller fråverande i utvalsrapprten. I mandatet fr utvalet heiter det eksplisitt at «Lvutvalget skal vurdere m det er frmålstjenlig å bringe kmmunene sterkere inn i frvaltningen av statsallmenningene, samt hvrdan lvverket kan bidra til å fremme verdiskaping g effektiv, bærekraftig ressursutnyttelse.» KS etterlyser synlege argument, avvegingar g grunngjevingar når det gjeld ppgåver til kmmunane. Framstillingar av kmmunens myndigheit g rlle, g bakgrunn fr dette, er fråverande, etter det KS kan sjå. Det må ryddast i ulike mgrep g grunngjevingar fr ulike regelverk. Det må avklarast kvar det kan vere samsvarande msyn g kvar det kan vere mtstridande msyn sm bakgrunn fr drøftingane vidare. Her er det dessutan fleire mgrep, sm vi burde vite meir eksplisitt m krleis utvalet frstår frdi det har mykje å seie fr kva frslag g synspunkt utvalet fremjar. Eksempel er lkalt sjølvstyre, kmpetanse, kmmunane si rlle g verdiskaping. Effektiv g berekraftig ressursutnytting er behandla nk grundigare, men gså når det gjeld dette mgrepet trengst endå grundigare drøftingar. Særleg vil KS trekke fram mgrepet «lkalt sjølvstyre». Her må kmmunen si rlle i det lkale sjølvstyret drøftast i lys av mandatet, g gså i lys av ny kmmunelv. 3.1 Det trengst meir vurderingar av krleis gråsner mellm Fjellva g andre lver kan ryddast i g krleis lvene kan spele gdt saman Kapittel 6, Tilhøvet til andre lver, er lite. Dei mest sentrale lvene er gjrt greie fr. Likevel vil KS understreke at den frvaltningsmessige knteksten sm ei ny fjellv skal fungere i må drøftast, ikkje berre gjerast greie fr. Her kan det innvendast at sjølvsagt gjeld heile frvaltingssystemet gså fr statsallmenningane. Frslaga til ny fjellv frandrar ikkje på dette. Når frenkling er så viktig i mandatet, g ei fragmentert frvalting var utgangspunkt fr at utvalet vart sett ned, er det likevel avgjerande å drøfte krleis samanhengane mellm dei ulike lvverka er g bør vere, kva sm kan bidra til frenkling når det gjeld frhldet mellm fjellva g andre lver, g krleis ei ny fjellv kan innrettast fr å bidra til endå meir ryddig g enklare frvalting. Det vil seie at det sm er gjrt greie fr i kapittel seks, må følgjast pp med ei langt meir inngåande drøfting av spørsmålet, kva så? Kva bør dei frvaltingsmessige kntekstane sm fjellva finst i ha å seie fr krleis den nye fjellva skal innrettast? Spørsmål det bør greiast ut m, er m frvaltinga kan gjerast enklare ved at fleire spørsmål blir handsama etter meir Side 4 av 10

5 verrdna lvverk, sm plan- g bygningslva g naturmangfaldlva. Tilhøvet til meir temaspesifikt regelverk, sm skgbrukslva jrdlva g mtrferdslelva bør gså handsamast grundigare. KS understrekar særleg at utvalet ikkje ryddar gdt nk pp i frhldet mellm dei ulike regelsetta, g heller ikkje mellm mgrepa grunneigardispsisjnar/ffentleg myndigheitsutøving. Dette blir ekstra utydeleg i NOU 2018:11 sidan fjellstyret er tillagt enkelte ppgåver sm ffentlig myndigheit fr eksempel når det gjeld tildeling av jakt g fiskerett. Her skal fjellstyret følgje reglane i frvaltningslva. Samtidig skal fjellstyret administrere bruksrettar g fleirtalet i utvalet gjer framlegg m å utvide bruksrettane gjennm å definere fleire rettar i fjellva. Utvalsfleirtalet gjer altså framlegg m å verføre fleire ppgåver knytt til grunneigardispnering til fjellstyra. KS etterlyser ei meir verrdna drøfting g utgreiing av kva følgjer slike verføringar kan få fr rllefrdelinga i frvaltinga av statsallmenningane. Det er ikkje vanlege jrdbrukseigedmmar det her er snakk m. Det er svært stre eigedmmar, sm har vre frvalta i fellesskap. Mange spørsmål kan avklarast gjennm planlegging etter plan- g bygningslva. KS etterlyser ei meir grunnleggande drøfting av kva det har å seie i praksis at kmmunen er planstyresmakt, gså i statsallmenningane. Det er særleg viktig å tydeleg greie nærare ut m det finst gråsner vedrørande frvalting av areal mellm - Verksemda til kmmunen sm planstyresmakt - Statsskg si verksemd sm grunneigar - Fjellstyra sin administrasjn, sm gjeld arealbruk - Vernemrådestyra/nasjnalparkstyra si frvalting I den grad slike gråsner finst, må arbeidet med ny fjellv rydde pp i dei. 3.2 Berekraftig g effektiv ressursutnytting krev samanheng i g mellm privat, ffentleg g frivillig sektr Statsallmenningane er viktige gså fr samfunna rundt allmenningane. Mange av kmmunane med statsallmenningar er kmmunar sm pplever utfrdringar knytt til demgrafi g næringsgrunnlag. Statsallmenningane representerer ressursar, sm kan takast enda meir i bruk, på berekraftig vis, til glede fr kmande generasjnar. Samtidig aukar utfrdringar fr vernet. Nreg pplever n sterk vekst i turismen, sm er venta å halde fram. Det enrme samla presset mt naturmangfaldet i verda er ein del av knteksten sm frvaltinga av statsallmenningane må ta msyn til. Kapasitet g kmpetanse er hvud-utfrdringar. Det trengst særleg meir persnalressursar, sm kmmuneplanleggarar. Fr å møte dei ptensiala g utfrdringane sm kjem, er gså utvikling av tillit g gd samhandling m utmarksfrvalting ei nøkkel-utfrdring. KS etterlyser drøftingar av strategiar fr å utvikle kapasitet g kmpetanse. 3.3 KS rår til at det blir drøfta meir krleis dei rganisatriske kplingane mellm kmmunane, fjellppsynet g Statens naturppsyn kan gje frenkling g mdernisering Eit spørsmål sm treng nærare utgreiing er m, g eventuelt krleis, det kan lagast endå betre kplingar, med klarare rlle- g ansvarsfrdeling, g endå betre samarbeid mellm fjellppsynet g Statens naturppsyn (SNO). Finst det gde alternativ til rdninga med at SNO kjøper tenester frå fjellppsynet? Kan rganisatriske grep betre den faglege kntakten, ppgåvefrdelinga g samrdninga mellm fjellppsynet g Statens naturppsyn? Side 5 av 10

6 Er det rm fr å utnytte betre av dei ressursane sm vert lagt inn i både fjellppsynet g SNO? Kan til dømes fleire av dei materielle ressursane sm Statens naturppsyn rår ver gså brukast av fjellppsynet? Kan kmmunen spele ei rlle her? Det bør gjerast grundigare greie fr m g eventuelt krleis ei sterkare rganisatrisk kpling mellm kmmunen g fjellstyret vil kunne bidra til eit meir stabilt ressursgrunnlag fr fjellstyra g fr fjellppsyna. Ressursgrunnlaget til fjellstyra varierer. Nkre fjellstyre har relativt stre inntekter frå til dømes festetmter, jakt g fiske. Andre har langt mindre inntekter. Det går an å tenke seg at arbeidsgjevaransvar, pensjnsrettar g liknande vert frvalta av kmmunane. Ei sterkare rganisatrisk kpling mellm kmmunane g fjellstyra vil kunne vere med g stabilisere ressursgrunnlaget fr verksemda til fjellstyra. Fjellstyra bør då gså vere med g finansiere etter kva inntekter dei har g ei statleg grunnfinansiering må vidareførast g styrkast. Ei slik rganisering treng ikkje gå ut ver sjølvstendet til fjellstyra. Slike prblemstillingar bør blant anna drøftast ut frå erfaringar i frikmmunefrsøka. 3.4 Frslag frå KS: Det bør innførast eit fast dialgfrum mellm Statsskg, fjellstyret g kmmunen i kvar statsallmenning KS har fått melding m at mange kmmunar pplever det sm krevjande å samhandle med grunneigaren i statsallmenningane, Statsskg. Det handlar mykje m at det tek tid g ressursar å få svar på spørsmål, g det er behv fr raskare avklaringar. KS har gså fått tilbakemeldingar m at kvaliteten på dialgen mellm kmmunen g fjellstyra varierer mellm ulike allmenningar. Erfaringar viser at det er svært viktig at partar i plansaker møtest jamleg. Då kan utfrdringar drøftast i tidlege fasar, g tidlege avklaringar kan hindre at unødig arbeid blir lagt ned av fjellstyra g bruksrettshavande. Samtidig får kmmunen høve til å frmidle viktige føringar frå dei gjeldande kmmunale g reginale planane. Fr å møte det mandatet etterspør når det gjeld frenkling g mdernisering, må det pprettast eit eige, fast dialgfrum i kvar statsallmenning, mellm kmmunen, fjellstyra g Statsskg. I eit slikt fra bør det vere mgleg å trekke med andre aktørar, fr eksempel vernemrådestyra, villreinnemndene, fylkeskmmunen, Fylkesmannen, Statens naturppsyn g Miljødirektratet når det er føremålstenleg. Frma på frumet må kunne tilpassast ulike behv i frskjellige statsallmenningar. Nkre allmenningar er til dømes små. KS meiner det vil vere føremålstenleg m kmmunen har sekretariatsansvar fr dialgfrumet ut frå kmmunen si rlle sm planstyresmakt. Frslag til 3-12 Fast dialgfrum Kmmunen, fjellstyre g Statsskg skal møte i eit fast dialgfrum. Andre representantar fr aktuelle interesser kan gså inviterast til frumet, g skal inviterast når saker sm vedkjem dei skal drøftast. Møte i frumet skal haldast minst ein gng i året g elles etter behv. I frumet skal aktuelle tiltak g planar i statsallmenningane drøftast i ein tidleg fase. Aktuelle tiltak g planar, samt den generelle utviklinga i statsallmenningane, skal drøftast i lys av gjeldande kmmunale g reginale planar. Kmmunen har ansvar fr leiing g sekretariat fr dialgfrumet. Det skal lagast referat frå kvart møte. Side 6 av 10

7 4. Innspel vedrørande knkrete frslag i NOU 2018:11 I dette kapitlet vurderer KS nkre av dei mest sentrale frslaga i Statsallmenningsutvalet si utgreiing. Det er særleg lagt vekt på fleirtalsfrslaga. 41. Frslag m ppnemning av styre Utvalet gjer framlegg m at det skal vere eitt felles styre fr statsallmenningane, fjellstyret. Dei bruksrettshavande sjølve skal freslå sine kandidatar til fjellstyret. Kmmunestyret kan berre nemne pp kandidatar sm er freslått av årsmøtet til dei bruksrettshavande, innan ein gitt frist. Berre dersm ingen kandidatar er freslått innan fristen, kan kmmunestyret sjølv freslå kandidatar sm skal representere dei bruksrettshavande. KS vil påpeike at etter dagens fjellv er det kmmunestyret sm har ansvar fr at jakt-, fiske- g friluftsinteressene vert representerte i fjellstyret g at minst t medlemer vert valde blant gardbrukarar med bruksrett. Utvalet gjer n framlegg, sm svekker dermed kmmunestyra si rlle i ppnemning av fjellstyra. KS frstår at frslaget m at dei bruksrettshavande skal kunne freslå sine eigne kandidatar, må vurderast sm utslag av kmprmiss, sm har vre nødvendig fr å legge til rette fr ei felles lv g felles styre (slå saman allmenningsstyre g fjellstyre). Samtidig vil vi påpeike at frslaget m å svekke kmmunestyra si rlle i ppnemning av fjellstyra ligg føre samtidig sm kmmunen si rlle i frvaltinga av statsallmenningane ikkje er greidd ut m etter mandatet. Ei svekking av kmmunestyra si rlle i ppnemning bør ikkje innførast før ei utgreiing av kmmunane si rlle, med tilhøyrande frslag, er lagt fram. Fleirtalet freslår at det skal vere minst t bruksrettshavarar i fjellstyret, g at fjellstyret kan ha ein representant fr bruksrettshavarar frå kvar allmenning der fjellstyret har ansvaret fr fleire allmenningar. Kmmunestyret skal etter dette frslaget kunne justere vekta til stemmene frå dei bruksrettshavande fr å skape meir balanse mellm interessene i styret. Vedkmmande reinbeitedistrikt skal etter dette frslaget gjere framlegg m representantar fr samisk reindrift. Kmmunestyret skal velje mellm kandidatane det er gjrt framlegg m. Kmmunestyret skal etter frslaget nemne pp representantane fr jakt, fiske g friluftsliv, g fr allmenne interesser. Dette kan skje etter frslag frå rganisasjnar. Mindretalet har freslått at det skal vere eitt fjellstyre med fem medlemmar i kvar kmmune. Etter dette frslaget skal fjellstyret ha t representantar fr dei med jrdbrukstilknytt bruksrett, g fjellstyret skal ha ein representant fr jakt g fiske Mindretalet har freslått at i kmmunar der fjellstyret er styre fr fleire allmenningar skal det leggast vekt på gegrafisk spreiing av dei sm blir valde til fjellstyret. KS meiner det er viktig å gje kmmunane handlefridm til å rganisere fjellstyra etter lkale tilhøve g støttar fleirtalet i spørsmålet m høve til å ha fleire fjellstyre i ein kmmune. KS meiner likevel at det sm hvudregel bør vere eitt fjellstyre i kvar kmmune med statsallmenning. KS støttar mindretalet sitt frslag m at bruksrettshavande ikkje skal ha rett til meir enn t representantar i eit fjellstyre. 4.2 Frslag frå fleirtalet m frvalting av skg i statsallmenningane Fleirtalet har freslått at fjellstyret skal verta ansvar fr grunneigardispnering av skg g frvalte skgen i statsallmenningar med virkesrett. Mindretalet meiner at Statskg SF framleis skal frvalte skgen, g at frvaltinga skal skje i samråd med fjellstyret, meir likt den frvaltninga sm skjer i dag. KS meiner at fleirtalsfrslaget sm psitivt frdi det er mindre avstand mellm fjellstyra g kmmunane enn mellm kmmunane g Statsskg. Statsskg har gså fått kritikk fr å ha utfrdringar knytt til å frvalte skgen berekraftig, til dømes frå Fjellstyret i Engerdal. KS vurderer at lkal skgfrvalting, vil kunne styrke berekraftig frvalting. Det føreset likevel gd dialg g samhandling fr å avvege ulike interesser. Det trengst grundigare drøftingar av krleis kmmunen sin kapasitet g kmpetanse skal Side 7 av 10

8 nyttast i skgfrvaltinga, g krleis kapasiteten skal vidareutviklast. Skgsbruk medfører gså arealbruk, til dømes i frm av skgsvegar. Skgbruk medfører gså mtrferdsel. Knsekvensar av frslaget fr kmmunen si rlle sm planmyndigheit, g kmmunen si rlle etter skglva g andre relevante lver, må drøftast. KS støttar fleirtalsfrslaget m at fjellstyra skal verta grunneigaransvaret fr å dispnere grunn med skg i statsallmenningar med virkesrett. KS rår samstundes til at det vert greidd betre ut m frdeling av ppgåver g rller mellm kmmunane g fjellstyre når det gjeld frvalting av skg. Kmmunane må gså tilførast ressursar, sm kan sette kmmunane endå betre i stand til å utføre meir frvaltingsppgåver knytt til skgbruk. 4.3 Frslag m utbygging av mindre kraftverk: Fleirtalet gjer framlegg m at gardbrukarar med bruksrett skal ha rett til å få bygge ut mindre kraftverk i allmenningen. Fjellstyret skal etter frslaget kunne dispnere fallrettar fr bygging av kraftverk ver ein viss størrelse. Det skal då gså kunne fastsetjast i bruksreglane at berre fjellstyret skal kunne dispnere fallrettane. Eitt mindretal meiner jrdbrukarar med bruksrett kan få løyve til å få bygge ut mindre kraftverk i allmenningen, men at det skal avgrensast til eige frbruk. Eit anna mindretal i utvalet meiner utnytting vassfall til mindre kraftverk ikkje er ein del av allmenningsretten, men ein bruksfrm sm er ny g vesensfrskjellig frå tidlegare bruk. KS stiller spørsmål ved m det å legge så mfattande ekstra rettar fr enkeltgrupper inn i Fjellva kan gjerast utan at andre lver g frskrifter sm rører ved kraftutbyggingar blir endra. Frslaget m retten til å bygge ut kraftverk tek utgangspunkt i 2 i Fjellva: «Rett til allmenningsbruk ligg til bygd eller grend sm frå gamal tid har hatt slik rett. Retten skal kunne nyttast på ein måte sm til kvar tid er i samsvar med rasjnell bruk, g sm er naturleg etter tida g tilhøva». Fram til n har desse rettane i hvudsak vre vurderte etter sedvane, dialg g vurderingar av rasjnell bruk i tråd med tida g tilhøva, ikkje etter særlege rettar i fjelllva. Til ein viss grad kan det argumenterast fr at det alt n rettar definert i fjellva, men å ytterlegare fremje ein praksis med å definere bruksrettar meir gjennm fjellva, kan legge til rette fr kmplikasjnar. Det er lenge mellm kvar gng Fjellva blir revidert. Søknader m å bygge ut kraft må uansett vurderast etter lvverket elles. Kva sm er naturleg etter tida g tilhøva vil frandre seg g må tlkast etter kvart. Endringar i klima, natur g øksystem skjer fr eksempel raskare enn før. Å utvide rettar etter Fjellva slik vil gså kunne gje grunnlag fr fleire knfliktar. Knfliktar kan bidra til å svekke legitimiteten til fjellstyra. Eit anna prblem med frslaget er at det utvidar myndigheitsmrådet til fjellstyra samtidig sm utvalet har slått fast at det skal vere privatrettslege rettssubjekt. Fjellstyra får ei rlle sm kan gli ver i frvalting. Dersm fjellstyra skal vere privatrettslege, bør det ikkje leggast pp til at myndigheit r fjellstyra sm kan knytast til frvalting skal utvidast så kraftig sm utvalet legg pp til her. KS rår til at det dynamiske aspektet ved prinsippet m bruksrettar etter tida g tilhøva må vidareførast g sikrast i staden fr å legge pp til ein utvida praksis fr at spesielle rettar vert definerte i Fjellva. 4.4 Frslag når det gjeld arealbruk knytt til seter: Fleirtalet freslår å lvfeste regulering av retten til å gjerde inn beiteareal g til å få utvist gjetarbu fr tilsyn med beitedyr. Fjellstyret skal kunne utvise areal til ppføring av gjetarbu til eigedm med beiterett, sm har behv fr dette. Fjellstyret skal kunne utvise beiteareal til heil eller delvis inngjerding. Fjellstyret kan setje vilkår fr utvisinga. Side 8 av 10

9 Vurderingar: Sjølv m desse frslaga har å gjere med verføring av rett til grunneigardispnering, g slik sett ikkje endrar på sjølve systemet fr løyve til å endre arealbruk, vil KS framheve at slik arealbruk må skje etter avveging av ulike msyn g interesser. Tiltak det her er snakk m vil såleis kunne vere søknadspliktige etter plan- g bygningslva. KS vil påpeike at det då blir det prblematisk å snakke m så knkrete rettar etter fjellva. Eit aspekt ved å gje enkelgrupper særlege lvfesta rettar på den måten fleirtalet freslår, er at det kan skape g gje grbtn fr fleire knfliktar. KS understrekar at det arealplanlegging etter plan- g bygningslva sm er reiskapen fr å avklare arealbruk, i alle fall utanfr verna mråde. Så finst det tiltak sm ikkje er søknadspliktige, g desse er det viktig å tydeleggjere kva er. KS rår til at det dynamiske aspektet ved prinsippet m bruksrettar etter tida g tilhøva må vidareførast g sikrast i staden fr å legge pp til ein utvida praksis fr at spesielle rettar vert definerte i Fjellva. 4.5 Frslag m mtrferdsel i statsallmenningane Fleirtalet gjer framlegg m at fjellstyret skal verta retten til å rå ver grunneigardispsisjnar vedrørande mtrferdsel. Fjellstyret skal avgjere søknader m mtrferdsel i statsallmenningane, g fastsetje vilkår. Eit mindretal føreslår at fjellstyret kun kan tillate tidsavgrensa mtrferdsel, sm ikkje krev tilrettelegging ver lengre tid. Sm utvalet har peika på i kapittel tre, frbyr Mtrferdsellva i utgangspunktet all mtrferdsel i utmark. Kmmunen kan likevel, ved enkelte høve, gi løyve til bruk av mtrfartøy på innsjøar, g kmmunestyret har myndigheit til å fastsette snøskuterløyper på vinterføre. Kva sm blir fjellstyret sine ppgåver g kva sm blir kmmunane sine ppgåver bør gjerast tydelegare. KS vil påpeike at grunneigarar i utgangspunktet ikkje har større rett til å bruke mtrkøyretøy i utmark enn andre. Unntak kan være når det gjeld landbrukstilknytt næring. Det kan då til dømes vere snakk m skgbruk eller utsetting av salt til beitedyr. Etter mtrferdsellva kan grunneigar avgrense mtrferdsel på eigedmmen. Retten sm grunneigarar har, er altså definert gjennm rett til å frby mtrferdsel g å sette vilkår. Det medfører til dømes at kmmunen kan ikkje kan treffe vedtak m snøskuterløype før grunneigaren har samtykka til det. KS stør fleirtalsfrslaget m at grunneigarretten til å frby g setje vilkår fr mtrferdsel i statsallmenningar vert verført til fjellstyra. Dette kan gjere prsessen fr å søke m løyve fr dei sm treng det enklare frdi fjellstyra er nærare brukarane. KS etterlyser likevel meir klargjeringar av frhldet mellm fjellva g andre lver, særleg mtrferdsellva, når det gjeld mtrferdsel i statsallmenningane. Fr å ppnå frenkling, sm mandatet legg pp til, er kmmunikasjn g samhandling mellm kmmunane g fjellstyra m mtrferdsel viktig. Krleis ny teknlgi kan takast i bruk når det gjeld søknader g rapprtering, er eksempel på viktige spørsmål. 4.6 Frslag m at Statsskg skal kunne selje fall fr bygging av større kraftverk KS meiner knsekvensar av dette frslaget må greiast nærare ut m, til dømes når det gjeld m det er ønskeleg å pne fr at evigvarande fellesressursar kan seljast ut, g fr stre naturinngrep. Knsesjnslvgjevinga vedrørande kraftutbyggingar må vurderast i denne samanhengen. 5. Frslag frå KS til ppfølging av utvalsarbeidet I tråd med vedtak i KS sitt hvudstyre ber KS Landbruks- g matdepartementet, Kmmunal- g mderniseringsdepartementet g Klima- g miljødepartementet m særleg å vurdere følgjande knkrete frslag: Side 9 av 10

10 Det må, sm ein del av frmålsparagrafen til lva, gå fram at fjellstyret skal fungere innanfr den ffentleg rettslege reguleringa av mrådet. Det bør gjennmførast ei endå breiare drøfting g tilnærming til spørsmålet m kva rettsleg status fjellstyret skal ha. Under dette bør det drøftast m ffentleglva skal leggast til grunn fr all verksemd i fjellstyra. Det må vurderast m kmmunen kan vere klageinstans fr vedtak m bruksrettar. Det må pprettast eit eige dialgfrum, der kmmunane, fjellstyret, Statsskg g andre relevante aktørar, diskuterer utviklinga i statsallmenningane, på grunnlag av kmmunale g reginale planar. Det må drøftast m betre rganisatriske kplingar mellm kmmunane, fjellppsynet g Statens naturppsyn kan gje frenkling g mdernisering. Det må gjerast ei nærare utgreiing av eventuelle gråsner mellm ulike regelverk, g vurdere eventuelle klargjeringar i lv i tråd med mandatet m frenkling. Mttakere: Landbruks- g Matdepartementet - LMD Kpi: Kmmunal- g mderniseringsdepartementet - KMD Klima- g miljødepartementet - KLD Side 10 av 10