KOLS FASTLEGEN SI OPPGÅVE VED REHABILITERING AV KOLS-PASIENTEN Lars Johan Lysen Fastlege og kommunelege Tysvær kommune
KVA ER KOLS? Kronisk bronkitt Røykehoste Kronisk astmatisk bronkitt Emfysem (sprengte lunger) Kronisk Obstruktiv LungeSjukdom (kols)
FASTLEGEOPPGAVER Diagnose helst tidleg Forebygging sekundær og tertiær, men helst også primærforebygging Behandling Livsstilstiltak (tobakk, fysisk aktivitet, kost) Symptomlindring Hindre eksaserbasjonar Rehabilitering og samhandling
DIAGNOSE Kliniske mistanke ut fra arv, miljø og symptom Kronisk Obstruksjon LungeSjukdom
ARV Alfa 1 antitrypsin mangel Andre familiære opphopningar
MILJØ Tobakk Støvfyllt arbeid (steinstøv, mineralfiber) Ulike kjemikalier
KLINISKE SYMPTOM Langvarig hoste Auka slimproduksjon Unormalt tung pust Hyppige luftvegsinfeksjonar
KRONISK Rekner ikkje eigentleg kor lenge plagene har vart Heller manglande reversibilitet
REVERSIBILITETSTEST Spirometri med FVC og FEV1 0,4mg salbutamol Ny spirometri etter 20 minutt Positiv reversibilitetstest ved over 12% betring av FEV1
FEV1/FVC < 0,70 OBSTRUKSJON
KRONISK OBSTRUKSJON FEV1/FVC < 0,70 også etter reversibilitetstest
KOLS MED MODERAT REVESIBILITET
Hjertesjukdom Reflux-sjukdom Bihuleplager IKKJE LUNGESJUKDOM DIFFERENTIALDIAGNOSAR Sjukdom i strupe og svelg
ANDRE LUNGESJUKDOMMAR DIFFERENTIALDIAGNOSAR Lungekreft Tuberkulose Astma Bronchie-ektasier Sarcoidose Cystisk fibrose
FASTLEGEOPPGAVER Diagnose helst tidleg Forebygging sekundær og tertiær, men helst også primærforebygging Behandling Livsstilstiltak (tobakk, fysisk aktivitet, kost) Symptomlindring Hindre eksaserbasjonar Rehabilitering og samhandling
PRIMÆR FOREBYGGING FØR DIAGNOSEN KOLS ER STILT Forebygge bruk av tobakk Hjelpe til ved røykekutt Stimulere fysisk aktivitet Redusere luftforureining generelt og på arbeid spesielt
SEKUNDÆR FOREBYGGING ETTER DIAGNOSEN KOLS ER STILT MEN FØR FUNKSJONSHEMMING Stimulere og hjelpe til ved røykekutt Stimulere fysisk aktivtet Forebygge eksaserbasjonar Vaksinasjonar Råd i høve til luftvegsirritantar Styrke eigenomsorg
VAKSINASJONAR Årleg influensavaksine Pneumokokkvaksine PPV23 (Pneumovax): til alle over 65 år PKV13 (Prevenar13): etter individuell vurdering til pasientar med kronisk lungesjukdom PPV23 skal gis først og PKV13 tidlegast 8 veker etter PPV23.
TERTIÆR FOREBYGGING HJELP VED FUNKSJONSHEMMING Som ved sekundær forebygging Oksygen-tilførsel Diverse hjelpemidler Styrke eigenomsorg Terminal lindring
FASTLEGEOPPGAVER Diagnose helst tidleg Forebygging sekundær og tertiær, men helst også primærforebygging Behandling Livsstilstiltak (tobakk, fysisk aktivitet, kost) Symptomlindring Hindre eksaserbasjonar Rehabilitering og samhandling
Behandling Livsstilstiltak Tobakk: strukturerte opplegg, medikamentell støtte Fysisk aktivitet: regelmessige planlagde daglege aktivitetar Kost: kaloriar/vekt, ostoporose, vitaminer, kost og drikke ved slimproblemer og eksaserbasjonar
Behandling Symptomlindring Medikamentell Slimmobilisering Mestring av angst Hjelpemidler
Behandling Hindre eksaserbasjonar Medikamentell behandling: steroider, langtidsantibiotika Vaksinasjon Miljøtiltak: luftvegsirritantar, smittevern Livsstilstiltak
Rehabilitering og samhandling Faste kontrollar oversikt og oppfølging Samarbeid med anna helsepersonell «Hotline» for pasientar og samarbeidande helsepersonell Tilsyn etter sjukehusinnlegging oppdatering av (faste) medisiner via ReseptFormidlaren
Faste kontrollar 2 4 gonger årleg Utfylling av standarskjema Justering av medisiner Effekt av behandling, symptomer, CAT-score Biverknader Eksaserbasjonar Tiltak Livsstil Hjelpemidler Tilbakemelding samarbeidspartnerar
Samarbeid med anna helsepersonell Heimetenestene Apotek Frisklivssentral Andrelinetenesta LMS Poliklinikk Lungeavdelinga
Til utvalde pasientar Heimetenesta Apotek Andrelinetensta «Hotline» VIA Telfon Helsenett (mail, Jabber)
Oppfølging etter sjukehusopphald Innan 4 veker (andrelina sitt ansvar) Forløp Justere behandling Videre kontrollar Samarbeid med anna helsepersonell
Ferdig!