Økonomiske nøkkeltal JORDBRUKET 2013

Transkript

1 Økonomiske nøkkeltal JORDBRUKET 2013

2 Pressemelding: Inntektsutvikling i Haugalandsjordbruket Andreas Lundegård (kontaktperson) Tveit Regnskap AS Etter ein god jordbruksavtale i 2013 hadde nok mange venta ein vekst i inntekta hjå bøndene i 2013, men fasiten framstår altså litt annleis. Skattbar næringsinntekt etter avskriving viste ein nedgang på snautt kr frå 2012 til Dette syner gjennomsnittstal frå Tveit Regnskap AS som er henta frå gards-rekneskapa på i alt 218 bruk frå Nord- Rogaland og Sunnhordland. Tveit Regnskap AS fører rekneskapen for i alt gardsbruk i regionen, og i løpet av ein 30-årsperiode har ein fylgt utviklinga på omlag av desse bruka. Dette er familiebruk som har hatt, og framleis har hovudinntekta si frå jordbruket, og omfanget ligg mellom 1,5 og 2 årsverk. Det spesielle med dette talmaterialet er at det er brukt faktiske tal frå rekneskapet og at det er dei same bruka som er nytta som grunnlag i heile perioden. Hovudtrekk frå 2013: Overproduksjon gav pressa økonomi for gris og høns. Eit vanskeleg fôrår førte til stagnasjon for mjølkebonden. Styrka økonomi for storfè- og sauekjøt. Etter ein god jordbruksavtale i 2013 hadde nok mange venta ein vekst i inntekta hjå bøndene i 2013, men fasiten framstår altså litt annleis Dels skuldast dette at jordbruksavtalen berre gjeld halve resten slår inn i Vidare har nok ein del av produksjonane slite med overproduksjon (gris og høns), samt at eit vanskeleg fôrår med sein vår slår inn i rekneskapen gjennom auka fôrkjøp for dei grovfôretande dyra. Dei siste åra har næringa i stor grad kompensert svekka lønsemd med auke i produksjon og på det viset halde inntekta oppe, men i år har altså ikkje denne produksjonsauken vore stor nok til å dekka opp svekka produksjonsøkonomi. Produksjonsauken held fram, men gjerne i ein litt lågare takt. Mellom anna har kostnadane til å rasjonalisere/utvide blitt så store at det er færre som tek risikoen. Investeringsnivået i næringa var stabilt, men det var ei dreiing mot meir investering i maskiner på bekostning av nybygg. I snitt investerte Haugalandsbonden kr i nybygg og kr i maskinar. Det er spesielt i dei grovfôrbaserte produksjonane ein ser det blir investert, og i mindre grad kraftfôrkrevjande. Årsaka til dette ligg nok i overproduksjon på svin, og ein relativt høg inngangsbillett for nybygg. Gjerne 5-6 millionar for eit slaktegrishus og over 10 mill. kr for smågrisproduksjon. Mjølk For mjølkebøndene var den økonomiske utviklinga nokolunde lik som fjoråret. Ein kunne nok ha venta ei betring her, ettersom denne produksjonen var prioritert i jordbruksoppgjeret Men som nemnt over førte ein hard vinter og sein vår 2013 til at grovfôravlingane blei låge. Dette førte til at ein måtte leggje om fôringsrutinane, og bruke meir innkjøpt kraftfôr/grovfôr - noko som resulterte i høgare kostnader og lågare inntening. Vidare gjekk mjølkeprisen noko ned (ca. 7 øre pr. liter), denne nedgangen skriv seg i stor grad frå at etterbetalinga frå meieriet vart lågare enn i 2012 (godt resultat i Tine førte til høg etterbetaling til bøndene i 2012, i 2013 vart denne meir normalisert). Haugalandsbonden produserer no i snitt 170 tonn pr. bruk, og fjorårets meir beskjedne vekst i inntening/ dekningsbidrag, utgjer i snitt 3400 kr pr. bruk. I snitt tener ein Haugalandbonde kr pr. årsku eller 3,50 kr pr. liter (dekningsbidrag), og har 24 årskyr.

3 Gris og fjørfè Grisebøndene har vore gjennom 2 år prega av overproduksjon og tilhøyrande prispress på produkta. I tillegg til mjølkeproduksjonen er svinenæringa eit av lokomotiva i Haugalandsjordbruket. Er innteninga hjå svinebøndene god, tenar ofte Haugalandsbonden godt òg Men overproduksjon har ført til lågare prisar, dette kombinert med kostnadsvekst på kraftfôr pressar lønsemda. Internt i svinenæringa er det nok smågrisprodusentane som har merka nedgangen mest med eit redusert DB på om lag kr pr. purke, noko som tilsvara godt kr for ei konsesjonsbesetning. For slaktegrisprodusentane var situasjonen litt lysare, salspris og snitt slaktevekt var litt fallande, men kombinert med lågare innkjøpspris pr. gris kom ein ut med om lag same dekningsbidrag. I snitt enda dekningsbidraget på 285 kr for ein slaktegris. Men ein finn grunn til å understreke at lønsemda i svinenæringa alltid har svinga, og reguleringstiltak kombinert med ein god grillsesong har ført til at situasjonen allereie i 2014 har betra seg ein har marknadsbalanse og sett stigande utbetalingsprisar. Egg- og fjørfeproduksjon har blitt veldig spesialisert dei seinare åra, og det er berre innan eggproduksjon ein har produksjon av betyding på Haugalandet. Nye krav til oppstalling har ført til mykje nybygg/nyetablering, noko som førte til at det i 2013 blei produsert for mykje egg - og det blei sett inn marknadsregulerande tiltak. Dette har redusert lønsemda, og i snitt har dekningsbidrag pr. høne gått ned med om lag 39 kr (31 %) i høve 2012, mykje grunna nedgang i utbetalingspris pr. kg egg. Kan nok i same andedrag nemne at historisk var nok 2012 eit toppår Ammeku og sau Storfèkjøt har over mange år slite med lønsemda, og med tida har dette resultert i underdekning av norskprodusert storfekjøt. Tiltak har vore innført for å snu denne trenden, mellom anna prisvekst på produkt, endra tilskot mv. Resultatet har latt venta på seg, men i 2013 ser ting ut til å ha lausna litt... Innteninga har blitt betre både på ammeku og fôringsoksar. Utbetalingspris pr. kg kjøt auka med om lag 3,5 kr, og dekningsbidrag på ein okse steig med kr pr. stk. I snitt har ein Haugalandsbonde 56 fôringsoksar eller 14 ammekyr. Sauekjøtet har hatt mange av dei same trekka som storfèkjøt, underdekning og svak inntening. Mykje av dei same tiltaka har vore gjennomført her, og situasjonen betrar seg - mykje grunna høgare utbetalingspris (auke på 2 kr pr. kg sau-/lammekjøt) og auka tilskot. Gjennomsnittsbesetninga talde 72 vinterfôra sau. Sett i lys av arbeidsomfanget er det rom for ytterlegare inntektsvekst - men utviklinga går i rett lei. Produksjonane er òg mindre eigna til stordrift, så styrkinga av næringa bør nok framleis skje gjennom tiltak på pris og tilskot. Vidare auka overføringane frå staten med om lag kr pr. bruk i snitt. Noko som dels skuldast auke i tilskotssatsar, men òg auka produksjon/tilskotsgrunnlag. Som innbyggjarar i AS-Norge har vi vendt oss til eit stabilt- og behageleg rentenivå. Men grunna bankane sine krav til soliditet mv. har renta stige noko i Rentekostnadane viser ein oppgang på kr 5000 i høve til 2012, i snitt hadde kvar Haugalandsbonde om lag kr i renteutgifter. Ein finn nok òg grunn til å understreke at gjeldsnivå er aukande, og berre på dei siste 5 åra har snittgjeld pr. Haugalandsbonde auka med om lag kr. Andelen lånefinansiering er stigande, gjeldsprosenten ligg i snitt på 64 %. Men sett i europeisk målestokk er framleis det norske landbruket og haugalandsbonden solid. Inntekt utanom bruket er aukande i år òg - og er no kome opp på kr i snitt, noko som er ei auke på kr i høve til fjoråret. Men auken har flata noko ut, gjerne som eit teikn på at ein nærmar seg grensa av kor mykje inntekt bondefamilien kan hente eksternt. Mange bruk, og spesielt vekst-bøndene, melder at arbeidsbelastninga blir stor. Middeltal for gardsrekneskapa på Haugalandet og Sunnhordaland Diff Næringsinntekt før avskriving Avskriving Næringsinntekt etter avskriving Renter Resultat etter renter Gjeld Investert i bygningar Investert i maskinar Investert i kvote Aktiva Eigenkapital Gjeldsprosent 55,1 % 59,1 % 58,0 % 61,6 % 63,7 % 2% Inntekt utanom garden Tal bruk

4 Inntekstutvikling Renteutvikling

5 Gjeld pr. bruk Jordbruksinntekt - løn industri 5

6 Storfe mjølk Gjennomsnittstal 2013 Kroner pr årsku ,00 5,50 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Kroner pr liter Alle Påsett< % >130% Alle Påsett< % >130% Mjølk Kjøtt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfôr Innkjøpt grovfôr Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk pr. liter u/tilskot 3,49 3,19 3,67 5,08 3,47 3,21 3,66 4,55 Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Pr. liter m/tilskot 5,33 5,02 5,44 7,43 5,22 4,95 5,35 6,74 Årskyr 24,15 23,07 25,92 24,97 23,39 21,88 25,48 24,06 Oppnådd mjølkepris 5,03 5,11 4,98 5,03 5,10 5,12 5,07 5,18 Kvote Yting % Påsett 82% 80% Tal bruk

7 Storfe mjølk Maks / min 2013 PÅSETT % <80 Beste % Beste >130% Beste Maks 30 %. Snitt Maks 30 %. Snitt Maks 30 %. Snitt Alle Mjølk Kjøtt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfôr Innkjøpt grovfôr Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk pr. liter u/tilskot 4,10 3,86 3,19 5,23 4,35 3,67 6,20 6,32 5,08 3,49 Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Pr. liter m/tilskot 4,74 5,51 5,02 6,19 5,77 5,44 7,88 8,54 7,43 5,33 Årskyr 55,00 23,03 23,07 43,20 27,95 25,92 18,70 17,88 24,97 24,15 Oppnådd mjølkepris 5,23 5,10 5,11 5,06 5,10 4,98 5,13 5,10 5,03 5,03 Kvote Yting % Påsett 68% 65% 118% 101% 196% 174% 82% Ei kolonne viser det høgaste oppnådde dekningsbidraget i kvar gruppe, ei for snitt av 30 % beste og snitt for heile gruppa. 7

8 STORFE MJØLK Utviklingsbruk vs snitt i Tveit Gjennomsnittstal 2013 Alle Utviklingsbruk Påsett< % >130% Alle Snitt i Tveit Påsett< % >130% Mjølk Kjøtt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfôr Innkjøpt grovfôr Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk pr. liter u/tilskot 3,49 2,98 3,71 4,95 3,49 3,19 3,67 5,08 Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Pr. liter m/tilskot 4,61 3,99 4,86 6,44 5,33 5,02 5,44 7,43 Årskyr 39,01 38,80 39,39 38,15 24,15 23,07 25,92 24,97 Oppnådd mjølkepris 4,97 4,95 4,98 5,02 5,03 5,11 4,98 5,03 Kvote , Yting % Påsett 90% 82% Tal bruk

9 Ammeku Gjennomsnitt 2013 Dekningsbidrag pr ammeku Dekn.bidrag ammeku Maks 30 % beste Gj. snitt Gj. snitt Salgsinntekt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfor Innkjøpt grovfôr Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Antall ammekyr % påsett 85% 69% 61% 63% Tal bruk

10 Fôringsdyr Gjennomsnitt 2013 Kroner pr ungdyr Dekn.bidrag fôringsdyr Maks 30 % beste Gj. snitt Gj. snitt Salgsinntekt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfor Innkjøpt grovfor Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Antall foringsdyr Oppnådd kilopris 58,2 56,2 55,1 51,5 Snitt slaktevekt Tal bruk

11 Slaktegris Gjennomsnitt Kroner pr levert gris Dekn.bidrag gris Maks 30 % beste Gj.snitt Gj.snitt Salgsinntekt Statusendring Inntekt Kraftfor Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Antall slakta gris i året Fôrkostnad pr kg kjøt 9,08 8,90 9,7 9,5 Oppnådd kg pris 25,99 25,57 24,95 25,34 Snitt slaktevekt 79,83 77,49 76,72 80,52 Tal bruk

12 12

13 Smågrisproduksjon Gjennomsnitt Kroner pr purke Dekn.bidrag pr. purke Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekt Kraftfor Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Årspurker* Grisunger purke 24,3 24,8 23,6 22,8 Tal bruk

14 Kombinert og smågrisproduksjon Gjennomsnitt Kroner pr purke Dekn.bidrag pr. purke Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekt Kraftfor Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Årspurker* 180, Grisunger purke 24,5. 25,4 24,8 Tal bruk

15 Kombinertproduksjon gris Gjennomsnitt Kroner pr purke Dekn.bidrag pr. purke Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekter Kraftfor Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Årspurker* Griser pr purke 25,2 25,9 23,83 21,66 Tal bruk

16 Sau Gjennomsnitt Dekn.bidrag pr. sau Kroner pr v.f. sau Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekter Innkjøpt for Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Vinterfora sauer Oppnådd kjøttpris 58,46 49,45 53,99 52,01 Kg kjøtt pr vfs 34,03 32,65 25,34 26,16 Tal bruk

17 Sau etter storleik/driftsform Gjennomsnitt Dekn.bidrag pr. sau Kroner pr v.f. sau Storleik Antall vinterfora sau Storfè & Sau Driftsform Kun sau Salgsinntekt Status Inntekter Innkjøpt for Eigenprodusert for Dyrlege mm kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilskot Tilskot Dekn.bidrag m/tilskot Vinterfora sauer Oppnådd kjøttpris 50,88 54,01 55,70 54,20 53,93 Kg kjøtt pr vfs 21,6 26,9 25,2 24,4 25,6 17

18 140 Høns Gjennomsnitt Kroner pr høne Dekn.bidrag pr høne Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekter Kraftfor Andre variable Kjøp/Statusendring Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Antall høns Forkostand pr. kg egg 7,20 7,74 7,75 7,17 Tal bruk

19 Grovfôrkostnad Gjennomsnitt 2013 Kroner pr. da > <70 Grovfor Maskin Gj.snitt < >120 Gj.snitt < >120 Frø Gjødning/kalk/sprøytem Ensileringsmidler Grovforkostnader Pr. dekar Pr. fem 0,98 1,01 0,95 0,92 0,93 1,11 0,77 0,81 Maskinkostander Vedlikehold/Fors Drivstoff Ikkje akt.pl. inv Avskrivningar Leigekjøring Leige/skog Maskinkostnad grovfor Pr. dekar Pr. fem 3,96 5,15 3,93 2,97 3,44 4,54 3,12 2,59 Antall dekar dyrka Innhausta fem pr dekar Tal bruk

20