INNTEKTSUTVIKLING I HAUGALANDSJORDBRUKET.

Transkript

1 PRESSEMELDING : INNTEKTSUTVIKLING I HAUGALANDSJORDBRUKET. Skattbar næringsinntekt før avskriving viste ein oppgang på kr frå 2016 til Dette syner dei endelege gjennomsnittstala frå som er henta frå gardsrekneskapa på i alt 211 bruk frå Nord-Rogaland og Sunnhordland. fører rekneskapen for i alt gardsbruk i regionen, og i løpet av ein 30- årsperiode har ein fylgt utviklinga på omlag av desse bruka. Dette er familiebruk som har hovudinntekta si frå jordbruket, og talmaterialet byggjer på faktiske tal frå rekneskapa. Det går opp og det går ned Medan bondestanden hadde ei positiv utvikling i inntening i perioden 2013 til 2015, har kurva flata litt ut dei siste to åra viste ein liten nedgang, og 2017 ein liten oppgang. Både mjølk og storfèkjøt held fram den positive utviklinga medan ein på gris og sau såg ei meir tråare utvikling og inntekta gjekk ned. Resepten på å gi bøndene ei god inntening er såre enkel, men dog så vrien å oppnå; produser akkurat nok eller helst litt mindre enn det marknaden etterspør. Overproduksjon pressar utbetalingsprisen til bonden og tilhøyrande inntening. For gris og sau produserte bøndene meir enn det marknaden greidde svelge unna, og ein såg ei noko svakare inntening i var det året det aldri slutta regna Eit klimavanskeleg år slo nok òg inn i økonomien hjå enkelte Haugalandsbønder. Hovudtrekk frå 2017: Balanse i marknaden og gode prisar gav grei utvikling for mjølke- og storfebonden. For mykje gris og sau pressa økonomien hjå svine- og sauebonden. Regn og vått

2 Mjølkebonden Som mange andre stader er mjølkekua drivaren, og bærebjelken i økonomien. Den oppgangen ein registrerer i inntekt kan nok i stor grad tilskrivast at mjølkebonden har hatt noko betre kår. Betre mjølkepris og høgare utbetalingspris på storfèkjøt slo positivt ut. Mjølkeprisen auka 15 øre i høve fjoråret. I snitt produsert kvar ku 7125 mjølkekartongar, og bonden fekk 5,93 kr pr. liter. Dekningsbidrag pr. ku enda på kr pr. ku. Det er framleis iver etter å auke mjølkeproduksjonen rundt om på kvar einskild gard. Prisen er framleis høg for å kjøpe kvote, ofte kr pr. liter og leigeprisar på 1,5 kr/liter er ikkje uvanleg. Det har vore jamn underdekning av storfèkjøt dei siste åra, noko som har gitt rom for å utvikle næringa. Storparten av storfekjøtet kjem framleis frå mjølkebuskapane, men ein ser ein sterk vekst i talet på reine ammekuprodusentar. Dette er bønder som kunn driv med kjøttproduksjon på kua, og ikkje produserer mjølk. Dekningsbidrag pr. ammeku enda på kr pr. ku, mot kr året før. For rein oppfôring av okse gjekk db opp frå kr til kr. Mykje av auken ein ser på storfèkjøt skriv seg frå prisauke, og dels kvalitetstilskot på slakt som vart styrka i landbruksoppgjeret 2016/2017. Både i 2016 og 2017 var det stor aktivitet på nybygg til ammeku, denne veksten bremsa noko utover i Frykten for overetablering, og ein noko utfordrande innhaustings- og beitesesong bremsa gjerne iveren. Ein liten pust i bakken er sikkert lurt, slik at ein ikkje går i «sauefella» Men det er framleis plass for utviding for dei som har ressursgrunnlaget på bruket på plass. Griseprodusenten Som nemnt innleiingsvis var 2017 noko utfordrande for grisebonden. Dekningsbidraget pr. slaktegris gjekk ned med 12 % til 310 kr pr. gris (frå 354 kr i 2016). Snitt produsenten leverer snautt slaktegris i året og nedgangen tilsvarer såleis isolert sett kr pr. bonde. For dei som kun produserer livgrisar (smågris) enda DB pr. purke på kr, ned kr i høve Jamnt over har desse større produksjon pr. gard, og med snitt på 107 purker blir nedgangen på om lag kr. Gris er tradisjonelt ein produksjon som har kastar godt av seg, og mange grisebønder tener framleis greitt med pengar på gris. Men ytterlegare forverring av overproduksjonen slik ein har sett utover i 2018 vil absolutt påverka innteninga hjå dei fleste. Sauekjøtet Sauenæringa opplevde ei etterlengta løft i inntening i 2014 og 2015, men ting butta noko meir mot i 2016 og dette har vedvart i Forklaringa er enkel; optimismen var for stor i toppåra og det var gitt for mykje gass på utviding og nyetablering og med tida vart det for mykje sauekjøt i butikkane. Den norske landbruksmodellen er retta mot å forsyne eigen marknad, vert det for mykje greier ein ikkje å konkurrere mot verdsmarknaden. Kjøtet må då handterast i eigen marknad, og vert det for mykje pressar dette pris er eit eksempel på dette... Prisen til bonden gjekk ned, og oppnådd dekningsbidrag vart pressa. Etter tilskot gjekk DB ned med over 400 kr, til 1780 kr pr. sau. Isolert sett ein nedgang på 22 % - noko som er mykje på eitt år. I snitt har kvar Haugalandsbonde 72 sau. Liks med grisen, må næringa finne ein måte å balansere produksjon/etterspurnad det er einaste vegen for styrka innteninga. Side 2/3

3 Investering og finans Haugalandsbonden har hatt ei jamt god investeringslyst dei siste åra, og denne har vore forankra i den inntektsvekst ein har sett. Investeringslysta har vore stabil på bygningssida desse investeringane er gjerne litt meir langsiktige. I snitt blei det bygd for kr pr. bruk, ein oppgang på kr i høve året før. På maskinsida investerer ein gjerne litt meir på kortare horisont, og litt meir etter «dagsformen» Og gjerne har ein dårleg vèrsesong m.m. gjort at ein har bremsa noko på maskininvesteringane. I snitt blei det kjøpt maskinar for kr pr. bruk, ein nedgang på kr frå Investering i sau- og grisefjos har stoppa meir eller mindre opp, medan det framleis vert reist ammeku- og mjølkefjos. Investeringsiveren må òg finansierast og som i resten av samfunnet skjer det ofte med opptak av ny gjeld. I snitt auka lånebyrda med kr pr. bruk - til eit snitt på 2,9 mill. kr pr. bruk. Som ein har vore inne på tidlegare år finn ein grunn til å understreka opplåninga har vore aukande. På dei 10 siste åra har ein meir enn dobla opplåninga pr. bruk - frå 1,2 mill. kr i 2007 til 2,9 mill. kr i Gjeldbyrda pr. bruk er ikkje urovekkande hjå Haugalandsbonden, men auken har gjort ein meir sårbar for vekst i utlånsrenta. Sentralbanken har bebuda auke i renta framover, og spesielt for nyetablerte må ein vera obs. I snitt betalte bøndene kr i rente. Låg rente har òg «trigga» den vekst ein har sett på investering dei siste åra. Inntekt utanom bruket enda på kr, noko som er ei nedgang i høve fjoråret på snaut kr. I sum peika pilene både litt opp og ned for Haugalandsbonden, men sett under eitt: ganske greitt 2017 var rotbløytas år, og med vårsola i mai kom 2018 s sommartørke... Me lyt vente i spenning og sjå kva kalkulatoren gir av bodskap når inneverande år vert summert opp Andreas Lundegård (kontaktperson) Side 3/3

4 Middeltal for gardsrekneskapa på Haugalandet & Sunnhordaland Diff Næringsinntekt før avskriving Avskriving Næringsinntekt etter avskriving Renter Resultat etter renter Gjeld Investert i bygningar Investert i maskinar Investert i kvote Aktiva Eigenkapital Gjeldsprosent 65,4 % 63,4 % 62,1 % 65,6 % 64,2 % -1 % Inntekt utanom garden Tal bruk

5 !

6 "

7

8 JORDBUK VS INDUSTRI!"!#$! #$ %& Side 5

9 STORFE MJØLK Gjennomsnittstal 2017 Dekningsbidrag Kroner pr årsku ,00 5,50 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Kroner pr liter Dekn.bidrag pr ku Dekn.bidrag pr. liter Alle Påsett< % >130% Alle Påsett< % >130% Mjølk Kjøtt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfôr Innkjøpt grovfôr Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk pr. liter u/tilskot 4,56 4,11 4,95 6,67 4,48 3,91 4,71 6,55 Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Pr. liter m/tilskot 6,48 6,00 6,82 9,20 6,33 5,76 6,44 8,97 Årskyr 26,49 24,57 29,77 25,57 26,04 24,09 29,04 23,77 Oppnådd mjølkepris 5,93 5,92 5,95 5,97 5,78 5,79 5,77 5,76 Kvote Leveranse % Påsett 83 % 85 % Tal bruk

10 STORFE MJØLK Maks / min 2017 PÅSETT % < % >130% Beste Beste Beste Maks 30 %. Snitt Maks 30 %. Snitt Maks 30 %. Snitt Alle Mjølk Kjøtt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfôr Innkjøpt grovfôr Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk pr. liter u/tilskot 4,05 4,71 4,11 5,44 5,56 4,95 9,20 7,92 6,67 4,56 Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Pr. liter m/tilskot 4,78 6,28 6,45 7,09 6,82 10,86 9,74 9,20 6,48 Årskyr 36,00 26,99 24,57 33,40 33,40 29,77 28,30 24,40 25,57 26,49 Oppnådd mjølkepris 5,75 5,92 5,92 5,55 5,92 5,95 5,89 5,73 5,97 5,93 Kvote Leveranse % Påsett 61 % 62 % 118 % 105 % 213 % 187 % 83 % Ei kolonne viser det høgaste oppnådde dekningsbidraget i kvar gruppe, ei for snitt av 30 % beste og snitt for heile gruppa.

11 Ammeku Dekningsbidrag ammekyr Dekningsbidrag pr ammeku Dekn.bidrag ammeku Maks 30 % beste Gj. snitt Gj. snitt Salgsinntekt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfor Innkjøpt grovfôr Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Antall ammekyr % påsett 141 % 76 % 65 % 52 % Tal bruk 89 77

12 AMMEKU (etter påsett) Dekningsbidrag ammekyr Dekningsbidrag pr ammeku Dekn.bidrag ammeku Alle Påsett< % >120% Alle Påsett< % >120% Salgsinntekt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfor Innkjøpt grovfôr Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tils Antall ammekyr 15,9 13,7 17,6 14,8 15,9 15,7 16,2 34,5 % påsett 65 % 52 % Tal bruk

13 FÔRINGSDYR Dekningsbidrag fôringsdyr Kroner pr ungdyr Dekn.bidrag fôringsdyr Maks 30 % beste Gj. snitt Gj. snitt Salgsinntekt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfor Innkjøpt grovfor Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Antall foringsdyr Oppnådd kilopris 73,0 66,9 66,8 62,3 Snitt slaktevekt Tal bruk 11 14

14 SLAKTEGRIS Dekn.bidrag gris Kroner pr levert gris Dekn.bidrag gris Maks 30 % beste Gj.snitt Gj.snitt Salgsinntekt Inntekt Kraftfor/statusendr Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Antall slakta gris i året Fôrkostnad pr kg kjøt 8,64 9,59 10,5 10,6 Oppnådd kg pris 28,07 27,29 27,24 28,37 Snitt slaktevekt 90,25 83,18 81,38 82,41 Tal bruk 44 44

15 SMÅGRISPRODUKSJON Dekn.bidrag pr. purke Kroner pr purke Dekn.bidrag pr. purke Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekt Kraftfor Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Årspurker* Grisunger purke 27,8 27,5 25,9 25,2 Tal bruk 6 8

16 KOMBINERT OG SMÅGRISPRODUKSJON Dekn.bidrag pr. purke Kroner pr purke Dekn.bidrag pr. purke Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekt Kraftfor Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Årspurker* 180,0 146, Grisunger purke 31,4 30,0 26,9 25,9 Tal bruk 7 6

17 KOMBINERTPRODUKSJON GRIS Dekn.bidrag pr. purke Kroner pr purke Dekn.bidrag pr. purke Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekter Kraftfor Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Årspurker* Griser pr purke 26,9 26,5 22,47 23,69 Tal bruk 7 8

18 SAU Dekn.bidrag pr. sau Kroner pr v.f. sau Dekn.bidrag pr. sau Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekter Innkjøpt for Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Vinterfora sauer Oppnådd kjøttpris 74,96 60,04 66,14 64 Kg kjøtt pr vfs 45,63 30,93 26,56 27,10 Tal bruk

19 SAU ETTER STORLEIK/DRIFTSFORM Dekn.bidrag pr. sau Kroner pr v.f. sau Dekn.bidrag pr. sau Storleik Driftsform Antall vinterfora sau Storfè & Sau Kun sau Salgsinntekt Status Inntekter Innkjøpt for Eigenprodusert for Dyrlege mm kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Vinterfora sauer Oppnådd kjøttpris 66,35 64,66 68,41 63,32 66,67 Kg kjøtt pr vfs 24,8 27,0 26,7 27,9 26,3 Tal bruk

20 HØNS Dekn.bidrag pr høne Kroner pr høne Dekn.bidrag pr høne Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekter Kraftfor Andre variable Kjøp/Statusendring Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Antall høns Forkostand pr. kg eg 7,99 8,71 8,32 8 Tal bruk 10 9

21 Grovforkostnad 2500 Kroner pr. da Grovfor Maskin > < Gj.snitt < >120 Gj.snitt < >120 Frø Gjødning/kalk/sprøytem Ensileringsmidler Grovforkostnader Pr. dekar Pr. fem 1,01 1,14 0,97 0,85 1,01 1,11 1,07 0,87 Maskinkostander Vedlikehold/Fors Drivstoff Ikkje akt.pl. inv Avskrivningar Leigekjøring Leige/skog Maskinkostnad grovfor Pr. dekar Pr. fem 5,05 6,11 4,75 4,27 4,33 5,41 4,49 3,47 Antall dekar dyrka Innhausta fem pr dekar Tal bruk