DB

Transkript

1 Svineøkonomi Per Herikstad Hå Gardsrekneskapslag Peder Skåre Sparebank 1 SR-Bank Det siste året har vore prega av stort fokus på ubalanse i svinemarkedet. Overproduksjon gir lågare prisar for svineprodusentane og svekka økonomi. Kva betyr så dette for den enkelte? Vi vil her gjer nokre vurderingar for å samanlikne økonomien for ein svineprodusent i 2005 og Vi vil og koma med ei vurdering av 2007 som for dei fleste nå er mest interessant då både 2005 og 2006 er historie. Tabell 1 viser korleis DB har variert frå år til år. Tala er henta frå driftsgreinsanalysane i rekneskapslag på Jæren og Dalane. Tabell Snitt Smågrisprod Kombinert Slaktegris I desse åra har og dekningsbidraga variert ein del avhengig av markedssituasjonen. Slike periodar har tidlegare stort sett vore eit år fordelt med eit halvår i kvart kalenderår og vi får dermed ikkje fram i regnskapa korleis økonomien er på det lågaste hadde gode prisar godt og vel første halvår. Smågrisprisen har vore låg det siste halvåret i 2006 medan prisen på slakt blir betydeleg under fjoråret frå nå av og framover. Vi har plukka ut ein besetning med følgande nøkkeldata frå drifta: Årspurker Leverte slaktegris og purkeslakt Solgte smågris Besetninga er altså meir smågris- enn kombinertprodusent då ca. 2/3 av dei produserte grisene blir solgt som smågris. Besetninga bruker alternative fôrslag og har som følge av dette noko lågare fôrkostnader. Besetninga driv godt og i 2006 vert det levert ca. 25 gris pr. årspurke. Prisen pr. levert smågris har gått ned med ca. 65 kr frå 2005 og prisen pr. slaktegris har gått ned med ca. 15 kr pr. gris. Dette viser og at kombinert- og slaktegrisprodusentane først nå vil merke overproduksjonen og kostnadene ved den for fullt. Korleis har så overproduksjonen gitt utslag i denne besetninga? Vi har i tabellen laga 5 ulike kolonner der vi samanlikner følgande:

2 Dekningsbidrag og sluttresultat i 2005, i 2006, i 2006 med 20 i motsetning til 25 solgte pr. årspurke. Så har vi og laga to kolonner med budsjett for 2007 der vi har teke høgde for både 20 og 25 solgte pr. årspurke I tillegg til å berekne dekningsbidraget har vi tatt med faste kostnader utan å spesifisere desse. Vi har nytta kr som er summen av vedlikehald, avskriving, energi, forsikringar, innleigd hjelp m.m. Denne sekkeposten er langt frå det ein kan kalla kun faste kostnader. Mange av postane her kan påverkast av den enkelte og variasjonane er store mellom ulike bruk. Regnskap Regnskap 2006 med Budsj. 07 Budsj. 07 Inntekter solgte 20 solgte 25 solgte Slakteinntekter Smågrissalg Diverse Sum Inntekter Kostnader Fôr Strø Forbr.matr Vetr/med Inseminering Husdyrkontroll Kjøp av gris Statusendring Sum kostnad DB Prod. Tilskot DB inkl. tilskot Årspurker DB/åp Faste kostnader Rentesats 3,0 % 4,0 % 4,0 % 5,5 % 5,5 % Rentekostnad Privatuttak Resultat Vi har og tatt med rentekostnad. Vi har rekna den med varierande rente frå 3 % i 2005 til 5,5 % i 2007 og den er rekna ut frå ei gjeld på 4 mill. som står nokolunde i samsvar med bygningsmassen til denne produksjonen. Vi har tatt med i privatuttak for denne besetningen då vi rekner eit arbeidsforbruk i denne produksjonen på ca timar pr. år og ca. 200 kr / time.

3 Resultatet på siste linja er positivt i både 2005 og Når vi legg inn 20 solgte og ellers like forutsetningar for 2006 blir resultatet på minussida. Det same gjeld for Snautt middels drift vil gi eit negativt resultat på ca medan 25 solgte pr. purke vil kunne gi eit relativt moderat underskot. Det som ofte vil forsterke utslaget av produksjonsresultatet er at ein del variable kostnader vil auke i forhold til det besetningar med god drift har. Det gjeld både fôrforbruk, veterinær- og medisin, semin og lignende. Det er det ikkje teke høgde for i dette oppsettet. Endring frå 2005 til 2006 Som følge av betre produksjonsresultat har besetninga betra resultatet frå 2005 til Prisane har vore lågare i 2006 og dersom produksjonen ville vore heilt lik i 2006 som i 2005 ville dekningsbidraget blitt: Purkeslakt: 406 kr mindre pr. slakt i 2006 a 41 stk ,- Smågris: 921 stk a 65 kr ,- Slakt: 551 stk a 15 kr 8 265,- Summen av dette blir ca som fordelt pr. årspurke blir 1350 kr. Dekningsbidraget pr. årspurke ville dermed gått ned frå til Dei faste kostnadene i besetningen har vi ikkje gått inn på i denne omgang då det er sjølve produksjonen som i dette tilfellet er mest interessant. Dei såkalla faste kostnadene er og relativt stabile med unntak av energikostnaden som har auka frå 75 - til kr frå 2005 til 2006 som følge av høgare straumprisar. Bruk desse tala og gjer samanlikningar med tal frå eigen besetning. Besetninga vi har brukt driv godt over middels. Inntektssida er betre enn middels som følge av god avdrått, men det er og grunn til å legga merke til at dei variable kostnadene er låge. Besetninga har eit dekningsbidrag med 2/3 smågrisproduksjon som er godt over snittet i kombinert produksjon. Hvis denne besetninga hadde levert all smågris til slakt ville dekningsbidraget auka med om lag 5500 til nær kr/ årspurke. Produksjonsresultat og dekningsbidrag: Dekningsbidraget blir påverka av prisar på innsatsfaktorar ( i hovedsak fôr) og på smågris og slakt. I tillegg vil det produksjonsresultatet den enkelte oppnår bety svært mykje. I svineproduksjonen har dette spesielt stor betydning då ein svært liten del av inntektene kjem som tilskot. Sjølv med dei låge prisane som finns i dag så er marginalverdien av ein ekstra smågris pr. årspurke over 450 kr. Ein forskjell på 5 solgte smågris pr. årspurke utgjer dermed godt over 2000 kr pr. årspurke i dekningsbidrag.

4 Dekningsbidrag i smågrisproduksjon avhengig av avdrått og pris: Pris inkl. tillegg Marginalverdi Solgte pr. årspurke Dei fleste har oversikt over eige produksjonsresultat og kan dermed plassera seg sjølv inn i tabellen. I dag er utbetalingsprisen på smågris ca. 600 kr så då kan du finna din plass i tabellen. Økonomi meir enn dekningsbidrag Sjølv om dekningsbidraget er viktig for totaløkonomien så må ein og ta med andre kostnader før ein får vurdert totaløkonomien i produksjonen. Kostnad til forsikring, energi, vedlikehald, lønnskostnad og ikkje minst til kapital må med i vurderinga for å sjå om inntektene dekker dei totale kostnadene i produksjonen. Med relativt nye bygg vil dei samla faste kostnadene kunne bli større enn dekningsbidraget slik dagens svinemarked er, men det er i stor grad avhengig av kor godt produksjonsresultat og kor store kostnader ein har. Når ein kjenner produksjonsomfang og produksjonsresultatet i svineproduksjonen er det relativt enkelt å berekne dekningsbidrag. Andre faste kostnader er og rimeleg greie å plukke ut frå regnskapet og vi vil oppfordre alle svineprodusentar til å gå inn i dette nå som vi står føre eit nytt år. Bruk regnskapet aktivt og vurder korleis fjoråret vart. Med utgangspunkt i fjoråret bør du så lage budsjett for drifta for å få kontroll på eigen økonomi i forkant av at situasjonen blir for krevande. Då er det og langt enklare å kome fram til gode løysingar for å kome gjennom slike krevande periodar vi nå er inne i. Kva med 2007? Korleis blir så Smågrisprisen har vore låg i lengre tid og prisen på slakt er rekordlåg frå nå av og framover. Det er likevel grunn til å håpa at det i løpet av dette året og vil lysna igjen. Seminstatistikken viser nedgong og det er å håpe at dette gir grunn til betring av marked og prisar det siste halve året av Dersom dagens prisar på smågris og slakt ville halde seg gjennom heile året ville besetninga vi har brukt som eksempel oppnådd følgande DB dersom produksjonen ellers er lik som i fjor leverta smågris a 85 kr slaktegris a 75 kg a 3 kr

5 I sum ville inntektene gått ned med ca kr som utgjer ca / årspurke. Vi trur 2007 vil havna ein plass mellom dette og 2006 og då blir dekningsbidraget hos vedkommande /årspurke.