Økonomiske nøkkeltal JORDBRUK 2011

Transkript

1 Økonomiske nøkkeltal JORDBRUK 2011

2 Pressemelding: Inntektsutvikling i Haugalandsjordbruket Andreas Lundegård (kontaktperson) Tveit Regnskap AS...grisbonden er den som kan flagge høgast etter Skattbar næringsinntekt gjekk i 2011 opp med omlag kr etter renter og avskriving. Dette syner gjennomsnittstal frå Tveit Regnskap AS som er henta frå gardsrekneskapa på i alt 234 bruk frå Nord-Rogaland og Sunnhordland. Tveit Regnskap AS fører rekneskapen for i alt 1500 gardsbruk i regionen, og i løpet av ein 30-årsperiode har ein fylgt utviklinga på omlag 300 av desse bruka. Dette er familiebruk som har hatt, og framleis har hovudinntekta si frå jordbruket, og omfanget ligg mellom 1,5 og 2 årsverk. Det spesielle med dette talmaterialet er at det er brukt faktiske tal frå rekneskapet og at det er dei same bruka som er nytta som grunnlag i heile perioden. Jordbruksinntekta viste eit relativt kraftig hopp frå 2009 til Inntektsåret 2011 viser òg vekst dòg i ein svakare takt enn førre år. Som tidlegare år er det i hovudsak tre faktorar som påverkar korleis inntekta utviklar seg; produktpris, volum og kostnad. Sjølv om enkelte hevdar at taktskifte kunne vore raskare i jordbruket, spring Haugalandsbonden stadig litt fortare - og statistikken viser at ein til dels får betalt for denne innsatsen. Spesielt grisebøndene har rasjonalisert siste ti-året, og det er her ein ser den største veksten i Gjerne det beste året i same periode for grisebøndene. Dei store volumproduksjonane hjå Haugalandsbonden er mjølk og gris. Spesialiseringa her går sin gang, der bøndene vel å einsrette produksjonen. Det blir færre bruk som kombinerer dei ulike driftsgreinene enten det lèt seg vera ku, sau, gris eller høns. For å kunne halde tritt med utviklinga både fagleg og teknologisk spesialiserer ein seg, og byggjer ut på ein av produksjonane. Grisenæringa har kome lengst i denne 2 utviklinga, men mjølkebøndene er på full fart etter. Ein ser klart ein sterkare trend der nokre få vel å satse på mjølkekua, og kjøper eller leige mjølkekvote av andre bønder. Ny teknologi innan fôring og mjølketeknikk (robot) set òg fart i denne utviklinga. Kombinert med ynskje om ein meir fleksibel arbeidsdag og ordna fritid var òg prega av ein marknad som var i balanse eller underdekning på mange produkt - jamfør smørkrisa ved fjorårets jolebakst Dette førte til at det var stabile eller stigande utbetalingsprisar. Dette samansett med at volum er aukande rundt på gardsbruka, gjorde at ein kunne hente ut noko meir inntekt. Og trenden frå 2010 med at større bruk viser den største inntektsveksten held fram. Men denne mekanismen kan òg vera brutal andre vegen, så overproduksjon råkar fort. Førebels ser ein lite til dystre skyer på overproduksjonshimmelen, gjerne med unntak av grisenæringa der salet flatar ut i høve til produksjonen - likeeins vert det spådd noko utfordringar på egg-sektoren i Kostnadane på innsatsfaktorane har vore relativt stabil i 2011, men noko auke på diesel og kunstgjødsel. Men det er varsla ein kostnadsauke på kraftfôr framover - mykje grunna høgare pris på importerte råstoff. Del av norsk korn i kraftfôrblandingane er minkande, og bruken av importerte innsatsfaktorar aukar - noko som bør noterast for eit område som Haugalandet, med relativt stor produksjon på kraftfôrkrevjande husdyrslag. Som nemnt innleiingsvis er grisbonden den som kan flagge høgast etter Stabil marknad, moderat kostnadsvekst og produksjonsauke resulterte i inntektsvekst. Ein må langt tilbake i tid for å finne tilsvarande dekningsbidrag i griseproduksjonen. I snitt hadde Haugalandsbonden 97 purker i smågrisproduksjon, og slaktegrisprodusenten 875 slakta gris i året. Dette viser at produksjonen er samla på forholdsvis få hender. Resultata i mjølkeproduksjonen var om lag som året før. Mjølkeprisen steig med

3 i underkant av 10 øre, men noko høgare kostnadar mot-rekna delar av dette. Men mjølkeprisen skulle nok i realiteten gjerne vore noko høgare i 2011, sett i lys av kor stor etterbetaling mjølkebøndene fekk i I snitt hadde bøndene i området 22,48 kyr på båsen, noko som er 1,7 ku meir enn året før. Eller ein auke på i underkant av 10 kyr sett i ein ti-årsperiode. Auken i kvotestorleik skjer no meir òg meir på innleigd kvote, kjøp av kvote var nede i 2749 kr pr. bruk. Dette skuldast nok dels usikkerheta om korleis eit framtidig kvotesystem vil sjå ut, samstundes som det har vore for lite mjølk i marknaden og forholdstalet på kvotane har vore auka ein del og dels frisleppte. For produsentar av storfèkjøt var lønsemda omtrent den same som året før, med om lag same utbetalingspris og dekningsbidrag som året før. Sett i lys av eit stadig aukande underskot på norskprodusert storfèkjøt er denne stagnasjonen i lønsemd bekymringsfull. Sauenæringa har òg stabilisert seg på ein lønsemdsnivå på snaut 600 kr pr. vinterfôra sau. Det har vore stor merksemd for å auke lønsemda for sauenæringa, men ein slit med å få tilstrekkeleg effekt av tiltaka. Både utbetalingspris (opp litt over 1 kr pr. kg) og tilskot (opp ca. 150 kr pr. vfs.) blir motrekna mot aukande kostander til fôr, forbruksartiklar m.v. Vidare auka overføringane frå staten med om lag kr pr. bruk i snitt. Noko som dels skuldast auke i tilskotssatsar, men òg auka produksjon/tilskotsgrunnlag. Det har vore relativt stor aktivitet på nybygg og utvidingar dei siste åra, med 2009 som toppåret - med i snitt kr investert i bygningar. Dette har stagnert, og viser i 2011 ein nedgang på om lag kr pr. bruk i høve året før. Maskinsida har òg hatt ein liten reduksjon - men her er den mindre (-5500 kr pr. bruk) og ein ligg framleis langt oppe på skår i høve siste 5 årsperiode. Rentekostnadane viser ein svak oppgang i høve til 2010, i snitt hadde kvar Haugalandsbonde om lag kr i renteutgifter. Men dette vil naturleg nok variere veldig i høve i nivå på nyinvestering m.m. Dei som nett har starta opp eller har utvida produksjonen har monaleg større gjeld og rentebelasting. På større utbyggingsprosjekt er det i dag ikkje uvanleg at ein endar opp med ei totalgjeld på 8-12 mill. kr etter utbygging. Men sjølv om gjeldsbelastinga har auka mykje (43 % siste 5 år), ligg ein relativt godt an samanlikna med våre naboland - som har mykje større lånebyrde. Eigenkapital andelen ligg på om lag 40 % hjå Haugalandsbonden. Inntekt utanom bruket aukar jamt og trutt - og er no kome opp på kr i snitt, noko som er ei auke på kr i høve til fjoråret. På dette viset held familieinntekta tritt med utviklinga i samfunnet elles, men visst ein ser landbruksinntekta åleine aukar nok gapet til andre grupper. Løn industriarbeidar, som har vore mykje brukt som eit samanlikningsgrunnlag, hadde frå 2010 til 2011 ein vekst på kr (til kr ) - medan landbruksinntekta altså viste ein vekst på kr. Tveit Regnskap AS Andreas Lundegård (kontaktperson) Middeltal for gardsrekneskapa på Haugalandet Diff Næringsinntekt før avskriving Avskriving Næringsinntekt etter avskriving Renter Resultat etter renter Gjeld Investert i bygningar Investert i maskinar Investert i kvote Aktiva Eigenkapital Gjeldsprosent 52,3 % 53,7 % 55,1 % 59,1 % 58,4 % -1% Inntekt utanom garden Tal bruk

4 Inntekstutvikling Jordbruksinntekt Inntekt utanom bruket Renteutvikling

5 Gjeld pr. bruk Jordbruksinntekt - løn industri Løn industriarbeider Snitt inntekt pr. gardsbruk 5

6 Storfe mjølk Gjennomsnittstal 2011 Dekn.bidrag pr ku Dekn.bidrag pr. liter Alle Påsett< % >130% Alle Påsett< % >130% Mjølk Kjøtt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfôr Innkjøpt grovfôr Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk pr. liter u/tilskot 3,44 3,06 3,73 4,76 3,43 3,17 3,55 4,47 Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Pr. liter m/tilskot 5,13 4,76 5,40 6,58 5,06 4,83 5,12 6,29 Årskyr 22,48 19,70 25,22 28,47 20,78 18,20 24,35 18,38 Oppnådd mjølkepris 4,78 4,78 4,78 4,79 4,69 4,72 4,67 4,66 Kvote % Påsett 81% 83% Tal bruk

7 Storfe mjølk Maks / min 2011 PÅSETT % < % >130% Beste Beste Beste Maks 30 %. Snitt Maks 30 %. Snitt Maks 30 %. Snitt Alle Mjølk Kjøtt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfôr Innkjøpt grovfôr Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk pr. liter u/tilskot 4,30 3,61 3,06 4,54 4,10 3,73 5,70 6,04 4,76 3,44 Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Pr. liter m/tilskot 4,91 5,05 4,76 5,36 5,32 5,40 7,11 8,02 6,58 5,13 Årskyr 62,70 21,39 19,70 45,00 30,75 25,22 19,00 19,68 28,47 22,48 Oppnådd mjølkepris 5,18 4,85 4,78 4,82 4,82 4,78 4,97 3,71 4,79 4,78 Kvote % Påsett 57% 60% 114% 104% 182% 190% 81% Ei kolonne viser det høgaste oppnådde dekningsbidraget i kvar gruppe, ei for snitt av 30 % beste og snitt for heile gruppa. 7

8 Ammeku Gjennomsnitt 2011 Dekn.bidrag ammeku Maks 30 % beste Gj. snitt Gj. snitt Salgsinntekt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfor Innkjøpt grovfôr Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Antall ammekyr % påsett 90% 78% 66% 72% Tal bruk

9 9 Foto Brita Harboe

10 Fôringsdyr Gjennomsnitt 2011 Dekn.bidrag fôringsdyr Maks 30 % beste Gj. snitt Gj. snitt Salgsinntekt Statusendring Inntekt Innkjøpt kraftfor Innkjøpt grovfor Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Antall foringsdyr Oppnådd kilopris 47,3 49,7 48,9 48,5 Snitt slaktevekt Tal bruk

11 Slaktegris Gjennomsnitt 2011 Dekn.bidrag gris Maks 30 % beste Gj.snitt Gj.snitt Salgsinntekt Statusendring (17) 8 Inntekt Kraftfor Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Antall slakta gris i året Fôrkostnad pr kg kjøt 7,66 8,10 9,1 9,4 Oppnådd kg pris 26,79 23,01 24,47 23,82 Snitt slaktevekt 83,60 74,93 80,57 80,25 Tal bruk

12 12

13 Smågrisproduksjon Gjennomsnitt 2011 Dekn.bidrag pr. purke Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekt Kraftfor Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Årspurker* Grisunger purke 25,9 25,8 22,9 23,3 Tal bruk

14 Kombinert og smågrisproduksjon Gjennomsnitt 2011 Dekn.bidrag pr. purke Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekt Kraftfor Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Årspurker* 58,0 119, Grisunger purke 19,5 22,5 21,6 22,2 Tal bruk

15 Kombinertproduksjon gris Gjennomsnitt 2011 Dekn.bidrag pr. purke Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekter Kraftfor Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Årspurker* Griser pr purke 27,5 25,4 21,46 22,33 Tal bruk

16 Sau Gjennomsnitt 2011 Dekn.bidrag pr. sau Gjennomsnittstal Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekter Innkjøpt for Eigenprodusert for Dyrlege mm Kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Vinterfora sauer Oppnådd kjøttpris 56,99 49,33 49,55 48,32 Kg kjøtt pr vfs 37,50 30,51 26,18 25,51 Antall bruk

17 Sau etter storleik/driftsform Gjennomsnitt 2011 Dekn.bidrag pr. sau Storleik Antall vinterfora sau Driftsform Storfè & Sau Kun sau Salgsinntekt Status (2) 54 Inntekter Innkjøpt for Eigenprodusert for Dyrlege mm kjøp Kostnader Dekn.bidrag u/tilskot Tilskot Dekn.bidrag m/tilskot Vinterfora sauer Oppnådd kjøttpris 48,25 48,83 51,51 49,31 49,63 Kg kjøtt pr vfs 26,1 26,6 26,2 25,8 26,5 Antall bruk

18 Høns Gjennomsnitt 2011 Dekn.bidrag pr høne Maks 30 % beste Salgsinntekt Statusendring Inntekter Kraftfor Andre variable Kjøp/Statusendring Kostnader Dekn.bidrag u/tilsk Tilskot Dekn.bidrag m/tilsk Antall høns Forkostand pr. kg egg 6,25 4,20 6,99 7,98 Tal bruk

19 Grovforkostnad Gjennomsnitt 2011 Grovfor Maskin Gj.snitt < >120 Gj.snitt < >120 Frø Gjødning/kalk/sprøytem Ensileringsmidler Grovforkostnader Pr. dekar Pr. fem 0,87 0,95 0,92 0,77 0,73 0,79 0,76 0,61 Maskinkostander Vedlikehold/Fors Drivstoff Ikkje akt.pl. inv Avskrivningar Leigekjøring Leige/skog Maskinkostnad grovfor Pr. dekar Pr. fem 3,25 4,25 3,13 2,57 3,03 4,02 2,82 2,34 Antall dekar dyrka Innhausta fem pr dekar Tal bruk

20