Universitetet i Bergen Fysisk institutt



Like dokumenter
Evaluering av NGU-dagen

Emnenavn: Eksamenstid: Faglærer: Christian F Heide

EKSAMEN Løsningsforslag

EKSAMEN løsningsforslag

ny student06 Published from to responses (10 unique) 1. Din alder 2. Kjønn Current filter (SAMFØK_MASTER) a b c d e f

ny student06 Published from to responses (29 unique) 1. Din alder 2. Kjønn Current filter (SAMFØK_BA) a b c d e f 37,9 %

Oppgave 1 (25 %) 100 e = = R = ln R = 0.020, dvs. spotrenten for 1 år er 2,0 % 100 e = e e

Tillatt utvendig overtrykk/innvendig undertrykk

Mer øving til kapittel 1

Løsningsforslag til eksamen

FORELESNINGSNOTATER I INFORMASJONSØKONOMI Geir B. Asheim, våren 2001 (oppdatert ). 3. UGUNSTIG UTVALG

FYS2140 Kvantefysikk, Oblig 10. Sindre Rannem Bilden,Gruppe 4

Mer øving til kapittel 1

Oppgave 1 (25 %) 100 e = = R = ln R = 0.025, dvs. spotrenten for 1 år er 2,5 % e e. 100 e = 94.74

Grunntall 10 Kapittel 2 Algebra Fordypning

Kompetansevurdering av MTS utøver

HJEMMEEKSAMEN FYS2160 HØSTEN Kortfattet løsning. Oppgave 1

med en mengde korrelasjoner mellom delmengdene. Det er her viktig a fa med

ENKELT, TRYGT OG LØNNSOMT!

Fagevaluering FYS Kvantefeltteori

110 e = = R = ln R = 0.03, dvs. spotrenten for 1 år er 3 % = R = dvs. spotrenten for 2 år er 3.

16 Integrasjon og differensiallikninger

MAYERS LIVSSITUASJONS - SKJEMA (1)

Oppgaver fra boka: Oppgave 12.1 (utg. 9) Y n 1 x 1n x 2n. og y =

Dans Dans Dans. Danseprosjektet i. Midsund kommune. Våren Dans i skolene Dans i klubbene Dans i fritida Dans i hverdagen

MAYERS LIVSSITUASJONS-SKJEMA (3) Er du i stand til å: På egenhånd Vanskelig Svært vanskelig

Matematikk for IT, høsten 2018

Flere utfordringer til kapittel 1

Løsningsforslag til eksamen i MAT 1100, 8/12-04 Del 1

KONSEPT/SITUASJON. Konseptet illustreres ovenfor med en 3D tegning av bygget i sammenheng med uteoppholdsarealene.

FYS 105 Fysikk Ordinær eksamen vår 2006

FOLKETS PIMPER PØLSA!

ARSPLAN. Stavsberg barnehage

Konkurransen starter i august og avsluttes i månedsskiftet mai/juni hvert år.

Fag: Menneskef maskin - interaksjon. Fagnr: LV "'i3a. Faglig veileder: Ann-Mari Torvatn. Gruppe(r): 3AA -3AB- 3AC,3AD,3AE.

Vi feirer med 20-års jubileumspakker på flere av våre mest populære modeller

Veumbekken. Vurdering av reguleringsplan for planlagt gjenåpnin g. Flo- og flomforhold Oppdragsnr.:

d2x/dt2 dx/dt x F _ 1/m D F m K x m t-plan: x m s-plan: x m Transferfunksjon: m K m D m Standard form for en 2.orden transferfunksjon: 2

Løsningsforslag. EKSAMEN Matematikk 20 - Elektro desember f(t) OPPGAVE 1

Generell info vedr. avfallshåndtering ved skipsanløp til Alta Havn

Ved å prøve lykkehjulet 1000 ganger har vi funnet ut at sannsynligheten for at pila stopper på de ulike fargene er slik du ser i tabellen nedenfor.

MAYERS LIVSSITUASJONS-SKJEMA (2) Er du i stand til å: På egenhånd Vanskelig Svært vanskelig

16 x = 2 er globalt minimumspunkt og x = 4 er lokalt maksimumspunkt.

Traversering av grafer

Øvinger uke 42 løsninger

Christiania Spigerverk AS, Postboks 4397 Nydalen, 0402 Oslo BYGNINGSBESLAG

Spørreskjema: Hvordan bedre kvaliteten på allemennlegens tilbud til pasienter med spiseforstyrrelse

lindab prisliste rektangulært Prisliste Rektangulære kanaler og detaljer

Notater. Anne Sofie Abrahamsen. Analyse av revisjon Feilkoder og endringer i utenrikshandelsstatistikken. 2005/10 Notater 2005

UTPLUKK/UTSKRIFT AV SELVAVLESNINGSKORT

Visma Flyt skole. Foresatte

Next Generation Plattformen Quick guide

Generelt format på fil ved innsending av eksamensresultater og emner til Eksamensdatabasen

Asker Kaare Granheim: Askers rolle i den regionale utviklingen. Konsekvenser for befolkning og boligmarked i Asker

TILBAKEBLIKK JORDBÆR AUGUST 2018

Retningslinjer for klart og tydelig språk i Statens vegvesen

Convex hull. Konveks innhylling. La P være en mengde punkter i et k-dimensjonalt rom, P R k. (Vi skal for enkelthets skyld bare se på k = 2.

Formelsamling for matematiske metoder 3.

Vedlegg 3 Rapportskjema

Dans i Midsund. Danseprosjektet i. Midsund kommune. Våren Dans i skolene Dans i klubbene Dans i fritida Dans i hverdagen

Tilkobling. Windows-instruksjoner for en lokalt tilkoblet skriver. Hva er lokal utskrift? Installere programvare ved hjelp av CDen

Våre Vakreste # & Q Q Q A & Q Q Q - & Q Q Q.# arr:panæss 2016 E A A 9 A - - Gla- ned. skjul F Q m. ler. jul. eng- da- jul. ler.

Faktor. Eksamen våren 2005 SØK 1003: Innføring i makroøkonomisk analyse Besvarelse nr 1: -en eksamensavis utgitt av Pareto

Løsning til seminar 5

Lag et lavpass filter ved hjelp av et Butterworth polynom

( ) ( Tosidig spektrum for x(t) = cos(100π t π/3) + 15 cos(400π t + π/4) 8 15/2 e jπ/4. absoluttverdi av a k 6. 5 e 5.

Søknad om Grønt Flagg på Østbyen skole

UNIVERSITETET I OSLO

Felt P, Budor Nord. byggeklare tomter i vakre omgivelser

Hans Holmengen Merverdiavgift i reiselivsbedrifter (Arbeidsnotat 2000:100)


Løsningsforslag Eksamen 8. august 2007 TFY4250 Atom- og molekylfysikk

Besøk fra Nannestad vgs. Absorpsjon av gamma. Jon Petter Omtvedt 8. November 2018

EKSAMEN Løsningsforslag

LANDSOMFATTENDE UNDERSØKELSE 22. JANUAR - 6. FEBRUAR ============================= Respons

Langnes barnehage 2a rsavdelinga. Ma nedsbrev & plan for april 2016.

Håndlaget kvalitet fra Toten. For hus og hytte

KRAVFIL TIL KREDINOR [Spesialrapport]

Fagevaluering FYS Klassisk mekanikk og elektrodynamikk

Resultatet måles med en sensor. Feilen er forskjellen mellom sensorens utgang og vårt ønske. Hva er reguleringsteknikk

Tjen penger til klassekassen.

Butikkstekte brød. grove, stort utvalg, % grovhet. Tilbudet gjelder man-ons. ord.pris 169,00/kg. Lettsaltet torskefilet SPAR 47-49% SPAR 25-32%

Tjen penger til klassekassen.

Eldre i Verdal Muligheter Rettigheter Aktiviteter/tilbud

Hverdagen. er bedre med meny. Kjøttdeig av storfe, u/salt og vann (62,25/kg) Husk tøymykner! SPAR 46% ord.pris 46,90/pk

ÅRSRAPPORT FOR HOME-START FAMILIEKONTAKTEN TRONDHEIM 2010

Forelesning uke 36 Laplace v(t)=u(t)*vb. u(t) er en nyttig funksjon. kan brukes til å modulere et batteri med bryter. Signalbyggesett. t=0.

ISE matavfallskverner

si1, }ll :i tl .nn -{i q il th; !9ft $.\ l l.i t- -l s i l l)l\ _1 L _!.1 '{'- l s -,,

Periodisk emne-evaluering FYS Relativistisk kvantefetteori

Intern korrespondanse

Oppgave 1 (15%) KANDIDAT NR.:

Sør-Bokn / Byre. Judbaerg. Eidssund Helgøy (Finnøy) Halsnøy

Next Generation Plattformen Quick guide

KRAVFIL TIL KREDITORFORENINGEN [Spesialrapport]

Grafer og trær. MAT1030 Diskret matematikk. Eksempel. Eksempel. Forelesning 28: Grafer og trær, eksempler

2. Å R S B E R E T N I N G O G R E G N S K A P F O R A ) Å r s b e r e t n i n g o g r e g n s k a p f o r

SOS3003 Anvendt statistisk dataanalyse i samfunnsvitenskap Forelesingsnotat, vår Erling Berge Institutt for sosiologi og statsvitenskap NTNU

Den som har øre, han høre..

Mundell-Fleming modellen ved perfekt kapitalmobilitet 1

Transkript:

FIE 6 - vårn 999 Lortorikr i intrmntrin o prorlrin Univrittt i Brn Univrittt i Brn Fyik intittt FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin rpp Jørn tø o nt Invld Ditzl :\Min dokmntr\fie6\opp3\fie6_l_rpport_3.doc Sit krvt t 7.0.000 5:00

Innholdfortnl: Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Innholdfortnl: Innholdfortnl:... Forord... 3 Lit ovr forkortlr, oktvord o ymolr... 4 Smmndr... 5 Innldnin... 6 Intrmntrin o rlrintori... 6. Rlrinvntiln... 8. Vntilkrktritikkr... 9.c Diffrniltrykkmålrn... 9.d Linririn... 0. Mltivril nivårlrin v rikold kr....f Dkolin v dn linrirt pron... 3. Implmntrin v rltor o dkolin... 5 3 Nivårlrin... 5 3. Nivåmålin... 5 3. Vntilkrktritikk... 8 3.c Monovril nivårlrin... 3.d Linrirt mtmtik modll for dn kold pron... 30 3. Mltivril o dkolt rlrin v krn... 33 Lit ovr kildr... 4 Till "PM0-4.vi"... 4 Till B "3 Vntilkrktritikk.vi"... 44 Till C Vntilkrktritikk... 46 Till D "3d nrll PI.vi"... 5 Till E "3c Dikrt monovril prokontroll.vi"... 53 Till F Sprnrpon vd q i 0,3 m 3 /h... 55 Till Sprnrpon vd kortr intrltid o tørr propojonl fortrknin.... 56 Till H "3 Dikrt mltivril prokotroll.vi"... 57 Till I "3 Dikrt dkolt mltivril prokotroll.vi"... 59 Till J "3 Dkolr.vi"... 6 Sid v Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Forord Forord Innholdt i FIE6 Lortorikr i intrmntrin o prorlrin r itt i tdihåndokn for rlf: "Innførin o trnin i PC-rt dtinnmlin, nly o tyrin md tndrd målintrmntr o prointrmntrin. Dt vil oå li lt vkt på pronly, dikrt rlrin, mt tviklin o implmntrin v rlrinloritmr." Målt md FIE6 Lortorikr i intrmntrin o prorlrin r i tdihåndokn for rlf oppmmrt på følnd måt: "i kprimntll rfrin md nly o intrmntrin v pror, rlrintknikk, PC-rt dtinnmlin o rlrin. Illtrr fordlr o lmpr md lik mtodr o ytmr. i trnin i rpportkrivin o dokmntjon." I till til dtt mnr vi t lortoriøvln ir od trnin i projktrid. Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 3 v 3

Lit ovr forkortlr, oktvord Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Lit ovr forkortlr, oktvord o ymolr Tll Forkortlr. Forkortl Btydnin PIB nrl Prpo Intrfc B LVIEW Lortory Virtl Intrmnt Eninrin Worknch VI Virtl Intrmnt MIO Mltipl Inpt Otpt IEEE Intitt for Elctricl nd Elctronic Eninr CPU Cntrl Procin Unit I/O Inpt/Otpt DC nlo to Diitl Convrtr DC Diitl to nlo Convrtr Tll Symolr. Symol Btydnin V, U Spnnin I, i Strøm Fortrknin h, H Ovrførinfnkjon T Tidkontnt f Frkvn M Følforhold Dr nnt ikk r pifirt r dtt tndrd ymolrk. Sid 4 v 4 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Smmndr Smmndr Oppvn r dlt i tr hovddlr. Dn ført dln innholdr hniktn md oppvn, mn dn ndr dln ir dn tortik krnnn for hl oppvn. I dnn dln finn dt n tortik krivl v pron, rnnlnd rlrintori o n kort o lttfttli krivl v vntilr o diffrniltrykkmålr. Dl tr innholdr vr på ll pørmåln i krt oppv 3 (kpittl 5 i krdokmntjonn). Vi hr ttt md krivlr v ll kprimntr, o tviklinn v d VIn vi hr lt. Ført tok vi opp krktritikkn til diffrniltrykkmålrn om nytt til målin v nivåt i d to krn. Drttr lt vi n VI for å tyr nivårin. Dnn nyttt vi til å t opp krktritikkn til vntil. Dn it dln v oppvn innholdr lik formr for nivårlrin v d to krn. Vi hr nyttt o v monovril, kolt mltivril o dkolt mltivril rlrin. olt mltivril rlrin l prøvd åd vd å implmntr dikrt PI-rltorr i LVIEW, o vd å nytt tndrd indtrirltorr(fji Elctric PN 3). ll kprimntr r krvt i dtlj, o krktritikkr r implmntrt i tktn llr om til. Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 5 v 5

Rlrinvntiln Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Innldnin Dnn oppvn kl i rfrin i følnd mnr: Vntiltyrin o vntilkrktritikkr. Nivåmålin. Linririn v linær pror. Mltivril rlrin. Dkolin v kold pror. Intrmntrin o rlrintori Til å illtrr linririn, dkolin, mono- o mltivril nivårlrin, nytt dt i FIE6 lortorit n ri tånd v to kr kolt i ri, om vit kjmtik i fir q i R V q q i R FT i V q 8 OPPSMLINSR Fir Prinippki v pron. Nivån i tnkn, o, mål md to trnmittr for diffrniltrykk. Uttrømninn fr tnkn, q o q, rlr md to pnmtik tyrt vntilr, V o V, om r plrt ndr tnkn. Vntiln tyr md pådrn o. Vnnt i oppmlinkrt kn pmp opp i dt øvrt krt vd hjlp v n frkvntyrt pmp, i. Et trinmtr, q i, rk til å mål trømninhtihtn jnnom pmpn. ll mål- o pådrinl konvrtr fr o til 4 m 0 m trøminlr. Di inln kn mål o tyr md PIB-intrmntr llr md tr vnli indtrirltorr. PIB r rnnittt mot dtmkinn Trdvn. Sid 6 v 6 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Rlrinvntiln Fir vir t dtljrt proflytkjm for hl ytmt Fir Proflykjm for tnkytmt for nivårlrin. Tll 3 Dt for kr o. Tvrrnittrl for kr o 0,065 m Høyd kr o 0,6 m Mkiml jnnomtrømnin m 3 /h 0,5 l/ Promdim Vnn, 0 3 k/m 3 Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 7 v 7

Rlrinvntiln Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3. Rlrinvntiln Rlrinvntiln rk til kontinrli tyrin v væktrømmn t fr krn. Strømninn jnnom n vntil r fortn vntiln åpnin(trømninrlt) oå vhni v vækn vikoitt o trykkfllt ovr vntiln. Vntilr kn krktrir lnt nnt vd in kpittindk, k v, om r itt vd: () k v q p dr k v r itt i m 3 /h når volmtrømninn, q, r itt i m 3 /h o trykkfllt ovr vntiln, p, r itt i r. r n fktor for ttthtkorrkjon rltivt til vnn vd 5 C, om oå r oppitt i r. Ttthtkorrkjonfktorn kn md od tilnærml tt lik r når trømninmdit r vnn vd romtmprtr. Fir 3 Tvrrnitt v n tvntil(hntt fr O.. Oln: Intrmntrintknikk). Bvln til vntilpindln tyr vd hjlp v n pnmtik kttor. Md ndrd krftr fr vækn vil vntilåpninn vrir. Frikjon, hytr o dødn ir ikkrht i mmnhnn mllom tyrinl o vntilåpnin. Fir 4 Tvrrnitt v n pnmtik kttor(hntt fr O.. Oln: Intrmntrintknikk). For å kompnr for dtt r dt montrt n poitionr på vntiln. Dn målr vntiln poijon o rlrr ktktorn lik t vntiln poijon hl tidn tmmr md tyrinlt. Md ndr ord vntilytmt hr n n rltorløyf. Sid 8 v 8 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Vntilkrktritikkr. Vntilkrktritikkr rktritikkn til n vntil ttrykkr mmnhnn mllom trømnin o pådr. D mt vnli vntilkrktritikkr vd kontnt trykkfll r illtrt i fir 5: c Strømninhtiht Pådr [%] Fir 5 Vnli vntilkrktritikkr. : linær, : likprontli o c: rkt åpnnd. Vntiln om rk i tnkytmt for nivårlrin på FIE6 lortorit r likprontli. For n likprontli vntil ir n forrndrin v pådrinlt md n vrdi mm rltiv forndrin i trømmn jnnom vntiln vhni v vntiln poijon. Vntiln kpittindk, k v, kn for n likprontli vntil ttrykk vd: () k v dr r pådrt til vntiln(vntilåpninn) o o r vntilprmtr(når p r r k v q). pittindkn oppi v vntilfrikntn i tllform vd kontnt p, lik t prmtrn o kn tmm. Smmnhnn mllom trykkfllt ovr vntiln, p, o volmtrømninn, q, jnnom dn r itt om: (3) q k v p p.c Diffrniltrykkmålrn Trykkmålrn om rk i tnkytmt for nivårlrin på FIE6 lortorit r diffrniltrykkmålr. Di nytt til å tmm vnnivåt i krn. Dnn mtodn fortttr homon tttht i tnkn innhold o kn vær følom for ovrfltølr. Dn vnlit typn diffrniltrykkmålr r trt på to kmmr om r dkilt md n mmrn. mmrn r om rl fylt md ikk kompril væk, o r vidr kolt til protrykkn jnnom prrmmrnr om kyttr mållmntt. rmninn til killmmrnn ir t mål for diffrniltrykkt, om kn mål md flr mtodr. Trykkmålrn om rk i tnkytmt for nivårlrin målr kpitnn mllom mmrnn o kmmrvn. Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 9 v 9

Linririn Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Fir 6 Snor modln i n Fji Elctric ri FCX diffrniltrykkivr..d Linririn Mtmtik krivlr v fyik pror kn li linær hvi mn tr hnyn til mn nok prmtr. Dt vil i dn mtmtik modlln innholdr n llr flr linær (diffrnil)lininr. Hvi dn mtmtik modlln r linær kn dt vær rnnr til å linrir dn: Ønkr å tdr oppførln til ytmt om t ridpnkt. Dt r d vvikn fr dtt ridpnktt om tdr. Dt r vnlivi prit nok å nt t vvikn forløp omkrin ridpnktt r itt vd linær (diffrnil)lininr. Di likninn tjør n lokl modll omkrin ridpnktt. For t linært ytm finn dt lnt flr nly- o dinmtodr nn for t linært. Blnt nnt kn dt oprr md ovrførinfnkjon o Lplctrnformjon. Linririn om t ridpnkt v n pro itt vd n. ordn diffrnillinin kn jør om følr: (4) & f (, ) Dr f(, ) kn vær n linær fnkjon v o. nt t ytmt finnr i ridpnktt (, ) itt vd: (5) & f (, ) Drom får t till fr o får t till fr, kn linin 5 kriv om: d dt En Tylorrkktviklin v linin 6 ir: (6) ( ) & & f (, ) f f L (7) f ( ) f ( ) L, Sid 0 v 0 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Mltivril nivårlrin v dr " " tår for høyr ordn ldd. ridpnktt. Tilvrnd for får: Hr kn lokl modlln: & & tryk mot ( ) f f tyr dn prtilldrivrt v f md hnyn på, rnt i. Nlijrr høyr ordn ldd o ttr linin 7 inn i 6 o & f, f f (8) ( ) f, rf. linin 5. Linin 8 lir d fornklt o vi får dn linær f f (9) & dr o r koffiintr om vil vrir md ridpnktt. For t ft ridpnkt vil o vær kontnt.. Mltivril nivårlrin v rikold kr nrll mtmtik modll for n dynmik n-t ordn linær pro kn kriv md følnd vktor diffrnil lininr: (0) & B () y D dr r ytmmtrin(n n mtri), B r pådrmtrin(n r mtri) o D r målmtrin(n m mtri). Vktorn (,,, n ), (,,, r ) o y (y, y,,y m ) r hnholdvi ytmt tiltnd-, pådr- o tnvktor. B B. D y Fir 7 Blokkdirm v mltivrilt ytm. For å rlr nivåt i tnkn mtidi nytt dt to pådr(r ) til å tyr vntiln V o V in vntilåpnin. Til ovrvåkin v ytmt r n på tiltndvriln for nivån i krn(n ), mt målvriln y o y. Inntrømninn til kr r fortyrrln i pron. Md tnpinkt i diffrnillininn om krivr volmlnn i åd kr o, kn dt tld n mtmtik modll for pron( pnkt 3.c o 3.d). Ettr n linririn om t ridpnkt (,,,,,,, ), kn dn linrirt modlln kriv om:,, () &,, Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid v

Mltivril nivårlrin v Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Sid v Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00 (3),,,,,,,, L & Prntrt om lmntært lokkdirm v pron: d. y d. y Fir 8 Elmntært lokkdirm v dn mltivril pron. Lininn om krivr pron kn d kriv på mtriform: (4) B & om r kvivlnt md: (5) & & Sr v linin o 3 t 0, - o -, om ir: (6) 0 0 & & D tilhørnd målvriln y o y kn ttrykk om, jmfør linin : (7) D y (8) 0 0 d d d d d d y y Hvor målmtrin D r n dionlmtri fordi hvrt nivå i tnkn kn mål md n nivåmålr( fir 4). Pron mtmtik modll r nå tmt.

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Dkolin v dn linrirt For å finn pron ovrførinfnkjon, H P (), Lplctrnformr ttrykkt i linin 4: Lplctrnformrr linin 7: (9) ( ) ( ) B ( ) (0) ( I ) ( ) B ( ) () ( ) ( I ) B ( ) () y( ) D ( ) D ( I ) B ( ) (3) ( ) H P y ( ) ( ) D om ir t ttrykk for pron ovrførinmtri, H P (). ( I ) B.f Dkolin v dn linrirt pron Rlrintknik kn dt v o til vær fordlkti å dkopl pron vi rlrr på. Hvordn dtt jør nrlt, vil vi hr t for o. Dtt jør vi for å knn tnytt d nrll tldninn når vi nr kl l n dkoplin v pron i kr o. Dkolt pro H D (S) r() () z() () y() H R () () H P () _ Rltor Dkolr olt pro Fir 9 Strktrn vd linær dkoplin v n koplt pro. Vi lr o n mtri () om r lik t mtriprodktt () H P () r n dionlmtri. Dnn ny dionlmtrin dfinr lik: Vi dfinrr dkoplinmtrin lik: Dn invr v H P () tmm vd: (6) H ( ) P dj dt (4) H ( ) D y z ( ) ( ) H P ( ) ( ) (5) ( ) H ( ) H ( ) ( H P ( ) ) H ( ) ( ) P d P d D d d d ( ) ( ) ( ) ( ) 0 Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 3 v 3

Dkolin v dn linrirt Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 (7) ( ) H P d d d Dn dkold pron ovrførinmtri, H D (), må vær n dionlmtri, jmfør linin 5. Dt ir: (8) H ( ) D d d d hd 0 0 d d h 0 D 0 0 h D h D d Elmntn h D o h D i ovrførinmtrin til dn dkold pron, H D (), ør vl lik t implmntjonn lir nklt mli. Dtt oppnå for dtt ytmt vd å vl h D /h P o h D /h P, om ir: (9) ( ) d d d d d 0 d Smmnhnn mllom pådrt fr rltorn til dkolrn, z(), o pådrt t fr dnn til dn kold pron, (), ( fir 9) lir: (30) ( ) ( ) om oå kn kriv på formn: (3) 0 z z ( ) ( ) z ( ) z ( ) z( ) ( ) z ( ) z ( ) 0 0 h 0 D ( ) z ( ) Pådrt til V, (), lir forndrt. Pådrt til V, (), får t till jnnom dkolrn fr pådrt til V, (). Rlttt v dkolinn illtrr i fir 0: _ r z y h R h D r z y _ h R h D Fir 0 Elmntært lokkdirm ovr dt dkold rlrinytmt. For å rn vidr må vi kjnn d nklt mtrir. Dtt r jort i pnkt 3.. Sid 4 v 4 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Implmntrin v rltor o. Implmntrin v rltor o dkolin Vd implmntrin v rlrinytmt i fir 0 r dt nødvndi å finn ttrykk for pådrn, () o (), til dn fyik pron. Dln v rlrinytmt i fir 9 om kl implmntr i dtmkinn, r vit innnfor dn tipld linjn i fir. Mtmtik modll r() () z() () y() H R () () H P () _ Rltor Dkolr olt pro Fir Implmntrin v rltor o dkolr, kjmtik frmtillin. Implmntjonn i dtmkinn(loritmn) kl rn rlrinvvikn( () o ()), pådrn fr rltorn(z () o z ()) o fr dkolrn( () o ()). Pådrt z () r lik (), rf. linin 3. Dt r mt hniktmi å rn pådrn z () o z () ført o for drttr å rn (), itdn for å ttrykk () dirkt om fnkjon v () o (). På dnn måtn kn ffktn v dkolinn lttr vrifir kprimntlt. For å ttrykk () om fnkjon v z () på dikrt form i tidplnt, kn følnd titjonrl rk mmn md Elr kovrmtod: z (3) z T T dr z r z-oprtorn o T r tttidn. Mltiplikjon md z - r dt mm om å å t tidintrvll, T, tilk i tid. Dt vil i t mmnhnn mllom it, (k T), o nt it, ((k-) T), ttd vrdi v n vilkårli vril, (t), r itt vd: (33) ( ( k ) T ) z ( k T ) ( k ) z ( k) Sitjonn r n tilnærml om kn r yldi når ttfrkvnn r my tørr nn inlt frkvn. Vd å tfør titjon v, itt i linin 3, kn ttrykkt for () i linin 3 på dikrt form kriv om: (34) ( k) ( k ) z ( k ) z ( k ) z ( k)( T ) z ( k ) ( T ) hvor z (k) (k) jmfør linin 3. Utldninn v linin 34 r jnnomført ndr pnkt 3.. 3 Nivårlrin 3. Nivåmålin Undrøkt nivåmålrn linritt, for t kr v nn, vd å mtidi mål høydn, n [cm], md linjln på krn o trømmn, i n [m], md Flk 45 mltimtr. opirt VIn "PM0-4.vi" fr ml-ktlon til vår n ktlo. Dnn VIn nyttt vi til tyr vntiln, V o V, o pmpn. VIn hr primær-, kndærdr o pådr om innnr, till for dokmntjon v dnn VIn. Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 5 v 5

Nivåmålin Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 For å t opp klirrinkrvr for nivåmålrn i kr o kr tført vi målinr i ktn pnktr på hvrt kr. rhøydn r 60 cm, vtndn mllom målpnktn lir d 4 cm. For hvr nivåmålr finn d klirrinkrvn: Ritrt følnd måldt: (35) n kn in ln Tll 4 Dt for timrin v prmtr til nivåmålr. r r [cm] i [m] [cm] i [m] 0, ± 0,0 3,798 0,3 ± 0,0 3,800 4 ± 0,0 4,605 4 ± 0,0 4,697 8 ± 0,0 5,737 8 ± 0,0 5,773 ± 0,0 6,775 ± 0,0 6,806 6 ± 0,0 7,863 6 ± 0,0 7,894 0 ± 0,0 8,944 0 ± 0,0 8,976 4 ± 0,0 0,003 4 ± 0,0 0,005 8 ± 0,0,094 8 ± 0,0,094 3 ± 0,0,76 3 ± 0,0,37 36 ± 0,0 3,50 36 ± 0,0 3,5 40, ± 0,0 4,377 40 ± 0,0 4,95 44 ± 0,0 5,47 44 ± 0,0 5,347 48 ± 0,0 6,50 48 ± 0,0 6,48 5 ± 0,0 7,558 5 ± 0,0 7,463 56 ± 0,0 8,645 56 ± 0,0 8,530 60 ± 0,0 9,759 60 ± 0,0 9,66 nn ikk mål trømmn t fr norn vd n 0 cm, d vtppinn til krn lå litt høyr nn nllpnktn på mållinjln. Sttr ikkrhtn i høyd i d to krn til ± 0,0 cm(vlninnøyktiht). I forhold til vlninnøyktihtn r ikkrhtn i dn målt trømmn nlijrr. Sid 6 v 6 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Nivåmålin Plott v h mot i for nivåmålrn: rktritikk nivåmålr kr 70 60 y 3,76-3,375 50 Høyd [cm] 40 30 i [m] Linær (i [m]) 0 0 0 0,00E00 5,00E00,00E0,50E0,00E0,50E0 Strøm [m] Fir rktritikk nivåmålr kr. rktritikk nivåmålr kr 70 60 y 3,76-3,735 50 Høyd [cm] 40 30 i [m] Linær (i [m]) 0 0 0 0,00E00 5,00E00,00E0,50E0,00E0,50E0 Strøm [m] Fir 3 rktritikk nivåmålr kr. Btmt prmtrn k n o l n vd hjlp v linær rrjon i Ecl97, om : (36) (,7i 3, 4)cm 3 (37) (,77i 3, 8)cm 3 Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 7 v 7

Vntilkrktritikk Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 I formln for høydn i kr o kl dt tt inn for trømmn, i n, i millimpr (m). 3. Vntilkrktritikk Tll 5 Ekprimntlt fnnt prmtr til nivåmålr. n k n [cm/m] l n [cm] 3,7-3,4 3,77-3,8 Stdrt vntiln, V ndr kr, o dn krktritikk. Vntiln tyr md 4 m 0 m trømløyfr jnnom Phillip Sytm "nlo otpt" nhtn. Phillip Sytm nyttr kndær PIB-drrin o tår v n intrfc-nht(pm0) o tr "lvr"(pm4). Skl vi md tnpnkt i volmln i krn t: dr v ( ) t k - rlt i krt. - høyd til vnnøyln i krt før tppin. - høyd til vnnøyln målt ndr tppin. - høydn fr vntiln til nnn i krt. Tr tnpnkt i væklnn for kr, fir : Bnyttr linin o t dv dt d dt (39) dv (38) qi q dt mt t q i 0, om ir: dr p r trykkt ovr vntiln, om kn ttrykk vd: ominrr lininn 39 o 40: d kv dt (40) p p Sprrr diffrnillininn: Intrrr opp: (4) d kv dt d kv (4) dt t d kv (43) dt 0 Sid 8 v 8 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Vntilkrktritikk k (44) [ ] v [ ] t 0 k v (45) ( ) t t (46) t ( ) k v Holdt vntiln ndr kr, V, hlt åpn o vntiln ndr kr, V, hlt tnt. Fylt drttr kr til c. 60 cm. Stnt v væktilførln o målt høydn vnnøyln i hdd i kr,. Lot å pådrt til vntiln V få t prn fr 0% 0%, o målt høydn vnnøyln hr i krt om fnkjon v tidn t. jntok dtt for prnn 0% 0%, 0% 30% o å vidr hlt opp til 0% 00%. Lt n VI, "3 Vntilkrktritikk.vi", om kn tyr vntiln o pmpn. I till plottr dn dn rtt linjn om frmkommr md t ln -kn o ( ) ln y-kn. Dnn VIn r dokmntrt i till B. S fir 4 for kjørkmpl v VIn, rtrnd vntilprn r dokmntrt i till C. Fir 4 Vntilkrktritikk vd 0% 0% prn. cm Stinintllt for krvn vår r i nhtn. Dtt kommr v prktik årkr. Vi målt vækhøydn i krt i cntimtr, o tidn i kndr. Måtn vi fnt tinintllt på, vr vd å nt t krvn vr linær, o drttr l v to pnkt på krvn. Stinintllt l d fnnt lik: Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 9 v 9

Vntilkrktritikk Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 y y cm (47) t t dr y r vrdin ln y-kn ( y ) o t r tidn vd vlnin. Dt tinintllt vi hr fnnt kprimntlt, må vi konvrtr lik t nhtn lir rikti. For å finn t nnt ttrykk for dtt tinintllt, hr vi omformt linin 46 til: dr k v (48) t ( ) y y t y o v. k v k Ut fr d krvn vi hr fått, r vi t forholdt mllom y o t r linært. tinintllt r d itt vd: y kv m (49) h t Drom dtt tinintllt kl vær lik tinintllt om vi fnt kprimntlt, må vi fort n omrnin v nhtn. Vil finn hvilkn fktor om trn for å komm fr til k v. Sttr ført d to tinintlln lik hvrndr, o rtttr å dn kjnt fr linin 49 md dn kprimntll vrdi : 5 5 (50) [ ] 3600 cm 5 3600 00cm cm k v m k m 3600 m (5) [ ] m 3 ( ) m h h v m 5 360 360 Dtt lir dn omrninfktor vi må nytt o v for å rn tinintllt om til n vrdi for k v. Vntiln V r likprontli, o vntilkrktritikkn r itt vd: (5) k v hvor r pådrt (0 til ) o o r vntiln krktritik prmtr. Dtt ir (53) ln ln k v h 00 Sid 0 v 0 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Vntilkrktritikk Brnt vntiln kpittindk, k v, for d lik prnn t i fr plottt vd hjlp v linær rrjon i Ecl97: ln kv ln *,5 y,5869-0,536,5 ln kv ln kv, for lik prn Linrirt vntilkrktritikk 0,5 0 0 0, 0,4 0,6 0,8, -0,5 Fir 5 Vntil krktritikk for kr. Dtt o vrdin for o om vi ttr inn i linin 5: (54) k v 0,59,6 Vntiln dtld ir o n kpittindk på k v 0,86 Når vi mmnlinr dtt md d vrdir vi hr fnnt kprimntlt, r vi t kontntn r vært lik, mn tmmr r ovrn md dn vrdin frikntn oppir. I d følnd oppvn nytt følnd vrdir for k v :,5 Tll 6 Vntiln kpittindk. k v [m 3 /h] k v Vntil V Vntil V 0,58,6 k 0,79,5 v Stdrt montrinn o virkmåtn til vntiln i pron. Fktorr om kn virk inn på vntilkrktritikkn nøyktiht: Evntll fil i I/P trndcr, om for kmpl linrittr. Enkpn til poitionr, o dn mknik opphn på kttorn. Fjærovrførin mllom kttor o poitionr. Vrijonr i ridtrykkt inn til I/P-omformr o poitionr rktritikkn vi tok opp ndr pnkt 3. vil virk inn på nøyktihtn, d dtt r n klirrin v forholdt mllom vnn-nivåt i krt o tyrtrømmn om kommr inn til målintrmntn vår. Er dnn krktritikkn nøykti, vil oå vntilkrktritikkn li dt. Unøyktiht i tyrtrømmn til trndcrn, fr Phillip ytm nhtn. Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid v

Monovril nivårlrin Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 3.c Monovril nivårlrin I dnn oppvn kl nivåt i kr rlr. Dfinrrr følnd vrilr: Pådr : rlrinvntiln åpnin,. Målvril : vnnøyln høyd,. Fortyrrl : vnntrømmn inn i krt, q i. Utldr dn mtmtik modlln for pron. Tr tnpnkt i volmlnn for kr : dv d (55) qi q dt dt ntr t q i 0. Bnyttr ttrykkt for q i linin 3: Trykkt p ovr vntiln r itt vd: Sttr linin 57 inn i linin 56: (58) (56) d dt (57) p ( ) d dt Som ir diffrnillininn om krivr ytmt: p ( ) (59) & Linrirr pron om ridpnktt (, ). Drom får t till t fr o får t til t fr, får vi: ( ) (60) ( ) & & d dt Tylorrkktviklr linin 60 om pnktt (, ), tr kn md ført ordn prtilldrivrt: f (6) f (, ) f ( ), Finnr ttrykkn for d prtillt drivrt i linin 6: (6) f f (63) f Rnr t hvrt nklt ldd i linin 6: f, (64) ( ) Sid v Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Monovril nivårlrin Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 3 v 3 (65) f (66) f Dtt ir: (67) ( ) f f f, & & Hr år & mot f(, ), rf. linin 5: (68) f f & Som ir dn linrrirt mtmtik modlln for pron i kr : (69) & Lplc trnformrr linin 69: (70) ( ) ( ) ( ) Ordnr på ttrykkt: (7) ( ) ( ) (7) ( ) ( ) (73) ( ) ( ) ( ) ( ) h p Finnr tjonær fortrknin,, o tidkontntn, T, vd ridpnktt (, ) (0.3, 5 cm) (74) ( ) T h p (75) ( ) ( ) m m m 6, 0,5 0,5,6

Monovril nivårlrin Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 (76) T T 0,3385h 840 0,065m 0,58 m 5 0 P 0,5m 0,5m 0 3,60,3 3 k h 3 m 9,8 m Sr t fortrkninn r ntiv, no om r rimli idn dt vd t itt pådr å vil nivåt i krt ynk. Blokkdirm for pron md om innn o om tn: () _ /T. () () Fir 6 Blokkdirm for dn monovril pron. Dimnjonrr n PI-rltor for pron t fr følnd Dtt ir: Rltorn intrltid, T i, kl vær lik pron tidkontnt, T (pol-nllpnkt knllrin). Dn ndrt knkkfrkvnn i følforholdt M ( jω ) kl vær 5 nr å tor om dn ndrt knkkfrkvnn i pron ovrførinfnkjon H P (). Dt vil ltå i t rlrinytmt r 5 nr rkr nn pron. (77) Ti T 840 T 840 (78) TM 68 5 5 Skl dimnjonr n PI-rltor til dn monovril pron. PI-rltorn ovrførinfnkjon r itt vd: (79) h ( ) r p p T i p ( T ) T Tr tnpnkt i firn ndr, o rnr t t ttrykk for følforholdt, M(). i i r() _ () () () r() () () h r () h p () h 0 () _ Fir 7 Dfinijon v rlrinytmt løyffortrknin, h 0 (). Følforholdt for rlrinytmt r itt vd: (80) M ( ) ( ) ( ) Sid 4 v 4 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Monovril nivårlrin Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 5 v 5 Vil finn t ttrykk for følforholdt rt på kjnt tørrlr. (8) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) r h h p r (8) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) h h h h h h r p r p r 0 0 dr h 0 () r dfinrt om: (83) ( ) ( ) ( ) h h h p r 0 Uttrykkt for følforholdt, M(), lir d: (84) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) h h r M 0 0 Sr på ttrykkt for h 0 (), o prøvr å rdr dtt: (85) ( ) ( ) ( ) ( ) 0 T T T T T h i i p i i p dr r pron fortrknin o T pron tidkontnt i ridpnktt. Fornklr ttrykkt i linin 85 til: (86) ( ) ( ) ( ) T T T T h i P i i P o dr vi hr nyttt pol-nllpnkt knllrin, rf. lininn 77 o 78. Følforholdt lir d: (87) ( ) P i P i i P i P T T T T M (88) ( ) T T M M P i T M kl vær n fmtdl v T, rf linin 63 (89) m i P P i M m T T T T T,9,6 5 5 5 5 Dtt ir følnd PI-rltor: (90) ( ) ( ) m r h 840 840,9

Monovril nivårlrin Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Skl l n VI om implmntr PI-rlrin md pådrt til pron(vntiln) om tn o følnd innnr: Målt høyd,. Rfrn, r. Rltor fortrknin, p. Intrltid, T i. Ttintrvll, T. En rltor om rkr proporjonl- o intrllddn hr t totlt pådr om r mmn v di to lddn. t (9) p r p i p dτ T Slv rltorn må dikrtir ttrom ttrykkt i linin 9 r n kontinrli fnkjon v tidn. Dt finn flr mtodr om kn nytt for å jør dtt. Bnyttr Elr kovrmtod for nmrik drivjon i dikrtirinn v rltorn[]. Dnn mtodn år t på t dn tiddrivrt v n kontinrli vril vd t tttidpnkt, rn på krnn v dn tilvrnd dikrt vriln vd mm tidpnkt o vrdin vd forri ttin: (9) & ( k) ( k) ( k ) Vriln r nå dikrt vd t d r forlir vd dikrt tidpnkt, k T, dkilt md ttintrvllt T. Bnyttr n fornklt krivmåt k T k, (k-) T k- o (k-) T k-. Drivrr linin 9, for å liminr intrltnt: T T P (93) & ( k) & ( k) ( k) Uttykkt for dn tiddrivrt i linin 9 nytt for & ( k) o & ( k) dikrt pådrt: P T Ti (94) ( k) ( k ) ( k) ( k ) p i i 0. Dt ir følnd ttrykk for dt Prmtrn p o T i l tmt tidlir i oppvn t i fr n nly v pron om kl rlr o hl rlrinytmt. En od rl for vl v ttintrvllt, T, r t dt ør vær mindr nn n fmtdl v dn mint tidkontntn til pron. Ttintrvllt kn llr vl å lit om mli lik t rlrinløyfn kjør å hrti om mli. Blir T for tor vil tilittprolmr opptå på rnn v ndfoldin(liin). I mvr md oppvn tt vi ttintrvllt til knd. Implmntrt n hlt nrll PI rltor i LVIEW, i form v n -VI. I VIn nytt n "whil"-løkk om r år n n, dt vil i hvr n dn kll v n ytr løkk. Fordln md dnn trktrn lir i å nytt kiftritrt i "whil"-løkkn til å lr tidlir vrdir v rlrinvvik o pådr. Dnn -VIn hr filnvnt "3c nrll PI.vi" o r dokmntrt i till D. Lt n VI om rlrr pron vd hjlp v VIn "3c nrll PI.vi", Phillip ytm o PIB-kortt i PCn.. Dn ny VIn hr vi tildlt filnvnt "3c Dikrt monovril prokontroll.vi" o dnn r dokmntrt i till E. p Sid 6 v 6 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Monovril nivårlrin Lot ttintrvllt T vær knd o fortyrrln q i,3 m 3 /h o ttt rltorytmt md følnd prn: Sprn i rfrnn fr 5 cm til 35 cm o tilk til 5 cm ttr tilirin. Fir 8 Sprnrpon 5 35 cm, p -,9 m, T i 840, q i,3 m 3 /h o T. Fir 9 Sprnrpon 35 5 cm, p -,9 m, T i 840, q i,3 m 3 /h o T. Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 7 v 7

Monovril nivårlrin Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Sprn i rfrnn fr 5 cm til 50 cm o tilk til 5 cm ttr tilirin. Fir 0 Sprnrpon 5 50 cm, p -,9 m, T i 840, q i,3 m 3 /h o T. Fir Sprnrpon 50 5 cm, p -,9 m, T i 840, q i,3 m 3 /h o T. I prnn ovr vr fortyrrln, q i, lik,3 m 3 /h. Ettr tilirin orvrt vi t vntiln hdd t ridområd rndt 0,8 til 0,9. Dn linrirt mtmtik modlln for vntiln hr t ridpnkt på 0,3. Vd å rdr fortyrrln til 0,3 m 3 /h får vntiln t ridområd rndt 0,3 Sid 8 v 8 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Monovril nivårlrin ttr t pron hr tilirt. S till F for prnrponr md q i 0,3 m 3 /h. Bnyttt fortyrrlr, q i, på 0,3 m 3 /h o,3 m 3 /h vd nr ttin. Orvrt oå t ytmt rkt ln tid på å rlr inn ttr t prn, md d tortik rnd rltorprmtrn. Rdrt intrltidn krfti(til 0 ) o økt fortrkninn(til 5,00 m ). Vi får n høyr ordn pro, på nn v t rltorn intrltid, T i, ikk lnr r lik pron tidkontnt, T (hr ikk pol-nllpnkt knllrin lnr). På rnn v høyr ordn får vi ovrvinninr. Pron rlrr hrtir inn mot rfrnvrdin. Sprnrponn md ny rltorprmtr r dokmntrt i till Prormmrt Fji-rltorn om PI-rltorr md d rlrinprmtrn vi fnt å vær d t (T i 0 o p - 5,00 m ) o kjørt rlrinn v krn md di. Ttt Fjirltorn md prnn 5 35 5 cm o 5 50 5 cm for fortyrrln,3 m 3 /h o 0,3 m 3 /h. Fir Sprnrpon 5 35 5 50 5 cm, p -5,0 m, T i 0 o q i,3 m 3 /h. Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 9 v 9

Linrirt mtmtik modll for Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Fir 3 Sprnrpon 5 35 5 50 5 cm, p -5,0 m, T i 0 o q i 0,3 m 3 /h. Fji-rltorn rlrr pron dr nn dn dikrt rltorn om vi implmntrt i LVIEW. rnnn til dtt kn vær t ttintrvllt til Fji-rltorn r my kortr nn. 3.d Linrirt mtmtik modll for dn kold pron Utldr å md krnn i diffrnillininn om krivr volmlnn i kr o, n mtmtik modll for pron. For kr hr vi jort rntykkt i oppvn dl 3.c o dn mtmtik modlln r krvt i linin 59. Md korrkt indkrin, lir lininn nd lik t: (95) & For kr lir rninn litt mr omfttnd. Vi r på volmlnn for kr : Bnyttr ttrykkt for q o q i linin 3: (97) Trykkt p ovr vntiln r itt vd: dv d (96) q q dt dt d dt p p (98) p ( ) i i Sid 30 v 30 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Linrirt mtmtik modll for Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 3 v 3 Sttr linin 98 inn i linin 97: (99) ( ) ( ) dt d Som ir diffrnillininn om krivr pron i kr : (00) & Lininn 95 o 00 krivr å dn mtmtik modlln for ytmt om tår v krn o md tilhørnd vntilr. Skl å linrir pron rndt t ridpnkt (,,,,,,, ). For kr r oå dtt tført, o vi rkr hr linin 69. Drom vi ttr rikti indkrin på, lir dt korrkt ttrykkt: (0),,,, & Skl å linrir pron for kr.linrirr pron om ridpnktt (,,, ). Drom får t till t fr, o får t till t fr,, får vi (må ikk lmm t forndrinr i høyd o pådr i kr vil h n innvirknin på kr ): (0) ( ) ( ) ( ) dt d,,,,,, & & Tylorrkktviklr linin 0 om pnktt (,,,,,,, ), tr kn md ført ordn prtilldrivrt: (03) ( ) ( ),,,,,,,,,,,,,,,,,, f f f f f f Finnr ttrykkn for d prtill drivrt i linin 03: (04) f (05) f (06) f (07) f

Linrirt mtmtik modll for Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Sid 3 v 3 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00 Rnr t hvrt nklt ldd i linin 03: (08) ( ) f,,,,,,, (09) f,,, (0) f,,, (),,, f (),,, f Dtt ir o: (3) ( ),,,,,,,,,,,, f f f f f & & Hr år, & mot ( ),,,,,,, f, rf. linin 5: (4),,,, f f f f & (5),,,,,,,, & Vi hr nå ttrykk for åd & o &, o kn tt di (fr linin 0 o 5) opp på mtrivktorform. (6),,,,,,,,,,,, 0 0 & &

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Mltivril o dkolt rlrin Smmnlinr dtt md dt nrll ttrykkt: & (7) & Sr v linin 6 o 7 t 0, - o -, om ir: & 0 (8) 0 & Vi r t fr fir 8(pnkt.) t r kolinn mllom nivåt i kr, o ndrinn i nivåt i kr. r t ntivt tll, o drmd vil vær t poitivt tll. Når nivåt i kr vtr, vil volmtrømmn t v krt vt rdvi, fordi trykkt vtr. Et vtnd trykk i kr vil d før til t nivåt i kr økr ktr, ltå får t ntivt idr til in forndrin(drivrt) &. Dn mtmtik kolinn lir d t dt poitiv tllt tilkkolr n ntiv lik t dn ir t ntivt idr til &. I till kn vi t r kolinn mllom pådrt til vntil o ndrinn i nivå i kr. Et økt pådr til vntil, vil drmd i n poitiv ffkt til &. Dtt virkr fornfti. Vi r t vd å øk pådrt til vntil, å vil mr vnn rnn nd i kr, o høydn til vnnt i kr vil øk hrtir. 3. Mltivril o dkolt rlrin v krn Skl å dkopl pron vår. Dtt jør vi vd å innfør n koplinmtri () lik t mtriprodktt () H P () r n dionlmtri. Dn nrll tldninn tår krvt i pnkt.f, o vi følr dnn vidr. Vi må ført finn mtrin H P ( ) (9) H ( ) P dj dt : ( H P ( ) ) ( H ( ) ) P d ( ) d ( )( ) ( ) d d d d ( )( ) d d Drom vi kl knn oppnå n dkoplt pro, må mtrin H D () vær på formn: Dkoplinmtrin r d lik t: () ( ) d d H D (0) ( ) d D hd 0 h 0 h 0 0 D ( ) h d hd d D 0 0 0 h D ( ) 0 h d D Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 33 v 33

Mltivril o dkolt rlrin Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Vi vlr for nklht kyld nklt mli form: d h D o ( ) () ( ) d h D lik t dkoplinmtrin får n ( ) 0 ( ) Sr å på mmnhnn mllom pådrt fr rltorn til dkoplrn, z(), o pådrt til dn kopld pron, (). Dnn r itt vd (3) ( ) ( ) ( ) ( ) Sttr vi dtt opp på lininform lir dt (4) 0 z z ( ) ( ) z ( ) ( ) z ( ) ( ) z ( ) z ( ) ( ) z ( ) z ( ) Ut fr dtt kn vi t dkoplrn ikk hr non innvirknin på pådrt til vntiln ndr kr. Pådrt til vntil lir forndrt md t tillldd om r n fnkjon v pådrt til vntil. Dtt r lddt om rprntrr lv dkoplinn. Et nrlt lokkdirm ovr dn dkopld pron r lik t: _ r z y h R h D r z y _ h R h D Fir 4 nrlt lokkdirm ovr dkolt pro. Sttr inn lmntn om rprntrr dkolrn o lv pron, o får d følnd lmntær lokkdirm. Dtt dirmmt r på mm form om dirmmt i fir 4 (pnkt.). Som n r, kn n fornkl dtt dirmmt rnt lokkkjmtik tt, o dtt r oå pont md dkolrn. Vi hr itt dt på dnn formn, d dt vir rltor, dkolr o pro hvr for. Sid 34 v 34 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Mltivril o dkolt rlrin r - z. d y h R - - r z. d y - h R Fir 5 Elmntært lokkdirm ovr dkoplt pro. Ut fr dtt dirmmt r vi t pådrt for vntil r dt mm om før dkoplinn. Pådrt for vntil r litt mr komplk. Hr tr n hnyn til flr tin: Øknin i pådrt for vntil. Øknin i pådrt for vntil. Hitorin til forndrinn i pådrt(intrrnd fnkjon). Vi hr lt n mr kompkt fir ovr hvordn vi mtmtik kn på dkoplinn: r z y d h R d ( )( ) r z y d h R Fir 6 Mtmtik modll dkolt mltivril pro. Dnn firn vir t dkoplrn knllrr innvirkninn v fortyrrlr i kr mtmtik. Vi r t n forndrin i pådrt til vntil vil før til t dkoplrn forndrr pådrt til vntil tilvrnd. Lør vi dt mtmtik, r vi t dt krykopld lddt (lddt fr pådrt til vntil, om idrr til n forndrin i nivåt i kr ) i pron lir lik: (5) d ( ) ( ) Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 35 v 35

Mltivril o dkolt rlrin Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Drom vi r på dkoplrn, å idrr dn md følnd vd n forndrin i (om vi må hk r lik z ): (6) d d ( ) ( ) Drom vi mmnlinr di to lddn r vi t d r idntik, mn md mottt fortn. Dtt tyr t d vil knllr hvrndr. Fyik tt vil dtt ty t når vi får n forndrin i pådrt til vntiln ndr kr, vil dkoplrn ør for t vntiln ndr kr åpn/lkk tilvrnd lik t dn opprinnli forndrinn ikk hr non ffkt. Skl å dikrtir ttrykkt for (). Tr tnpnkt i linin 4 o r r på lininn for pådrt til vntiln ndr kr : (7) ( ) z ( ) z ( ) For å få dtt til rkr vi følnd titjonr mmn md Elr kovrmtod: Brkr dnn titjonn i linin 4: z (8) z T T z (9) ( k) T z ( k) z ( k) z k z T (30) ( ) ( ) ( ) T T T ( k) ( k) z ( k) (3) T z T T z z k z ( k) z ( k) z ( k) z ( k) T z T T z - rprntrr n tidforinkl på T ( k) z ( k ) (3) ( k) ( k ) T z T T. ( k) z k z ( k) z ( k ) z ( k) z ( k ) Mltiplirr lininn md T på idr: (33) T ( k) ( k ) T ( k) z T T z z k ( ) k ( ) ( k) z ( k ) z ( k) z( k ) T z( k) Sid 36 v 36 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Mltivril o dkolt rlrin mlr lddn o ttr (k) ln på vntr id (34) (35) ( k) ( k)( T ) ( k ) z ( k) z ( k ) z ( k)( T ) z ( k ) ( k ) z ( k ) z ( k ) z ( k)( T ) z ( k ) ( T ) Vi hr nå t ttrykk vi kn rk til dn dikrt mltivril dkopld rltorn vår. Nå kl vi rn vrdin på koffiintn, o vd ridpnktt (,,,,,,, ) (0.3, 0.3, 5 cm, 5 cm).uttrykkn for d lik koffiintn hntr vi fr lininn 6 o 8 (vi korrlrr di to lininn for å finn ttrykk for koffiintn). (36) 3 k 0 3 9.8 m 0.065m 0, m, 5 k m 0.58.60.3 3 m h ( 5 5) cm 4.3 h,0 3 (37) (38) 0 0 3 k 3 m 3 k 3 m 9.8 m 0.065m 9.8 m 0.065m,, 0.58.6 0, 5 k m 5 k m.60.3 3 m h, 0.79.5 0.50.3 3 m h ( 5 5) cm 40300 cm ( 5 5) cm 500 cm Implmntrt to vhni PI-rltorr i VIn "3 Dikrt mltivril prokotroll.vi". Dnn VIn r n tvidl v VIn fr pnkt 3.c, dt vil i dn innholdr to monovril rlrinytmr. Dnn VIn r dokmntrt i till H. Utvidt VIn til å omftt dkolinn lik dn r itt i linin 35, vd å implmntr dkolinn vd hjlp v n VIn "3 Dkolr.vi". Dnn r dokmntrt i till J. Frontpnlt i dnn VIn innholdr n rytr om vlr om dkolinn r på llr v. Dnn VIn, "3 Dikrt dkolt mltivril prokotroll.vi", r dokmntrt i till I. Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 37 v 37

Mltivril o dkolt rlrin Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Ttt dt kold o dkold ytmt md md prnn 5 30 5 cm md fortyrrln,3 m 3 /h o 0,3 m 3 /h. Fir 7 Sprnrpon 5 30 5 cm, for kolt ytm md p -5,00 m, T i 0 q i,3 m 3 /h Fir 8 Sprnrpon 5 30 5 cm, for kolt ytm md p -5,00 m, T i 0 q i 0,3 m 3 /h Sid 38 v 38 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Mltivril o dkolt rlrin Fir 9 Sprnrpon 5 30 5 cm, for dkolt ytm md p -5,00 m, T i 0 q i,3 m 3 /h Fir 30 Sprnrpon 5 30 5 cm, for dkolt ytm md p -5,00 m, T i 0 q i 0,3 m 3 /h Orvrt tydli t forndrinr i pådrt til vntil l oppfttt v dkolrn, o t n tilvrnd forndrin l innført middlrt på vntil. Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 39 v 39

Mltivril o dkolt rlrin Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Sr t rlrinn v kr r dn mm md o tn dkolin, dtt tmmr ovrn md dt vi vt fr dn mtmtik modlln. Dt vil i dt r kn pådrt til vntil om lir påvirkt v dkolrn. Rlrinn v nivåt i kr lir vntli dr når pron r dkolt. Dn prktik forkjlln på dt dkopld rltorytmt o t ytm tånd v to monovril rltorr om lir kjørt mtidi på kr o kr r: Vd kolt ytm vil pron i kr kn dtktr n forndrin i fortyrrln, q, vd ndrin v nivåt i kr. Vd dkolt ytm får pron i kr "kjd" jnnom dkolrn t fortyrrln, q, hr litt ndrt, o n tilvrnd ndrin vil li forttt i q (jnnom å ndr pådrt til vntil ). Dn tørt rnninn dtt rlrinytmt hr, r t dt r rt på n linririn rndt t ridpnkt, for fir v vriln vår: Vnn-nivåt i d to krn mt. Pådrt til vntil o vntil. Rlrinytmt kn jør mr flkilt vd å innfør: Dynmik linririn loritmn rnr kontinrli nytt ridpnkt t fr pron tiltndvril. Mtri om oppltll for forkjlli ridpnkt. loritmn lår opp i n tll om r innholdr prmtr for forkjlli ridpnkt o vlr vrdir fr dt ridpnktt om r nærmt d ktll tiltndprmtrn. Dtt kn kll n kvntirt dynmik linririn. Tilkkol lv vntiln Dtt innærr t volmtrømmn t v krt mål o nytt i n rlrinløyf for å rlr pådrt til dn ktll vntiln. Sid 40 v 40 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Lit ovr kildr Lit ovr kildr Føkr:. Principl of Mrmnt Sytm, 3rd Edition v John P. Bntly.. Rlrin v dynmik ytmr, ind o v Finn Hn. Brkrhåndøkr: 3. Ur' Mnl Flk 45 Dl Diply Mltimtr, Flk nd Phillip. 4. Oprtion Mnl PM8 Prormml Powr Spply, Phillip. 5. Oprtin Mnl T304 Prormml Fnction nrtor, Thrly & Thndr. 6. LVIEW Ttoril, Ntionl Intrmnt. 7. LVIEW Ur Mnl, Ntionl Intrmnt. 8. LVIEW Dt cqiition Bic Mnl, Ntionl Intrmnt. 9. LVIEW Dt cqiition VI Rfrnc Mnl, Ntionl Intrmnt. 0. LVIEW Intrmnt I/O Rfrnc Mnl, Ntionl Intrmnt. Tktn innholdr ikk rfrnr til ll kildn, dtt kyld t n dl v kildn kn l nyttt i forindl md prolmlønin på lortorit. Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 4 v 4

Till "PM0-4.vi" Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Till "PM0-4.vi" Dokmntjon v VI Symol: Filnvn PM0-4(m).vi PM0-4(%).vi PM0-4(0-).vi Plrin \\RUNOLV\FIE6\rpp\ Fnkjon: Di VIn nytt til å tyr pådrn til vntiln o pmpn, vd å nd n kontrolltrn til Phillip Sytm "nlo otpt" "intrfrc"-nht om vidrformidlr dnn til "lv"-nhtn. VIn finn i tr forkjlli tvr om mottr ønkt pådr ntn i 0 00%, 0 llr 4 0 m. Pnl: Sid 4 v 4 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Till "PM0-4.vi" Dirm: Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 43 v 43

Till B "3 Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Till B "3 Vntilkrktritikk.vi" Dokmntjon v VI Filnvn 3 Vntilkrktritikk.vi Plrin \\RUNOLV\FIE6\rpp\ Symol: Fnkjon: Plottr dn rtt linj om frmkommr md tidn, t, ln -kn o ( ) ln y- kn for t prn, fr lkkt til ønkt åpnin, i vntilåpninn til vntil V. VIn må i høydn til vnnøyln i kr før prnt tt(vin trt). Plottt nytt til å rn vntiln kpittindk. Pnl: Sid 44 v 44 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Till B "3 Dirm: Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 45 v 45

Till C Vntilkrktritikk Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Till C Vntilkrktritikk Fir 3 Vntilkrktritikk vd 0% 0% prn. Fir 3 Vntilkrktritikk vd 0% 30% prn. Sid 46 v 46 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Till C Vntilkrktritikk Fir 33 Vntilkrktritikk vd 0% 40% prn. Fir 34 Vntilkrktritikk vd 0% 50% prn. Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 47 v 47

Till C Vntilkrktritikk Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Fir 35 Vntilkrktritikk vd 0% 60% prn. Fir 36 Vntilkrktritikk vd 0% 70% prn. Sid 48 v 48 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Till C Vntilkrktritikk Fir 37 Vntilkrktritikk vd 0% 80% prn. Fir 38 Vntilkrktritikk vd 0% 90% prn. Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 49 v 49

Till C Vntilkrktritikk Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Fir 39 Vntilkrktritikk vd 0% 00% prn. Sid 50 v 50 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Till D "3d nrll PI.vi" Till D "3d nrll PI.vi" Dokmntjon v VI Filnvn 3d nrll PI.vi Plrin \\RUNOLV\FIE6\rpp\ Symol: Fnkjon: Implmntrr n PI-rltor i LVIEW. Hr nyttt Elr kovrmtod for drivjonpprokimjon for å finn rltorn dikrt ttrykk. VIn rkr initilirt "hiftritr" for å lr tidlir vrdir v pron prmtr. Pnl: Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 5 v 5

Till D "3d nrll PI.vi" Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Dirm: Sid 5 v 5 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Till E "3c Dikrt monovril Till E "3c Dikrt monovril prokontroll.vi" Dokmntjon v VI Filnvn 3c Dikrt monovril prokontroll.vi Plrin \\RUNOLV\FIE6\rpp\ Symol: Fnkjon: Rlrr dn monovril pron i kr vd å rk PI-rltorn "3d nrll PI.vi". Rltorprmtrn mt rfrnn o fortyrrln kn ndr i frontpnlt. VIn vir nivåt i kr nmrik, i vrtiklt tolpdirm o i trnddirm. For å mål pron tiltndvrdir o fortyrrln tørrl nytt Flk 45 mltimtr o VIn "Rd Mltimtr.vi" fr FEI6 oppv nmmr. Pnl: Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 53 v 53

Till E "3c Dikrt monovril Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Dirm: Sid 54 v 54 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Till F Sprnrpon vd qi Till F Sprnrpon vd q i 0,3 m 3 /h. Fir 40 Sprnrpon 5 35 cm, p -,9 m, T i 840, q i 0,3 m 3 /h o T. Fir 4 Sprnrpon 35 5 cm, p -,9 m, T i 840, q i 0,3 m 3 /h o T. Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 55 v 55

Till Sprnrpon vd kortr intrltid o tørr propojonl fortrknin. Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Till Sprnrpon vd kortr intrltid o tørr propojonl fortrknin. Fir 4 Sprnrpon 5 35 5 cm, p -5,00 m, T i 0, q i,3 m 3 /h o T. Fir 43 Sprnrpon 5 50 5 cm, p -,9 m, T i 840, q i,3 m 3 /h o T. Sid 56 v 56 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Till H "3 Dikrt mltivril prokotroll.vi" Till H "3 Dikrt mltivril prokotroll.vi" Dokmntjon v VI Filnvn 3 Dikrt mltivril prokotroll.vi Plrin \\RUNOLV\FIE6\rpp\ Symol: Fnkjon: Utvidt vrint v VIn "3c Dikrt monovril prokontroll.vi", om nyttr to vhni rltorr til å rlr nivån i krn. VIn Prntrr i till pådrn til vntiln i t trnddirm. Pnl: Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 57 v 57

Till H "3 Dikrt mltivril prokotroll.vi" Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Dirm: Sid 58 v 58 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Till I "3 Dikrt dkolt mltivril prokotroll.vi" Till I "3 Dikrt dkolt mltivril prokotroll.vi" Dokmntjon v VI Symol: Filnvn 3 Dikrt dkolt mltivril prokotroll.vi Plrin \\RUNOLV\FIE6\rpp\ Fnkjon: Utvidt tv v VIn "3 Dikrt mltivril prokotroll.vi", om i till til hr fått implmntrt dkolin v pron i kr o. Dkolinn v pron kn lå v o på fr kontrollpnlt. Slv dkolrn r dokmntrt i till J. Pnl: Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 59 v 59

Till I "3 Dikrt dkolt mltivril prokotroll.vi" Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Dirm: Sid 60 v 60 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00

FIE 6 - oppv nmmr 3 Nivårlrin Till J "3 Dkolr.vi" Till J "3 Dkolr.vi" Dokmntjon v VI Filnvn 3 Dkolr.vi Plrin \\RUNOLV\FIE6\rpp\ Symol: Fnkjon: Implmntrr dkolinn v pron i kr o. VIn rkr initilirt "hiftritr" for å lr tidlir vrdir v pron prmtr. Pnl: Sit krvt t 7.0.000 5:00 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sid 6 v 6

Till J "3 Dkolr.vi" Nivårlrin FIE 6 - oppv nmmr 3 Dirm: Sid 6 v 6 Jørn tø o nt Invld Ditzl Sit krvt t 7.0.000 5:00