Endeleg TILSYNSRAPPORT

Transkript

1 Fylkesmannen i Telemark Hjartdal kommune Ved rådmannnen Endeleg TILSYNSRAPPORT Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa Hjartdal kommune Sauland skule 1

2 Samandrag Tema og formål: Fylkesmannen har hatt tilsyn med skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa i Hjartdal kommune. Undersøkingane har vore på skulenivå ved Sauland skule. Felles nasjonalt tilsyn handlar om skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa og består av tre område for tilsyn: Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa (som denne rapporten handlar om), forvaltningskompetanse og skulebasert vurdering. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova første ledd. Kommunen er derfor adressat for tilsynsrapporten. Gjennomføring: Veiledning og formøte ble gjennomført 26. april. Gjennomføringen av intervjuer ble avholdt 9. mai, og rapportene sendt ut 1. juni. Sluttmøtet ble holdt 14. juni. Fylkesmannens vurderinger og konklusjoner er basert på skriftlig dokumentasjon og opplysninger på intervju. Funn: Det er avdekket lovbrudd. Status på rapporten og veien videre: Fylkesmannen har konstatert lovbrudd. Hjartdal kommune har hatt mulighet til å uttale seg om foreløpig gjort, noe de har gjort både muntlig og skriftlig. På bakgrunn av dette er det gjort noen endringer i rapporten. 2

3 Innhald 1. Innleiing Om tilsynet med Hjartdal kommune Sauland skule Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skolar Tema for tilsyn Om gjennomføringa av tilsynet Skulens arbeid med opplæringa i fag Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og...18 spesialundervisning Vurdering av behov for særskild språkopplæring Retting Videre saksgang...24 Vedlegg: Dokumentasjonsgrunnlaget

4 1. Innleiing 2. Om tilsynet med Hjartdal kommune Sauland skule 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skolar Fylkesmannen fører tilsyn med kommunen, jf. opplæringslova 14-1 første ledd. Fylkesmannens tilsyn på opplæringsområdet er tilsyn med det lovpålagde, jf. kommunelova 60 b. Fylkesmannens tilsyn med offentlege skolar er utøving av myndigheit og skjer i samsvar med reglane for dette i forvaltningsretten. 2.2 Tema for tilsyn Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar får eit godt utbytte av opplæringa. Hovudpunkt har vore: Skulens arbeid med opplæringa i fag Undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Vurdering av behov for særskild språkopplæring Tilsynet skal medverke til at kommunen som skuleeigar syter for at elevane: får kjennskap til og opplæring i måla som gjeld for opplæringa får tilbakemeldingar og blir involverte i eige læringsarbeid for å auke utbyttet av opplæringa får vurdert kontinuerleg kva for utbytte dei har av opplæringa blir følgde opp og får nødvendig tilrettelegging når utbyttet av opplæringa ikkje er tilfredsstillande 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg dokumentasjon og opplysningar frå intervju av leiarar, lærarar og elevar. 4

5 3. Skulens arbeid med opplæringa i fag 3.1 Rettsleg krav: Rektor skal sikre at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i faget Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter Læreplanverket for Kunnskapsløftet (LK06), jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. Det vil seie at opplæringa skal ha eit innhald som byggjer på kompetansemåla i læreplanen og medverkar til at dei blir nådde. Rektor må organisere skulen slik at dette blir sikra, jf. opplæringslova 2-3. Rektor seier at skulen dei siste åra har arbeidd mykje med å få fram kompetansemåla i opplæringa, og brukt blant anna planleggingsdagar på dette. Det er laga lokale planer på kommunenivå, som er eit samarbeid mellom alle skulane i kommunen. I desse planane er kompetansemåla i nokon grad fordelt mellom trinna, og det er og laga ein progresjon i måla der dei går over fleire år. Det er faglærarane som lagar årsplanar og halvårsplaner. Skulen har ikkje ein fast mål for årsplaner eller halvårsplanar, men det er eit krav at desse planane skal ha med kompetansemåla. Dei ansvarlege har ein frist for når planane må være lagt inn i Fronter. Lærarane seier at dei opplever å ha tid til å arbeide med planane. Leiinga seier at dei kontrollerer at planane er inne til tida, noko som blir bekrefta av lærarane. Rektor seier at ho ser over innhaldet i nokre av planane for å sjå til at alle måla er med. Lærarane bekreftar i intervju at dei kjenner til at rektor ved enkelte høve har sjekka innhaldet, og gitt tilbakemelding om det. I tillegg til årsplanar lagar lærarane vekeplaner, der kompetansemåla er med, eller brote ned. Skulen har ein rekke føringar for korleis arbeidet med læreplanane skal gjennomførast. Slik kan ein si at skulen har eit system for å syte for at opplæringa bygjer på kompetansemåla via læreplanarbeidet. I ordlyden «Å sikre» ligg og at skulen må ha eit system for å følgje opp dei ferdige planane. Dette gjerast ved at rektor les gjennom nokre av planane. Rektor sikrar at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i faget. 3.2 Rettsleg krav: Rektor skal sikre at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse Undervegsvurdering skal nyttast som ein reiskap i læreprosessen og medverke til å forbetre opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova Eleven skal kjenne til kva som er måla for opplæringa og kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane må kjenne til kompetansemåla i læreplanane for faga, og at dei er grunnlaget for vurderinga av eleven sin kompetanse. Dei skal òg kjenne til kva læraren legg vekt på når læraren vurderer eit 5

6 arbeid. Frå og med 8. trinn skal elevane kjenne til kva som skal til for å oppnå dei ulike karakterane. Rektor må organisere skulen for å sikre at undervisningspersonalet formidlar dette til elevane. Hjartdal kommune har vore med i «Vurdering for læring» pulje 4. Kommunen har utarbeidd ein rutine, «Plan for vurdering for læring i Hjartdal kommune», frå januar Denne er det arbeida med på fleire personalmøter i 2016 og Rektor fortel at dei på desse møta har hatt ein særleg merksemd knytt til dei fire vurderingsprinsippa i «Vurdering for læring», for å skape ein felles forståing hos alle på skulen. Etter desse møta har rektor bedt lærarane om skriftlege tilbakemeldingar på korleis dei gjør det i klasserommet. Dette er og tema i medarbeidarsamtaler. Lærarane seier i intervju at rektor også er inne i klasseromma, og ofte spør munnleg korleis de arbeider. Lærarane stadfester at dei har arbeid mykje med vurdering for læring. Dette skjer både ved at rektor organiserer opplæring og fylgjer opp, men og ved at lærarane deler praktiske erfaringar med kvarandre. I tillegg til plan for vurdering er det innsend skriftlig dokumentasjon som både viser at det har vore møter om vurdering og at det er arbeid med tema i etterkant. Kommunen har overordna planar som viser fram kva som er krava for vurdering, og korleis dette bør gjennomførast. Rektor syter for at desse planane er kjende på skulen, og blir arbeida med felles. Rektor har og ein framgangsmåte som sikrar at ho har kontroll med at arbeidet faktisk blir gjort. Rektor sikrar at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse. 3.3 Rettsleg krav: Rektor skal sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget og dei individuelle opplæringsmåla i IOP. Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter LK06, jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. For dei fleste fag i grunnskulen og for nokre fag i vidaregåande skule er kompetansemåla førte opp per hovudtrinn eller etter fleire års opplæring. I slike tilfelle må rektor sikre at elevane får opplæring i alle kompetansemåla i faget / på hovudtrinnet gjennom opplæringsløpet. Ein elev som får spesialundervisning, kan ha unnatak frå kompetansemåla i dei ordinære læreplanane, jf. opplæringslova 5-5. Gjeldande opplæringsmål for eleven skal gå fram av ein individuell opplæringsplan (IOP). Skulen må sikre at opplæringa for eleven dekkjer dei individuelle opplæringsmåla. Hjartdal kommune har laga lokale planer som nemnde under punkt 3.1. Dei sikrar at elevane får opplæring i alle kompetansemåla og at det er ein progresjon mellom trinna. Arbeidet er godt i gang på barneskulen, der berre musikk står att. Slike felles planar skal og lagast for faga på ungdomsskulen, seier rektor, men dette er arbeidet er ikkje ferdig. 6

7 Der eleven har IOP, må det og sikrast at opplæringa dekker dei opplæringsmåla som eleven skal ha. På Sauland skule les rektor gjennom IOP for å sjå til dette, før den blir godkjend. Dei lokale planane som er laga for barneskulen sikrar ein progresjon mellom trinna, og at alle kompetansemåla er med. På ungdomsskulen er det ennå ikkje slike planar. Reint faktisk vil den einskilde lærar i stor grad sikre progresjon og sjå til at alle måla er med, ved at same lærar har elevane over heile perioden på ungdomsskulen. Det er likevel ikkje nok for å fylgje opp kravet om at skulen skal ha eit system. Rektor sikrar ikkje at opplæringa på ungdomsskulen dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet. 3.4 Rettsleg krav: Alle elevar som har vedtak om spesialundervisning, skal ha IOP. Skulen skal utarbeide ein individuell opplæringsplan (IOP) for alle elevar som får spesialundervisning, jf. opplæringslova 5-5. Det må gå fram av IOP-en kva for tidsintervall han gjeld for. Kommunen har ein rettleiar for arbeidet med spesialpedagogisk hjelp og spesialundervisning som greier ut prosessen frå bekymring og fram til einskildvedtak. Individuell opplæringsplan skal utarbeidast årleg. I rettleiinga er det eit årshjul. Frist for IOP er 15.juni. Lærarane er tydelege på at de veit om denne fristen. Dette skriv dei i eigenvurderinga, og dei fortel det i intervju. Eksempelsakene Fylkesmannen har vurdert syner at fristen blir heldt, og at arbeidet blir gjort på ein systematisk måte. Skulen utarbeider IOP kvart år for alle elevar som har vedtak om spesialundervisning. 3.5 Rettsleg krav: Innhaldet i IOP-en skal samsvare med einskildvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa og synleggjere eventuelle avvik frå LK06. IOP-en skal vise mål for og innhaldet i opplæringa og korleis opplæringa skal gjennomførast, jf. opplæringslova 5-5. Reglane for innhald i opplæringa gjeld så langt dei passar for spesialundervisninga. Det kan føre til at måla for opplæringa vik av frå kompetansemåla i læreplanane i LK06. 7

8 Før skulen/kommunen gjer eit einskildvedtak om spesialundervisning, skal PPT utarbeide ei sakkunnig vurdering. Den sakkunnige vurderinga skal gje tilråding om innhaldet i opplæringa, mellom anna realistiske opplæringsmål for eleven, og kva for opplæring som gir eleven eit forsvarleg opplæringstilbod. Vedtaket om spesialundervisning skal byggje på den sakkunnige vurderinga, og eventuelle avvik må grunngirast. Vedtaket om spesialundervisning fastset rammene for opplæringa og dermed innhaldet i IOP-en. IOPen kan først takast i bruk etter at det er gjort einskildvedtaket om spesialundervisning. I einskildvedtaka syner rektor til den sakkunnige vurderinga frå PP-tenesta og IOP, og at innhaldet i tiltaka er gjort greie for der. Omgrepet avvik frå LK06 er ikkje nytta. I mal for IOP blir det kryssa av for anten om kompetansemål frå LK06 er «Valgt helt bort» eller «Valgt delvis bort». IOP inneheld omfattande opplysningar om korleis eleven fungerer på skulen og føresetnader for læring. Lærarane nyttar den sakkunnige vurderinga når dei lagar IOPar. PP-tenesta nyttar formuleringar som gjentek seg i fleire sakkunnige vurderingar når dei gjer greie for realistiske opplæringsmål. Dette er eit eksempel henta frå sakkunnig vurdering for elev på 6.trinn: «kan jobbe innan rammen av LK06. Det vil være realistisk å jobbe med kompetansemålene i norsk, engelsk og matematikk etter 2.årstrinn med tilpasset mengde, og alltid mulighet til å strekke seg mot mål på høyere trinn.» Eller eksempel henta frå 10.trinn: «vil kunne følge opplæringsmålene i LK06. Mål hentes fra 4.-7.klasse med progresjon etter kartlegging». I ein elevsak har PPtenesta sagt tydeleg at eleven skal følgje mål i den generelle delen av læreplanverket. Spørsmål om avvik frå kompetansemål kan være ei utfordring. Det kan få konsekvensar for vidare skulegang om ein elev ikkje får karakter i eitt eller fleire fag. Difor blir spørsmålet om realistiske opplæringsmål viktig å avklare. Fylkesmannen ser eksempel på at PP-tenesta vel å opne for at eleven undervegs kanskje skal klare å arbeide med alle kompetansemåla. Spørsmålet blir om kompetansemål henta frå langt lågare klassetrinn eigentleg fører til avvik frå dei måla som gjeld for høgare klassetrinn. Dette spørsmålet må rektor avklare. Dersom rektor tar med heile den sakkunnige vurderinga i einskildvedtaket, må denne vurderinga vere så klår og tydeleg at lærarane ikkje er i tvil om kva mål for opplæring som skal med i IOPen. I einskildvedtaka baserer innhaldet i spesialundervisninga seg på sakkunnig vurdering. Denne er ikkje alltid så klår i tilrådinga at lærarane får med seg kva for kompetansemål som skal gjelde for eleven. Dette kan vidare føre til at dei bryt ned kompetansemål i så stor grad at hovudmålet blir usynleg. Alle tilrådingane frå PPtenesta er heller ikkje alltid tatt med i IOP. Når rektor har gjort den sakkunnige vurderinga til ein del av vedtaket, vil dette binde innhaldet i IOP. Innhaldet i IOP-en samsvarar ikkje med einskildvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa. Avvik frå LK06 blir ikkje synleggjort i einskildvedtak eller IOP. 8

9 3.6 Rettsleg krav: IOP-en må ha eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring avvik frå LK06, og skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassen). Reglane om innhald i opplæringa (kompetansemåla i læreplanane) gjeld for spesialundervisning så langt dei passar, jf. 5-5 i opplæringslova. Skulen skal leggje vekt på utviklingsmoglegheitene for eleven og dei opplæringsmåla som er realistiske innafor det same totale undervisningstimetalet som for andre elevar, jf. opplæringslova 5-1. Den individuelle opplæringsplanen skal vise måla for opplæringa, jf. opplæringslova 5-5. Dersom vedtaket om spesialundervisning ikkje inneheld avvik frå LK06, eller berre har færre kompetansemål i eit fag enn i den ordinære læreplanen, må dette òg komme klårt fram i IOP-en. Det må òg komme klårt fram i kva for fag eller delar av fag eleven eventuelt skal følgje ordinær opplæring (i klassen). Skulen må ha ein framgangsmåte som opplyser om korleis ein skal sjå spesialundervisninga og den ordinære opplæringa i samanheng / arbeide saman i slike tilfelle. Framgangsmåten må vere kjent og innarbeidd av dei som har ansvaret for å utvikle IOP-en og for å gjennomføre opplæringa. Fylkesmannen har vurdert eksempel der eleven skal følgje mål frå den generelle delen av læreplanverket. PP-tenesta har spesifisert innhaldet i opplæringa. I IOP er dette følgt opp. Rektor skriv at alle fag som er nemnt i sakkunnig vurdering og einskildvedtak har eigne mål. Lærarane skriv at ei bryt ned mål frå LK06 til målbare tiltak ut frå elven sitt behov. Lærarane på barnetrinnet seier at elevar med IOP i så stor grad som mogleg er inkludert i klassa si ordinære undervisning med tenleg tilrettelegging. På ungdomstrinnet er det klassa sine lærarar som i størst mogleg grad har elevane med IOP. Kontaktlærar/ faglærar lagar IOP-en saman med læraren som har eleven i dei timane som er omfatta av einskildvedtaket. Rektor seier at det er kontaktlærarane som har ansvaret for IOP. Dei ser måla til eleven opp mot kompetansemåla i faget. I elevsaken vi har undersøkt har skulen laga eigne mål for opplæringa til eleven. Lærarane stadfestar at dette er praksis. Spørsmålet om færre kompetansemål er handsama i punkt 3.5 over. Fylkesmannen ser at dei elevane som får spesialundervisning ofte er i klassa der dei har det same faget som dei andre elevane. Det er faglærar som følgjer opp eleven. I vurderinga av einskildvedtak og IOP-ar har vi ikkje sett at dei kompetansemåla klassa arbeider med er dei same som det elevane med spesialundervisning arbeider med. Elevar som ikkje har avvik frå LK06 skal ha dei same måla, men med ulike tilpassingar eller kanskje med bruk av forskjellige hjelpemidlar. Vi kan ikkje sjå at skulen har ein rutine for arbeidet med å sjå spesialundervisninga og den ordinære opplæringa i samanheng. IOP-en har eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring skal avvike frå ordinære læreplanar. 9

10 Skulen har ikkje ein framgangsmåte som opplyser om korleis ein skal sjå spesialundervisninga og den ordinære opplæringa i samanheng. 4. Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte 4.1 Rettsleg krav: Elevane skal få rettleiing i kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til. Elevane skal bli kjende med måla for opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Dette gjeld for alle årstrinn og gjeld òg for elevar med individuelle mål i ein IOP. Elevane skal bli i stand til å forstå kva dei skal lære, og kva som er formålet med opplæringa. Lærarane gjennomfører opplæringa og må kommunisere dette til elevane. I eigenvurderingsskjema skriv lærarane på barnetrinnet at dei i norskfaget snakkar om kompetansemåla saman med elevane på elevsamtale og i halvårsvurderinga. I musikkfaget vert kompetansemåla gjord kjende munnleg i starten av timen. Lærarane i matematikk for ungdomstrinnet skriv at kompetansemåla blir skrivne på vekeplanen. Leiinga skriv at dette varierer noko mellom trinna, men at skulen har arbeidd mykje med dei fire prinsippa for vurdering for læring. Fylkesmannen har fått tilsendt årsplanar for alle trinn. I årsplanane går det tydeleg fram kva kompetansemål opplæringa er knytt til. Vi har også motteke mal for halvårsvurdering og utviklingssamtale for mellomtrinnet. I intervju seier lærarane for norskfaget at dei går igjennom læringsmåla i starten av timane. Når det gjeld musikkfaget, vert det sagt at elevane blir rettleia undervegs i timen, og at rettleiinga er meir praktisk i dette faget. Lærarane på ungdomstrinnet seier at elevane blir rettleia om mål og kriterium i samanheng med prøve. Elevane ved Sauland skule svarar i Questback at dei blir gjord kjende med måla i faga. Elevane på barnetrinnet svarer noko meir positivt på dette spørsmålet enn elevane på ungdomstrinnet. I intervju seier elevane på barnetrinnet at lærarane fortel om måla i starten og undervegs i timane. Elevane på ungdomstrinnet seier i intervju at måla blir formidla før kapittelprøver. Fylkesmannen vurderer at lærarane på Sauland skule rettleiar elevane på ulike måtar ut frå fag og trinn, slik at elevane forstår det dei skal lære. 10

11 Vi ser at kompetansemåla kjem tydeleg fram i årsplanane på Sauland skule. Lærarane snakkar om kompetansemåla med elevane under elevsamtale, halvårsvurdering og i samband med prøver/kartleggingar. Elevane på barnetrinnet får og vite om måla undervegs og/eller ved starten av ein time. Fylkesmannen finn at det er samsvar mellom det lærarane fortel og det elevane fortel i intervjua og i Questback. Lærarane rettleiar elevane om kva for kompetansemål frå LK06 / mål i IOP som opplæringa er knytt til. 4.2 Rettsleg krav: Elevane skal få rettleiing i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget. Eleven skal kjenne til kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane skal kjenne til kva som kjenneteiknar ulik grad av kompetanse, og kva det blir lagt vekt på i vurderinga av ein prestasjon. Kravet til at det skal vere kjent for eleven, inneber at det ikkje held at informasjonen ligg på Internett, eller at ein kan få informasjonen ved å spørje læraren. Lærarane må kommunisere grunnlaget for vurderinga til elevane. I eigenvurderingsskjema skriv lærarane på barnetrinnet at dei legg fram vurderingskriteriene for elevane ved fleire høve, til dømes ved presentasjonar og kapittelprøver. Enkelte gonger vert kriteria utarbeidd saman med elevane. I musikk vert kriteria gjorde kjende munnleg for elevane. Lærarane på ungdomstrinnet skriv i eigenvurderinga at dei snakkar om vurderingskriteria i samband med prøver og oppgåver. I intervju seier lærarane på barnetrinnet at elevane blir rettleia på kriteria fortløpande i timane. Ved ein «oppgåvebestilling» får dei vite kva det vil bli lagt vekt på. For ungdomstrinnet seier lærarane at elevane fyrst og fremst vert rettleia om vurderingskriteria i samband med prøver. Elevane seier i intervjuet at lærarane nyttar ulike døme for vise kva som blir vektlagt i vurderinga. I Questback seier elevane at dei blir rettleia på kva det leggjast vekt på når arbeidet blir vurdert. Elevane på barnetrinnet svarer noko meir positivt på dette spørsmålet enn elevane ved ungdomstrinnet. Fylkesmannen finn at lærarane ved Sauland skule snakkar om vurderingskriteria undervegs i timane og i samband med prøver/kartleggingar på ein måte som gjer at elevane veit kva det blir lagt vekt på i vurderinga av ein prestasjon. Enkelte gonger vert kriteria også utarbeidd saman med elevane. 11

12 Fylkesmannen kan sjå at det er samsvar mellom det lærarane fortel om å kommunisere vurderingskriterar, og det elevane fortel i intervjuet og i Questback. Lærarane rettleier elevane i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i dei einskilde faget 4.3 Rettsleg krav: Elevane skal få tilbakemeldingar på kva dei meistrar, og rettleiing i kva dei må gjere for å auke sin kompetanse. Vurderinga undervegs i opplæringa skal gje god tilbakemelding og rettleiing til eleven og vere ein reiskap i læreprosessen, jf. forskrift til opplæringslova 3-2 og Undervegsvurderinga skal medverke til at eleven aukar sin kompetanse i fag, jf. forskrifta Undervegsvurderinga skal elevane få løpande og systematisk, ho kan både vere skriftleg og munnleg, skal innehalde grunngiren informasjon om kompetansen til eleven og skal girast med sikte på fagleg utvikling. I eigenvurderingsskjemaet skriv lærarane på barnetrinnet at elevane får framovermelding i samband med halvårsvurderingar, elevsamtalar og undervegs i timane. Lærarane gir også skriftleg framovermelding ved skriftleg arbeid. Når det gjeld musikkfaget får elevane munnlege tilbakemeldingar i løpet av timane. Fylkesmannen har fått tilsend malar for utviklingssamtalar og halvårsvurdering for barnetrinnet. Desse malane inneheld rubrikkar med plass for tilbakemeldingar på kva elevane meistrar og rettleiing i kva dei må gjere for å auke eiga kompetanse i faga. Lærarane på ungdomstrinnet skriv i eigenvurderinga at elevane blir orienterte om kva område dei meistrar i samband med kartleggingar og prøver. Denne undervegsvurderinga skjer i samtalar og/eller skriftleg. Lærarane seier og at elevane blir oppfordra til å velje oppgåver som ligg over det kompetansenivået dei er på. I intervjuet seier lærarane i norskfaget at dei mellom anna diskuterer desse tema med elevane i halvårsvurderinga. I musikkfaget vert det sagt at elevane blir rettleia undervegs i timane om kva dei meistrar og kva dei må jobbe meir med. På ungdomstrinnet seier lærarane i intervju at desse tema mellom anna blir diskutert i halvårsvurderinga. I intervjua seier elevane på barnetrinnet at lærarane i halvårsvurdering og utviklingssamtale tek opp kva dei meistrar og kva dei må gjere for å auke kompetansen, men at lærarane er flinkare til å fortelje om det som fungerer enn det som ikkje fungerer. I musikkfaget seier elevane at dei blir rettleia undervegs i timane. Elevane på ungdomstrinnet seier i intervju at desse tema i liten grad blir teken opp med den enkelte elev undervegs. Nokre elevar meinte at elevsamtalene hadde mindre fokus på matematikk enn andre basisfag. Elevane på barnetrinnet svarer i Questbacken at dei får tilbakemeldingar på kva dei meistrar, og rettleiing i kva dei må gjere for å auke kompetansen. Omkring halvparten av elevane på ungdomstrinnet svarar i Questbacken at dei ikkje får slike tilbakemeldingar. 12

13 På barnetrinnet finn Fylkesmannen at elevane får tilbakemeldingar på kva dei meistrar, og rettleiing i kva dei må gjere for å auke kompetansen sin i samband med halvårsvurderingar, elevsamtalar og undervegs i timane. Vi finn at det på barnetrinnet er samsvar mellom det lærarane fortel og det elevane fortel i intervjuar og i Questback. Fylkesmannen finn at mange av elevane på ungdomstrinnet ikkje opplever at dei får tilbakemelding på kva dei meistrar eller rettleiing i kva dei må gjere for å auke kompetansen sin. Her er tilbakemeldingane frå elevane eintydige. Fylkesmannen finn vidare at desse tema ikkje i tilstrekkeleg grad blir teken opp med den enkelte elev undervegs i opplæringa på ungdomstrinnet. Lærarane ved Sauland skule gir ikkje i tilstrekkeleg grad elevane tilbakemeldingar på kva dei meistrar i alle faga. Lærarane ved Sauland skule rettleier ikkje i tilstrekkeleg grad elevane om kva dei må gjere for å auke kompetansen sin i alle faga. 4.4 Rettsleg krav: Elevane skal involverast i vurderinga av eige læringsarbeid. Elevane skal delta aktivt i vurderinga av eige arbeid, eigen kompetanse og eiga fagleg utvikling, jf. forskrift til opplæringslova Lærarane må syte for at elevane blir involverte i dette. Eleven si eigenvurdering skal vere ein del av undervegsvurderinga. I eigenvurderingsskjema gir lærarane på barnetrinnet døme på at dei involverer elevane i eige læringsarbeid. Elevane vurderer kvarandre ut ifrå dei kriteria som er gitt, og skulen bruker «kompisvurdering» med to stjerner og et ynskje. I musikkfaget får elevane i nokon grad høve til å vurdere eige kompetanse i samband med ulike framføringar solo, duettar, skodespel og val av instrument. Lærarane på ungdomstrinnet skriv i eigenvurderinga at elevane i nokon grad blir involvert i eige læringsarbeid, men at dette er eit område dei kan bli betre på. Elevane retter eigne prøver i tillegg til at lærarane gjer det. Elevane vurderer og kvarandre. Lærarane på ungdomstrinnet fortel i intervju at elevane rettar sine eigne prøver fyrst, og deretter får eleven tilbakemelding med vurdering frå læraren. Lærarane på barnetrinnet seier i intervjuet at dei kontinuerleg involverer elevane i eige læringsarbeid. Dette arbeidet heng saman med dei punkta dei har bestemt at elevane skal arbeide meir med i halvårsvurderinga. Elevane på barnetrinnet seier i intervjua at dei ofte får spørsmålet «kva synest du sjølv?». Elevane seier og at dei er med på å lage kriteria for vurdering. Elevane på ungdomstrinnet seier i intervju at dei får rette eigne prøver. Deretter rettar læraren prøva og set endeleg karakter. 13

14 I Questback har elevane svart på følgjande spørsmål knytt til vurderinga av eige læringsarbeid: A) Får du vere med å vurdere arbeidet ditt i faget, for eksempel korleis du har gjort det i ei oppgåve, ei framføring eller eit prosjekt? B) Får du vere med å vurdere korleis du utviklar deg i faget gjennom skuleåret? Elevane på barnetrinnet svarer i Questback at dei vert involvert i vurderinga av eige læringsarbeid. På ungdomstrinnet svarar omkring 50 prosent av elevane at dei ikkje får vere med å vurdere arbeidet sitt i faget, og så mykje som 59 prosent av elevane svarar at dei ikkje får vere med på å vurdere si eiga utvikling. Dei same spørsmåla knytt til vurdering av eige læringsarbeid inngår og i elevundersøkinga. Elevundersøkinga har over tid synt svakare resultat for Hjartdal kommune/sauland skule enn gjennomsnittet for Telemark. Å involvere elevar er eit gjennomgåande prinsipp i all undervegsvurdering. I arbeidet med læreplanen, mål, kjenneteikn og kriterium, skal dei involverast slik at dei forstår kvar dei skal og kva som blir forventa av dei. Elevane skal delta aktivt i vurderinga av eige arbeid, eigen kompetanse og eiga fagleg utvikling. Lærarane må sørgje for at elevane får moglegheit for det i ulike vurderingssituasjonar. Fylkesmannen finn ulike døme og praksis på at elevane på barnetrinnet ved Sauland skule vert involvert i vurderinga av eige læringsarbeid. Det er tydeleg samsvar mellom det lærarane seier i intervju/eigenvurdering og det elevane svarar i intervju/questback. Fylkesmannen finn ikkje ein innarbeida praksis på at elevane på ungdomstrinnet vert tilstrekkeleg involvert i vurderinga av eige læringsarbeid. Questback og elevundersøkinga stadfestar dette. Lærarane på ungdomstrinnet sa under intervjuet at dei er kjende med at dette er eit område dei kan bli betre på. Lærarane sørgjer ikkje i tilstrekkeleg grad for å involvere elevane i vurderinga av eige læringsarbeid i heile læringsløpet. 4.5 Rettsleg krav: Elevane skal frå og med 8. årstrinn få halvårsvurderinga utan karakter midt i opplæringsperioden i alle fag og på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta. Halvårsvurdering i fag er ein del av undervegsvurderinga og skal uttrykkje eleven sin kompetanse knytt til kompetansemåla i læreplanverket, jf. forskrift til opplæringslova Halvårsvurdering skal òg gje rettleiing i korleis eleven kan auke kompetansen sin i faget. 14

15 Halvårsvurdering utan karakter skal elevane få gjennom heile grunnopplæringa. Dette gjeld alle elevar uavhengig av vedtak og type opplæring. Vurderinga kan vere både skriftleg og munnleg. Frå og med 8. årstrinn skal halvårsvurdering både med og utan karakter gjennomførast midt i opplæringsperioden og på slutten av opplæringsåret dersom faget ikkje blir avslutta. Halvårsvurderinga med og utan karakter speiler da den same kompetansen. Skulen må gjennomføre halvårsvurderinga utan karakter på riktige tidspunkt og ha ein innarbeidd framgangsmåte slik at innhaldet i vurderinga er i samsvar med forskrifta. I eigenvurderingsskjemaet skriv lærarane på ungdomstrinnet at elevane fram til no ikkje har fått vurdering utan karakter i halvårsvurderinga. Leiinga skriv at skulen har sett av tid til vurdering utan karakter i elevsamtalane, men at dei no har oppdaga at ikkje alle lærarane har gitt halvårsvurdering utan karakter. Leiinga har sendt oss skulens retningsliner for utviklingssamtalar og halvårsvurdering, datert Her står det mellom anna at halvårsvurderinga skal gjennomførast i veke 1-4 og Vidare står det at halvårsvurderinga skal vere med og utan karakter frå 8.klasse. Leiinga ved Sauland skule har også informert Fylkesmannen om at elevane ved ungdomsskulen fekk vurdering med karakterar i desember. Fylkesmannen har og fått tilsendt dokumentasjon som syner at Sauland skule har starta ein intern prosess som skal gi nye rutinar for halvårsvurderinga. Etter at førebels tilsynsrapport ble lagt fram for skulen, har Fylkesmannen fått tilsendt ytterlegare dokumentasjon frå rektor. Fylkesmannen har motteke fem døme på konferansetimar/utviklingssamtalar, fire frå 9.trinn og ein frå 8.trinn. Rektor fortel at desse samtalane fungerer som halvårsvurdering utan karakter. Samtalane blei gjennomført i november for haustsemesteret og i april for vårsemesteret. Halvårsvurdering med karakter skal gjerast etter at halvårsvurderinga utan karakter er gjennomført, men ikkje seinare enn at det er direkte samsvar mellom vurderinga med og utan karakter. I følgje skulens rutinar skal fyrste halvårsvurdering gjennomførast i veke 1-4, medan elevane på ungdomstrinnet får karakterane sine i desember. Det innebærer at skolens rutiner legger opp til halvårsvurdering i faga etter at karakterene er kjent for elevene. Fylkesmannen har motteke dokumentasjon som synar at lærarane ved Sauland skule gjennomfører halvårsvurdering utan karakter i november og april. Det er såleis ikkje samsvar mellom læraranes praksis og skulens nedskrivne retningsliner. Fylkesmannen finn at lærarane ved Sauland skule syter for at elevane får halvårsvurdering utan karakter, men skulen har ikkje et system som sikrar at dette. Skulen sikrar ikkje at elevane ved Sauland skule får halvårsvurdering utan karakter i alle fag. 15

16 4.6 Rettsleg krav: Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane i halvårsvurderinga gir informasjon om kompetansen til elevane i faga og rettleiing om korleis elevane kan auke kompetansen sin. Halvårsvurdering i fag er ein del av undervegsvurderinga og skal uttrykkje kompetansen til eleven knytte til kompetansemåla i læreplanverket, jf. forskrift til opplæringslova Halvårsvurdering skal også gi rettleiing i korleis eleven kan auke kompetansen sin i faget. Halvårsvurdering utan karakter skal elevane få gjennom heile grunnopplæringa og gjeld alle elevar uavhengig av vedtak og type opplæring. Det er ikkje sett krav til kva form vurderinga skal ha. Vurderinga kan derfor både vere skriftleg og munnleg. Lærarane på barnetrinnet skriv i eigenvurderinga at dei har utarbeidd ein mal for halvårsvurdering. Det blir også skrive at halvårsvurderinga har fokus på basisfaga, og at musikk ikkje alltid er ein del av halvårsvurderinga. Fylkesmannen har fått tilsend malar for utviklingssamtalar og halvårsvurdering for barnetrinnet. Malen for halvårsvurdering inneheld rubrikkar med plass for tilbakemeldingar på kva elevane meistrar og rettleiing i kva dei må gjere for å auke kompetansen i lesing, skriving, rekning, munnleg, digital, engelsk og «andre fag». I eigenvurderingsskjema skriv lærarane på ungdomstrinnet at dei ikkje har ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at elevane får vite kva dei meistrar og kva dei må gjere for å auke kompetansen i faga. Fram til no har elevane fyrst og fremst fått halvårsvurdering med karakter. Leiinga skriv og at skulen ikkje har ein felles mal for halvårsvurdering. Skulen har no starta dette arbeidet. Fylkesmannen har motteke eit skriv med skulens overordna retningsliner for «Utviklingssamtalar, halvårsvurdering og foreldremøte». I retningslinene står det mellom anna føljande: o halvårsvurdering frå 8.klasse med og utan karakter o halvårsvurderinga kan gjerast skriftleg eller munnleg o halvårsvurderinga skal ta for seg kompetansemåla o halvårsvurderinga skal gjennomførast i veke 1-4 og Etter at førebels tilsynsrapport ble lagt fram for Sauland skule, har Fylkesmannen fått tilsendt fem døme på konferansetimar/utviklingssamtalar på ungdomstrinnet. Rektor fortel at desse samtalane fungerer som halvårsvurdering utan karakter. Fylkesmannen ser i innsendt dokumentasjon at barnetrinnet ved Sauland skule har ein mal for halvårsvurdering som sikrar at elevane får tilbakemeldingar på kva dei meistrar og rettleiing om korleis dei kan auke kompetansen i faga. Vi ser at ungdomstrinnet ikkje har ein felles mal for halvårsvurdering som sikrar at elevane får slike tilbakemeldingar. Lærarane seier og at dei ikkje har ein innarbeidd 16

17 framgangsmåte som sikrar at elevane i halvårsvurderinga får vite kva dei meistrar og kva dei må gjere for å auke kompetansen sin. Fylkesmannen fått tilsend fleire døme på halvårsvurderingar som synar god praksis ved skulen. Halvårsvurderingane for 9.trinn inneheld informasjon om eleven sin kompetanse i faga og rettleiing i korleis eleven kan auke kompetansen. Skulen må sjå til at denne gode praksisen vert innarbeid i ein felles framgangsmåte som sikrar at alle elevar på ungdomstrinnet får slike tilbakemeldingar. Skulen har ikkje ein innarbeidd framgangsmåte på ungdomstrinnet som sikrar at lærarane i halvårsvurderinga gir informasjon om eleven sin kompetanse i faga og rettleiing om korleis eleven kan auke kompetansen sin. 4.7 Rettsleg krav: Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til eleven ut frå måla i IOP-en. For elevar med spesialundervisning skal skulen, i tillegg til halvårsvurdering med og utan karakter, ein gong i året utarbeide ein skriftleg rapport. Rapporten skal mellom anna gje vurdering av eleven si utvikling i forhold til måla i IOP, jf. opplæringslova 5-5. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at elevane får årsrapportar på riktige tidspunkt og at årsrapportar har eit innhald i samsvar med forskrifta. I rettleiinga for spesialundervisning er fristen for årsrapport sett til 1.mai. Årsrapportane Fylkesmannen har undersøkt er datert i juni; dei fleste 13.juni. Innhaldet i rapportane varierer. I ein og same rapport er nokre mål tydeleg vurdert, nokre mål er ikkje vurdert og noko er kvittert ut med OK. I andre årsrapportar er det ikkje rapportert spesifikt på utviklinga til eleven, men det er forklart kva eleven framleis slit med. Dei fleste årsrapportane konkluderer med at eleven har hatt framgang og skal fortsette med det same. Elevar som har spesialundervisning skal i utgangspunktet arbeide etter dei same kompetansemåla som dei andre i klassa. Dersom dei ikkje har avvik frå kompetansemål, skal dei vurderast etter dei same kriterium som resten av klassa. I ungdomsskulen kan dei elevane som har avvik frå kompetansemål få fritak frå vurdering med karakter. Årsrapport for spesialundervisning er ei vurdering utan karakter. Måla i IOP er brotne ned i «små» kunnskapsmål. I dei årsrapportane Fylkesmannen har sett er det ikkje tatt stilling til om kompetansemålet i faget er oppnådd. Vurderingane inneheld ofte formuleringar som: «har vist framgang» og «fortsette på same veg» Det ser ut til at kompetansemåla forsvinn på vegen for dei elevane som får spesialundervisning. Dersom skulen meiner at lista for avvik skal ligge høgt, er det viktig ikkje å miste det overordna kompetansemålet av syne. Det er kompetansemålet eleven skal målast på. 17

18 I punkt 3.5 over har Fylkesmannen konkludert med at innhaldet i IOP-en ikkje samsvarer med einskildvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa. Avvik frå LK06 blir ikkje synleggjort i einskildvedtak eller IOP. Dette ser vi får konsekvensar også for kontrollpunktet om årsrapport for spesialundervisning. Vi får altså her ein følgjefeil. Skulen har ikkje ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til eleven ut frå kunnskapsmåla, der eleven ikkje har avvik frå K Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning 5.1 Rettsleg krav: Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane systematisk og løpande vurderer om alle elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Læraren skal, som ein del av undervegsvurderinga, vurdere om den enkelte eleven har tilfredsstillande utbytte av opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova Skulen må ha ein kjent og innarbeidd framgangsmåte slik at lærarane systematisk og løpande vurderer om elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Sauland skule har eit system for kartlegging av alle elevar. Dette finn vi i årshjulet der plan for nasjonale prøver og ulike elektroniske prøver er med. I «Leseplakaten Hjartdal kommune» satsar skulen på å kartleggje elevane og vite kor dei er i leseutviklinga til ei kvar tid. Denne kartlegginga gjeld alle klassetrinn. Vi finn det og i kommunens «Plan for vurdering for læring» på side 15, der det er eit årshjul for kartlegging i norsk, matematikk og engelsk for alle klassetrinn. Og vi ser det i plan for gjennomføring av utviklingssamtalar, halvårsvurdering og foreldremøte der vekenummer for gjennomføring av desse samtalene er bestemt. Lærarane fortel i intervjuet at dei legg fram resultata frå dei ulike prøvene i møte med rektor. I tillegg gjennomfører dei kapittelprøver, innleveringar, vekesjekk, munnlege framføringar og har dialog med elevane i timane. Sauland skule har dokumentert at innarbeidde framgangsmåtar for kartlegging av elevanes utbytte av opplæringa fungerer i praksis. Skulen har ulike skriftlege rutinar for dette arbeidet. 18

19 Skolen har ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at lærarane systematisk og løpande vurderer om alle elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. 5.2 Rettsleg krav: Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at arbeidsmåtar, vurderingspraksis og læringsmiljø blir vurdert for elevar som ikkje har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Skulen må vurdere og eventuelt gjennomføre tiltak innafor tilpassa opplæring. Alle elevar har krav på tilpassa opplæring, jf. opplæringslova 1-3. Dersom ein elev ikkje har tilfredsstillande utbytte av opplæringa, skal skulen først vurdere og eventuelt prøve ut tiltak innafor det ordinære opplæringstilbodet, jf. opplæringslova 5-4. Skulen må sjå på om tiltak knytte til arbeidsmåtar, vurderingspraksis og arbeidsmiljø kan medverke til at eleven får tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Framgangsmåten for dette må vere kjent og innarbeidd. Dette skal skulen gjere før eleven eventuelt får tilvising til PPT for ei sakkunnig vurdering med tanke på spesialundervisning. Hjartdal kommune har ein rettleiar for spesialundervisning der det blir stadfesta forskjellige krav til innsats før tilmelding til PP-tenesta. Det står: «Før tilmelding skal det gjennomførast ein prosess der skulen kartlegger og vurderer ulike systemfaktorar som kan ha tyding, til dømes klasseleiing, relasjonsarbeid og didaktikk. Opplæringslova 5-4 stiller krav om at «Skolen skal ha vurdert og eventuelt prøvd ut tiltak innanfor det ordinære opplæringstilbodet med sikte på å gi eleven tilfredsstillande utbytte før det blir gjort sakkunnig vurdering.»» Skulen har ei kontaktordning med PP-tenesta der lærarane kan bestille tid. Lærarane på barnetrinnet fortel at dei her kan få innspel til tiltak for å hjelpe den einskilde eleven som strevar. Skulen har eit TPO-team som fordeler ressursar frå ein «bank» til dette føremålet. Lærarane legg til rette undervisninga for dei som ikkje greier læringsmåla i vekesjekken. Dei gjer og individuelle avtaler og tilpassingar på mengde og vanskegrad. Skulen er ein MOT-skule med trivselsprogram, og jobbar systematisk for å styrke det sosiale samspelet på skulen. Ungdomstrinnet går gjennom ulike prøver saman med rektor, og gjer ei samla vurdering av arbeidsmåtar, vurderingspraksis og læringsmiljø. Det er sannsynleggjort at tiltak blir drøfta både med PP-tenesta og kollegaer når det er mistanke om at elevar har dårleg læringsutbytte. Kollegarettleiing og teamarbeid kan gje mange moglegheiter for utvikling av systemisk tenking og praksis. Fylkesmannen minner om Strategi for spesialundervisning som alle kommunane i Telemark har arbeidd med og vedtatt å implementere. Denne kan være til hjelp i rektors arbeid med å utvikle vidareutvikle det systemiske arbeide med kollegabasert eigenvurdering. 19

20 Med hjelp frå PP-tenesta og rektor har skulen ein framgangsmåte for å sikre at det for elevar som ikkje får tilfredsstillande utbytte av opplæringa, blir gjennomført vurdering av arbeidsmåtar, vurderingspraksis og læringsmiljøet. Skulen vurderer og gjennomfører eventuelle tiltak innanfor tilpassa opplæring. 5.3 Rettsleg krav: Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å vurdere om elevane har behov for spesialundervisning, og sikre at lærarane melder behov for spesialundervisning til rektor. I nokre tilfelle vil skulens vurdering og eventuelle utprøving av tiltak etter opplæringslova 5-4 konkludere med at eleven ikkje kan få tilfredsstillande utbytte av opplæringa innafor det ordinære opplæringstilbodet. Eleven har da krav på spesialundervisning, jf. opplæringslova 5-1. Det er viktig at prosessen for å kunne gje spesialundervisning blir starta så snart som mogleg etter at behovet for dette er avdekt. Undervisningspersonalet har derfor både plikt til å vurdere om ein elev treng spesialundervisning og å melde frå til rektor når det er behov for det, jf. opplæringslova 5-4. Skulen må ha ein framgangsmåte som er kjent og innarbeidd blant lærarane slik at dei vurderer og melder behov for spesialundervisning. I kommunen si rettleiing for arbeidet med spesialpedagogisk hjelp og spesialundervisning er det tydelege rutinar for korleis lærarane skal opptre når dei mistenker at elevar ikkje får tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Dersom utprøvde tiltak ikkje gir eleven tilfredsstillande utbytte, skal tilmelding til PP-tenesta vurderast saman med PP-tenesta sin lokale kontaktperson. Tilmeldinga skal utarbeidast i samarbeid med kontaktlærar, spes.ped.rådgivar, faglærar, rektor og føresette. Lærarane fortel at dette er ei innarbeidd rutine som fungerer godt i praksis. Fylkesmannen har fått stadfesta at Sauland skule følgjer kommunen sin rutine. Denne er godt innarbeidd, og på eit tidleg tidspunkt blir rektor informert om elevar som ikkje har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Skulen har ein innarbeidd framgangsmåte for å vurdere om elevane har behov for spesialundervisning, og for at lærarane melder behov for spesialundervisning til rektor. 20

21 6. Vurdering av behov for særskild språkopplæring 6.1 Rettsleg krav: Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å kartleggje elevane sine ferdigheiter i norsk. For elevar med behov for særskild norskopplæring må ein innarbeidd framgangsmåte sikre at det blir vurdert om eleven òg har behov for morsmålsopplæring og tospråkleg fagopplæring. Elevar med vedtak om særskild språkopplæring skal få kartlagt sine norskferdigheiter undervegs i opplæringa. Elevar i grunnopplæringa med anna morsmål enn norsk og samisk har rett til særskild norskopplæring til dei har tilstrekkelege ferdigheiter i norsk til å følgje den ordinære opplæringa på skulen, jf. opplæringslova 2-8. Om nødvendig har elevane òg rett til morsmålsopplæring, tospråkleg fagopplæring eller begge delar. Kommunen har ansvaret for at kartlegginga av norskferdigheitene til eleven blir gjord før vedtaket om særskild språkopplæring. Skulen skal òg kartleggje eleven undervegs i opplæringa når eleven får særskild språkopplæring, jf. opplæringslova 2-8. Dette for å vurdere om eleven har tilstrekkelege ferdigheiter i norsk til å følgje den vanlege opplæringa på skulen. Skulen må gjere ei individuell vurdering av tidspunktet for dette. I dei fleste tilfella er det skulen som gjennomfører kartlegginga. Skulen må òg vurdere om eleven eventuelt har behov for morsmålsopplæring, tospråkleg fagopplæring eller begge delar. Skulen må ha ein kjent og innarbeidd framgangsmåte som sikrar dette. Elevane kartleggast når dei kommer til skulen, og sidan årleg. Skulen har ein lærar som har i stillinga si å være særskild norsklærar. Dei brukar Kartleggeren.no og kartleggingsprøver for minoritetsspråklege i norsk frå Utdanningsdirektoratet for å sjå kva slags behov eleven har. Det er fleire elever ved skulen som har vedtak om særskild norskopplæring. Ingen av disse elevane har tospråkleg fagopplæring eller morsmålsopplæring i tillegg. I svara frå skulen kjem det fram at det tidlegare har vore elevar som har hatt opplæring i morsmål og tospråkleg fagopplæring. Rektor seier i si tilbakemelding at dei no ikkje har vurdera morsmålsopplæring/tospråkleg fagopplæring. Bakgrunnen for dette er dårlege erfaringar frå tidlegare, der skulen opplevde at denne opplæringa kom i konflikt med integrering av elevane. Elevane som har særskild språkopplæring blir kartlagde kvar vår, med testane i Kartleggeren.no. Testane syner elevenes progresjon i språket. 21

22 Skulen har system for kartlegging av elevanes ferdigheter i norsk, og rutinar for kartlegging underveis. Det kjem fram i både intervju og innsend materiale. Elevar som ikkje har tilstrekkelig dugleik i norsk til å følgje den vanlege opplæringa har rett til særskild norskopplæring. Dette gjer skolen. Det er eit lovkrav at dersom det er nødvendig for å få tilstrekkelig dugleik i norsk, så har elevane også rett til morsmålsopplæring og tospråkleg fagopplæring. Dette må skulen gjere en vurdering av. Dersom eleven har eit behov for dette - så har dei og ein rett. Skulen kan ikkje la vere å vurdere tospråkleg fagopplæring og/eller morsmålsopplæring, fordi dei har dårlege erfaringar med tidlegare gjennomføring. Skulen har ein innarbeidd framgangsmåte for å kartleggje elevane sine ferdigheiter i norsk. Skulen sikrar ikkje at elevar som har behov for særskild norskopplæring og får vurdera behovet for morsmålsopplæring og tospråkleg fagopplæring. Elevane får kartlagt sine norskferdigheiter undervegs i opplæringa. 7. Retting Dette må kommunen gjere: 1. Hjartdal kommune må syte for at det lokale arbeidet med læreplanar ved skulene oppfyller krava til opplæringslova 2-3, jf. forskrift til opplæringslova 1-1, 3-1 og 3-2. Kommunen må i samband med dette sjå til at: a. Rektor sikrar at opplæringa samla dekkjer - alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget 2. Hjartdal kommune må syte for at arbeidet med individuelle opplæringsplanar ved Sauland skule er i samsvar med opplæringslova 5-1 og 5-5. Hjartdal kommune må i samband med dette sjå til at: a. innhaldet i IOP samsvarar med einskildvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa, medrekna når det er gjort avvik frå LK06. b. skulen har ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassen). 22

23 3. Hjartdal kommune må syte for at den individuelle undervegsvurderinga ved skulane medverkar til at elevane får realisert sine moglegheiter til å nå måla for opplæringa, jf. opplæringslova 5-5 og forskrift til opplæringslova 3-1, 3-2, 3-11, 3-12 og Hjartdal kommune må i samband med dette sjå til at: a. lærarane gir elevane tilbakemeldingar på kva dei meistrar i faga. b. lærarane rettleier elevane om kva dei må gjere for å auke kompetansen sin i det enkelte faget. c. lærarane syter for å involvere elevane i vurderinga av eige læringsarbeid. d. elevane frå og med 8. årstrinn får halvårsvurderinga utan karakter - midt i opplæringsperioden i alle fag - på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta e. skulen har ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane i halvårsvurderinga - gir informasjon om eleven sin kompetanse i faga - gir rettleiing om korleis eleven kan auke kompetansen sin f. skulen har ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til eleven ut frå måla i IOP-en, også der eleven ikkje har avvik frå LK06 4. Hjartdal kommune må syte for at skulene sikrar at elevar som ikkje har norsk eller samisk som morsmål, får vurdert sitt behov for særskild språkopplæring, jf. opplæringslova 2-8. Kommunen må i samband med dette sjå til at: a. Skolen har ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at det blir vurdert om eleven òg har behov for morsmålsopplæring og tospråkleg fagopplæring når eleven har behov for særskild norskopplæring. 23