TILSYNSRAPPORT. Skulens arbeid med elevanes utbytte av opplæringa. Aurland kommune Rådhuset, Vangen Aurland

Transkript

1 Aurland kommune Rådhuset, Vangen Aurland TILSYNSRAPPORT Skulens arbeid med elevanes utbytte av opplæringa Aurland kommune Aurland barne- og ungdomsskule Sak 2016/4442

2 Innhald Samandrag Innleiing Om tilsynet med Aurland kommune Aurland barne- og ungdomsskule Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular Tema for tilsyn Om gjennomføringa av tilsynet Skulens arbeid med opplæringa i fag Rettslege krav Fylkesmannens observasjonar Kommunens merknader på førebels rapport skulens arbeid med opplæring i fag Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte Rettslege krav Fylkesmannens observasjonar Kommunens merknader på førebels rapport - undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Rettslege krav Fylkesmannens observasjonar Kommunens merknader på førebels rapport - undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Vurdering av behov for særskild språkopplæring Rettslege krav Fylkesmannens observasjonar Kommunens merknader på førebels rapport - vurdering av behov for særskild språkopplæring Fylkesmannens vurderingar og konklusjon System for å vurdere og følgje opp at krava blir etterlevde Rettslege krav Fylkesmannens observasjonar Kommunens merknader på førebels rapport - system for å vurdere og følgje opp at krava blir etterlevde Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Førehandsvarsel om vedtak

3 9. Kommunen sin frist til å rette...49 Vedlegg: Dokumentasjonsgrunnlaget

4 Samandrag Tilsynsrapporten gir ikkje ei heilskapsvurdering av skuleeigaren og skulen. Rapporten omhandlar berre resultat knytt til temaet som er valt og på det tidspunktet tilsynet er gjennomført. Når det gjeld metode for tilsyn etter opplæringslova, har Utdanningsdirektoratet utarbeidd eiga handbok som Fylkesmannen skal nytte. Handboka 1 ligg på Utdanningsdirektoratets nettsider. Tema og føremål Temaet for tilsynet er retta mot skulens arbeid med elevanes utbytte av opplæringa. Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar får eit godt utbytte av opplæringa. Hovudpunkt i tilsynet er: Skulens arbeid med opplæringa i fag, undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte, undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning, og vurdering av behov for særskild språkopplæring. Gjennomføring Våren 2015 gjennomførte Fylkesmannen ei dagsamling med kommunane i Indre Sogn der vi informerte skulefagleg ansvarlege, rektorane/inspektørane om retteleiingsmateriellet for det felles nasjonale tilsynet På samlinga vart det òg lagt vekt på at kommunane og skulane, uavhengig av om dei fekk tilsyn, burde nytte tida framover til å vurdere eigne system og praksis opp mot tilsynstemaet. Samlinga var lagt til Leikanger. Seinare er RefLex 2 tatt i bruk, spesielt med tanke på skulens og skuleeigars eigenkontroll. Tilsynet med Aurland barne- og ungdomsskule i Aurland kommune vart opna gjennom varselbrev Det vart gjennomført eit felles opningsmøte for Aurland barne- og ungdomsskule og Flåm skule den Frå Aurland kommune møtte rektorane, nokre lærarar frå begge skulane og skulefagleg ansvarleg (rådgjevar) i kommunen. Målet med møtet var å informere om tilsynstema og rettleie om førearbeidet som kommunen og skulane skulle gjere. Den gjennomførte vi opningsmøte og intervju med elevar 3, rektor og lærarar som underviser på 8., 9. og 10. årstrinn i faga kunst og handverk, norsk og matematikk. Elevane på 8., 9. og 10. årssteg har i tillegg svart på eit eige spørjeskjema med åtte spørsmål om undervegsvurdering i faga kunst og handverk, norsk og matematikk. 1 Metodehåndbok for tilsyn - en håndbok for tilsyn i metode for tilsyn etter barnehageloven og opplæringsloven. 2 RefLex er eit nettbasert verktøy som skal gi offentlege skular og skuleeigar hjelp til å vurdere om eigen praksis er i samsvar med opplæringslova med tilhøyrande forskrifter. 3 Tilfeldig utvalde elevar på 8., 9. og 10. klassetrinnet. 4

5 Det er levert inn anonyme elevsaker om spesialundervisning og elevsaker om særskild språkopplæring. Brot på regelverket Det er avdekt regelverksbrot under følgjande undertema: Skulens arbeid med opplæringa i fag Undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte Vurdering av behov for særskild språkopplæring I tillegg er det avdekt regelverksbrot på kommunens (skuleeigarens) system for å vurdere og følgje opp at krava blir etterlevde. Status på rapporten og vegen vidare Aurland kommune fekk tilsendt førebels tilsynsrapport der kommunen fekk frist til med å kommentere dokumentet. Det vart gjennomført sluttmøte med Aurland kommune og Aurland barne og ungdomsskule Møtet vart gjennomført som videomøte med skuleeigar v/rådgjevar, rektor på Aurland barne- og ungdomsskule og lærarar i dei aktuelle faga. Vi mottok svar frå kommunen innan fristen. Kommunen sine merknader er vurdert i den endelege tilsynsrapporten. Fylkesmannen har i kapitla 3 til 7 konstatert regelverksbrot. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne tilsynsrapporten. Aurland kommune får ein frist til å rette regelverksbrota, jf. kommunelova 60 d. Frist for retting er Kommunen må innan denne datoen sende Fylkesmannen ei erklæring om at det ulovlege forholdet er retta. Dersom regelverksbrot ikkje er retta innan den fastsette fristen, vil Fylkesmannen vedta pålegg om retting. Eit eventuelt pålegg om retting vil ha status som enkeltvedtak og kan klagast på, jf. forvaltningslova kapittel VI. 5

6 1. Innleiing Fylkesmannen opna tilsyn med skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa ved Aurland barne- og ungdomsskule i Aurland kommune. Felles nasjonalt tilsyn handlar om elevanes utbytte av opplæringa og inneheld tre tilsynsområde: Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa (som denne rapporten handlar om), forvaltningskompetanse og skulebasert vurdering. Utdanningsdirektoratet har utarbeidd rettleiingsmateriell 4 knytt til tilsynet, og Fylkesmannen har gjennomført informasjons- og rettleiingssamlingar. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne tilsynsrapporten. Tilsynet har avdekt brot på regelverket knytt til tre deltema i rapporten: skulens arbeid med opplæringa i fag, undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte og vurdering av behov for særskild språkopplæring. Det er avdekt regelverksbrot på kommunens (skuleeigarens) system for å vurdere og følgje opp at krava blir etterlevde

7 2. Om tilsynet med Aurland kommune Aurland barne- og ungdomsskule 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular Fylkesmannen fører tilsyn med kommunen som offentlege skular, jf. opplæringslova 14-1 første ledd. Fylkesmannens tilsyn på opplæringsområdet er tilsyn med det lovpålagde, jf. kommunelova 60 b. Fylkesmannens tilsyn med offentlege skular er utøving av mynde og skjer i samsvar med reglane for dette i forvaltningsretten. I dei tilfella der Fylkesmannen konkluderer med at eit rettsleg krav ikkje er oppfylt, blir dette sett på som regelverksbrot, uavhengig av om det er opplæringslova eller forskrifter fastsett i medhald av denne lova som er brotne. 2.2 Tema for tilsyn Temaet for tilsynet er retta mot kjerneverksemda ved skulen: skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa. Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar får eit godt utbytte av opplæringa. Hovudpunkt i tilsynet vil vere: Skulens arbeid med opplæringa i fag Undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Vurdering av behov for særskild språkopplæring Tilsynet skal medverke til at kommunen som skuleeigar syter for at elevane: får kjennskap til og opplæring i måla som gjeld for opplæringa får tilbakemeldingar og blir involverte i eige læringsarbeid for å auke utbyttet av opplæringa får vurdert kontinuerleg kva for utbytte dei har av opplæringa blir følgde opp og får nødvendig tilrettelegging når utbyttet av opplæringa ikkje er tilfredsstillande Manglande etterleving av regelverket kan føre til at elevane ikkje får realisert sine moglegheiter eller får lite utbytte av opplæringa. 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet Tilsyn med Aurland kommune vart opna gjennom brev Fylkesmannen har kravd at kommunen legg fram dokumentasjon med heimel i kommunelova 60 c. Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på skriftleg dokumentasjon og opplysningar frå intervju, sjå vedlegg. 7

8 3. Skulens arbeid med opplæringa i fag 3.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med opplæringa i fag. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og forskrift til opplæringslova krava er knytte til. Rektor skal sikre at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i faget. Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter Læreplanverket for Kunnskapsløftet (LK06), jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. Det vil seie at opplæringa skal ha eit innhald som byggjer på kompetansemåla i læreplanen og medverkar til at dei blir nådde. Rektor må organisere skulen slik at dette blir sikra, jf. opplæringslova 2-3. Rektor skal sikre at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse. Undervegsvurdering skal brukast som ein reiskap i læreprosessen og medverke til å forbetre opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-2. Eleven skal kjenne til kva som er måla for opplæringa og kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane må kjenne til kompetansemåla i læreplanane for faga, og at dei er grunnlaget for vurderinga av eleven sin kompetanse. Dei skal òg kjenne til kva læraren legg vekt på når læraren vurderer ein prestasjon. Frå og med 8. trinn skal elevane kjenne til kva som skal til for å oppnå dei ulike karakterane. Kravet til at dette skal vere kjent, inneber noko meir enn at informasjonen er tilgjengeleg for elevane. Rektor må organisere skulen for å sikre at undervisningspersonalet formidlar dette til elevane. Rektor skal sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet og dei individuelle opplæringsmåla i IOP 5. Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter LK06, jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. For dei fleste fag i grunnskulen og for nokre fag i vidaregåande skule er kompetansemåla førte opp per hovudtrinn eller etter fleire års opplæring. I slike tilfelle må rektor sikre at elevane får opplæring i alle kompetansemåla i faget / på hovudtrinnet gjennom opplæringsløpet. Opplæringslova 5-5 heimlar at ein elev som får spesialundervisning, kan ha unnatak frå kompetansemåla i dei ordinære læreplanane. Gjeldande opplæringsmål for eleven skal da gå fram av ein individuell opplæringsplan (IOP). I slike tilfelle må skulen sikre at opplæringa for eleven dekkjer dei individuelle måla. Alle elevar som har vedtak om spesialundervisning, skal ha IOP. Skulen skal utarbeide ein individuell opplæringsplan (IOP) for alle elevar som får spesialundervisning, jf. opplæringslova 5-5. Det må gå fram av IOP-en kva for tidsintervall han gjeld for. 5 Individuell opplæringsplan. 8

9 Innhaldet i IOP-en skal samsvare med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa og synleggjere eventuelle avvik frå LK06. IOP-en skal vise mål for og innhaldet i opplæringa og korleis opplæringa skal gjennomførast, jf. opplæringslova 5-5. Reglane for innhald i opplæringa gjeld så langt dei passar for spesialundervisninga. Det kan føre til at måla for opplæringa vik av frå kompetansemåla i læreplanane i LK06. Før skulen/kommunen gjer eit enkeltvedtak om spesialundervisning, skal PPT utarbeide ei sakkunnig vurdering. Den sakkunnige vurderinga skal gje tilråding om innhaldet i opplæringa, mellom anna realistiske opplæringsmål for eleven, og kva for opplæring som gjev eleven eit forsvarleg opplæringstilbod. Vedtaket om spesialundervisning skal byggje på den sakkunnige vurderinga, og eventuelle avvik må grunngjevast. Vedtaket om spesialundervisning fastset rammene for opplæringa og dermed innhaldet i IOP-en. IOPen kan først takast i bruk etter at det er gjort enkeltvedtaket om spesialundervisning. IOP-en må ha eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring vik av frå LK06, og skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassen). Reglane om innhald i opplæringa (kompetansemåla i læreplanane) gjeld for spesialundervisning så langt dei passar, jf. 5-5 i opplæringslova. Skulen skal leggje vekt på utviklingsmoglegheitene for eleven og dei opplæringsmåla som er realistiske innanfor det same totale undervisningstimetalet som for andre elevar, jf. opplæringslova 5-1. Den individuelle opplæringsplanen skal vise måla for opplæringa, jf. opplæringslova 5-5. Dersom vedtaket om spesialundervisning ikkje inneheld avvik frå LK06, eller berre har færre kompetansemål i eit fag enn i den ordinære læreplanen, må dette òg komme klart fram i IOP-en. Det må òg komme klart fram i kva for fag eller delar av fag eleven eventuelt skal følgje ordinær opplæring (i klassen). Skulen må ha ein framgangsmåte som opplyser om korleis ein skal sjå spesialundervisninga og den ordinære opplæringa i samanheng / arbeide saman i slike tilfelle. Framgangsmåten må vere kjent og innarbeidd av dei som har ansvaret for å utvikle IOP-en og for å gjennomføre opplæringa. 3.2 Fylkesmannens observasjonar Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg dokumentasjon, opplysningar gitt i intervju av rektor, nokre ungdomsskuleelevar og lærarar på 8., 9, og 10 årssteg i faga kunst og handverk 6, matematikk og norsk. Skulane i Aurland kommune deltok skuleåret i satsinga «Vurdering for læring» som mellom anna resulterte i utarbeiding av ein plan for elevvurdering 7. I eigenvurderinga skriv rektor at planen er «( ) bærebjelken i vårt arbeid med vurdering og elevane sitt læringsutbytte. Eg kjem difor til å vise til den planen under dei fleste spørsmåla.» 6 På ungdomstrinnet har elevane ved skulen faget kunst og handverk på 8. og 10. klassetrinn 7 Elevvurdering plan for kvalitetssikring av opplæringa 9

10 Då planen er såpass sentral, gir vi ein kort omtale av hovudpunkta: Formålet med vurdering: Om undersvegsvurdering og sluttvurdering. Hovudbrukarar av planen er elevane og lærarane, men også foreldre, skuleleiing og PPT. Årshjul med kommentarar: Innhald i ulike oppgåver innafor kvar månad. Kommentarane utgjer ca. halvparten av årsjulet. Rutinar for kvalitetssikring av opplæringa: Omtale av m.a. baklengs planlegging, grunnlag for vurdering i fag, kompetansemåla i læreplanane, periodeplanar og IOP, tilpassa opplæring, kompetansemål og læringsmål, undervegsvurdering, åreleg hovudvurdering av elevane sitt utbytte, elevsamtalen, foreldresamarbeid, halvårsvurdering på barne- og ungdomssteget, sluttvurdering. Om fråvær, dokumentering, varsling og klage Skjema: Elevsamtale, halvårsvurdering- foreldresamtale barnesteget, avtale, halvårsvurdering med karakter, dokumentering av halvårsvurdering utan karakter på ungdomssteget. 1.1 Sikrar rektor at undervisningspersonalet knyter innhaldet i opplæringa til kompetansemål i det enkelte fag? I eigenvurderingane viser både rektor og lærarane til skulens elevvurderingsplan som eit sentralt styringsdokument. Både innhald i elevvurderingsplanen og dokumentet «ABU- NYTT og gamalt» vert gjennomgått ved skulestart og det vert understreka at delar av innhaldet er forpliktande, t.d. «(.)i starten av kvart skuleår skal alle faglærarane gå gjennom mål og vurderingskriterier i alle fag. Dette skal for øvrig også gjerast ved oppstart av kvart tema også.» Både rektor og lærarar meiner at dei bør nytte planen meir aktivt. Spesielt går dette på hovudpunktet «Rutinar for kvalitetssikring av opplæringa.» Planen er i mai 2017 trykt opp att til alle tilsette. I elevvurderingsplanen står det under punktet «Kompetansemåla i læreplanane» at «Opplæringa i fag skal knytast til kompetansemåla i læreplanen. Læreplanen og kompetansemåla skal nyttast aktivt av lærarane ved utarbeiding av halvårsplanar for undervisninga i klassen.» Under punktet Periodeplanar og IOplanar står m.a.: «Ved starten av kvart halvår har faglærarane ansvar for å lage halvårsplanar i sine fag. Kontaktlærar koordinerer planane, og ser til at klassen sin halvårsplan vert lagt inn i mappene «Barnesteget 2015/2016» og «Ungdomssteget 2015/2016», undermappe «Halvårsplanar 2015/2016». Her ligg det og ferdige malar for halvårsplanane.» Elevane er ein hovudbrukar av elevvurderingsplanen, men elevane seier i intervju at dei ikkje kjenner til planen. I intervju med både rektor og lærarar går det fram at rektors sikring skjer først og fremst gjennom arbeidet med halvårsplanane og årsplanane. Det er innlevert både halvårsplanar og årsplanar. Halvårsplanen for 4. og 8. klasse for våren 2017 omfattar dei fleste av faga med referanse til tema. Lærarar i matematikk seier i intervju. «På halvårsplanen er det vist til kapittel i læreverket og i boka står det ei omskriving av kompetansemåla.» Lærar i norsk seier i intervju at på ungdomssteget det er naturleg å gå igjennom halvårsplanen med elevane, men det er ikkje krav om at elevane skal få utdelt halvårsplanar. 10

11 Det er levert inn to årsplanar i faget norsk. Den eine 8 inneheld sentrale kompetansemål og er «kurs» i læreverket. Den andre byggjer på læreverket Zeppelin 9 og har med læringsmål for dette læreverket. I intervju seier rektor at det er viktig at halvårsplanen viser at læraren har ein progresjon og i år har alle lærarane levert halvårsplanar. Rektor seier vidare at «( )kompetansemåla ikkje står eksplisitt i halvårsplanane.» I intervju seier lærarane at det er årshjulet i elevvurderingsplanen som dei meiner er det mest sentrale: «Det har rydda landskapet, og det gir oversikt over kva regelverket seier vi skal gjere.» Elles kjem det fram i intervju med lærarane at rektor passar på og minner om aktuelle fristar. På spørsmål om korleis skulen går fram ved val av læremiddel (bøker) for å sikre kompetansemåla, svarer rektor i intervju at ved skifte av norskverket for to år sidan, valte dei læreverket «Kontekst» fordi det gjekk over alle tre åra på ungdomstrinnet. I læreverket er det «( )heile tida vist til kompetansemåla og har forslag til planar.» I andre fag, t.d. matematikk har skulen òg eit forholdsvis nytt læreplanverk. Halvårsplanane og årsplanane vert til vanleg ikkje delt ut til elevane. Vi ser på års- og halvårsplanane primært som interne dokument for lærarane og skuleleiing. 1.2 Sikrar rektor at undervisningspersonalet tek vare på den retten eleven har til å kjenne til mål for opplæringa? I eigenvurderinga viser rektor til punkt 1 på side 5 i elevvurderingsplanen: «Ved starten av kvart halvår og ved starten av kvart tema skal elevane gjerast kjende med kunnskapsmål og kriterie for vurdering.» I eigenvurderinga skriv rektor at «Krav om halvårsplan/årsplan i alle fag er viktig for å strukturere lærarane si erkjenning av måla, sjølv om dei ikkje alltid står som tydelege mål i halvårsplanen.» Vi har tidlegare kommentert at halvårsplan/årsplan primært er lærarane og skuleleiinga sine dokument. Elevane får utdelt vekeplanar kvar måndag. Innlevert vekeplan for veke 13/2017 for 8. klasse inneheld læringsmål for dei fleste faga. Vekeplanane er primært ein lekseplan for veka, og på den innleverte planen står «Lekseplan for 8.klasse». I intervju med lærarar i matematikk seier dei «( ) at det ikkje er krav om at mål for opplæringa skal stå på vekeplanen.» Lærarar i norsk stadfestar òg dette, men at dei «(..)dei gjer det meir og meir.» Vekeplanen fungerer ikkje lenger berre som lekseplan. I intervju med rektor legg ho vekt på at ho må «(..)vite at lærarane ved oppstarten av kvart nye tema utdjupar kompetansemåla. Eg følger med på dette gjennom kva som står på vekeplanane.» Rektor seier vidare at dei «(.)har jobba litt med å få meir mål inn på vekeplanen på ungdomssteget, men vi ser at dette kan bli for detaljert og derfor tenker at vi bør trekke fram dei viktigaste måla frå dei ulike faga i løpet av ei veke.» Observasjon i klasserommet i samband med «Ungdomstrinn i utvikling» har vist at lærarane er «(..) gode til å skrive ned gangen i timen, men ikkje så gode på å skrive måla.» Dette er stadfesta i intervju med lærarar i matematikk og med rektor. 8 Forslag til årsplan 9. trinn 9 Zeppelin 3 11

12 Eitt av spørsmåla (1) i vår spørreskjemaundersøking er om læraren forklarer kva som er måla i faget, slik at du forstår kva du skal lære. Svara frå elevane viser at 98 prosent av elevane svarar «ja» på spørsmålet. Det kan sjå ut for at elevane opplever at måla vert formidla til dei på ein forståeleg måte. Dette skjer gjerne ved oppstarten av timen, ved nye tema/kapittel i læreverket. Formidlinga av måla kan skje både skriftleg og munnleg. I kva grad dette vert formidla skriftleg på tavla kan variere, slik som rektor seier i intervju: «Det er varierande kor flinke lærarar er å sette mål for timane og å skrive dette på tavla.» 1.3 Sikrar rektor at undervisningspersonalet tek vare på den retten eleven har til å kjenne til kva som blir vektlagt i vurderinga av elevane sin kompetanse? I eigenvurderinga viser både rektor og lærarane til side 9 i elevvurderingsplanen under punktet «Undervegsvurdering»: «Kompetansemåla skal konkretiserast i vurderingskriterier som elevane skal gjerast kjende med.» Planen inneheld òg eit punkt om kva som ikkje skal gå inn i vurderingsgrunnlaget for fag: «Føresetnadene til den enkelte elev, fråvær, eller forhold knytt til ordenen og åtferda til eleven skal ikkje trekkjast inn i vurderinga i fag. I kroppsøving skal innsatsen til eleven vere ein del av vurderingsgrunnlaget.» For faget mat og helse er følgjande presisert i planen: «Standpunktkarakteren i mat og helse vert fastsett mot slutten av 9.klasse og følgjer same reglane som for dei andre faga. Innsats skal ikkje inngå i vurderingsgrunnlaget.» Skulen har levert inn eigne utarbeidde vurderingskriterier i kroppsøving 10 og kunst og handverk 11. Elles går det fram at skulen nyttar nasjonale kjenneteikn på måloppnåing for standpunktvurdering etter 10. trinn i faga norsk 12 og matematikk 13. Både rektor og tilsette meiner at dei framover må ha meir merksemd på innhaldet i skulens elevvurderingsplan, spesielt når det gjeld innhaldet i kapittelet «Rutinar for kvalitetssikring av opplæringa». Rektor fortel i intervju om elevvurderingsplanen «Det som er skrive om elevvurdering har nok ikkje lærarane lese igjennom på ei god stund, ( ) det blir ikkje plukka fram utan at vi trekker den fram.» Ein av lærarane fortel om planen: «Vi bruker den ikkje aktivt, den blir vist fram på starten av året.» I innlevert vurderingsskjema går det fram at i nokre fag legg lærarane vekt på forhold som ikkje er i samsvar med krava om elevvurdering i forskrift til opplæringslova, jf. 3-3 om grunnlag for vurdering i fag. Krava er òg omtalt i skulens elevvurderingsplan. Døme på forhold som ikkje er i samsvar med regelverket er når lærarar vurderer 14 «positiv innstilling», «eleven må stole meir på seg sjølv», «er pliktoppfyllande», «må bli meir sjølvstending» osb. På spørsmål om korleis dei formidlar dei nasjonale kjenneteikna på måloppnåing til elevar, svarer lærarar i norsk følgjande i intervju: «Det viktigast er at alle lærarane bør gå igjennom vurderingskriteria og forklare dei til elevane.» 10 Vurdering i kroppsøving klasse, ABU 11 Vurderingskriteriar Kunst og handverk Kompetansemål etter 10. trinn 12 Norsk: Rettleiande nasjonale kjenneteikn på måloppnåing for standpunktvurdering etter 10. trinn 13 Matematikk: Veiledende nasjonale kjennetegn på måloppnåelse for standpunktvurdering etter 10. trinn 14 Undervegsvurdering hausten 2016 halvårsvurdering. 12

13 I intervju seier rektor at i norskfaget på ungdomstrinnet kjem «( ) vurderingskriteria klart fram i læreverket.» Spørsmål nr.2 i vår spørreskjemaundersøking til elevane er om eleven får vite kva læraren legg vekt på når arbeidet i faget blir vurdert. 81 prosent av elevane som svarar «ja», med andre ord er det elevar som opplever at dei ikkje får vite kva læraren legg vekt på når arbeidet i faget blir vurdert. I intervju seier elevane at dei ikkje har sett eller kjenner til skulens elevvurderingsplan. Men seier at dei har merka ei positiv ending når det gjeld kva som blir vektlagt i vurderinga, særleg det siste halvåret. I intervju seier elevane at det varierer mellom fag og lærarar når det gjeld vurderingspraksis. - «I norsk og av og til naturfag får vi vite kva som skal til, dersom vi får ei oppgåve.» - «I norsk er det lett å forstå vurderingskriteria. Men i dei andre teoretiske faga får vi berre utlevert ark og så les vi berre igjennom det. Det er ein del vanskelege ord og då tenkjer eg på dei nasjonale vurderingskriteria (kjenneteikna).» - «Det varierer mellom faga og lærarane om vi får vite kva som skal til for å få ulike karakterar.» - «Det er ikkje så bra i matte som i norsk når det gjeld vurdering. Vi får berre tilbake prøve, med karakter og ein liten kommentar. Så er det nytt kapittel.» - «Dersom vi skal ha ein presentasjon i eitt fag pleier vi å få utlevert vurderingskriteria. Då får vi eitt ark, nokre lærarar snakkar om kriteria medan andre berre leverer ut kriteria og så får vi vurdering etterpå.» - «Vi snakkar ikkje om kva vi blir vurdert opp i mot i forkant av prøver.» - «Det er eigentleg berre i det faget vi ikkje får vite grunnlaget for vurderinga, altså kva som ligg til grunn for måloppnåinga.» Vi ser at på den eine sida er det utsegn som understøtter at elevane får vite kva som blir lagt vekt på i vurdering i fag. På motsett side er det òg utsegn som viser at dette ikkje skjer, skjer av og til eller skjer i liten grad. 1.4 Sikrar rektor at opplæringa samla dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet? I eigenvurderinga viser både rektor og lærarane til side 8, 6. avsnittet i elevvurderingsplanen under punktet «Undervegsvurdering»: «Undervisninga må samla sett dekke alle kompetansemåla i læreplanane. Faglærar har ansvar for at elevane får oppfylt desse rettane.» I eigenvurderinga skriv lærarane i matematikk at sidan læreverket i matematikk er nytt og dekkjer alle kompetansemåla i læreplanen, «( ) lagar me halvårsplanen ved å visa til emne og kapittel i læreverket.» Lærarane i kunst og handverk fortel at dei nokre gonger samarbeider med andre fag for å sikre kompetansemål på hovudtrinnet: «Digital kompetanse/film blir også dekka gjennom samarbeid med andre fag, t.d. norskfaget med analyse av verkemiddel i film og filming med mobiltelefon.» I intervju seier rektor at læreverket i norsk vart valt fordi det gjekk over alle tre åra på ungdomstrinnet, jf. spørsmål

14 På spørsmål om korleis rektor går fram for å sikre at alle kompetansemåla i alle fag på hovudtrinnet er dekka seier rektor i intervju: «Det er i halvårsplanane eg ville ha sett om ikkje alle kompetansemåla var dekka. Men eg vil ikkje kunne vite det heilt sikkert, vi har ikkje eit system for dette. Om nokon blir sjuke, må ein følgje opp vikarane med bakgrunn i planane. Hadde ein lærar sluntra unna hadde det vert vanskeleg for meg å vite, systemet er basert mykje på tillit.» Lærarar i matematikk seier i intervju: «Når læreverket er nytt, slappar eg mykje meir av i forhold til kompetansemål enn tidlegare. Eg veit ikkje om vi har snakka om det på nokre møte om vi dekkjer alle kompetansemåla over tre år.» I norskfaget har vi fått tilsendt oversyn som viser korleis eitt bestemt læreverk 15 dekkjer ulike «kurs». I framlegget er desse fordelt på årstrinn og har referanse til kompetansemål på hovudtrinnet. Det er mogeleg for læraren å gjere endringar/forskyvingar undervegs. I intervju vert det òg opplyst at skulen nyttar eldre læreverk i nokre fag Er inngangsspørsmål for dei etterfølgjande kontrollspørsmåla i RefLex, dvs. om skulen har elevar som har fått vedtak om spesialundervisning? Skulen har elevar med vedtak om spesialundervisning. 1.5 Sikrar rektor at opplæringa samla dekkjer alle dei individuelle opplæringsmåla i IOP? I eigenvurderinga viser både rektor og lærarane til side 8, siste avsnittet i elevvurderingsplanen under punktet «Undervegsvurdering»: «Rektor må sikre at spes.ped.koordinator for den enkelte elev har ansvar for at IO-planen er i samsvar med enkeltvedtaket, og at planen har god samanheng med klassen sin halvårsplan. Der IO-planen avvik frå læreplanar i fag, må det utarbeidast eigne mål for opplæringa.» Aurland barne- og ungdomsskule utarbeider to individuelle opplæringsplanar per skuleår for elevar med vedtak om spesialundervisning. Tidspunkta for når desse skal vere klare går òg fram av årshjulet i skulens elevvurderingsplan, dvs. medio september for første IOP og månadsskiftet januar-februar for andre IOP. I intervju seier rektor at spesialpedagogisk koordinator er ansvarleg for heilheita. Alle med IOP har ein slik koordinator: «( )ofte kontaktlærar på barnesteget» og «( ) oftast spesialpedagog på ungdomssteget». Rektor seier òg i intervju at det vert gjennomført to ansvarsgruppemøter i året for å vurdere elevar med IOP. Skulen utarbeider òg to spesialpedagogiske rapportar per skuleår for elevar med enkeltvedtak. Om rapportane seier rektor i intervju: «( ) Denne får dei heim, og dei får ein gjennomgang i samtale mellom spesped. koordinator, foreldre og elev. I tillegg får desse elevane òg dei vanlege utviklingssamtalane.» 1.7 Har alle elevar som har vedtak om spesialundervisning IOP? I eigenvurderinga viser både rektor og lærarane til elevvurderingsplanen, og under årshjulet går det fram at fristen for IOP i første semester er medio september og for andre semester er fristen månadsskiftet januar-februar. Ansvaret er lagt til spes.ped. koordinator. Forholdet er òg klargjort på side 8 i planen under punktet «Periodeplanar og IO-planar»: «Elevar med enkeltvedtak 15 Oversikt forslag til treårsløp med kompetansemål «Nye Kontekst Basisbok» 14

15 om spesialundervisning skal ha IO-plan. Rektor /inspektør går gjennom enkeltvedtak på klasselærarmøte på ein planleggingsdag før skulestart i august.» Skulen utarbeider såkalla TPO-planar for elevar som følgjer ordinære læreplan, men som treng ein del tilpassing. 1.8 Samsvarer innhaldet i IOP-en med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa, medrekna når det er gjort avvik frå LK06? I eigenvurderinga skriv rektor at «Dette er eit sentralt punkt i arbeidet med spesialundervisning på ABU. Eg meiner me har gode rutinar på dette. Sjå vedlegg som syner samsvar mellom vedtak og IO-plan. Rapport vil dokumentere dette.» Skulen har sendt inn tre anonymiserte elevsakar frå skuleåret , dvs. sakkunnig vurdering frå PPT, kommunens enkeltvedtak, IOP og to årsrapportar (ein frå kvart semester). Ein gjennomgang av IOP ane viser at desse er i samsvar med dei aktuelle enkeltvedtaka. I eitt av vedtaka har eleven tilbod under «Inn på tunet» utan at innhaldet i dette tilbodet er nærare konkretisert. Alternativ opplæringsarena skal vere i samsvar med krava i opplæringslova med forskrifter, under dette det pedagogiske innhaldet og den organisatoriske tilrettelegginga, jf. rundskriv Udir Har IOP-en eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring skal avvike frå ordinære læreplanar? I eigenvurderinga skriv rektor: «Dette meiner eg at me har eit godt system for. ( ) Utarbeiding av IOP skjer i tett dialog med heimen.» Rektor og lærar viser til skulens elevvurderingsplan side 8 nedst: «Der IO-planen avvik frå læreplanar i fag, må det utarbeidast eigne mål for opplæringa.» Skulen har sendt inn tre anonymiserte elevsakar, dvs. sakkunnig vurdering, enkeltvedtak, IOP og spesialpedagogiske rapportar. I tillegg har skulen levert inn spesialpedagogiske rapportar for dei same elevane for våren 2016, dvs. skuleåret I ei av sakene går det klart fram at eleven ikkje har utbytte av undervisningstilbodet i klassen, dvs. det er avvik frå kompetansemåla. I elevens IOP ar er det utarbeidd eigne mål for opplæringa i fag. Det er òg andre døme i innlevert IOP som viser avvik frå ordinær opplæring i fag og det er her òg utarbeidd eigne mål Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at IOP-en er samordna med den ordinære opplæringa (klassen)? I eigenvurderinga viser både rektor og lærarane til side 8 i skulens elevvurderingsplan: «I tillegg er det viktig å nytte vekeplan/lekseplan/periodeplan som eit bindeledd mellom IOP og ordinær opplæring. Det er viktig at det er samanheng mellom spesialundervisinga og ordinær undervisning i form av tema med ulik vanskegrad der det er mogeleg.» I eignevurderinga skriv norsklærarane: «På generelt grunnlag vil eg seia at det er godt samarbeid mellom spesped.lærar og faglærar. Spesped.lærar brukar halvårsplanen og vekeplanen som utgangspunkt for planlegging av 16 Bruk av alternative opplæringsarenaer i grunnskolen Udir

16 spesialundervisninga. I tillegg er det jamleg samarbeid mellom faglærar og spesped.lærar.» I intervju seier rektor at for å koordinere IOP og halvårsplan sender rektor ut ( ) tidsplan for innlevering av halvårsplan og følgjer opp denne fristen slik at alle leverer halvårsplanar. Der er om lag 14 dagar mellom halvårsplan og IOP.» Forholdet er også stadfesta i intervju med lærarar og det er koordinatoren som ev. vel bort kompetansemål for elevar med vedtak om spesialundervising. Vidare seier rektor at klassens vekeplan og individuelle vekeplan er heilt like «( ) forutan at krav og mål er litt ulike. Nokre elevar har større tilpassingar enn andre.» 3.3 Kommunens merknader på førebels rapport skulens arbeid med opplæring i fag Fylkesmannens varsel om pålegg: Aurland kommune må syte for at det lokale arbeidet med læreplanar ved Aurland barne- og ungdomsskule oppfyller krava til opplæringslova 2-3, jf. forskrift til opplæringslova 1-1, 3-1 og 3-2. Aurland kommune må i samband med dette sjå til at: a. Rektor sikrar at undervisningspersonalet tek vare på elevens rett til å kjenne til - kva som blir vektlagt i vurderinga av kompetanse b. Rektor sikrar at opplæringa samla dekkjer - alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget Aurland kommune si tilbakemelding: Skulen har etter tilsynet endra på vurderingsskjema slik at forhold som ikkje er i samsvar med krava om elevvurdering no vert teke ut av den faglege tilbakemeldinga. Den vert no omtala i ein generell del separert frå vurdering i fag (sjå vedlegg). -Me er samd i at elevane må få betre kjennskap til elevvurderingsplanen vår. -Leiinga og tilsette må rette meir merksemd særleg mot «Rutinar for kvalitetssikring av opplæringa» i elevvurderingsplanen -Me må bli enno tydelegare på vurderingskriterier, slik at elevane er trygge på kva læraren legg vekt på når arbeidet i faget vert vurdert -Rektor skal i framtida syte for at innhaldet i «Inn på tunet» vert nærare konkretisert i enkeltvedtak og individuell opplæringsplan -Rektor må i framtida sikre på ein betre måte at opplæringa dekker alle kompetansemåla på hovudtrinnet. Dette vil skje m.a. ved utarbeiding av nye og forbetra versjonar av halvårsplanar etter ny mal frå august Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Skulane i Aurland kommune deltok skuleåret i satsinga «Vurdering for læring» som resulterte i utarbeiding av ein eigen plan for elevvurdering. Under dette deltemaet «Skulens arbeid med opplæringa i fag» vert det vist til bestemte punkt i planen i eigenvurderingane under dei fleste kontrollspørsmåla. Planen er med andre ord 16

17 sentral når det gjeld rektors sikring og oppfølging. I tillegg er det også eit sentralt dokument når det gjeld innarbeidde framgangsmåtar ved skulen. Fleire av kontrollspørsmåla under dette deltemaet er retta mot om «rektor sikrar». Å sikre inneber at rektor både må gi føringar og ha oppfølging slik at skulen har eit system. Både rektor og lærarar svarer «ja» på alle kontrollspørsmåla som gjeld om rektor sikrar. Rektor skal sikre at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i fag, dvs. at opplæringa skal ha eit innhald som byggjer på kompetansemåla i læreplanen og medverkar til at dei blir nådde. Rektor må organisere skulen slik at dette blir sikra. I svara kjem det fram at rektor si sikring skjer først og fremst ved at lærarane utarbeider halvårs- og årsplanar. Rektor legg vekt på at halvårsplanane har ein progresjon sjølv om ikkje kompetansemåla står i årsplanane, men det går fram at fleire av planane byggjer på læreverka. Ved skifte av læreverk vert det m.a. lagt vekt på at dette dekkjer hovudtrinnet. Vi meiner at rektor er tett på når det gjeld planarbeidet den enkelte lærar skal gjere og oppfølging m.a. gjennom skulens årshjul i plan for elevvurdering. Vi konkluderer med at rektor sikrar at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i fag. Rektor skal sikre at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av elevens kompetanse. Rektor må sikre at elevane får opplæring i alle kompetansemåla på hovudtrinnet gjennom opplæringsløpet. Skulen har i dag eit system med vekeplanar som elevane får utdelt kvar måndag. I intervju kjem det fram at ein har arbeidd med å få fram mål på vekeplanane utan at dette blir for detaljert. Dei har landa på at det er sentralt å få fram dei viktigaste måla for veka i dei ulike faga på elevane sine vekeplanar. Gjennom observasjonar i klasserommet i samband med satsinga «Ungdomstrinn i utvikling» kjem det fram at det varierer i kva grad lærarane formulerer konkrete mål for timen, t.d. på tavla. I spørreskjemaundersøkinga svarer elevane at lærarane forklarer kva som er mål for opplæringa slik at dei forstår kva dei skal lære. Vi konkluderer med at rektor sikrar eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring. Når det gjeld i kva grad rektor sikrar at undervisningspersonalet tek vare elevens rett til å kjenne til kva som blir vektlagt i vurderinga av elevane sin kompetanse, er det vist til skulens elevvurderingsplan som m.a. seier at kompetansemåla skal konkretiserast i vurderingskriterier som elevane skal gjerast kjende med. Planen viser òg til at bortsett frå i faget kroppsøving, skal innsats ikkje vere eit vurderingsgrunnlag i fag. I spørreskjemaundersøkinga svarer 81 prosent av elevane positivt på om dei får vite kva læraren legg vekt på når arbeidet i faget blir vurdert, men samstundes svarer ca. 1/5 av elevane negativ på spørsmålet. I intervju med elevane gjev dei ulike svar om dei får vite kva læraren legg vekt på i si vurdering i fag. I vår vurdering har vi òg lagt vekt at det i intervju kjem fram at der er sider i skulens elevvurderingsplan som i liten grad har vore drøfta i lærarkollegiet, t.d. forhold som gjeld elevvurdering. Under dette kontrollspørsmålet konkluderer vi med at rektor ikkje sikrar godt nok at elevens rett til å kjenne til kva som blir lagt vekt på i vurderinga er godt nok ivareteke. Rektor skal sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet. I eigenvurdering viser både rektor og lærarane til skulens elevvurderingsplan som m.a. seier at undervisninga samla sett må dekke alle kompetansemåla i læreplanane. Fleire av dei innleverte halvårsplanane viser til tema eller kurs som spring ut frå eit bestemt 17

18 læreverk som igjen byggjer på kompetansemåla i læreplanen. I intervju kjem det fram at lærarane stoler på at læreverka dekkjer kompetansemåla på hovudtrinnet, spesielt dersom dei er nye. Samstundes vert det opplyst at skulen òg nyttar eldre læreverk. Rektor svarer i intervju på spørsmål om opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet, at skulens system i praksis bygger på tillit til lærarane. Rektor seier i intervju med at skulen ikkje har eit system for å sikre dette. Vi konkluderer med at rektor ikkje sikrar godt nok at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet. Rektor skal òg sikre at opplæringa samla dekkjer alle dei individuelle opplæringsmåla i elevens IOP. Skulen utarbeider to IOP-ar og spesialpedagogiske rapportar per skuleår. Spesialpedagogisk koordinator har eit særleg ansvar. For elevar som har IOP vert det gjennomført to ansvarsgruppemøter i året. Dei utarbeidde rapportane vert også sendt heim og det er gjennomgang av IOP og rapport i samtale mellom spesped. koordinator, foreldre og elev. Vi konkluderer med at rektor sikrar at opplæringa samla dekkjer alle dei individuelle opplæringsmåla i elevens IOP. Opplæringslova seier at det skal utarbeidast IOP for alle elevar som har vedtak om spesialundervisning. Lova seier at skulen skal ein gong i året utarbeide skriftleg oversikt over den opplæringa eleven har fått, og ei vurdering av utviklinga til eleven. I skulens elevvurderingsplan er det klargjort at det skal utarbeidast to IOP ar, når dette skal skje og kven som har ansvar. Det er òg lagt opp til samarbeid med heimen både når det gjeld utarbeiding IOP og spesialpedagogisk rapport. Vi finn at skulen utarbeider IOP for alle elevar med vedtak om spesialundervisning. Innhaldet i IOP-en skal samsvare med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa og synleggjere eventuelle avvik frå LK06. Gjennomgang av IOP-ane viser at desse er i samsvar med dei aktuelle enkeltvedtaka. Men i eitt av vedtaka har eleven tilbod om «Inn på tunet» utan at innhaldet er nærare konkretisert. Opplegg på alternativ opplæringsarena skal vere i samsvar med krava i opplæringslova med forskrifter, dvs. det pedagogiske innhaldet og den organisatoriske tilrettelegginga. Vi konkluderer likevel med at innhaldet i IOP ar er i samsvar med enkeltvedtaka. IOP-en må ha eigne mål for opplæringa når elevens opplæring avvik av frå LK06. I skulens elevvurderingsplan er dette forholdet òg klargjort, dvs. der IOP-en avvik frå læreplanar i fag, må det utarbeidast eigne mål for opplæringa. Ved gjennomgang av innleverte IOP ar finn vi at skulen utarbeider eigne mål når eleven si opplæring avvik av frå LK06. Skulen skal ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at IOP-en er samordna med den ordinære opplæringa (klassen). Forholdet går òg fram av skulens elevvurderingsplan som m.a. viser til at vekeplan, lekseplan og periodeplan er bindeledd mellom IOP og ordinær opplæring, og at samanhengen mellom spesialundervising og ordinær undervisning er viktig, t.d. i form av tema med ulik vanskegrad. I intervju kjem det fram at lærar med ansvar for spesialundervisning nyttar klassens halvårsplan og vekeplan som utgangspunkt for planlegging av spesialundervisninga. Det går ca. 14 dagar mellom halvårsplan og når IOP er klar. Vi konkluderer med at skulen har ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at IOP-en er samordna med den ordinære opplæringa (klassen). I kommunens tilbakemelding på førebels rapport under dette deltemaet går det fram at skulen er komen i gang med rettingsarbeidet, men vi finn førebels ikkje grunnlag for å 18

19 gjere endringar på dei varsla pålegga. I kommunens tilbakemelding må dei vise til korleis dei ulike planlagde tiltaka på skulen er følgt opp og gjennomført. Vi opprettheld difor våre vurderingar om at dei fleste punkta i skulens praksis er i samsvar med minimumskrava i regelverket, men i forhold til to av kontrollspørsmåla imøtekjem ikkje skulen lovkrava. Våre førehandsvarsel om pålegg går fram av kap

20 4. Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte 4.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte av opplæringa. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og/eller i forskrift til opplæringslova krava er knytte til. Elevane skal få rettleiing i kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til. Elevane skal bli kjende med måla for opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Dette gjeld for alle årstrinn og gjeld òg for elevar med individuelle mål i ein IOP. Elevane skal bli i stand til å forstå kva dei skal lære, og kva som er formålet med opplæringa. Lærarane gjennomfører opplæringa og må kommunisere dette til elevane. Elevane skal få rettleiing i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget. Eleven skal kjenne til kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane skal kjenne til kva som kjenneteiknar ulik grad av kompetanse, og kva det blir lagt vekt på i vurderinga av ein prestasjon. Kravet til at det skal vere kjent for eleven, inneber at det ikkje held at informasjonen ligg på Internett, eller at ein kan få informasjonen ved å spørje læraren. Lærarane må kommunisere grunnlaget for vurderinga til elevane. Elevane skal få tilbakemeldingar på kva dei meistrar, og rettleiing i kva dei må gjere for å auke sin kompetanse. Vurderinga undervegs i opplæringa skal gje god tilbakemelding og rettleiing til eleven og vere ein reiskap i læreprosessen, jf. forskrift til opplæringslova 3-2. Undervegsvurdering skal medverke til at eleven aukar sin kompetanse i fag, jf. forskrifta Undervegsvurdering skal elevane få løpande og systematisk, ho kan både vere skriftleg og munnleg, skal innehalde grunngjeven informasjon om kompetansen til eleven og skal gjevast med sikte på fagleg utvikling. Elevane skal involverast i vurderinga av eige læringsarbeid. Elevane skal delta aktivt i vurderinga av eige arbeid, eigen kompetanse og eiga fagleg utvikling, jf. forskrift til opplæringslova Lærarane må syte for at elevane blir involverte i dette. Eleven si eigenvurdering skal vere ein del av undervegsvurderinga. Elevane skal frå og med 8. årstrinn få halvårsvurderinga utan karakter midt i opplæringsperioden i alle fag og på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane i halvårsvurderinga gjev informasjon om elevane sin kompetanse i faga og rettleiing om korleis elevane kan auke kompetansen sin. Halvårsvurdering i fag er ein del av undervegsvurderinga og skal uttrykkje eleven sin kompetanse knytt til kompetansemåla i læreplanverket, jf. forskrift til opplæringslova Halvårsvurdering skal òg gje rettleiing i korleis eleven kan auke kompetansen sin i faget. 20

21 Halvårsvurdering utan karakter skal elevane få gjennom heile grunnopplæringa og gjeld alle elevar uavhengig av vedtak og type opplæring. Det er ikkje sett krav til kva form vurderinga skal ha. Vurderinga kan derfor vere både skriftleg og munnleg. Frå og med 8. årstrinn og i vidaregåande opplæring skal vurderinga gjennomførast midt i opplæringsperioden og på slutten av året dersom faget ikkje blir avslutta. Skulen må gjennomføre halvårsvurderinga utan karakter på riktige tidspunkt og ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at vurderinga til lærarane har eit innhald i samsvar med forskrifta. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til eleven ut frå måla i IOP-en. For elevar med spesialundervisning skal skulen, i tillegg til halvårsvurdering med og utan karakter, ein gong i året utarbeide ein skriftleg rapport. Rapporten skal mellom anna gje vurdering av eleven si utvikling i forhold til måla i IOP, jf. opplæringslova 5-5. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at elevane får årsrapportar på riktige tidspunkt og at årsrapportar har eit innhald i samsvar med forskrifta. 4.2 Fylkesmannens observasjonar Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg dokumentasjon, eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av rektor, elevar og lærarar på 8., 9. og 10. årstrinnet i faga; kunst og handverk 17, norsk og matematikk. Under dette temaet har til saman 54 elevar på 8., 9. og 10 årstrinn svart på eit eige spørjeskjema. Det vart utarbeidd åtte spørsmål om vurdering som gjaldt faga matematikk, norsk og kunst og handverk. 1/3 av elevane svarte i forhold matematikk, 1/3 norsk og 1/3 kunst og handverk. 2.1 Rettleiar lærarane elevane om kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til? I skulens elevvurderingsplan står det:«( )ved starten av kvart halvår og ved starten av kvart tema skal elevane gjerast kjende med kunnskapsmål og kriterie for vurdering.» Det går òg fram at elevane «(.)har rett på å få informasjon om måla for opplæringa( )». For elevar med IOP involverer skulen foreldre og elev i samband med utarbeiding av IOP og gjennomgang av spesialpedagogisk rapport, jf. òg kontrollspørsmål 1.5. Når det gjeld kva måtar lærarane rettleiar elevane om kompetansemåla, forklarer både rektor og lærarane i eigenvurderingane at dette kan skje ved at lærarane syner til kompetanse måla ved starten av emne. Vidare at kompetansemåla vert nedbrotne i forståeleg språk, gjerne skrivne på tavla eller formulert som «dette skal du lære». Lærarane seier at dei òg rettleiar gjennom å forklare, eller å og 10. årstrinn 21

22 demonstrere gjennom fysiske gjenstandar, bruk av bilete og gjerne i kombinasjon med samtalar i klassen. I faget matematikk nyttar lærarane såkalla «omvendt undervisning» 18. Lærarane seier i intervju at dei gjerne tonar ned vanskelege omgrep i starten, t.d. ved starten av eit emne. Spørsmål 1 i spørreskjemaundersøkinga til elevane er om læraren forklarer kva som er måla i faget, slik at eleven forstår kva ho/han skal lære. 98 prosent av elevane svarar «ja» på spørsmålet. Det kan sjå ut for at elevane opplever at måla vert formidla til dei på ein forståeleg måte. Sjølv om rektor seier i intervju at det er «(...)varierande kor flinke lærarar er å sette mål for timane og å skrive dette på tavla.» Etter førebels rapport skriv rektor om dette punktet: «Presiserer at rektor syner til skrifleggjering av måla (t.d. setje mål på tavla). Måla vert i større grad gitt munnleg enn skriftleg.» 2.2 Rettleiar lærarane elevane i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget? I eigenvurderingane frå lærarane veret det vist til skulens elevvurderingsplan, m.a. at det i opplæringa skal «( )gjevast munnleg så vel som skriftleg konkret tilbakemelding på elevarbeid.» I eigenvurderingane skriv både rektor og lærarar at dei skal rettleie elevane om kva som blir vektlagt i vurderinga av fag, t.d. i elevsamtalar, fagsamtalar og utviklingssamtalar. Skulen prøver ut eit nytt skjema som skal nyttast i samband med utviklingsamtalar. Dette med tanke på gi elevane betre rettleiing til elevane. Det går òg fram i eigenvurderingar at lærar gir tilbakemelding i form av respons på tekstarbeid, t.d. i norsk, engelsk og tilbakemelding på munnleg framføring. I intervju med norsklærarane seier dei at i norskfaget er kanskje læringsprosessen «( ) særleg viktig i 8. og 9. årstrinn. I 10. er det kanskje meir behov for å sette fokus på sluttvurderinga.» Når det gjeld prosessarbeidet i norsk, har elevane hatt fleire innleveringar med tilbakemelding i forhold til same oppgåva. I faget kunst og handverk seier lærarane i intervju at «( )vi skriv tilbakemelding på kva dei meistrar og kva dei ikkje meistrar så bra i undervegsvurderinga. Vi snakkar veldig mye i timane om dette, det blir mykje direkte kommunikasjon i konkrete oppgåver.» I faget matematikk seier at gjennom «omvendt undervisning» «( )brukar vi meir tid på tilbakemeldingar i faget.» Spørsmål nr. 2 i vår spørreskjemaundersøking til elevane spør vi om elevane får vite kva læraren legg vekt på når arbeidet i faget blir vurdert. 81 prosent svarar «ja», med andre ord er det nokre elevar som opplever at dei ikkje får vite kva læraren legg vekt på når arbeidet i faget blir vurdert. Under kontrollspørsmål 1.3. har vi med sitat som viser kva elevane svarer i intervju på spørsmålet, dvs. om dei får vite kva læraren legg vekt på når arbeidet i faget blir vurdert. På den eine sida gir elevane uttrykk for at dei får vite kva som blir lagt vekt på i vurderinga i fag. På motsett side er det òg utsegn som viser at dette ikkje skjer, skjer av og til eller skjer i liten grad. 18 Hovudpunkta i prosessen, jf. skulens elevvurderingsplan s. 8: - Beskrive læringsutbyttet ein ventar at Elevane skal få (kunnskapar, ferdigheiter, forståing). - Fastsette korleis elevane skal dokumentere kva dei har lært. - Planlegge undervisninga (undervisning, aktivitetar, læremiddel, tekstar, oppgåver osv. 22