TILSYNSRAPPORT. Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa. Bremanger kommune Rådhuset Postboks Svelgen

Transkript

1 Bremanger kommune Rådhuset Postboks Svelgen TILSYNSRAPPORT Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa Bremanger kommune Hauge oppvekst Sak 2016/1869

2 Innhald Samandrag Innleiing Om tilsynet med Bremanger kommune Hauge oppvekst Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular Tema for tilsyn Om gjennomføringa av tilsynet Skulens arbeid med opplæringa i fag Rettslege krav Fylkesmannens observasjonar Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte Rettslege krav Fylkesmannens observasjonar Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Rettslege krav Fylkesmannens observasjonar Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Vurdering av behov for særskild språkopplæring Rettslege krav Fylkesmannens observasjonar Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Førehandsvarsel om vedtak Kommunen sin frist til å rette...28 Vedlegg: Dokumentasjonsgrunnlaget

3 Samandrag Tilsynsrapporten gir ikkje ei heilskapsvurdering av skuleeigaren og skulen. Rapporten omhandlar berre resultat knytt til temaet som er valt og på det tidspunktet tilsynet er gjennomført. Når det gjeld metode for tilsyn etter opplæringslova, har Utdanningsdirektoratet utarbeidd eiga handbok som Fylkesmannen skal nytte. Handboka 1 ligg på Utdanningsdirektoratet sine nettsider. Tema og føremål Temaet for tilsynet er retta mot skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa. Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar får eit godt utbytte av opplæringa. Hovudpunkt i tilsynet er: Skulens arbeid med opplæringa i fag, undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte, undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning, og vurdering av behov for særskild språkopplæring. Gjennomføring Den 11. juni gjennomførte Fylkesmannen ei dagsamling på Nordfjordeid om det felles nasjonale tilsynet for kommunar i Nordfjord, dvs. kommunane Bremanger, Gloppen, Selje og Stryn. Under samlinga vart det informert om at det hausten 2016 ville bli gjennomført tilsyn i regionen. Informasjon om Utdanningsdirektoratet sitt rettleiingsmateriell, lovkrava og metoden for tilsynet var tema på samlinga. Det vart òg lagt vekt på at kommunane og skulane, uavhengig av om dei fekk tilsyn, burde nytte tida framover til å vurdere eigne system og praksis opp mot tilsynstemaet. Tilsynet med Hauge oppvekst i Bremanger kommune vart opna gjennom varselbrev Den gjennomførte vi intervju med rektor og lærarar som underviser på 8. 9.og 10. årstrinn i faga kunst og handverk, norsk og matematikk. Elevane på 8., 9. og 10. årssteg svarte på eit spørjeskjema med åtte spørsmål om undervegsvurdering i faga kunst og handverk, norsk og matematikk. I rapporten vert dette omtalt som spørjesundersøking. Det er levert inn anonyme elevsaker om spesialundervisning og særskild språkopplæring. Kommunen mottok ein førebels tilsynsrapport og vi gjennomført sluttmøte med kommunen og skulen Metodehåndbok for tilsyn - en håndbok for tilsyn i metode for tilsyn etter barnehageloven og opplæringsloven. 3

4 Kommunen fekk frist til til eventuelt å kommentere førebels tilsynsrapport. Vi har ikkje motteke skriftlege kommentarar innan fristen. Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på intervju og skriftleg dokumentasjon, sjå vedlegg. Regelverksbrot Det er avdekt regelverksbrot under følgjande undertema: Skulens arbeid med opplæringa i fag Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Status på rapporten og vegen vidare Fylkesmannen har i kapitla 3 og 5 konstatert regelverksbrot når det gjeld skulens arbeid med opplæringa i fag og undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne tilsynsrapporten. Bremanger kommune får ein frist til å rette regelverksbrota, jf. kommunelova 60 d. Frist for retting er Kommunen må innan denne datoen sende Fylkesmannen ei erklæring om at det ulovlege forholdet er retta. Dersom regelverksbrot ikkje er retta innan den fastsette fristen, vil Fylkesmannen vedta pålegg om retting. Eit eventuelt pålegg om retting vil ha status som enkeltvedtak og kan klagast på, jf. forvaltningslova kapittel VI. 4

5 1. Innleiing Fylkesmannen opna tilsyn med skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa ved Hauge oppvekst i Bremanger kommune. Felles nasjonalt tilsyn handlar om elevane sitt utbytte av opplæringa og består av tre område for tilsyn: Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa (som denne rapporten handlar om), forvaltningskompetanse og skulebasert vurdering. Utdanningsdirektoratet har utarbeidd rettleiingsmateriell 2 knytt til tilsynet, og Fylkesmannen har gjennomført informasjons- og rettleiingssamlingar. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne tilsynsrapporten. Tilsynet har avdekt regelverksbrot når det gjeld skulens arbeid med opplæring i fag og undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning. 2. Om tilsynet med Bremanger kommune Hauge oppvekst 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular Fylkesmannen fører tilsyn med kommunen som offentlege skular, jf. opplæringslova 14-1 første ledd. Fylkesmannens tilsyn på opplæringsområdet er tilsyn med det lovpålagde, jf. kommunelova 60 b. Fylkesmannens tilsyn med offentlege skular er utøving av mynde og skjer i samsvar med reglane for dette i forvaltningsretten. I dei tilfella der Fylkesmannen konkluderer med at eit rettsleg krav ikkje er oppfylt, blir dette sett på som regelverksbrot, uavhengig av om det er opplæringslova eller forskrifter fastsett i medhald av denne lova som er brotne. 2.2 Tema for tilsyn Temaet for tilsynet er retta mot kjerneverksemda ved skulen: skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa. Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar får eit godt utbytte av opplæringa. Hovudpunkt i tilsynet vil vere: Skulens arbeid med opplæringa i fag Undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Vurdering av behov for særskild språkopplæring 2 5

6 Tilsynet skal medverke til at kommunen som skuleeigar syter for at elevane: får kjennskap til og opplæring i måla som gjeld for opplæringa får tilbakemeldingar og blir involverte i eige læringsarbeid for å auke utbyttet av opplæringa får vurdert kontinuerleg kva for utbytte dei har av opplæringa blir følgde opp og får nødvendig tilrettelegging når utbyttet av opplæringa ikkje er tilfredsstillande Manglande etterleving av regelverket kan føre til at elevane ikkje får realisert sine moglegheiter eller får lite utbytte av opplæringa. 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet Tilsyn med Bremanger kommune vart opna gjennom brev Fylkesmannen har kravd at kommunen legg fram dokumentasjon med heimel i kommunelova 60 c. Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på skriftleg dokumentasjon og opplysningar frå intervju, sjå vedlegg. 6

7 3. Skulens arbeid med opplæringa i fag 3.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med opplæringa i fag. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og forskrift til opplæringslova krava er knytte til. Rektor skal sikre at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i faget Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter Læreplanverket for Kunnskapsløftet (LK06), jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. Det vil seie at opplæringa skal ha eit innhald som byggjer på kompetansemåla i læreplanen og medverkar til at dei blir nådde. Rektor må organisere skulen slik at dette blir sikra, jf. opplæringslova 2-3. Rektor skal sikre at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse Undervegsvurdering skal brukast som ein reiskap i læreprosessen og medverke til å forbetre opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-2. Eleven skal kjenne til kva som er måla for opplæringa og kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane må kjenne til kompetansemåla i læreplanane for faga, og at dei er grunnlaget for vurderinga av eleven sin kompetanse. Dei skal òg kjenne til kva læraren legg vekt på når læraren vurderer ein prestasjon. Frå og med 8. trinn skal elevane kjenne til kva som skal til for å oppnå dei ulike karakterane. Kravet til at dette skal vere kjent, inneber noko meir enn at informasjonen er tilgjengeleg for elevane. Rektor må organisere skulen for å sikre at undervisningspersonalet formidlar dette til elevane. Rektor skal sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget og dei individuelle opplæringsmåla i IOP. Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter LK06, jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. For dei fleste fag i grunnskulen og for nokre fag i vidaregåande skule er kompetansemåla førte opp per hovudtrinn eller etter fleire års opplæring. I slike tilfelle må rektor sikre at elevane får opplæring i alle kompetansemåla i faget / på hovudtrinnet gjennom opplæringsløpet. Opplæringslova 5-5 heimlar at ein elev som får spesialundervisning, kan ha unnatak frå kompetansemåla i dei ordinære læreplanane. Gjeldande opplæringsmål for eleven skal da gå fram av ein individuell opplæringsplan (IOP). I slike tilfelle må skulen sikre at opplæringa for eleven dekkjer dei individuelle måla. Alle elevar som har vedtak om spesialundervisning, skal ha IOP. Skulen skal utarbeide ein individuell opplæringsplan (IOP) for alle elevar som får spesialundervisning, jf. opplæringslova 5-5. Det må gå fram av IOP-en kva for tidsintervall han gjeld for. Innhaldet i IOP-en skal samsvare med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa og synleggjere eventuelle avvik frå LK06. 7

8 IOP-en skal vise mål for og innhaldet i opplæringa og korleis opplæringa skal gjennomførast, jf. opplæringslova 5-5. Reglane for innhald i opplæringa gjeld så langt dei passar for spesialundervisninga. Det kan føre til at måla for opplæringa vik av frå kompetansemåla i læreplanane i LK06. Før skulen/kommunen gjer eit enkeltvedtak om spesialundervisning, skal PPT utarbeide ei sakkunnig vurdering. Den sakkunnige vurderinga skal gje tilråding om innhaldet i opplæringa, mellom anna realistiske opplæringsmål for eleven, og kva for opplæring som gjev eleven eit forsvarleg opplæringstilbod. Vedtaket om spesialundervisning skal byggje på den sakkunnige vurderinga, og eventuelle avvik må grunngjevast. Vedtaket om spesialundervisning fastset rammene for opplæringa og dermed innhaldet i IOP-en. IOPen kan først takast i bruk etter at det er gjort enkeltvedtaket om spesialundervisning. IOP-en må ha eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring vik av frå LK06, og skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassen). Reglane om innhald i opplæringa (kompetansemåla i læreplanane) gjeld for spesialundervisning så langt dei passar, jf. 5-5 i opplæringslova. Skulen skal leggje vekt på utviklingsmoglegheitene for eleven og dei opplæringsmåla som er realistiske innafor det same totale undervisningstimetalet som for andre elevar, jf. opplæringslova 5-1. Den individuelle opplæringsplanen skal vise måla for opplæringa, jf. opplæringslova 5-5. Dersom vedtaket om spesialundervisning ikkje inneheld avvik frå LK06, eller berre har færre kompetansemål i eit fag enn i den ordinære læreplanen, må dette òg komme klart fram i IOP-en. Det må òg komme klart fram i kva for fag eller delar av fag eleven eventuelt skal følgje ordinær opplæring (i klassen). Skulen må ha ein framgangsmåte som opplyser om korleis ein skal sjå spesialundervisninga og den ordinære opplæringa i samanheng / arbeide saman i slike tilfelle. Framgangsmåten må vere kjent og innarbeidd av dei som har ansvaret for å utvikle IOP-en og for å gjennomføre opplæringa. 3.2 Fylkesmannens observasjonar Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg dokumentasjon, innsendte eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av rektor, elevar og lærarar på 8., årssteg i faga; kunst og handverk, norsk og matematikk. Det er òg gjennomført ei spørjeundersøking med alle elevar på ungdomstrinnet. 1.1 Sikrar rektor at undervisningspersonalet knyter innhaldet i opplæringa til kompetansemål i det enkelte fag? I skulens årshjul går det fram at lærarane i august/september skal arbeide med årsplanar/halvårsplanar (og vekeplanar) i fag. Dei skal gå igjennom kompetansemål i Læreplan for kunnskapskapsløftet og IOP med elevane. Lærarane skal òg gå igjennom læringsmål og vurderingskriterium med elevane. Det er sendt inn oppdaterte lokale læreplanar i faga kunst og handverk, norsk og matematikk der det er ført opp kompetansemål i faga. Det er vidare sendt inn vekeplanar for 4.,7. og 8. trinn for veke 38/2016 der det er ført opp læringsmål i faga. 8

9 I skulens årshjul står det at teama på skulen skal vurdere behov for nye læreverk i april, og det kjem fram i intervju med dei tilsette at det er kjøpt inn nye læreverk i fleire fag dei siste to-tre åra. Det kjem vidare fram i intervju med rektor at skulen har læreverk som ikkje tek opp i seg alle kompetansemåla i den nasjonale læreplanen, og at han aktiv etterspør på kva måte lærarane kompletterer med anna læringsmiddel i opplæringa. Rektor forklarar i intervju at han føl systematisk med på Utdanningsdirektoratet sin informasjon, t.d. den årlege informasjonen om nytt for barnehage- og skuleåret. Han tek opp alle endringar med dei tilsette på planleggingsdagane om hausten. Dei tilsette stadfestar at dei får slik informasjon og at dei må omsetje endringane til den lokale læreplanen. Det vert òg diskutert på lærarteama. Rektor nyttar skulevandring som metode, dvs. observasjon av undervisninga som leiingsverkty. Til no har tema for skulevandringa vore klasseleiing, men i mars 2017 skal det gjennomførast skulevandring der tema vil bli eleven sitt utbytte av opplæringa. Det er stadfesta i intervju med elevane at rektor har vore inne og observert undervisninga nokre gonger i haust. Dei forklarar «Vi har snakka om at dersom rektor kjem inn i klasserommet, så skal han sjå på korleis elevane har det og korleis lærarane driv undervisninga». 1.2 Sikrar rektor at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæringa? Fagplanane og vekeplanane er tilgjengelege for elevar og føresette i læringsplattforma Fronter. Det er stadfesta gjennom intervju med lærarane at dei snakkar med elevane om kompetansemåla på fagplanen ved oppstarten av skuleåret. Nær 100 prosent av elevane på ungdomstrinnet har i spørreundersøkinga stadfesta at dei blir «forklart kva som er mål for opplæringa på ein måte som gjer at dei forstår kva dei skal lære». Skulen har rutine for at elevane får kome med innspel til årsplanen i fag. Lærarane forklarar i intervju at elevane i hovudsak kjem med innspel til aktivitetar i undervisninga. Rektor fortel i intervju at skulen har endra utforminga av årsplanane i fag i samband med tilsynet, og han reflekterer over korleis det er mogleg for han å sikre at elevane i enda større grad får kome med innspel. Det er sendt inn døme på oppgåver som er gjeve til elevane i faga der det går fram kva kva som er kompetansemål, læringsmål og kjenneteiken på måloppnåing (kopla til karakter). 9

10 1.3 Sikrar rektor at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse? 85 prosent av elevane meiner at dei får vite kva læraren legg vekt på når arbeid i fag blir vurdert. I malen for lokale læreplanar i fag skal det stå kjenneteiken på høg måloppnåing. Det kjem fram i intervju med ein lærar at «Eg veit ikkje om det er ein bestemt grunn til at det berre er høg grad av måloppnåing på fagplanen. Kanskje handlar det om plass [på skjemaet]. Eg lagar i tillegg vurderingskriteria med ulik grad av målopnåing. Vi er ikkje bedt om å lage vurderingskriteria med ulik grad av måloppnåing». Rektor forklarar i intervju at skulen har arbeidd særskilt med å utarbeide vurderingskriterium i samband med tilsynet og at dei har blitt betre i dette arbeidet. «Eg har ikkje hatt god nok kontroll på utarbeidde vurderingskriterier i alle fag på alle årssteg. Eg er blitt meir systematisk i å kontrollere det som vert utarbeidd av vurderingskriteriet på skulen.( ) Vi har diskutert at det berre står høg grad av måloppnåing på årsplanane. Det kan godt hende at vi bør leggje inn både høg, middels og låg grad av måloppnåing i årsplanane på ungdomssteget». Rektor forklarar òg «på ungdomssteget har eg tenkt på vurderingskriterier kjenneteiken på ulik grad av måloppnåing- men ikkje tenkt på dette systematisk i forhold til barnesteget. ( ) Eg har ikkje tenkt godt nok over korleis desse kriteria skal nyttast til vurdering utan karakter. Vurderingane som vert gjort på utviklingssamtalane kan verte for generelle.» Innsendte vurderingsnotat skrive av faglærarar på skulen syner at elevar kan få vurderingar i fag som; «Skriveleksa er grundig og flott gjort. XX arbeider godt og konsentrert i timane. Kjem fort i gang med arbeidet. Har fokus på det han skal arbeide med og får gjort mykje. Arbeider sjølvstendig og gjer grundig og utfyllande arbeid. Fin orden i skrivebøkene» (norsk ) Sikrar rektor at opplæringa samla dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet? Kompetansemåla i fag skal stå på dei lokale fagplanane og desse planane vert lasta opp av lærarane i Fronter, slik at dei er tilgjengelege for mellom anna leiinga. Rektor forklarer i intervju at det er lærarane som må kontrollere at kompetansemåla på hovudtrinnet er dekka i fagplanane, på same måte som dei må kontrollere at læreverka er dekkande opp mot kompetansemål i den nasjonale læreplanen. Det vert stadfesta i intervju at rektor kan lese fagplanane i Fronter og på denne måten har han anledning til å sjekke kompetansemåla på hovudsteget. Det vert òg stadfesta i intervju med rektor og lærarane at rektor etterspør korleis lærarane supplere læreverk, dersom læreverket ikkje dekkjer alle kompetansemåla i Kunnskapsløftet. 10

11 Rektor forklarar i intervju at «Eg må så kontrollere, og eg klarer kanskje ikkje å kontrollere dette fullt ut i alle fag». Ein lærar forklarar i intervju at «Rektor skal ha tilgang til fagplanane og eg trur han sjekker at alle kompetansemåla på hovudtrinnet er dekka. Eg opplever at rektor føl med på endringar i kompetansemål i læreplanen». 1.5 Sikrar rektor at opplæringa samla dekkjer alle dei individuelle opplæringsmåla i dei individuelle opplæringsplanane (IOP)? Rektor forklarar i si eigenvurdering at han godkjenner alle IOP-ar og årsrapportar om spesialundervisning i Oppad sikker sone. Skulen har sendt inn dokument som syner at IOP-ar er sendt til elektronisk godkjenning til rektor. Skulen har sendt inn tre anonymiserte enkeltvedtak om spesialundervisning. Både IOP-ar og årsrapportar har ein omfattande gjennomgang av individuelle opplæringsmål og innhaldet i spesialundervisninga. 1.7 Har alle elevar som har vedtak om spesialundervisning IOP? I handbok for Hauge skule (oppdatert haust 2015) går det fram at skulen skal utarbeide IOP for elevar med enkeltvedtak om spesialundervisning. Skulen har sendt inn tre enkeltvedtak om spesialundervisning der det er laga IOP for elevane. 1.8 Samsvarer innhaldet i IOP-en med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa, medrekna når det er gjort avvik frå LK06? I handbok for Hauge skule (oppdatert haust 2015) står det at «Utforminga av IOP skal stemme overens med den sakkunige vurderinga og enkeltvedtaket (sjå eigen rutine for utforming av IOP». Skulen har sendt inn døme på enkeltvedtak der IOP-en samsvarar med enkeltvedtaket og sakkunnig tilråding frå PPT. I malen for IOP er det lagt inn ein kolonne der det skal gå fram om eleven har avvik frå ordinære kompertansemål. Rektor skriv i si eigenvurdering at «Rektor ser at enkeltvedtaka viser for mykje til sakkunnig vurdering og må bli meir detaljert på kva som skal vere innhaldet i undervisninga». 11

12 1.9 Har IOP-en eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring skal avvike frå ordinære læreplanar? I malen for IOP er det lagt inn ein kolonne det det skal gå fram om eleven har avvik frå ordinære kompertansemål. Skulen har sendt inn døme på IOP-ar der det er utarbeidd eigne mål for opplæringa Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at IOP-en er samordna med den ordinære opplæringa (klassen)? Rektor svarar nei på dette spørsmålet i si eigenvurdering. Det vert forklart i intervju med rektor og ein av lærarane at det er læraren med ansvar for spesialundervisninga som har ansvar for å samordne spesialundervisninga med den ordinære opplæringa i klassen. I eigenvurdering til ein av lærarane vert det forklart at samordninga heng saman med omfanget av avvik frå ordinære kompetansemål. «Til ein elev som har stort avvik frå dei ordinære læringsmåla, er samordninga ikkje like sterk. Uansett brukar ein som oftast klassen sin vekeplan som utgangspunkt, og samordnar den individuelle opplæringa med klassen sine planar i den grad det er til det beste for eleven.» 3.3 Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Med sikre meiner vi at rektor både må gje føringar og ha oppfølging slik at skulen har eit system. Vi finn at rektor sikrar at undervisningspersonalet knyter innhaldet i opplæringa til kompetansemål i faga og ivaretek eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæringa. Føremålet med vurdering er å fremje læring undervegs og uttrykkje kompetanse undervegs og ved avslutninga av faget. For at vurdering skal støtte elevenes læring, må elevane vite kva læraren legg vekt på. Eit alternativ er å beskrive kriterier og/eller kjenneteikn på måloppnåing i opplæringa. Det kan bidra til at det er tydeleg både for lærarane og elevane kva det er forventa at elevene skal meistre, og kva læraren vektlegg i vurderinga. Det kan også bidra til at elevane får auka forståing for eiga læringsprosess og korleis dei kan utvikle seg vidare. Rektor har i for liten grad oppfølging av arbeidet som gjeld å sikre at elevane er kjende med kva som er vektlagt i vurderinga av elevane sin kompetanse og grunnlaget for vurderinga. 12

13 Grunnlaget for vurdering i fag er kompetansemåla i læreplanen. Det tyder at elevens samarbeidsevne, faglege interesse, sjølvstende, initiativ og innsats 3 ikkje skal vere ein del av vurderingskriteriet i faget. Det er heller ikkje høve til å trekke inn orden og åtferd i vurderinga av kompetansen, jf. forskrift til opplæringslova 3-3. Elevane har rett til opplæring i samsvar med Læreplanverket for Kunnskapsløftet. Timar og kompetansemål i dei enkelte fag er rettsleg bindande. Rektor har ansvar for å organisere skolen i samsvar med Læreplanverket for Kunnskapsløftet. Det konkrete innhaldet i opplæringa, korleis opplæringa skal organiserast og kva arbeidsmåtar som skal nyttast i opplæringa, skal fastsetjast på lokalt nivå. Likevel har rektor og undervisningspersonalet ei plikt til å gjennomføre og tilretteleggje opplæringa i tråd med læreplanane. Rektor har ansvaret for å forsikre seg om at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla i aktuelle læreplaner for alle elever. Det vert forklart at rektor på Hauge oppvekst kan sjekke at dei lokale læreplanane dekkjer alle kompetansemål på hovudttrinnet, men vi kan ikkje sjå at det er dokumentert eit system som sikrar at dette vert gjort i dag. Det vil seie at rektor både må gje klare føringar og ha oppfølging med tanke på å sikre at opplæringa dekkar alle kompetansemål på hovudtrinnet. Før skulen lagar ein IOP skal rektor gjere eit enkeltvedtak som fastset innhaldet i opplæringa. Dette vedtaket legg føringar for innhaldet i IOP-en. Skulen har sendt inn døme på enkeltvedtak der det i liten grad blir klargjort kva som skal vere innhaldet i spesialundervisninga, slik som også rektor påpeikar. Vi viser til Utdanningsdirektoratet sin rettleiar om spesialundervisning som ligg på udir.no 4. Vi finn at rektor sikrar at innhaldet i spesialundervisninga gjennom å kontrollere at det vert utarbeidd IOP for elevar med vedtak om spesialundervisning og at opplæringa dekkar alle dei individuelle opplæringsmåla i IOP. Rektor må syte for at skulen har ein innarbeidd framgangsmåte som sikrer at IOP-ar er samordna med den ordinære opplæringa. Vi finn at planane for spesialundervisninga for elevar på skulen til vanleg blir samordna med den ordinære opplæringa, men lærarar seier i intervju at samordninga kan bli enda betre. Skulen sitt arbeid med opplæring i fag imøtekjem ikkje alle dei aktuelle lovkrava. 3 Grunnlaget for vurdering i fag er kompetansemåla. Faktorar som orden og oppførsel, fråvær, arbeidsinnsats og forutsetningar skal ikke liggje til grunn for vurderinga i fag, dersom dette ikke fremgår av kompetansemåla. Om eleven er tilstades, arbeidsinnsatsen og orden er viktige forutsetningar for læring, men skal vurderast i dialog om annan utvikling og vurdering av orden og oppførsel. Unnataket er i kroppsøving, kor innsats inngår som ein del av vurderingsgrunnlaget. 4 Eit enkeltvedtak vil som oftast ha ein saksbehandlingsfeil dersom enkeltvedtaket ikkje seier noe om organiseringa av opplæringen, i kva fag eleven har behov for særskilt opplæring eller kva som skal vere innhald i opplæringstilbudet», jf. pkt i rettleiaren. 13

14 4. Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte 4.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte av opplæringa. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og/eller i forskrift til opplæringslova krava er knytte til. Elevane skal få rettleiing i kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til. Elevane skal bli kjende med måla for opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Dette gjeld for alle årstrinn og gjeld òg for elevar med individuelle mål i ein IOP. Elevane skal bli i stand til å forstå kva dei skal lære, og kva som er formålet med opplæringa. Lærarane gjennomfører opplæringa og må kommunisere dette til elevane. Elevane skal få rettleiing i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget. Eleven skal kjenne til kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane skal kjenne til kva som kjenneteiknar ulik grad av kompetanse, og kva det blir lagt vekt på i vurderinga av ein prestasjon. Kravet til at det skal vere kjent for eleven, inneber at det ikkje held at informasjonen ligg på Internett, eller at ein kan få informasjonen ved å spørje læraren. Lærarane må kommunisere grunnlaget for vurderinga til elevane. Elevane skal få tilbakemeldingar på kva dei meistrar, og rettleiing i kva dei må gjere for å auke sin kompetanse. Vurderinga undervegs i opplæringa skal gje god tilbakemelding og rettleiing til eleven og vere ein reiskap i læreprosessen, jf. forskrift til opplæringslova 3-2. Undervegsvurdering skal medverke til at eleven aukar sin kompetanse i fag, jf. forskrifta Undervegsvurderinga skal elevane få løpande og systematisk, ho kan både vere skriftleg og munnleg, skal innehalde grunngjeven informasjon om kompetansen til eleven og skal gjevast med sikte på fagleg utvikling. Elevane skal involverast i vurderinga av eige læringsarbeid. Elevane skal delta aktivt i vurderinga av eige arbeid, eigen kompetanse og eiga fagleg utvikling, jf. forskrift til opplæringslova Lærarane må syte for at elevane blir involverte i dette. Eleven si eigenvurdering skal vere ein del av undervegsvurderinga. Elevane skal frå og med 8. årstrinn få halvårsvurderinga utan karakter midt i opplæringsperioden i alle fag og på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane i halvårsvurderinga gjev informasjon om elevane sin kompetanse i faga og rettleiing om korleis elevane kan auke kompetansen sin. Halvårsvurdering i fag er ein del av undervegsvurderinga og skal uttrykkje eleven sin kompetanse knytt til kompetansemåla i læreplanverket, jf. forskrift til opplæringslova Halvårsvurdering skal òg gje rettleiing i korleis eleven kan auke kompetansen sin i faget. Halvårsvurdering utan karakter skal elevane få gjennom heile grunnopplæringa og gjeld alle elevar uavhengig av vedtak og type opplæring. Det er ikkje sett krav til kva form 14

15 vurderinga skal ha. Vurderinga kan derfor vere både skriftleg og munnleg. Frå og med 8. årstrinn og i vidaregåande opplæring skal vurderinga gjennomførast midt i opplæringsperioden. Frå og med 8. årstrinn og i vidaregåande skule skal elevane få vurdering utan karakter midt i opplæringsperioden og på slutten av året dersom faget ikkje blir avslutta. Frå 8. årstrinn og i vidaregåande skule skal elevane i tillegg ha halvårsvurdering med karakter midt i opplæringsperioden og på slutten av året dersom faget ikkje blir avslutta. Skulen må gjennomføre halvårsvurderinga utan karakter på riktige tidspunkt og ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at vurderinga til lærarane har eit innhald i samsvar med forskrifta. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til eleven ut frå måla i IOP-en. For elevar med spesialundervisning skal skulen, i tillegg til halvårsvurdering med og utan karakter, ein gong i året utarbeide ein skriftleg rapport. Rapporten skal mellom anna gje vurdering av eleven si utvikling i forhold til måla i IOP, jf. opplæringslova 5-5. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at elevane får årsrapportar på riktige tidspunkt og at årsrapportar har eit innhald i samsvar med forskrifta. 4.2 Fylkesmannens observasjonar Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg dokumentasjon, eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av rektor og lærarar på 8., 9. og 10. årstrinnet i faga; norsk, matematikk og kunst og handverk. Under dette temaet har til saman 45 elevar på 8., 9. og 10. årstrinn svart på eit eige spørjeskjema. Det vart utarbeidd åtte spørsmål om vurdering som gjaldt faga norsk, matematikk og kunst og handverk. 1/3 av elevane svarte i forhold matematikk, 1/3 norsk og 1/3 kunst og handverk. 2.1 Rettleiar lærarane elevane om kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til? Nær 100 prosent av elevane svarer i spørjeundersøkinga at dei vert forklart kva som er måla for opplæringa på ein måte slik at dei forstår kva dei skal lære. Kompetansemål og læringsmål er sett opp på årsplanar for fag og på vekeplanar. Planane er lagt ut på skulen si læringsplattform Fronter. Læraren forklarar i intervju at dei snakkar med elevane om måla for opplæringa; både kompetansemåla på den lokale fagplanen, læringsmåla på vekeplanen og måla for tema-perioden eller timen. Skulen har sendt inn vekeplan for 4., 7. og 10. årssteg veke 38, der det er sett opp læringsmål for alle fag. 15

16 Det kjem fram i intervju med lærarane at leiinga legg vekt på at læringsmåla på vekeplanen er kommunisert til elevane på ein konkret og forståeleg måte. Elevane forklarar i intervju at det kan variere mellom faga i kva grad det er tydeleg for dei kva som er målet for opplæringa. 2.2 Rettleiar lærarane elevane i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget? 85 prosent av elevane svarer i spørjeundersøkinga at dei får vite kva læraren legg vekt på når deira arbeid i faget blir vurdert. Nokre elevar forklarar i intervju at «Når vi tenkjer på vurdering er det opp mot ein karakter. Lærarene seier kva som må til for å få beste karakter». Elevane stadfester òg at dei har fått vurderingskriterier i dei fleste faga. Av dokumentasjonen kan vi sjå at det er utarbeidd vurderingskriter (kjenneteikn på høg måloppnåing) på fagplanane i norsk og matematikk. I tillegg blir det laga vurderingskriterier til oppgåver og prøver/større arbeid i løpet av året. I kunst og handverk er det laga overordna vurderingskriterier til dei ulike emna og oppgåvene i faget. 2.3 Gjev lærarane elevane tilbakemeldingar på kva dei meistrar i faga? Nær 50 prosent av elevane kan ikkje stadfeste at faglæraren forklarar kva dei får til undervegs i opplæringa. I intervju med elevane vert det utdjupa «Eg trur dei fleste elevane ikkje får tilbakemelding på kva dei meistrar i faga løpet av ein time. Eg trur elevane berre får tilbakemelding på kva dei meistrar i faga i utviklingssamtalane.» Lærarane forklarar i intervju at dei gjev tilbakemelding til elevane undervegs i opplæringa. Det vert vidare uttrykt «Kanskje elevane ikkje forstår at vi melder tilbake kva dei meistrar i faget, når vi melder tilbake?» Ein annan lærar reflekterar; «Det er ikkje sikkert at dei oppfattar at det som vert utført, at det som skjer undervegs i opplæringa løpande, er ei undervegsvurdering?». Ein tredje lærar undrar; «Kanskje vi legg meir vekt på kva elevane kan gjere betre?» Det er sendt inn døme i norskfaget frå inneverande skuleår der eleven har fått skriftleg vurdering i samband med ein produsert tekst. Det er òg sendt inn døme på individuelle skriftlege tilbakemeldingar i samband med kapittelprøve i matematikk. 16

17 2.4 Rettleiar lærarane elevane om kva dei må gjere for å auke kompetansen sin i det enkelte faget? Rektor skriv i eigenvurderinga at elevane får tilbakemelding på kva dei må gjere for å auke kompetansen i faga i utviklingssamtalane i oktober/november og mars/april. Det vert òg vist til tilbakemeldingar på prøver, innleveringar og skulearbeid. Skulen har sendt inn døme på skjema som dei nytta i samband med utviklingssamtalane haust og vår. Her skal ein kort referere innhaldet i samtalen og avtalar ein gjer framover. I forkant av utviklingssamtalane har faglærarane fylt ut ein vurderingsomtale [vurderingsnotat] av eleven sin åtferd/orden og måloppnåing i faga. Vurderingsnotatet blir sendt heim i forkant av utviklingssamtalen mellom elev, føresett og kontaktlærar. Over 50 prosent av elevane svarar at læraren ikkje snakkar med dei undervegs i opplæringa om kva dei må gjere for å bli betre i faget. Elevane forklarar seg litt ulikt om dette spørsmålet i intervju. Ein forklarar «Læraren går av og til rundt og ser på leksene, og seier kva vi må gjere for å bli betre i faget» medan andre seier «Hos oss er tilbakemeldingane for det meste knytt til utviklingssamtalane». Det er sendt inn døme i norskfaget frå inneverande skuleår der eleven har fått skriftleg vurdering i samband med ein produsert tekst. Det er òg sendt inn døme på individuelle skriftlege tilbakemeldingar i samband med kapittelprøve i matematikk. Her er det gjeve framovermeldingar med tanke på kva eleven kan gjere betre. Det er òg forklart av ein lærar «Når eleven skal få ei tilbakemelding på slutten av kvar termin, har leiinga teke opp at vi lærarar må vere meir konkrete på kva eleven kan bli betre på i faget». 2.5 Syter lærarane for å involvere elevane i vurderinga av i eige læringsarbeid? Lærarane gjennomfører to strukturerte elevsamtalar i året. Her skal eleven vere med å vurdere eiga læringssituasjon. 50 prosent av elevane kan ikkje stadfeste at dei får vere med å vurdere arbeidet sitt i faga. Ein elev utdjupar i intervju «Når vi har hatt ein presentasjon, så spør læraren: «Kva kunne du gjort betre for å få ein betre karakter?» Det [involveringa] er nok knytt til store prosjekt/presentasjonar.» Skulen har sendt inn døme på vurderingsark som elevane nyttar etter kvart emne i faga. I eitt fag vert det i eigenvurderinga forklart «Mot slutten av eit emne har elevane eigavurdering. I [faget] får dei utlevert eit eige ark der dei skal krysse av om kan eller bør jobbe meir med dei ulike delemna (målark). På den måten må eleven tenke gjennom lærestoffet, og vurdere sin eigen kompetanse». I eit anna 17

18 fag har dei forklart seg slik i eigenvurderinga «Eg svarer ja, i nokon grad, men her kan vi bli betre på å formalisere det. Det nye læreverket har eit felt etter kvart kapittel eller kurs som legg vekt på eigenvurdering». Ein lærar forklarar i intervju det slik «Før elevane får levere inn eit produkt eller avslutte ein prosess, må elevane vurdere det dei har gjort.( ) Dei kan gjerne sette seg ned i grupper og vurdere. Men, vi har ikkje systematisert eigenvurderinga til elevane i faget, og det handlar ofte mykje om mangel på tid». 2.7 Får elevane frå og med 8. årstrinn halvårsvurdering utan karakter midt i opplæringsperioden i alle fag? Elevane får vurdering i oktober/november og i mars/april, jf. skulen sitt årshjul. Det følgjer eit skriftleg vurderingsnotat frå faglærarane der nokre faglærarar gjev karakter, nokre antydar karakter og nokre skriv om grad av måloppnåing i faget. Utsagn i intervju tyder på at ein termin vert oppfatta som opplæringsperioden blant personalet. Rektor forklarar i intervju at vurdering utan karakter er lagt til utviklingssamtalane i oktober/november og i mars/april. Dette vert også stadfesta i intervju med lærarane «Eg tenkjer at utviklingssamtalen er midt i perioden. Vi har ikkje diskutert dette med perioden i personalet». 2.8 Får elevane frå og med 8. årstrinn halvårsvurdering utan karakter på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta? Elevane får vurdering i oktober/november og i mars/april, jf. skulen sitt årshjul. Det følgjer eit skriftleg vurderingsnotat frå faglærarane der nokre faglærarar gjev karakter, nokre antydar karakter og nokre skriv om grad av måloppnåing i faget. 2.9 Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at det i halvårsvurderinga a) blir gjeve informasjon om eleven sin kompetanse i faga? b) blir gjeve rettleiing korleis eleven kan auke kompetansen sin? Rektor forklarar i si eigenvurdering at alle halvårsvurderingane blir lagt inn av faglærarane i systemet Oppad lærarweb. Rektor har tilgang til alle vurderingane. I tillegg er vurderingane eit tema på personalmøte og driftssjefmøte. Det er sendt inn døme på utfylte halvårsvurderingar for fleire elevar der det er gjeve informasjon om eleven sin kompetanse i fag og korleis eleven kan auke kompetansen sin Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av elevens utvikling ut frå måla i IOP-en? Rektor skriv i eigenvurderinga «Lærarar som underviser elevar med IOP har tilgang til eleven sin IOP i Oppad sikkers sone. Årsrapporten skal også skrivast i sikker sone. IOP-ar og årsrapportar blir sendt vidare til rektor som godkjenner dei 18

19 eller sender den tilbake til lærar med melding dersom den ikkje innheld vurdering ut frå måla i IOP-en. Når rektor godkjenner IOP og årsrapport, blir den sendt til arkivering. Skulen har sendt inn tre anonymiserte elevsaker der det går fram av årsrapporten at elevens utvikling er vurdert ut frå måla i IOP. 4.3 Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Undervegsvurdering skal gje uttrykk for oppnådd kompetanse (vurdering av læring), og gje eleven tydeleg informasjon om fagleg utvikling, og kva han eller ho må gjere for å auke kompetansen i faget (vurdering for læring). Skulen har gjennom skriftlege vurderingar, dokument og intervju godtgjort at lærarane både rettleiar elevane om måla for opplæringa og kva det blir lagt vekt på i vurderinga i fag. Når det gjeld desse forholda er det stor grad av samanfall, med tanke på kva lærarane og elevane uttrykker. På spørsmåla om elevane får tilbakemelding om kva dei meistrar i fag, korleis dei kan auke kompetansen sin og involvering av elevane i eiga læring er det mindre samsvar mellom det elevane forklarer og det lærarane fortel i intervjua kring undervegsvurdering. Undervegsvurdering skal gje lærarane grunnlag for å tilpasse opplæringa og gje elevane høve til å auke kompetansen i det enkelte fag. Dette inneber at elevene må få tydeleg og god tilbakemelding og rettleiing i løpet av opplæringa. Undervegsvurderinga skal gjevast løpande og systematisk, og kan gjevast både munnleg og skriftleg. Undervegsvurderinga er todelt. Den skal gje informasjon om elevens kompetanse vurdert etter kompetansemåla i det enkelte fag, og den skal gje rettleiing om korleis eleven kan auke kompetansen. Eleven må derfor få tilbakemelding på kva han eller ho meistrar i faget, ut frå dei ulike kompetansemåla i læreplanen for fag. Ei god undervegsvurdering er kjenneteikna ved at lærer og elev systematisk brukar informasjonen dei får gjennom vurdering og tilbakemelding til å fremme læringa. Det er truleg behov for at skulen og dei tilsette arbeidar meir med å utvikle ein kollektiv vurderingspraksis og avklare kva som kjennerteiknar undervegsvurdering av elevane. Herunder involvering av elevane i eige læringsarbeid. Elevane får vurdering med karakterantyding i oktober/november og mars/april i samband med utviklingssamtalen. Elevane frå og med 8. årstrinn får òg vurdering med karakter i midten av januar og i midten av juni. Vi gjer merksam på at kravet i lovverket er at elevene skal ha halvårsvurdering utan karakter midt i opplæringsperioden, ikkje midt i skuleåret, jf. forskrift til opplæringslova Intervju med rektor og lærarane tyder på at ein opplæringsperiode vert oppfatta som ein skuletermin og at halvårsvurderinga er lagt om lag midt i terminen. Skulen må avklare kva som er ein opplærinsperiode i faga og ha ei kollektiv oppfatning av når skulen gjev halvårsvurdering utan karakter frå 8. årstrinn. På barnetrinnet står skulen friare til når dei vil gje halvårsvurdering i fag, men læraren må ha nok informasjon til å kunne gjere vurderinga. 19

20 Skulen har ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til elevane ut frå måla i IOP. Skulen sitt arbeid med undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte imøtekjem dei aktuelle lovkrava. 20

21 5. Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning 5.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og i forskrift til opplæringslova krava er knytte til. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane systematisk og løpande vurderer om alle elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Læraren skal, som ein del av undervegsvurderinga, vurdere om den enkelte eleven har tilfredsstillande utbytte av opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova Skulen må ha ein kjent og innarbeidd framgangsmåte slik at lærarane systematisk og løpande vurderer om elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at arbeidsmåtar, vurderingspraksis og læringsmiljø blir vurdert for elevar som ikkje har tilfredsstillande utbytte av opplæringa, og skulen må vurdere og eventuelt gjennomføre tiltak innafor tilpassa opplæring. Alle elevar har krav på tilpassa opplæring, jf. opplæringslova 1-3. Dersom ein elev ikkje har tilfredsstillande utbytte av opplæringa, skal skulen først vurdere og eventuelt prøve ut tiltak innafor det ordinære opplæringstilbodet, jf. opplæringslova 5-4. Skulen må sjå på om tiltak knytte til arbeidsmåtar, vurderingspraksis og arbeidsmiljø kan medverke til at eleven får tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Framgangsmåten for dette må vere kjent og innarbeidd. Dette skal skulen gjere før eleven eventuelt får tilvising til PPT for ei sakkunnig vurdering med tanke på spesialundervisning. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å vurdere om elevane har behov for spesialundervisning, og sikre at lærarane melder behov for spesialundervisning til rektor. I nokre tilfelle vil skulens vurdering og eventuelle utprøving av tiltak etter opplæringslova 5-4 konkludere med at eleven ikkje kan få tilfredsstillande utbytte av opplæringa innafor det ordinære opplæringstilbodet. Eleven har da krav på spesialundervisning, jf. opplæringslova 5-1. Det er viktig at prosessen for å kunne gje spesialundervisning blir starta så snart som mogleg etter at behovet for dette er avdekt. Undervisningspersonalet har derfor både plikt til å vurdere om ein elev treng spesialundervisning og å melde frå til rektor når det er behov for det, jf. opplæringslova 5-4. Skulen må ha ein framgangsmåte som er kjent og innarbeidd blant lærarane slik at dei vurderer og melder behov for spesialundervisning. 5.2 Fylkesmannens observasjonar Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg dokumentasjon, eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av rektor og lærarar på 8., 9. og 10 årstrinn i faga: norsk, matematikk og kunst og handverk. 21

22 3.1 Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at lærarane systematisk og løpande vurderer om alle elevar har tilfredstillande utbytte av opplæringa? Skulen har eit årshjul for kartleggingsprøver knytt til dei ulike årsstega, datert Skulen har ei handbok for mellom anna kartlegging og melderutinar til PPT. Steg 1 i denne handboka heiter «Vurdere om eleven får eit tilfredstillande utbytte». Her går det fram kva punkt som bør vurderast når lærarane systematisk og løpande skal følgje med på om alle elevar har eit tilfredstillande utbytte av opplæringa. Rektor forklarar i eigenvurderinga at kartleggingsprøver og nasjonale prøver er viktige reiskap for systematisk og løpande vurdering av om elevane har tilfredstillande utbytte av opplæringa. Skulen nyttar analyseverktøya VOKAL og PULS i dette arbeidet, men det vert lagt til at det er behov for «Meir systematikk om korleis ein føl opp kartleggingsprøvene og nasjonale prøver ( )». I intervju med ein lærar vert det forklart «Vi bruker kartleggingsprøver og nasjonale prøver og fangar det vel opp der, om elevane har tilfredstillande utbytte av opplæringa.( ) Vi skal leggje resultata frå kartleggingsprøver inn i VOKAL. Eg veit ikkje kva som skal skje med resultata etter at vi har lagt inn resultata i VOKAL». På spørsmål om skulen har diskutert i fellesskap kva som ligg til omgrepet «tilfredstillande utbytte av opplæringa» forklarar nokre av lærarane «Vi har nok diskutert det litt i kollegiet, men vi er nok ganske aleine i det enkelte faget». 3.2 Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at det for elevar som ikkje får tilfredstillande utbyte av opplæringa blir gjenomført vurdering av a) arbeidsmåtar, b) vurderingspraksis, c) læringsmiljøet. I skulen si handbok for kartlegging m.v. står det at etter at skulen har gjennomført kartlegging av det ordinære opplæringa, må ein vurdere om tilbodet gjev eleven eit tilfredstillande utbytte. Det er her sett opp fleire forhold som skal vurderast, mellom anna arbeidsmåter, vurderingspraksis og læringsmiljø. Rektor forklarar i si eigenvurdering at lærarane har fellestid to dagar i veka og at dei då kan vurdere arbeidsmåtar, vurderingspraksis og læringsmiljø i lag med administrasjonen eller spes.ped. team. Ein lærar uttrykker i intervju «Skal vi vurdere noko anna enn det faglege når ein elev ikkje har tilfredstillande utbytte [i faget]? Eg trur ikkje vi har ein innarbeidd framgangsmåte for kva vi skal vurdere dersom ein elev ikkje har tilfredstillande utbytte». Ein annan lærar forklarar «Eg trur det er mange lærarar som ser etter mange ting. Eg meiner vi er opne for å ha samtalar om enkeltelevar og klassar». 22

23 3.3 Gjennomfører skulen tiltak i dei tilfella det ikkje blir avdekt at elevane ikkje har tilfredstillande utbyte av opplæringa? Rektor forklarar i eigenvurderinga at skulen tilpassar undervisninga dersom dei avdekkjer at elevane ikkje har tilfredstillande utbytte av opplæringa. Det kjem fram i intervju med ein lærar «Eg gjer tiltak gjennom å tilpasse læremiddel og ved å endre organiseringa av undervisinga. Eg går til rektor dersom eg meiner at ein elev ikkje har tilfredstillande utbytte av opplæringa». 3.4 Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte for å vurdere om a) elevane har behov for spesialundervisning og b) at lærarane melder behov for spesialundervisning til rektor? I skulen si handbok for kartlegging m.v. står det at kontaktærar har ansvar for å utarbeide ein pedagogisk rapport og for tilmelding til PPT. Det går fram av rutina at driftsjef kan vere involvert i ein tidleg fase både gjennom samarbeidsmøte mellom PPT, føresette og skulen og på tilbakemeldingsmøte der PPT orienterer om kartleggingar i forkant av ei sakkunnig tilråding. Lærarane viser i si eigemelding til rutinane i handbok for kartlegging m.v. og rutinane for tilmelding til PPT. Ein lærar forklarar i si eigenmelding at «Faglærar melder i frå/har samtale med rektor angåande ein enkeltelev som faglærar meinar har behov for spesialundervisning. Rektor vurderar saka, og dersom rektor er einig set vi oss ned saman og utarbeidar ein pedagogisk rapport med vår vurdering av enkelteleven. Denne pedagogiske rapporten sender vi til PPT». 5.3 Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Skulen må syte for å ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane løpande vurderar om eleven får tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Skulen har eit årshjul for kartleggingsprøvar og har starta opp arbeidet med å systematisere data i verktøya VOKAL og PULS. Skulen har òg ei handbok med rutinar som skisserer ein framgangsmåte for å kartleggje og vurdere om elevane har eit tilfredstillande utbytte av opplæringa. Vi finn likevel gjennom tilsynet at skulen i praksis ikkje har ein kjent og innarbeidd framgangsmåte slik at lærarane systematisk og løpande vurderer om alle elevar har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Før det blir aktuelt å gje spesialundervisning til ein elev som har vanskar med å følgje den ordinære opplæringa, må skulen vurdere om vanskane kan avhjelpast gjennom tilpassa opplæring. Dette inneber at skulen må vurdere om eleven vil kunne få eit tilfredsstillande utbytte ved at den for eksempel endrar vurderingspraksis og arbeidsmåtar gjennom å gi andre arbeidsoppgåver eller bruke anna lærestoff og andre læremidlar. Skulen må også vurdere om det må gjerast endringar i læringsmiljøet som kan medføre at eleven får tilfredsstillande utbytte; for eksempel gjennom å variere organisering av og intensiteten i opplæringa. 23