TILSYNSRAPPORT. Skulens arbeid med elevanes utbytte av opplæringa. Lærdal kommune Postboks Lærdal

Transkript

1 Lærdal kommune Postboks Lærdal TILSYNSRAPPORT Skulens arbeid med elevanes utbytte av opplæringa Lærdal kommune Lærdalsøyri barne- og ungdomsskule Sak 2017/1880

2 Innhald Samandrag Innleiing Om tilsynet med Lærdal kommune Lærdalsøyri barne- og ungdomsskule Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular Tema for tilsyn Om gjennomføringa av tilsynet Skulens arbeid med opplæringa i fag Rettslege krav Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte Rettslege krav Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Rettslege krav Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Vurdering av behov for særskild språkopplæring Rettslege krav Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannens vurderingar og konklusjon System for å vurdere og følgje opp at krava blir etterlevde Tilsynet er ikkje utvida til å omfatte skuleeigaren sitt system Førehandsvarsel om vedtak Kommunen sin frist til å rette...39 Vedlegg: Dokumentasjonsgrunnlaget

3 Samandrag Tilsynsrapporten gir ikkje ei heilskapsvurdering av skuleeigaren og skulen. Rapporten omhandlar berre resultat knytt til temaet som er valt og på det tidspunktet tilsynet er gjennomført. Når det gjeld metode for tilsyn etter opplæringslova, har Utdanningsdirektoratet utarbeidd eiga handbok som Fylkesmannen skal nytte. Handboka 1 ligg på Utdanningsdirektoratets nettsider. Tema og føremål Temaet for tilsynet er retta mot skulens arbeid med elevanes utbytte av opplæringa. Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar får eit godt utbytte av opplæringa. Hovudpunkt i tilsynet er: Skulens arbeid med opplæringa i fag, undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte, undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning, og vurdering av behov for særskild språkopplæring. Gjennomføring Våren 2015 gjennomførte Fylkesmannen ei dagsamling med kommunane i Indre Sogn der vi informerte skulefagleg ansvarlege, rektorane/inspektørane om retteleiingsmateriellet for det felles nasjonale tilsynet På samlinga vart det òg lagt vekt på at kommunane og skulane, uavhengig av om dei fekk tilsyn, burde nytte tida framover til å vurdere eigne system og praksis opp mot tilsynstemaet. Samlinga var lagt til Leikanger. Seinare er RefLex 2 tatt i bruk, spesielt med tanke på skulens og skuleeigars eigenkontroll. Tilsynet med Lærdalsøyri barne- og ungdomsskule i Lærdal kommune vart opna gjennom varselbrev Den gjennomførte vi opningsmøte der kommunalsjef kultur og oppvekst, rektor og lærarane som skulle intervjuast møtte. Vidare gjennomførte vi intervju med elevar 3, rektor og lærarar som underviser på 8., 9. og 10. årstrinn i faga kunst og handverk, norsk og matematikk. Elevane på 8., 9. og 10. årssteg har i tillegg svart på eit eige spørjeskjema med åtte spørsmål om undervegsvurdering i faga kunst og handverk, norsk og matematikk. Det er levert inn anonyme elevsaker om spesialundervisning og elevsaker om særskild språkopplæring. 1 Metodehåndbok for tilsyn - en håndbok for tilsyn i metode for tilsyn etter barnehageloven og opplæringsloven. 2 RefLex er eit nettbasert verktøy som skal gi offentlege skular og skuleeigar hjelp til å vurdere om eigen praksis er i samsvar med opplæringslova med tilhøyrande forskrifter. 3 Tilfeldig utvalde elevar på 8., 9. og 10. klassetrinnet. 3

4 Brot på regelverket Det er avdekt regelverksbrot under følgjande undertema: Skulens arbeid med opplæringa i fag Undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Vurdering for behov for særskilt språkopplæring Status på rapporten og vegen vidare Lærdal kommune fekk tilsendt førebels tilsynsrapport der kommunen fekk frist til med å kommentere dokumentet. Det vart gjennomført sluttmøte med Lærdal kommune og Lærdalsøyri barne- og ungdomsskule Møtet vart gjennomført som videomøte med skuleeigar ved kommunalsjef og rektor på Lærdalsøyri barne- og ungdomsskule. Vi mottok ingen kommentarar frå kommunen på førebels rapport innan fristen. Fylkesmannen har i kapitla 3 til 7 konstatert regelverksbrot. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne tilsynsrapporten. Lærdal kommune får ein frist til å rette regelverksbrota, jf. kommunelova 60 d. Frist for retting er Kommunen må innan denne datoen sende Fylkesmannen ei erklæring om at det ulovlege forholdet er retta. Dersom regelverksbrot ikkje er retta innan den fastsette fristen, vil Fylkesmannen vedta pålegg om retting. Eit eventuelt pålegg om retting vil ha status som enkeltvedtak og kan klagast på, jf. forvaltningslova kapittel VI. 4

5 1. Innleiing Fylkesmannen opna tilsyn med skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa ved Lærdalsøyri barne- og ungdomsskule i Lærdal kommune. Felles nasjonalt tilsyn handlar om elevanes utbytte av opplæringa og inneheld tre tilsynsområde: Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa (som denne rapporten handlar om), forvaltningskompetanse og skulebasert vurdering. Utdanningsdirektoratet har utarbeidd rettleiingsmateriell 4 knytt til tilsynet, og Fylkesmannen har gjennomført informasjons- og rettleiingssamlingar. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne førebelse tilsynsrapporten. Tilsynet har avdekt regelverksbrot knytt til deltemaa skulens arbeid med opplæringa i fag, undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte, undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning og vurdering av behov for særskild språkopplæring

6 2. Om tilsynet med Lærdal kommune Lærdalsøyri barne- og ungdomsskule 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular Fylkesmannen fører tilsyn med kommunen som offentlege skular, jf. opplæringslova 14-1 første ledd. Fylkesmannens tilsyn på opplæringsområdet er tilsyn med det lovpålagde, jf. kommunelova 60 b. Fylkesmannens tilsyn med offentlege skular er utøving av mynde og skjer i samsvar med reglane for dette i forvaltningsretten. I dei tilfella der Fylkesmannen konkluderer med at eit rettsleg krav ikkje er oppfylt, blir dette sett på som regelverksbrot, uavhengig av om det er opplæringslova eller forskrifter fastsett i medhald av denne lova som er brotne. 2.2 Tema for tilsyn Temaet for tilsynet er retta mot kjerneverksemda ved skulen: skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa. Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar får eit godt utbytte av opplæringa. Hovudpunkt i tilsynet vil vere: Skulens arbeid med opplæringa i fag Undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Vurdering av behov for særskild språkopplæring Tilsynet skal medverke til at kommunen som skuleeigar syter for at elevane: får kjennskap til og opplæring i måla som gjeld for opplæringa får tilbakemeldingar og blir involverte i eige læringsarbeid for å auke utbyttet av opplæringa får vurdert kontinuerleg kva for utbytte dei har av opplæringa blir følgde opp og får nødvendig tilrettelegging når utbyttet av opplæringa ikkje er tilfredsstillande Manglande etterleving av regelverket kan føre til at elevane ikkje får realisert sine moglegheiter eller får lite utbytte av opplæringa. 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet Tilsyn med Lærdal kommune vart opna gjennom brev Fylkesmannen har kravd at kommunen legg fram dokumentasjon med heimel i kommunelova 60 c. Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på skriftleg dokumentasjon og opplysningar frå intervju, sjå vedlegg. 6

7 3. Skulens arbeid med opplæringa i fag 3.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med opplæringa i fag. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og forskrift til opplæringslova krava er knytte til. Rektor skal sikre at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i faget. Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter Læreplanverket for Kunnskapsløftet (LK06), jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. Det vil seie at opplæringa skal ha eit innhald som byggjer på kompetansemåla i læreplanen og medverkar til at dei blir nådde. Rektor må organisere skulen slik at dette blir sikra, jf. opplæringslova 2-3. Rektor skal sikre at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse. Undervegsvurdering skal brukast som ein reiskap i læreprosessen og medverke til å forbetre opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-2. Eleven skal kjenne til kva som er måla for opplæringa og kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane må kjenne til kompetansemåla i læreplanane for faga, og at dei er grunnlaget for vurderinga av eleven sin kompetanse. Dei skal òg kjenne til kva læraren legg vekt på når læraren vurderer ein prestasjon. Frå og med 8. trinn skal elevane kjenne til kva som skal til for å oppnå dei ulike karakterane. Kravet til at dette skal vere kjent, inneber noko meir enn at informasjonen er tilgjengeleg for elevane. Rektor må organisere skulen for å sikre at undervisningspersonalet formidlar dette til elevane. Rektor skal sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet og dei individuelle opplæringsmåla i IOP 5. Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter LK06, jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. For dei fleste fag i grunnskulen og for nokre fag i vidaregåande skule er kompetansemåla førte opp per hovudtrinn eller etter fleire års opplæring. I slike tilfelle må rektor sikre at elevane får opplæring i alle kompetansemåla i faget / på hovudtrinnet gjennom opplæringsløpet. Opplæringslova 5-5 heimlar at ein elev som får spesialundervisning, kan ha unnatak frå kompetansemåla i dei ordinære læreplanane. Gjeldande opplæringsmål for eleven skal da gå fram av ein individuell opplæringsplan (IOP). I slike tilfelle må skulen sikre at opplæringa for eleven dekkjer dei individuelle måla. Alle elevar som har vedtak om spesialundervisning, skal ha IOP. Skulen skal utarbeide ein individuell opplæringsplan (IOP) for alle elevar som får spesialundervisning, jf. opplæringslova 5-5. Det må gå fram av IOP-en kva for tidsintervall han gjeld for. 5 Individuell opplæringsplan. 7

8 Innhaldet i IOP-en skal samsvare med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa og synleggjere eventuelle avvik frå LK06. IOP-en skal vise mål for og innhaldet i opplæringa og korleis opplæringa skal gjennomførast, jf. opplæringslova 5-5. Reglane for innhald i opplæringa gjeld så langt dei passar for spesialundervisninga. Det kan føre til at måla for opplæringa vik av frå kompetansemåla i læreplanane i LK06. Før skulen/kommunen gjer eit enkeltvedtak om spesialundervisning, skal PPT utarbeide ei sakkunnig vurdering. Den sakkunnige vurderinga skal gje tilråding om innhaldet i opplæringa, mellom anna realistiske opplæringsmål for eleven, og kva for opplæring som gjev eleven eit forsvarleg opplæringstilbod. Vedtaket om spesialundervisning skal byggje på den sakkunnige vurderinga, og eventuelle avvik må grunngjevast. Vedtaket om spesialundervisning fastset rammene for opplæringa og dermed innhaldet i IOP-en. IOPen kan først takast i bruk etter at det er gjort enkeltvedtaket om spesialundervisning. IOP-en må ha eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring vik av frå LK06, og skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassen). Reglane om innhald i opplæringa (kompetansemåla i læreplanane) gjeld for spesialundervisning så langt dei passar, jf. 5-5 i opplæringslova. Skulen skal leggje vekt på utviklingsmoglegheitene for eleven og dei opplæringsmåla som er realistiske innanfor det same totale undervisningstimetalet som for andre elevar, jf. opplæringslova 5-1. Den individuelle opplæringsplanen skal vise måla for opplæringa, jf. opplæringslova 5-5. Dersom vedtaket om spesialundervisning ikkje inneheld avvik frå LK06, eller berre har færre kompetansemål i eit fag enn i den ordinære læreplanen, må dette òg komme klart fram i IOP-en. Det må òg komme klart fram i kva for fag eller delar av fag eleven eventuelt skal følgje ordinær opplæring (i klassen). Skulen må ha ein framgangsmåte som opplyser om korleis ein skal sjå spesialundervisninga og den ordinære opplæringa i samanheng / arbeide saman i slike tilfelle. Framgangsmåten må vere kjent og innarbeidd av dei som har ansvaret for å utvikle IOP-en og for å gjennomføre opplæringa. 3.2 Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg dokumentasjon, innsendte eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av rektor, nokre ungdomsskuleelevar og lærarar på 8., 9, og 10 årssteg i faga; kunst og handverk, matematikk og norsk. Elevane si eiga oppleving av opplæringa er viktig. Derfor bygger rapporten òg på ei spørjeundersøking som 75 elevar på 8., 9. og 10 årstrinn svarte på. Dei åtte spørsmåla handlar om forhold knytt til vurdering. 1/3 av elevane svarte i forhold matematikk, 1/3 norsk og 1/3 kunst og handverk. 8

9 1.2 Sikrar rektor at undervisningspersonalet knyter innhaldet i opplæringa til kompetansemål i det enkelte faget? Både rektor og lærarane seier i eigenvurderinga att innhald og mål for opplæringa går fram av veke- og årsplanane. Det er lærarane som lagar og oppdaterer planane. Dei tre eksemplara av vekeplanane skulen leverte med eigenvurderinga viser ein fire siders plan som går over tre veker. Dei tre første sidene er ein oversikt over kva oppgåver og tema som er planlagt til kva tid i dei ulike faga i løpet av trevekers-perioden. Det er rader for lekse og for arbeid på skulen. Vekeplanane blir nytta ulikt av dei ulike faga. På dei tre første sidene som blir nytta til å beskrive lekse og arbeid på skulen, brukar eit av faga planen til å vise til oppgåver frå læreverket som skal gjerast i lekse og på skulen. Eit fag set opp tema for arbeidet i timen, men beskriv ikkje lekser. Det siste faget nyttar ikkje den første delen av vekeplanen. Den siste sida heiter «FAGLEGE MÅL for veke nr.» og har ei kolonne som heiter «Mål for perioden / oppgåva». For to av faga er det i denne kolonnen formulert som nedbrotne kompetansemål. Utsegna i eit av faga beskriv ikkje mål, men beskriv aktivitet og oppgåve, i dette faget nyttar ein ikkje første del av vekeplanen. Årsplanane er ulike mellom faga og i eit av faga er dei ulike mellom årstrinna. I eit av faga er årsplanen ein oversikt over innhaldet i læreverket og kva tidsperiode dei planleggar å gå igjennom dei ulike kapitla. I dette faget er ikkje mål for opplæringa nemnt. Rektor seier i intervju at skulen ikkje har system for å følgje opp planane på hovudtrinna, men at rektor har full tillit til at lærarane gjer jobben sin og følger dei opp. Rektor seier vidare at lærarane blir gitt mykje tillit og stor fridom. Rektor seier i intervju at ho ikkje har gitt tilbakemelding til lærarane på årsplanane, men at rektor ønsker at lærarane planlegg meir tverrfagleg. Rektor seier vidare at skulen har eit oversyn over kor gamle læreverka er, at rektor informerer lærarane om kva som er nytt på starten av skuleåret, men at rektor ikkje har sjekka læreverka opp mot gjeldande kompetansemål i faga. Rektor seier òg at det er lærarane som vurderer om dei treng nye læreverk og at lærarane må vurdere om, og korleis, dei skal supplere læreverket. Lærarane i eit av faga seier i intervju at rektor har lagt føringar for når årsplanane skal vere ferdige. Mens lærarane i eit anna fag seier at det ikkje er ein fast frist, men at dei tenker at den skal vere ferdig før første foreldremøte midt i september. Lærarane i eit av faga seier at rektor har lagt føringar for at planane skal publiserast på skulen sine nettsider, mens lærarane i eit anna fag seier at rektor ikkje legg føringar for korleis dei utarbeider årsplanane. Lærarane frå eit av faga seier at dei i liten grad nyttar vekeplanen, men at mål og innhald går fram i oppgåveteksten. Lærarane frå begge desse faga seier at rektor ikkje har noko oppfølging med års- eller vekeplanane. Lærarane seier vidare at dei ikkje har diskutert korleis dei skal sikre at elevane forstår kva dei skal lære ut frå kompetansemåla. 1.3 Sikrar rektor at undervisningspersonalet varetek eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæringa? Nesten alle (95 %) elevar svarar i elevundersøkinga at læraren forklarar kva som er måla med faget slik at dei forstår det. I intervju fortel elevane at læraren ikkje snakkar om vekeplanen, eller tek opp siste sida i vekeplanen for å snakke om 9

10 måla som står der. Dei fekk tidlegare delt den ut, men no ligg den på nettstaden og heng i klasserommet. Dei fortel vidare at dei opplevde at dei snakka mykje om målet med opplæringa på mellomtrinnet, men at dei ikkje gjer dette på ungdomstrinnet. Dei forklarar at grunnen til dette sikkert er fordi lærarane ventar at elevane skal vere meir sjølvstendige på ungdomstrinnet. Elevane seier at ein del lærar skriv opp målet for timen for tavla, dvs. kva oppgåver dei skal gjere. Dei fortel vidare at dei i eit av faga plar dei å fortsetje vidare med arbeidet der dei kom timen før. Ein elev uttaler at det nok er mest slik at dei finn fram til målet for opplæringa sjølve. Rektor seier i eigenvurderinga at måla står på veke- og halvårs/årsplanar og at dei ligg på nett. Vidare opplyser rektor om at lærarane igjennom vidareutdanning i klasseleiing har fått struktur på timane sine med mål for timen og arbeidsøkta. Lærarane i eit av faga seier i eigenvurderinga at dei er pålagt å informere elevar og føresette om kompetansemåla for kvart tema på vekeplan og halvårsplanar. Den siste sida på vekeplanane heiter «FAGLEGE MÅL for veke nr.» og har ei kolonne som heiter «Mål for perioden / oppgåva». I denne kolonna er utsegna i all hovudsak formulert som mål for to av faga, og desse ser ut til å vere nedbrotne kompetansemål frå læreplanen. Utsegna frå det siste faget beskriv aktivitet og oppgåve, og har ikkje formuleringar som vi kan knyte til kompetansemåla i læreplanen. I samband med gjennomføring av det stadlege tilsynet fekk Fylkesmannen ni eksemplar av vurderingsskjema av elevar til utviklingssamtale som faglærarane fyller ut og kontaktlærar les opp i foreldresamtalen. Måla for faget er aldri nemnt i nokon av desse vurderingsskjemaa. Kontaktlærarane skriv ikkje sine eigne kommentarar i dette skjemaet, derfor finst ikkje alle vurderingane som blir gitt til foreldra i foreldresamtalen synleggjort i materialet vi har fått. Årsplanane er ulike mellom faga og i eit av faga er dei ulike mellom årstrinna. I eit av faga er årsplanen ein oversikt over innhaldet i læreverket og kva tidsperiode dei planleggar å gå igjennom dei ulike kapitla. I dette faget er ikkje mål for opplæringa nemdt. Rektor seier i intervju at skulen ikkje har system for å følgje opp planane på trinna, men at rektor har full tillit til at lærarane gjer jobben sin og følger dei opp. Rektor seier vidare at lærarane blir gitt mykje tillit og stor fridom. Rektor seier òg at ho ikkje har gitt tilbakemelding til lærarane på årsplanane, men at rektor ønsker at lærarane planlegg meir tverrfagleg. Rektor seier i intervju at skulen ikkje har eit system som sikrar eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæringa, og at det viktigaste jobben skulen har framover er å få på plass slike rutinar. Kva rutinar dei treng å få på plass er rektor usikker på. Rektor seier vidare at lærarane er flinke til å fortelje elevane kva som er mål for opplæringa. Rektor seier likevel at det er ulik praksis på skulen, når det gjeld korleis lærarar legg til rette for at eleven kjenner til måla for opplæringa. Rektor seier at skulen treng å bli meir heilskaplege i måten dei underviser på. I intervju seier rektor at skulen legg ut årsplanane på nett, men i vårt førebuingsarbeidet til tilsynet fann Fylkesmannen ikkje alle årsplanane på nettstaden til skulen. I intervju fortel lærarane at rektor har lagt føringar om at måla skal skrivast opp på tavla, og at lærarane har hatt felles diskusjonar om korleis måla skal formidlast til elevane. Lærarane i eit av faga legg til at det er rektor som har lagt føringar som inneber at det er viktig at dei seier kva som er målet for timen og trekker røde trådar i slutten av timen. Lærarane fortel vidare at dette er ein 10

11 oppfølging av vidareutdanninga i klasseleiing som lærarane på ungdomstrinnet har deltatt på. Denne framgangsmåten er vanleg på barnetrinnet. Dei fortel vidare at faga på ungdomstrinnet er ganske sjølvstyrte og at det er ulikheiter mellom faga. Lærarane fortel i intervju at elevane har eit nærare forhold til vekeplanane enn til årsplanane. 1.4 Sikrar rektor at undervisningspersonalet tek vare på den retten elevane har til å kjenne til kva som blir vektlagt i vurdering av elevane sin kompetanse? Nesten alle elevar (92 %) svarer i elevundersøkinga at dei får vite kva læraren legg vekt på når arbeidet i faget blir vurdert. Elevane svarer i intervju at læraren av og til seier at vi må vere meir munnleg aktive i timen, at vi må prate litt meir og rekke opp handa. Dei forklarar at munnleg aktiv betyr å snakke meir i timen. Dei fortel vidare at læraren seier at han/ho vurderer munnleg aktivitet og korleis vi kan forklare t.d. faglege omgrep. Rektor seier i intervju at dei har ei kolonne på siste side av vekeplanen som beskriv kva vurderingsaktivitet som gjeld, men at det ikkje beskriv vurderingsmetoden. Dei tre eksemplara av vekeplanane skulen leverte med eigenvurderinga viser ein fire siders plan som går over tre veker. Den siste sida heiter «FAGLEGE MÅL for veke nr.» og har to kolonnar der den til høgre heiter VURDERING/prøver. Utsegna i denne kolonnen beskriv to vurderingsaktivitetar, enten «munnleg aktivitet» og/eller «skriftleg aktivitet». Elevane forklarar i intervju at dei ikkje nyttar kolona, men tenker at denne kolonnen kanskje meir er til informasjon for foreldra. Ein elev seier at han/ho nyttar kolonnen til å tenke over om ho/han treng å vere meir aktiv munnleg. Ein lærar seier i intervju at at kolonnen VURDERING/prøver på siste sida av vekeplanen kanskje er for diffus, dvs. den gjer det uklart for elevane kva lærarane vurderer opp mot. Vidare fortel læraren at elevane trur dei blir vurderte opp mot om dei sit i ro og jobbar godt, men at det i større grad burde bygge på kva refleksjonar elevane gjer. Rektor opplyser i eigenvurderinga at oppgåver/tema og vurdering blir gjennomgått i alle fag, og at dei har ulike vurderingsmalar for munnleg og skriftleg vurdering og at desse ligg på nettstaden til skulen. I eigenvurderinga legg skulen ved Vurderingsskjema munnleg og Vurderingskriteria ved munnlege framføringar. Vurderingsskjema munnleg er delt inn kolonnar for låg, middels og høg måloppnåing, og kategoriane framføring, innhald og struktur. Dokumentet har ei rad for kvar av dei ulike momenta som blir vektlagt i kategoriane: Stemmebruk, i kva grad manus er brukt, bruk av eigne ord, graden av kontakt med publikum, tryggheit i framføringa, bruk av hjelpemiddel, kvaliteten på innhaldet, i kva grad eleven kan det utanåt, kvaliteten på strukturen på framføringa. Vurderingskriteria ved munnlege framføringar er ganske likt. Rektor seier i eigenvurderinga at faglærarane viser kva som blir vurdert i dei ulike faga. Lærarane seier i eigenvurderinga at dei går igjennom kva som blir vektlagt i vurderinga i timane, ved gjennomgang av årsplanar, før prøvar, ved oppstart av nytt emne og ny veke. Lærarane seier vidare at kriterium for måloppnåing/vurdering ligg på nettstaden til skulen og at desse òg blir gjennomgått med elevane. Eit av faga supplerer med at elevane skal gjerast kjende med vurderingskriteria i starten av kvart år og i forkant av alle prøvar, framføring og eksamen. 11

12 Ni utfylte skjema Vurdering av eleven til utviklingssamtale har ikkje utsegn som uttrykker kva lærarane legg vekt på i vurderinga. Skjemaet blir lest opp av kontaktlærar i foreldresamtalen og er fylt ut av faglærarane. Ikkje alle fag er representert i dette skjemaet då kontaktlærar ikkje skriv sine tilbakemeldingar i skjemaet. Dei fleste utsegna i dokumentet er knytt til vurdering av innsats og åtferd. Oftast er tilbakemeldinga ei setning om innsats og åtferd, og ei setning om karakter. Eksempel på utsegn: «jobbar konsentrert, effektivt og sjølvstendig», «jobbar noko sakte, tenker mykje ( ) lite munnleg aktiv», «er ein positiv og grei elev som stort sett jobbar godt i timane, men han bør jobbe for å blir meir effektiv( )». Ein lærar gir òg tilbakemeldingar på kva elevane meistrar og korleis dei kan auke kompetansen. Nokre lærarar gir meir generelle kommentarar om elevens kompetanse og er i liten grad knytt opp til kompetansemåla i læreplanen. Rektor seier i intervju at skulen dei siste åra har trena på vurdering gjennom satsinga Vurdering for læring. Rektor seier at dei har sentrale kjenneteikn på måloppnåing som er i bruk, og at ho håper at lærarane formidlar til elevane kva dei legg vekt på i vurderinga før prøvane. Rektor har ikkje tatt dette opp med lærarane i møte. Lærarane i eit av faga seier i intervju at det ikkje er noko felles måte på skulen for korleis lærarane skal rettleie elevane om kva som blir vektlagt i fag. 1.5 Sikrar rektor at opplæringa samla dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget? I eigenvurderinga legg rektor og lærarane vekt på at dei sikrar at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet gjennom årsplanar og vekeplanar. Lærarane i eit av faga utdjupar at dei lagar planar over tre år for å sikre at alle kompetansemåla blir dekkja. Rektor seier i intervju at skulen ikkje har noko system for å sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet. Rektor seier ho stoler på at lærarane gjer som dei skal. Rektor seier i intervju at ho har eit oversyn over alderen på læreverka, at ho informerer lærarane om kva som er nytt på starten av året, og at lærarane må supplere læreverket sjølve. Rektor seier at ho truleg ikkje ville ha oppdaga det om eit kompetansemål ikkje hadde blitt dekka i opplæringa. Lærarane i eit av faga seier i intervju at rektor legg føringar på fellesmøte på hausten om at det er viktig at opplæringa dekker alle kompetansemåla, men at rektor ikkje har noko oppfølging på det då rektor stolar på dei. Lærarane frå eit av faga seier i intervju at dei har brukt ulike måtar for å sikre at alle kompetansemåla blir dekka, og at dei i år gjer det gjennom at dei begge lærarane er inne på alle klassetrinna. Lærarane frå eit anna fag seier i intervju at det blir opp til faglærar og fagtema å sikre at alle kompetansemåla blir dekte. Dei har ikkje svar på om skulen ville ha avdekt om eit kompetansemål ikkje er dekka i opplæringa. Lærarane seier vidare at rektor veit kor fagplanane ligg og kan lese planane. Lærarane i dette faget seier vidare at rektor ikkje har noko oppfølging etter fagplanane er utarbeidde, t.d. ikkje møte i etterkant. Vidare seier dei at rektor stolar på at lærarane og faggruppene vurderer når skulen treng nye læreverk. 12

13 1.6 Sikrar rektor at opplæringa samla dekkjer dei individuelle opplæringsmåla i IOP? I eigenvurderinga forklarer rektor og lærarane at skulen har ei rutine for å utarbeide IOP der kontaktlæraren koordinerer prosessen og utarbeider IOP i samråd med aktuelle faglærarar. Kontaktlærar, PPT og foreldra bestemmer ilag dei individuelle opplæringsmåla. Rektor les gjennom, godkjenner og skriv under alle IOP-ane, så blir dei sendt til foreldra for signatur. Skulen utarbeidde nye rutinar for utarbeiding og utsending av IOP som vart gjort kjent for lærarane 25. september Rutinane spesifiserer kva oppgåver dei ulike rollene har. Skulen har òg kommunen sine rutinar for spesialpedagogisk arbeid i barnehage og skule i Lærdal kommune som inneheld eit årshjul for oppgåver knytt til arbeidet med spesialundervisning. Rektor seier in intervju at skulen har godt oversyn over elevar med IOP. Skulen har jamlege møter i samband med elevar som har IOP, og rektor seier ho difor ville oppdaga om ein elev treng justering av spesialundervisninga. Lærarane i eit av faga seier i intervju at rektor er tydeleg på kva ho ønsker av spesialundervisninga, og stoler på at lærarane gjennomfører opplæringa etter IOP. 1.8 Utarbeider skulen IOP kvart år for alle elevar som har vedtak om spesialundervisning? I eigenvurderinga forklarer rektor og lærarane at skulen har ei rutine for å utarbeide IOP der kontaktlæraren koordinerer prosessen og utarbeider IOP i samråd med aktuelle faglærarar. Kontaktlærar, PPT og foreldra bestemmer ilag dei individuelle opplæringsmåla. Rektor les gjennom, godkjenner og skriv under alle IOP-ane, så blir dei sendt til foreldra. Skulen skriv vidare i eigenvurderinga at det stort sett blir gjort endringar i IOP kvart år, men at det har vore enkeltelevar som har hatt plan for lengre tid. Nokre elevar har IOP for tre år av gangen. Skulen sine nye rutinar for utarbeiding og sending av IOP spesifiserer kva aktør som har ansvar for kva oppgåve. Skulen har òg kommunen sine rutinar for spesialpedagogisk arbeid i barnehage og skule i Lærdal kommune som inneheld eit årshjul for oppgåver knytt til arbeidet med spesialundervisning og kven som har ansvar for kva. 1.9 Samsvarar innhaldet i IOP med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa, medrekna når det er gjort avvik frå LK06? Skulen har sendt inn tre anonymiserte elevsaker, to frå skuleåret og ei frå skuleåret Desse sakene inneheld sakkunnig vurdering frå PPT, kommunens enkeltvedtak, IOP og årsrapportar. I tillegg er det lagt ved Vurdering av eleven til utviklingssamtale for to av sakene. I dei tre sakene er enkeltvedtaket skrive etter IOP-ane. For to av dei tre sakene er det sett eigne mål for eleven i IOP som avviker frå kompetansemål på hovudtrinnet eleven tilhøyrar. I enkeltvedtaket er det ikkje nemnt at opplæringa til eleven skal avvike frå den ordinære læreplanen. I kommunen sine rutinar for spesialpedagogisk arbeid i barnehage og skule i Lærdal kommune står det i årshjulet at IOP skal sendast ut i juni, at 6 Fylkesmannen fekk tilgang til desse 5. oktober 13

14 enkeltvedtaket skal skrivast innan 1. juli, og at frist for å lever inn IOP for nye elevar er før haustferien. I skulen si nye rutinar for utarbeiding og utsending av IOP står det at IOP skal bygge på enkeltvedtaket Har IOP-en eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring skal avvike frå ordinære læreplanar? Sjå kontrollspørsmål Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassen)? Lærar frå to av faga viser i eigenvurderinga til at det er kontaktlærar og faglærar som har ansvaret for å utarbeide IOP. Ein lærar i eit av faga viser til at det er faglærar som har ansvaret for å samordne IOP med den ordinære planen. Rektor forklarer at målet på skulen er at dei elevane som har spesialundervisning skal integrerast i klassen i størst mogleg råd. Det står ikkje noko i kommunen sine Rutinar for spesialpedagogisk arbeid i barnehagen og skule i Lærdal kommune eller i skulen sine Rutinar ved utarbeiding og utsending av IOP om korleis IOP og den ordinære opplæringa skal koordinerast. I ingen av IOP-ane i dei tre elevsakene som skulen sendte inn går det klart fram kva fag og delar av eit fag eleven skal få spesialundervisning, eller delar av fag eleven skal følgje planen for den ordinære opplæringa. I to av sakene går det ikkje fram kva fag det gjeld for. I den siste saka står det klart korleis det skal samordnast i eit av faga. Rektor forklarer i intervju at det er faglærar som skriv IOP og har ansvar for den ordinære opplæringa, dette står ingen plass. Rektor seier vidare at det ikkje vil vere alle lærarar som vil kunne seie at dette er innarbeidd per i dag. 3.3 Fylkesmannens vurderingar og konklusjon Fleire av kontrollspørsmåla under dette deltemaet er retta mot om «rektor sikrar». Å sikre inneber at rektor både må gi føringar og ha oppfølging slik at skulen har eit system. Våre førehandsvarsel om pålegg går fram av kap. 8. Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter Læreplanverket for Kunnskapsløftet (LK06). Det vil seie at opplæringa skal ha eit innhald som byggjer på kompetansemåla i læreplanen og medverkar til at dei blir nådde. Rektor må organisere skulen slik at dette blir sikra. Både rektor og lærarane seier at skulen ikkje har eit system for å sikre at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i fag. I eigenerklæringa beskriv rektor og lærarar at års- og vekeplanar skal sikre at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemåla i faget, men i intervju med rektor og lærarar kjem det fram at rektor i liten grad gjev føringar for arbeidet med veke- og årsplanane og at rektor ikkje følgjer opp arbeidet. Årsplanane er ulike mellom fag og årstrinn, og vekeplanen blir brukt ulikt mellom faga. Eit av faga nyttar ikkje vekeplanen til å skrive mål for faget, men har ein eigen praksis for å at mål og innhald er beskrive i oppgåveteksten til elevane. På dette grunnlaget 14

15 konkluderer Fylkesmannen med at rektor ikkje sikrar at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i faget. Eleven har rett til å kjenne til mål for opplæringa og få undervegsvurdering som forklarar eleven sin kompetanseutvikling i høve kompetansemåla i faga. Det skal òg vere kjent for eleven kva som blir lagt vekt på i vurderinga av eleven sin kompetanse. Rektor skal sikre at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæringa. Sikre betyr at rektor må legge føringar for og følgje opp undervisningspersonalet for å sikre at lærarane rettleiar elevane på ein slik måte at dei forstår kva som er måla for opplæringa, og kva som blir lagt vekt på i vurdering av kompetansen. Formålet med vurdering i fag er å fremje læring undervegs og uttrykkje kompetansen til eleven undervegs og ved avslutninga av opplæringa i faget. Grunnlaget for vurdering i fag er kompetansemåla i læreplanane slik dei er fastsette i læreplanverket. Elevane beskriv i intervju at lærarane snakka meir om måla for opplæringa på mellomtrinnet enn på ungdomstrinnet. Dei forklarar dette med at lærarane på ungdomstrinnet sikkert ventar at eleven skal vere meir sjølvstendig. Ein elev uttrykker at det nok er mest slik at dei finner fram til måla sjølve. Rektor gir nokre føringar om korleis undervisningspersonalet skal ta vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæringa. Rektor og lærarane legg i eigenvurderinga vekt på at eleven sin rett til å kjenne til måla er sikra gjennom veke- og årsplanane, men i intervju seier både rektor og lærarane at rektor utover dette i liten grad legg føringar for korleis elevane sin rett til å kjenne kjenne til mål for opplæringa skal vere sikra. I intervju seier lærarane at elevane i liten grad har forhold til årsplanane og at årsplanane er lite oppe som ein del av opplæringa. Ikkje alle dei tre faga skriv mål på årsplanane. Rektor bekreftar i intervju at ho ikkje følgjer opp arbeidet med årsplanane. Årsplanane kan åleine derfor ikkje seiast å sikre retten elevane har til å kjenne til måla i alle fag. Vidare forklarar lærarane at det er vekeplanen elevane har eit forhold til. Då ikkje alle faga skriv inn måla i vekeplanen. I tillegg har vi vist til at måla for opplæringa er uttrykt på ulike måtar og gjerne i form av aktivitet og oppgåver i staden for mål. Lærarane trekker fram at rektor har lagt føringar for at dei skal skrive måla på tavla, men elevane beskriv at måla som lærarane skriv på tavla er oppgåvene dei skal gjere i timen. Det er altså ikkje snakk om mål som forklarar kva dei skal lære, men kva dei skal gjere. Nokre lærarar trekker fram at rektor har lagt fleire føringar, men det er uklart om dette er som følgje av rektors føringar eller vidareutdanning i klasseleiing. At lærarane presenterer ulike føringar kan tyde at rektor ikkje gir føringar eller at desse ikkje er kommunisert godt nok. Elevane forklarer at dei har fag der læraren som regel ber dei om å fortsette der dei nådde siste time. Dei fortel at dei jobbar utan at dei kjenner kvifor og kva som er målet. Dette ser særleg ut til å gjelde eit fag og eit årstrinn. Rektor og lærarane seier i intervju at praksisen er ulik mellom faga. Både intervju med rektor og lærarar, årsplanar og vurderingsskjema viser at praksis er ulik mellom faga og lærarar. Korleis, og om, lærarane gjer måla kjent for eleven er ulik mellom fag og lærarar. Dette tyder at rektor ikkje gir føringar eller følger opp elevane sine rettar. Basert på det vi har beskrive over kan vi ikkje seie at skulen har eit system som sikrar eleven sin rett til å kjenne til måla i opplæringa. Fylkesmannen sin konklusjon er at rektor ikkje sikrar at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæringa. 15

16 Rektor skal sikre at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse. Når vi spør elevane i intervju om læraren forklarar kva dei legg vekt på når dei vurderer, snakkar dei gjerne om munnleg aktivitet. Utover dette uttrykkjer elevane i liten grad at det er andre forhold som lærarane legg vekt på som vurderingskriterium. Dei nemner for eksempel ikkje at lærarane har gått igjennom vurderingskriteria slik lærarane beskriv i eigenvurderinga si. Det kan derfor virke som det er uklart for elevane kva som blir vektlagt i vurdering i faga. Rektor viser i intervju til at vurderingskriteria står på vekeplanane, men elevane seier i intervju at det ikkje nyttar kolonnen VURDERING/prøver, og at dei ser på dette som informasjon til foreldra. Ein lærar seier i intervju at kolonnen er diffus og gjer det vanskelegare for elevane å forstå kva lærarane vurderer opp mot. Ein elev uttrykker i intervju at ho/han bruker kolonnen til å tenke over om han/ho trenger å vere meir munnleg aktiv. Eleven brukar det med andre ord til å vurdere graden av innsats, men ikkje noko klargjerande i høve kva som blir vektlagt i vurderinga. Dei ni utfylte skjemaa Vurdering av eleven til utviklingssamtale har ikkje utsegn om kva læraren legg vekt på i vurderinga. Basert på at innhaldet i dei fleste utsegna i vurderingsskjemaa omhandla innsats, verkar det å vere eit sentralt vurderingsgrunnlag på skulen. Dei fleste tilbakemeldingane som blir gitt i dei ni skjemaa er ein kort kommentar om innsats og åtferd, og så ein karakter. Kolonnen VURDERING/prøver på vekeplanen er òg retta mot innsats, eller i alle fall kan mistolkast av elevane. Ein lærar bekreftar i intervju at innsats er eit sentralt moment i vurderingsgrunnlag på skulen ved at ho/han seier at han/ho trur at elevane trur dei blir vurdert opp mot om dei sit i ro og jobbar godt. Innsats er vurderingsgrunnlag i kroppsøving, men ikkje i andre fag. Grunnlaget for vurdering i fag er kompetansemåla i læreplanane for fag slik dei er fastsette i læreplanverket jf. forskrift til opplæringslova 3-3. Vurderingsskjema munnleg og Vurderingskriteria ved munnlege framføringar er ikkje basert på kompetansemål frå noko fag i læreplanen. I læreplanen i norsk finst det mål for munnleg kommunikasjon, men denne nemner ikkje stemmebruk, bruk av manus, bruk av eigen ord eller kontakt med publikum. Dette er heller ikkje noko som er vektlagt i dei nasjonale retningsgivande kjenneteikn på måloppnåing i norsk munnleg. Vurderingsskjema munnleg vurderer kva som kan tenkast å vere viktig om framføring hadde vert eit kompetansemål, skjemaet vurderer altså ikkje måloppnåing i fag basert på læreplanverket. Det går ikkje fram av materialet at skulen har noko system for å ta i vare eleven sin rett for å kjenne til kva som er vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse. Rektor håper at lærarane formidlar dei sentrale kjenneteikna til elevane, men dette er ikkje tatt opp med lærarane. Rektor har altså ikkje lagt føringar for korleis lærarane skal ta i vare eleven sin rett til å kjenne til kva som blir vektlagt i vurdering av eleven sin kompetanse. Vidare har rektor heller ikkje noko system for å følgje opp korleis lærarane rettleiar elevane. Skulen har altså ikkje eit system som sikrar denne retten. Fylkesmannen konkluderer med at rektor ikkje sikrar at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæringa og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse. Rektor skal sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet og dei individuelle opplæringsmåla i IOP. Sikre betyr at rektor både må gi føringar og ha oppfølging, og slik lagar eit system. For dei tre faga i tilsynet er kompetansemåla 16

17 beskrive på 10. trinn i LK06, men opplæringa skjer over tre år frå trinn. Systemet skal sikre at lærarane legg til rette og gjennomfører opplæringa ut frå alle kompetansemåla i LK06. Systemet skal òg sikre at lærarane legg til rette og gjennomfører spesialundervisning ut frå alle dei gjeldande opplæringsmåla som går fram av eleven sin individuell opplæringsplan (IOP). I eigenvurderinga legg skulen vekt på at års- og vekeplanar sikrar at opplæringa sikrar alle måla i læreplanverket. Lærarane seier at rektor legg føringar på hausten om at det er viktig at alle kompetansemåla er dekka, men har ikkje noko oppfølging med desse føringane. Rektor seier vidare at skulen har oversikt over kor gamle læreverka er, at rektor informerer om kva som er nytt på starten av året slik at lærarane sjølve supplerer ved behov. Rektor har ikkje noko oppfølging med dette. Skulen har rutinar for korleis dei skal utarbeide IOP. I rutinane går det ikkje fram korleis rektor følger opp om opplæringa samla har dekka dei individuelle opplæringsmåla i IOP, men samstundes ser det ut for at rektor er tett på elevar med spesialundervisning i form av å delta på ulike møter. Skulen har også ei ordning med at foreldra skriv under elevens IOP. Vi finn at desse ordningane sannsynleggjer at opplæringa samla har dekka dei individuelle opplæringsmåla i IOP. Rektor og lærarane seier at rektor har tillit til at lærarane dekkjer alle måla hovudtrinnet, og at skulen ikkje har eit system for å sikre dette. Fylkesmannen sin konklusjon er at rektor ikkje sikrar at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet. Opplæringslova seier at det skal utarbeidast IOP for alle elevar som har vedtak om spesialundervisning. Lova seier at skulen skal ein gong i året utarbeide skriftleg oversikt over den opplæringa eleven har fått, og ei vurdering av utviklinga til eleven. I skulens rutinar for utarbeiding og utsending av IOP er det klargjort at det skal utarbeidast IOPar, kven som har ansvar. Kommunen sitt årshjul i rutinar for spesialpedagogisk arbeid i barnehage og skule i Lærdal kommune når dette arbeidet skal skje. Det er òg lagt opp til samarbeid med heimen både når det gjeld utarbeiding IOP og spesialpedagogisk rapport. Vi finn at skulen utarbeider IOP for alle elevar med vedtak om spesialundervisning. Innhaldet i IOP skal samsvare med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa, medrenka når det er gjort avvik frå LK06, og når eleven si opplæring skal avvike frå ordinære læreplanar. Enkeltvedtaka er skrive etter IOP-ane i sakene som skulen har levert inn. For to av dei tre sakene er det sett eigne mål for eleven i IOP som avviker frå kompetansemål på hovudtrinnet eleven tilhøyrar. I enkeltvedtaket er det ikkje nemnt spesielt at opplæringa til eleven skal avvike frå den ordinære læreplanen. To av dei tre IOP-ane har eigne mål for opplæringa, men dette er ikkje spesifisert i enkeltvedtaket. Fylkesmannen vurderer at dette er forhold som må tydeleggjerast betre, dvs. når følgjer læreplanen og når det er avvik frå læreplanen. Fylkesmannen konkluderer med at det er sannsynleggjort at det finst fleire saker der det ikkje er samsvar mellom IOP og enkeltvedtak. Det skal gå fram av IOP-en kva fag og deler av fag elevens skal ha spesialundervisning, og kva fag eller deler av fag eleven skal ta del i den ordinære opplæringa. Skulen skal ha utarbeida ein framgangsmåte for samordning/samarbeid når skulen lagar IOP-en. Framgangsmåten skal vere kjent. Rektor må syte for at skulen har ein innarbeid framgangsmåte som sikrar at IOP-ar samordnast med den ordinære opplæringa. 17

18 I ingen av dei tre sakene som skulen leverte inn går det klart fram av IOP korleis den skal samordnast med den ordinære opplæringa. Det går ikkje fram ein framgangsmåte av rutinane til skulen eller kommunen korleis ei slik samordning. I eigenvurderinga er det ein lærar som skriv at det er faglærar som har ansvaret for å samordne IOP med den ordinære opplæringa. Rektor seier i intervju at det er faglærar som har ansvar for å skrive IOP og samordne denne med den ordinære opplæringa, men at dette ikkje er ein innarbeid framgangsmåte ved skulen. Fylkesmannen konkluderer at skulen ikkje har ein innarbeid framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa. 4. Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte 4.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte av opplæringa. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og/eller i forskrift til opplæringslova krava er knytte til. Elevane skal få rettleiing i kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til. Elevane skal bli kjende med måla for opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Dette gjeld for alle årstrinn og gjeld òg for elevar med individuelle mål i ein IOP. Elevane skal bli i stand til å forstå kva dei skal lære, og kva som er formålet med opplæringa. Lærarane gjennomfører opplæringa og må kommunisere dette til elevane. Elevane skal få rettleiing i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget. Eleven skal kjenne til kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane skal kjenne til kva som kjenneteiknar ulik grad av kompetanse, og kva det blir lagt vekt på i vurderinga av ein prestasjon. Kravet til at det skal vere kjent for eleven, inneber at det ikkje held at informasjonen ligg på Internett, eller at ein kan få informasjonen ved å spørje læraren. Lærarane må kommunisere grunnlaget for vurderinga til elevane. Elevane skal få tilbakemeldingar på kva dei meistrar, og rettleiing i kva dei må gjere for å auke sin kompetanse. Vurderinga undervegs i opplæringa skal gje god tilbakemelding og rettleiing til eleven og vere ein reiskap i læreprosessen, jf. forskrift til opplæringslova 3-2. Undervegsvurdering skal medverke til at eleven aukar sin kompetanse i fag, jf. forskrifta Undervegsvurdering skal elevane få løpande og systematisk, ho kan både vere skriftleg og munnleg, skal innehalde grunngjeven informasjon om kompetansen til eleven og skal gjevast med sikte på fagleg utvikling. Elevane skal involverast i vurderinga av eige læringsarbeid. Elevane skal delta aktivt i vurderinga av eige arbeid, eigen kompetanse og eiga fagleg utvikling, jf. forskrift til opplæringslova Lærarane må syte for at elevane blir involverte i dette. Eleven si eigenvurdering skal vere ein del av undervegsvurderinga. 18

19 Elevane skal frå og med 8. årstrinn få halvårsvurderinga utan karakter midt i opplæringsperioden i alle fag og på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane i halvårsvurderinga gjev informasjon om elevane sin kompetanse i faga og rettleiing om korleis elevane kan auke kompetansen sin. Halvårsvurdering i fag er ein del av undervegsvurderinga og skal uttrykkje eleven sin kompetanse knytt til kompetansemåla i læreplanverket, jf. forskrift til opplæringslova Halvårsvurdering skal òg gje rettleiing i korleis eleven kan auke kompetansen sin i faget. Halvårsvurdering utan karakter skal elevane få gjennom heile grunnopplæringa og gjeld alle elevar uavhengig av vedtak og type opplæring. Det er ikkje sett krav til kva form vurderinga skal ha. Vurderinga kan derfor vere både skriftleg og munnleg. Frå og med 8. årstrinn og i vidaregåande opplæring skal vurderinga gjennomførast midt i opplæringsperioden og på slutten av året dersom faget ikkje blir avslutta. Skulen må gjennomføre halvårsvurderinga utan karakter på riktige tidspunkt og ha ein innarbeidd framgangsmåte slik at innhaldet i vurderinga er i samsvar med forskrifta. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til eleven ut frå måla i IOP-en. For elevar med spesialundervisning skal skulen, i tillegg til halvårsvurdering med og utan karakter, ein gong i året utarbeide ein skriftleg rapport. Rapporten skal mellom anna gje vurdering av eleven si utvikling i forhold til måla i IOP, jf. opplæringslova 5-5. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at elevane får årsrapportar på riktige tidspunkt og at årsrapportar har eit innhald i samsvar med forskrifta. 4.2 Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg dokumentasjon, eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av rektor, elevar og lærarar på 8., 9. og 10. årstrinnet i faga; kunst og handverk, norsk og matematikk. Elevane si eiga oppleving av opplæringa er viktig. Derfor bygger rapporten òg på ei spørjeundersøking som 75 elevar på 8., 9. og 10 årstrinn svarte på. Dei åtte spørsmåla handlar om forhold knytt til vurdering. 1/3 av elevane svarte i forhold matematikk, 1/3 norsk og 1/3 kunst og handverk. 2.2 Rettleier lærarane elevane om kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til? Nesten alle (95 %) elevar svarar i elevundersøkinga at læraren forklarar kva som er måla med faget slik at dei forstår det.. Elevane seier at ein del lærar skriv opp målet for timen for tavla, og at målet for timen er kva oppgåver dei skal gjere. Dei fortel vidare at dei i eit av faga pleier å fortsett å jobbe der dei slapp utan at dei snakkar om mål. Ein elev uttaler at det nok er mest sånn at dei finn fram til målet for opplæringa sjølve. 19