Gulen kommune Eivindvikvegen 1119 5966 EIVINDVIK E-post: postmottak@gulen.kommune.no FYLKESMANNEN I SOGN OG FJORDANE TILSYNSRAPPORT Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa Gulen kommune Eivindvik skule Sak 2015/2017
Innhald Samandrag... 3 1. Innleiing... 5 2. Om tilsynet med i Eivindvik skule i Gulen kommune... 5 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular... 5 2.2 Tema for tilsyn... 5 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet... 6 3. Skulens arbeid med opplæringa i fag... 7 3.1 Rettslege krav... 7 3.2 Fylkesmannens observasjonar... 9 3.3 Fylkesmannens vurdering og konklusjon...12 4. Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte...13 4.1 Rettslege krav...13 4.2 Fylkesmannens observasjonar...14 4.3 Fylkesmannens vurdering og konklusjon...17 5. Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning...18 5.1 Rettslege krav...18 5.2 Fylkesmannens observasjonar...19 5.3 Fylkesmannens vurdering og konklusjon...21 6. Vurdering av behov for særskild språkopplæring...21 6.1 Rettslege krav...21 6.2 Fylkesmannens observasjonar...22 6.3 Fylkesmannens vurdering og konklusjon...23 7. Førehandsvarsel om vedtak...23 8. Kommunens frist til å rette...25 Vedlegg: Dokumentasjonsgrunnlaget...26 2
Samandrag Tilsynsrapporten gir ikkje ei heilskapsvurdering av skuleeigaren og skulen. Rapporten omhandlar berre resultat knytt til temaet som er valt og på det tidspunktet tilsynet er gjennomført. Når det gjeld metode for tilsyn etter opplæringslova, har Utdanningsdirektoratet utarbeidd eiga handbok som Fylkesmannen skal nytte. Handboka 1 ligg på Utdanningsdirektoratet sine internettsider. Tema og formål Temaet for tilsynet er retta mot skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa. Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar får eit godt utbytte av opplæringa. Hovudpunkt i tilsynet er: Skulens arbeid med opplæringa i fag, undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte, undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning, og vurdering av behov for særskild språkopplæring. Gjennomføring Fylkesmannen gjennomførte ei dagsamling om det felles nasjonale tilsynet 2014-2017 i Leirvik 13. januar 2015 for kommunane i HAFS-regionen inkludert Høyanger og Gulen. Tilsynet med Eivindvik barnehage og skule 2 i Gulen kommune vart opna gjennom varselbrev 15.06.2015. Den 12.10. gjennomførte vi videointervju med elevane på 9. årstrinnet. Den 14.10. gjennomførte vi intervju med rektor og lærarar som underviser på 9. årstrinn i faga mat og helse, engelsk og naturfag. Det er levert inn anonyme elevsaker om spesialundervisning og særskild språkopplæring. Kommunen mottok ein førebels tilsynsrapport 13.11.2015 og vi gjennomførte sluttmøte med kommunen og skulen 03.12.2015. Kommunen fekk frist til 11.12.2015 til å eventuelt kommentere førebels tilsynsrapport. Vi mottok svar frå Gulen kommune innnan fristen. Tilsvar frå rektor ved Eivindvik skule var lagt ved som vedlegg. Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på intervju og skriftleg dokumentasjon, sjå vedlegg. Avdekte regelverksbrot Det er avdekt regelverksbrot under følgjande undertema: Skulens arbeid med opplæringa i fag Undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning 1 Metodehåndbok for tilsyn - en håndbok for tilsyn i metode for tilsyn etter barnehageloven og opplæringsloven. 2 Namnet på skulen er Eivindvik barnehage og skule.opplæringslova er lovgrunnlaget for tilsynet og difor nyttar vi Eivindvik skule i rapporten. 3
Vurdering av behov for særskild språkopplæring Status på rapporten og vegen vidare Kommunen kunne uttale seg om førhandsvarslet i den førebelse tilsynsrapporten innan 11.12.2015. Vi har motteke kommentarar frå skulen og kommunen innan fristen. Vi har vurdert tilbakemeldingane og gjort justeringar i endeleg tilsynsrapport. Fylkesmannen har i kapitla 3 til 6 konstatert regelverksbrot når det gjeld skulens arbeid med opplæringa i fag, undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte, undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning og vurdering av behov for særskild språkopplæring Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova 13-10 første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne tilsynsrapporten. Gulen kommune frist til å rette regelverksbrota, jf. kommunelova 60 d. Frist for retting er 01.04.2016. Kommunen må innan denne datoen sende Fylkesmannen ei erklæring om at det ulovlege forholdet er retta. Dersom regelverksbrot ikkje er retta innan den fastsette fristen, vil Fylkesmannen vedta pålegg om retting. Eit eventuelt pålegg om retting vil ha status som enkeltvedtak og kan klagast på, jf. forvaltningslova kapittel VI. 4
1. Innleiing Fylkesmannen opna den 15.06.2015 tilsyn med skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa ved Eivindvik skule i Gulen kommune. Felles nasjonalt tilsyn 2014-17 handlar om skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa og består av tre område for tilsyn: Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa (som denne rapporten handlar om), forvaltningskompetanse og skulebasert vurdering. Utdanningsdirektoratet har utarbeidd rettleiingsmateriell 3 knytt til tilsynet, og Fylkesmannen har gjennomført informasjons- og rettleiingssamlingar. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova 13-10 første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne tilsynsrapporten. Tilsynet har avdekt regelverksbrot regelverksbrot når det gjeld skulens arbeid med opplæringa i fag, undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte, undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning og vurdering av behov for særskild språkopplæring. 2. Om tilsynet med i Eivindvik skule i Gulen kommune 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular Fylkesmannen fører tilsyn med kommunen som offentlege skular, jf. opplæringslova 14-1 første ledd. Fylkesmannens tilsyn på opplæringsområdet er tilsyn med det lovpålagde, jf. kommunelova 60 b. Fylkesmannens tilsyn med offentlege skular er utøving av myndigheit og skjer i samsvar med reglane for dette i forvaltningsretten. I dei tilfella der Fylkesmannen konkluderer med at eit rettsleg krav ikkje er oppfylt, blir dette sett på som regelverksbrot, uavhengig av om det er opplæringslova eller forskrifter fastsett i medhald av denne lova som er brotne. 2.2 Tema for tilsyn Temaet for tilsynet er retta mot kjerneverksemda ved skulen: skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa. Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar får eit godt utbytte av opplæringa. Hovudpunkt i tilsynet vil vere: Skulens arbeid med opplæringa i fag Undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Vurdering av behov for særskild språkopplæring Det overordna formålet med det nasjonal tilsynet er å medverke til at kommunen som skuleeigar syter for at elevane: 3 http://www.udir.no/regelverk/tilsyn/_tilsyn/rettleiingsmateriell-for-felles-nasjonalttilsyn-2014-2017/ 5
får kjennskap til og opplæring i måla som gjeld for opplæringa får tilbakemeldingar og blir involverte i eige læringsarbeid for å auke utbyttet av opplæringa får vurdert kontinuerleg kva for utbytte dei har av opplæringa blir følgde opp og får nødvendig tilrettelegging når utbyttet av opplæringa ikkje er tilfredsstillande Manglande etterleving av regelverket kan føre til at elevane ikkje får realisert sine moglegheiter eller får lite utbytte av opplæringa. 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet Fylkesmannen gjennomførte dagsamling om det felles nasjonale tilsynet 2014-2017 i Leirvik 13. januar 2015, der Gulen kommune var representert ved skulefagleg ansvarleg og rektorane ved grunnskulane i kommunen. Informasjon om Utdanningsdirektoratet sitt rettleingsmateriell, lovkrava og metode for tilsynet var tema på samlinga. Her informerte vi om at Fylkesmannen hausten 2015 ville gjennomføre tilsyn med kommunar i HAFS-regionen inkludert Gulen og Høyanger. Det vart òg lagt vekt på at kommunane og skulane, uavhengig av om dei får tilsyn, kan nytte rettleiingsmateriellet til å vurdere eigne system og praksis opp mot tilsynstemaet Tilsyn med Gulen kommune ved Eivindvik skule vart opna gjennom varselbrev av 15.06. 2015. Fylkesmannen har kravd at kommunen legg fram dokumentasjon med heimel i kommunelova 60 c. I samband med brevet vart det også sendt ut eigenvurderingskjema for leiing og for lærarar i faga mat og helse, matematikk og engelsk. Det vart også sendt ved informasjon til elevar med tanke på intervju i samband med tilsynet. Etter ønskje frå skulen er faget matematikk seinare erstatta med faget naturfag. Fylkesmannen har kravd at kommunen legg fram dokumentasjon med heimel i kommunelova 60 c. - Dokumentasjon knyter seg til faga matematikk 4, engelsk og mat og helse på 9. årstrinn t.d. vekeplan, halvårsplan, vurderingskriterier. - Eigenvurderingsskjema som leiinga fyller ut. - Eigenvurderingsskjema som lærarar i faga matematikk 5, engelsk og mat og helse på 9. årstrinn fyller ut. - Tre anonymiserte nyare elevsaker om spesialundervisning (sakkunnig vurdering, vedtak, IOP, halvårsvurdering og rapport og der det er avvik frå nasjonal læreplan). - Tre anonymiserte nyare saker om særskild språkopplæring (vedtak ved oppstart og vedtak ved ev. avslutning). - Annan oppdatert dokumentasjon som gjeld Eivindvik skule, t.d. ståstadsanalyse. 4 Etter ønskje frå skulen vart faget matematikk endra til naurfag. 5 Etter ønskje frå skulen vart faget matematikk endra til naurfag. 6
Kommunen hadde frist til 21.09.2015. Vi mottak skulen sin dokumentasjon den 24.09.2015. Den 12.10.2015 gjennomførte vi videointervju med elevane. I tidlegare tilsyn har vi gjennomført spørreskjemaundersøking blant elevane på aktuelle årstrinn. Grunna få elevar på 9. årstrinn vart det i staden valgt eit kvalitativt intervju. På førehand hadde skulen fått tilsendt informasjonsbrev om intervju med elevar og før intervjuet sendte vi intervjuspørsmåla til elevane med forklaring av spørsmåla. Vi bad spesielt om at elevane hadde med seg spørsmåla til intervjuet. Under sjølve intervjuet og før elevane fekk svare, tok vi opp att forklaringane til kvart spørsmål. Det vart understreka at elevane ikkje skulle føle seg pressa til å svare dersom dei var usikre eller ikkje kunne hugse att. Vi var merksam på at tilsynsbesøket på skulen var relativt tidleg i skuleåret, og vi rekna med at elevane ikkje hadde gjennomført obligatoisk halvårssamtale før intertvjuet. I det utsendte materiellet og under sjølve intervjuet bad vi elevane under to av spørsmåla om å svare på bakgrunn av halvårssamtalen våren 2015, dvs. då elevane gjekk i 8. klasse. 14.10.2015 gjennomførte vi opningsmøte og intervju med rektor og lærarar i faga mat og helse, naturfag og engelsk. Både opningsmøtet og intervjua vart gjennomførte på Eivindvik skule. Kommunen mottok ein førebels tilsynsrapport 13.11.2015 og vi gjennomførte sluttmøte med kommunen og skulen 03.12.2015. Kommunen fekk frist til 11.12.2015 til å eventuelt kommentere førebels tilsynsrapport. Vi mottok svar frå Gulen kommune med vedlegg frå rektor ved Eivindvik skule innan fristen. Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på eigenvurderingar, skriftleg dokumentasjon og opplysningar frå intervju, sjå vedlegg: «Dokumentasjonsgrunnlaget». 3. Skulens arbeid med opplæringa i fag 3.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med opplæringa i fag. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og forskrift til opplæringslova krava er knytte til. Rektor skal sikre at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i faget Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter Læreplanverket for Kunnskapsløftet (LK06), jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. Det vil seie at opplæringa skal ha eit innhald som byggjer på kompetansemåla i læreplanen og medverkar til at dei blir nådde. Rektor må organisere skulen slik at dette blir sikra, jf. opplæringslova 2-3. Rektor skal sikre at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse Undervegsvurdering skal brukast som ein reiskap i læreprosessen og medverke til å forbetre opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-2. Eleven skal kjenne til kva som er måla for opplæringa og kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane må kjenne til kompetansemåla i læreplanane for faga, og at dei er grunnlaget for vurderinga av eleven 7
sin kompetanse. Dei skal òg kjenne til kva læraren legg vekt på når læraren vurderer ein prestasjon. Frå og med 8. trinn skal elevane kjenne til kva som skal til for å oppnå dei ulike karakterane. Kravet til at dette skal vere kjent, inneber noko meir enn at informasjonen er tilgjengeleg for elevane. Rektor må organisere skulen for å sikre at undervisningspersonalet formidlar dette til elevane. Rektor skal sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget og dei individuelle opplæringsmåla i IOP. Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter LK06, jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. For dei fleste fag i grunnskulen og for nokre fag i vidaregåande skule er kompetansemåla førte opp per hovudtrinn eller etter fleire års opplæring. I slike tilfelle må rektor sikre at elevane får opplæring i alle kompetansemåla i faget / på hovudtrinnet gjennom opplæringsløpet. Opplæringslova 5-5 heimlar at ein elev som får spesialundervisning, kan ha unnatak frå kompetansemåla i dei ordinære læreplanane. Gjeldande opplæringsmål for eleven skal da gå fram av ein individuell opplæringsplan (IOP). I slike tilfelle må skulen sikre at opplæringa for eleven dekkjer dei individuelle måla. Alle elevar som har vedtak om spesialundervisning, skal ha IOP. Skulen skal utarbeide ein individuell opplæringsplan (IOP) for alle elevar som får spesialundervisning, jf. opplæringslova 5-5. Det må gå fram av IOP-en kva for tidsintervall han gjeld for. Innhaldet i IOP-en skal samsvare med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa og synleggjere eventuelle avvik frå LK06. IOP-en skal vise mål for og innhaldet i opplæringa og korleis opplæringa skal gjennomførast, jf. opplæringslova 5-5. Reglane for innhald i opplæringa gjeld så langt dei passar for spesialundervisninga. Det kan føre til at måla for opplæringa vik av frå kompetansemåla i læreplanane i LK06. Før skulen/kommunen gjer eit enkeltvedtak om spesialundervisning, skal PPT utarbeide ei sakkunnig vurdering. Den sakkunnige vurderinga skal gje tilråding om innhaldet i opplæringa, mellom anna realistiske opplæringsmål for eleven, og kva for opplæring som gjev eleven eit forsvarleg opplæringstilbod. Vedtaket om spesialundervisning skal byggje på den sakkunnige vurderinga, og eventuelle avvik må grunngjevast. Vedtaket om spesialundervisning fastset rammene for opplæringa og dermed innhaldet i IOP-en. IOPen kan først takast i bruk etter at det er gjort enkeltvedtaket om spesialundervisning. IOP-en må ha eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring vik av frå LK06, og skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassen). Reglane om innhald i opplæringa (kompetansemåla i læreplanane) gjeld for spesialundervisning så langt dei passar, jf. 5-5 i opplæringslova. Skulen skal leggje vekt på utviklingsmoglegheitene for eleven og dei opplæringsmåla som er realistiske innafor det same totale undervisningstimetalet som for andre elevar, jf. opplæringslova 5-1. Den individuelle opplæringsplanen skal vise måla for opplæringa, jf. opplæringslova 5-5. Dersom vedtaket om spesialundervisning ikkje inneheld avvik frå LK06, eller berre har færre kompetansemål i eit fag enn i den ordinære læreplanen, må dette òg komme 8
klart fram i IOP-en. Det må òg komme klart fram i kva for fag eller delar av fag eleven eventuelt skal følgje ordinær opplæring (i klassen). Skulen må ha ein framgangsmåte som opplyser om korleis ein skal sjå spesialundervisninga og den ordinære opplæringa i samanheng / arbeide saman i slike tilfelle. Framgangsmåten må vere kjent og innarbeidd av dei som har ansvaret for å utvikle IOP-en og for å gjennomføre opplæringa. 3.2 Fylkesmannens observasjonar Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg dokumentasjon, innsendte eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av rektor, lærarar og elevar på 9. årstrinnet i faga; mat og helse, engelsk og naturfag. 1. Sikrar rektor at undervisningspersonalet knyter innhaldet i opplæringa til kompetansemål i det enkelte fag? I eigenvurderinga skriv skuleleiinga at skulen kunne arbeidd meir konkret med å sikre kompetansemåla for fag. Lærarane skriv i sine eigenvurdringar at dette er noko som rektor sikarar, t.d. gjennom årsplanar i fag og vekeplanar. Gjennom intervju kjem det fram at lærarane er kjende med skulen sine rutinar om at kompetansemål for fag skal stå på arbeidsplanar/vekeplanar. Det er også forventa at lærarane skal lage årsplanar i faga som skal vere utarbeidde innan tre veker etter skulestart. Planane skal leverast til rektor. Innlevert dokumentasjon viser at det er utarbeidd årsplan i faga naturfag og engelsk. Men det ligg ikkje føre årsplan i faget mat og helse då læraren i staden nyttar læreboka sitt opplegg. Årsplanane i faga dannar grunnlaget for arbeidsplanar som til vanleg gjeld for 14 dagar. Arbeidsplanane får elevane utdelt. Det hender at lærarane også utarbeider 8-vekersplanar, men dette er ikkje hovudregelen. Gjennom intervju kjem det fram at føremålet med arbeidsplanar er m.a. å informere elevane kva dei skal arbeide med oppimot kompetansemåla i fag. I samband med tilsynet er det levert inn arbeidplan for veke 39 og 40 i 2015. Den innleverte planen viser likevel variasjonar mellom faga når det gjeld korleis konkretiseringa av kompetansemåla er gjennomført. Årsplanar og vekeplanar vert lagt ut på skulen sine interne sider og på skulen sine heimesider. Vi finn vi ikkje at dette er gjort systematisk i alle fag på skulen sine heimesider. I intervju med rektor og lærarar kjem det fram at ein ved skulen ikkje har eit etablert system som sikrar at årsplanane er knytt til kompetansemåla i fag, t.d. ved stikkontroll. Det kjem også fram at det heller ikkje er vanleg at leiinga gir tilbakemelding/ar på innleverte årsplanar og at rektor stoler på lærarane knyter opplæringa til kompetansemåla faga. Når det gjeld om skulen har rutinar for å fange opp ev. endringar i nasjonale læreplanar, vert dette gjerne gjort i form av e-post frå leiinga til aktuelle lærarar, eller at det vert teke opp i fellesmøte mellom skuleleiinga og lærarane. Dei nasjonale læreplanane for naturfag og engelsk vart sist revidert per 01.08. 2013. Gjennom intervju kjem det fram at det ikkje er gjennomført eit kollektiv og leiarstyrt arbeid med dei lokale læreplanane i samband med revisjonen i 2013. 9
2. Sikrar rektor at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring, kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse? Leiinga ved skulen har lagt føringar i form av at det skal lagast årsplanar og vekeplanar. Lærarane skal informere elevane om innhaldet i årsplanane. Skuleleiinga forklarar i eigenvurderinga at dette vert poengtert ved skulestart kvart år, men at lærane også informer elevane gjennom skuleåret. I eigenvurdeinga til rektor er det vist til skulen sitt årshjul. Det som går fram av årshjulet er at det skal gjennomførast minst to felles foreldremøte for kvart alderstinn i skuleåret, to elevsamtalar og to konferansetimar. Lærarane skriv i sine eigenvurderingar at dette vert gjort i samband med skulestart og at elevane difor kjenner til vurderingsgrunnlaget. Der går også fram i intervju at dei meiner dette er meir tydeleggjort i det siste, m.a. gjennom klasseleiingsprosjektet som pågår på skulen. I prosjektet arbeider lærarane no særleg med relasjonen lærar-elev. I intervju er det stadfesta at det er forventa at lærane går gjennom årsplanane med elevane ved skulestart. I intervju med elevane forklarar dei at læraren gjerne viser til måla i læreboka. Dette skjer gjerne før ein startar på eit nytt kapitel. Elevane meiner at dei på denne måten forstår kva dei skal lære. Når det gjeld i kva grad elevane veit kva som vert lagt vekt på i vurderinga, svarar elevane at læraren gjerne informerer dei om dette i forkant/undervegs eller før prøver eller skriftlege innleveringar/heimelekser. I faget mat og helse er det etter intervju med lærar levert inn skjema med døme på eigenvurdering, vurdering av praktisk arbeid og skjema for måloppnåing med vurderingskriterier (låg, middels og høg). Det er for tida lærarvikar i dette faget. Gjennom intervju med lærar og elevar er det uklart i kva grad desse dokumenta er nytta systematisk med tanke på å sikre eleven sin rett til å kjenne kva som blir vektlagt i vurderinga av kompetanse. Innleverte årsplanar frå skulen viser at faga naturfag og engelsk har med eigne kolonner for mål og vurdering. Men for desse faga er det ikkje lagt fram skriftleg dokumentasjon som viser vurderingskriterier i faga. 3.Sikrar rektor at opplæringa samla dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet og dei individuelle opplæringsmåla i IOP? Skuleleiinga forklarar i eigenvurdringa at dette er eit mål og at leiinga veit at det er store «sprang» innafor faga. Lærarene seier i sine eigenvurdeingar at dette er dekt gjennom årsplan for faga, men at det også skjer gjennom t.d. fagrapportar som vert utarbeidde med tanke på munnleg eksamen. I lærarane sine eigenvurderingar vert det forklart at den enkelte lærar arbeider systematisk med dette, men at det også skjer på teama. I intervju peikar rektor på at ein ikkje er gode nok på dette, dvs. å sikre at alle kompetansemåla er dekt gjennom opplæringa. På spørsmål om det ville blitt fanga opp dersom eit kompetansemål hadde blitt utegløymt på årsplanane, svarer rektor at på dette området har skulen ikkje gode nok rutinar. 10
Det kjem fram i eigenvurderingar og i intervju at ein er usikker på om leiinga ved skulen har etablert gode nok rutinar som skal sikre at opplæringa samla dekker alle kompetansemåla. For elevar med vedtak om spesialundervisning og der eleven følgjer ordinær læreplan, utarbeider skulen ikkje IOP. Dersom ein avviker frå læreplanen, utarbeider ein IOP. Gjennom intervju kjem det fram at i desse tilfella godkjenner rektor og skriv under både IOP og rapport (årsrapport). Vi har ikkje motteke IOP ar som stadfestar om ein gjennom spesialundervisninga dekker dei individuelle opplæringsmåla. 4. Har alle elevar som har vedtak om spesialundervisning IOP? Når det gjeld opplæringsmåla i IOP, kjem det fram i intervju at skulen ikkje utarbeider IOP for elevar med vedtak om spesialundervisning dersom eleven skal følgje den ordinære læreplanen. I samband med tilsynet er det sendt inn to elevsaker der det er utarbeidd sakkunnig vurdering og der skulen har gjort enkeltvedtak (20.08.2015, 30.06.2015). I desse sakene er det opplyst i intervju av rektor at det ikkje er utarbeidd IOP dersom elevane kan følgje kompetansemåla i dei ordinære læreplanane. 5.Samsvarer innhaldet i IOP-en med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa, medrekna når det er gjort avvik frå LK06? Vi kan ikkje vurdere dette kontrollspørsmålet då ein ved skulen ikkje utarbeider IOP dersom elevar med vedtak om spesialundervising skal følgje ordinær læreplan. Då det ikkje er utarbeidd IOP for desse elevane, kan vi ikkje vurdere om det er samsvar mellom i IOP og enkeltvedtak. Under intervju kom det fram at det ved skulen utarbeider IOP for nokre elevar, men vi har ikkje fått dokumentet/stadfesta om det i dei aktuelle IOP ane er samsvar mellom enkeltvedtaket og IOP. 6.Har IOP-en eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring skal avvike frå ordinære læreplanar? I intervju med rektor er det opplyst at det vert utarbeidd IOP for elevar med avvik frå ordinære læreplanar, men vi har ikkje fått tilsendt IOP ar med avvik frå ordinære læreplanar. 7. Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at IOP-en er samordna med den ordinære opplæringa (klassen)? Det går fram av eigenvurderinga til leiinga at eleven har tilpassa lærestoff gjennom arbeidsplanen, dvs. innafor tema/emne som klassen driv med. Når det gjeld lærarane sine eigenvurderingar, svarer dei både nei og ja. Det er også kommentert at dei ikkje har ein innarbeidd framgangsmåte for dette på skulen. 11
I intervju kjem det også fram at elevar med IOP deltek i klassen si opplæring der dei kan. I intervju er det stadfesta at dei tilstte ved skulen ikkje har ein bestemt framgangsmåte for å samordne IOP ar med klassen sin plan. Når dette skjer, er det gjennom møte på teama og i møte mellom lærarar og administrasjonen (leiinga). Kommunens tilbakemelding etter førebels rapport Kommunen kommenterer varsel om pålegg slik: «Skuleeigar opplever at skulen i praksis arbeider godt med opplæring i fag. Det er rutinar rundt utarbeiding av lokale fagplanar, og at periodeplanar skal syne elevane kva kompetansemål dei skal arbeide mot. Det kan tyde på at det manglar dokumentasjon frå teama sine drøftingar om konkretisering av læreplanmåla og vurderingskriteria. Det føreligg lite dokumentasjon på korleis rektor føl opp at dette skjer. Det vil verte arbeidd vidare med å få på plass gode system/rutiner for dette.» 3.3 Fylkesmannens vurdering og konklusjon Vi viser til dei rettslege krava som geld skulens opplæring i fag under pkt. 3.1. i rapporten. Med sikre meiner vi at rektor både må gje føringar og ha oppfølging slik at skulen har eit system. Rektor gir føringar om at det ved skulestart om hausten skal lagast årsplanar i fag. Ved skulen utarbeider lærarane vekeplanar for 14 dagar som konkretiserer innhaldet i dei ulike faga. Årsplanar og vekeplanar vert vanlegvis lagt ut på skulen sine interne sider og på skulen sine heimesider. Rektor har likevel ikkje eit system for oppfølging som sikrar at undervisningspersonalet knyter innhaldet i opplæringa til kompetansemål i faga. Systemet er i praksis basert på at rektor i stor grad stoler på at lærarane gjer dette. I dette ligg òg at skulen ikkje kan dokumente eit system for t.d. å fange opp endringar/revisjonar av læreplanar. Når det gjeld om rektor sikrar at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse, er det forventa at lærarane særleg skal informere elevane om innhaldet i årsplanane i faga om hausten, men også elles utover året. Elevane svarer at læraren gjer elevane kjent med kva som vert forventa av dei t.d. ved oppstart av eit nytt kapittel. Rektor skriv i si eigenvurdering at det er store «sprang» innafor faga. Forholdet vert også stadfesta både gjennom dokumentasjon og intervju spesielt gjeld dette å sikre elevane sin rett til å kjenne kva som vert vektlagt i vurdering av kompetanse. Om rektor sikrar at opplæringa samla dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet og dei individuelle opplæringsmåla i IOP, peikar rektor i si eigenvurdering på at skulen ikkje er god nok på dette. 12
Ved skulen utarbeider lærarane ikkje IOP for elevar med vedtak om spesialundervisning der desse kan følgje kompetansemåla etter ordinær læreplan. Denne praksisen er i strid med opplæringslova, jf. 5-5, første ledd. I samband med tilsynet har vi ikkje motteke IOP ar som avvik frå kompetansemåla i læreplanane. Skulen sitt arbeid med opplæring i fag imøtekjem ikkje dei aktuelle lovkrava under dette deltemaet i rapporten, jf. pkt. 3.1. 4. Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte 4.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte av opplæringa. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og/eller i forskrift til opplæringslova krava er knytte til. Elevane skal få rettleiing i kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til. Elevane skal bli kjende med måla for opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Dette gjeld for alle årstrinn og gjeld òg for elevar med individuelle mål i ein IOP. Elevane skal bli i stand til å forstå kva dei skal lære, og kva som er formålet med opplæringa. Lærarane gjennomfører opplæringa og må kommunisere dette til elevane. Elevane skal få rettleiing i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget. Eleven skal kjenne til kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane skal kjenne til kva som kjenneteiknar ulik grad av kompetanse, og kva det blir lagt vekt på i vurderinga av ein prestasjon. Kravet til at det skal vere kjent for eleven, inneber at det ikkje held at informasjonen ligg på Internett, eller at ein kan få informasjonen ved å spørje læraren. Lærarane må kommunisere grunnlaget for vurderinga til elevane. Elevane skal få tilbakemeldingar på kva dei meistrar, og rettleiing i kva dei må gjere for å auke sin kompetanse. Vurderinga undervegs i opplæringa skal gje god tilbakemelding og rettleiing til eleven og vere ein reiskap i læreprosessen, jf. forskrift til opplæringslova 3-2. Undervegsvurdering skal medverke til at eleven aukar sin kompetanse i fag, jf. forskrifta 3-11. Undervegsvurderinga skal elevane få løpande og systematisk, ho kan både vere skriftleg og munnleg, skal innehalde grunngjeven informasjon om kompetansen til eleven og skal gjevast med sikte på fagleg utvikling. Elevane skal involverast i vurderinga av eige læringsarbeid. Elevane skal delta aktivt i vurderinga av eige arbeid, eigen kompetanse og eiga fagleg utvikling, jf. forskrift til opplæringslova 3-12. Lærarane må syte for at elevane blir involverte i dette. Eleven si eigenvurdering skal vere ein del av undervegsvurderinga. Elevane skal frå og med 8. årstrinn få halvårsvurderinga utan karakter midt i opplæringsperioden i alle fag og på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane i halvårsvurderinga 13
gjev informasjon om elevane sin kompetanse i faga og rettleiing om korleis elevane kan auke kompetansen sin. Halvårsvurdering i fag er ein del av undervegsvurderinga og skal uttrykkje eleven sin kompetanse knytt til kompetansemåla i læreplanverket, jf. forskrift til opplæringslova 3-13. Halvårsvurdering skal òg gje rettleiing i korleis eleven kan auke kompetansen sin i faget. Halvårsvurdering utan karakter skal elevane få gjennom heile grunnopplæringa og gjeld alle elevar uavhengig av vedtak og type opplæring. Det er ikkje sett krav til kva form vurderinga skal ha. Vurderinga kan derfor vere både skriftleg og munnleg. Frå og med 8. årstrinn og i vidaregåande opplæring skal vurderinga gjennomførast midt i opplæringsperioden. Frå og med 8. årstrinn og i vidaregåande skule skal elevane få vurdering utan karakter midt i opplæringsperioden og på slutten av året dersom faget ikkje blir avslutta. Frå 8. årstrinn og i vidaregåande skule skal elevane i tillegg ha halvårsvurdering med karakter midt i opplæringsperioden og på slutten av året dersom faget ikkje blir avslutta. Skulen må gjennomføre halvårsvurderinga utan karakter på riktige tidspunkt og ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at vurderinga til lærarane har eit innhald i samsvar med forskrifta. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til eleven ut frå måla i IOP-en. For elevar med spesialundervisning skal skulen, i tillegg til halvårsvurdering med og utan karakter, ein gong i året utarbeide ein skriftleg rapport. Rapporten skal mellom anna gje vurdering av eleven si utvikling i forhold til måla i IOP, jf. opplæringslova 5-5. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at elevane får årsrapportar på riktige tidspunkt og at årsrapportar har eit innhald i samsvar med forskrifta. 4.2 Fylkesmannens observasjonar Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg dokumentasjon, eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av rektor og lærarar i på 9. årstrinnet i faga; mat og helse, engelsk og naturfag. I forhold til dette kapittelet er det også gjennomført intervju med elevar på 9. årstinn. Ved skulen gjennomfører ein for tida eit prosjekt der lærarane ønskjer å forbetre klasseleiing. I innlevert notat om klasseleiing er det ei forventning at lærarane skal ha tydelege faglege og sosiale forventingar til elevane, og dei skal gi elevane god støtte og relevant vurdering undervegs. 8. Rettleiar lærarane elevane om kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til? Rektor skriv i si eigenvurdering at dette skjer særleg ved skulestart og mest på ungdomstrinnet. 14
Lærararne skriv i sine eigenvurderingar at dei gjer dette ved starten av kvart emne/tema. I intervju går det fram at lærarane arbeider med årsplanar på teama og desse planane er konkretiserte gjennom elevane sine arbeidsplanar. I samband med tilsynet er det levert inn arbeidplan for veke 39 og 40 i 2015. Den innleverte planen viser variasjonar mellom faga når det gjeld konkretisering av aktuelle kompetansemål. Skulen utarbeider ikkje IOP for eleven med vedtak om spesialundervisning der eleven kan følgje ordinær læreplan. I intervju med rektor og lærarane kjem det fram at ein i staden gjer individuelle tilpassingar på elevane sine arbeidsplanar. 9. Rettleiar lærarane elevane i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget? Rektor skriv i eigenvurderinga at på dette punket meiner han at lærarane kan bli mykje betre. Lærarane skriv i sine eigenvurderingar at dette gjer dei og at elevane får rettleiing, t.d. utifrå vurderingskriterier og måloppnåingstestar. I intervju kjem det fram at elevane får informasjon om kva som vert lagt vekt på i faget ved starten av skuleåret. Gjennom intervju med rektor, lærarar og elevar har vi avdekt ein ulik praksis mellom lærarane. Dette gjeld klargjering av kva som kjenneteikner ulik grad av måloppnåing og kva læraren legg vekt på i si vurdering. Praksis varierer frå sitasjonar der vurderingskriteriene er kjende og i bruk, til at kriteriene er uklare eller manglar. 10. Gjev lærarane elevane tilbakemeldingar på kva dei meistrar i faga? Rektor skriv i eigenvurdering at elevane vert testa i ein del fag og at skulen på denne måten får dei kontrollert kva elevane meistrar. Lærarane skriv i sine eigenvurderingar at tilbakemeldingar til elevane skjer ved testar, munnleg undervegsvurdering og utviklingsamtalar. Det vert også peika på lærarane gjennom det pågåande prosjektet om klasseleiing har blitt meir medvitne på å gje elevane tilbakemelding om kva dei meistrar, t.d. ved bruk av måloppnåingstestar. Elevane uttaler at dersom dei har meisting påpeikar gjerne læraren dette, og deretter går dei vidare i temaet eller til eit nytt tema. Skulen har levert inn eitt anonymisert skjema som er døme på førebuing til utviklingssamtale for ein elev gjennomført våren 2015. Faglærarane gir her både fagleg tilbakemelding og fagleg framovermelding i dei ulike faga. Lærarane peikar på at dei også gir elevane andre tilbakemeldingar, t.d. i form av testar og munnleg undervegsvurdering. Men det er ikkje dokumentert i kva grad dette dette er eit innarbeidd system, t.d. korleis skal dette skje og når skjer dette. Vi viser også til vurderingare våre under kontrollspørsmål nr. 9 om lærarane rettleiar elevane om kva som er lagt på i vurderinga i faget. 15
11. Rettleiar lærarane elevane om kva dei må gjere for å auke kompetansen sin i det enkelte faget? Rektor skriv i si eigenvurdering at dette vert lagt vekt på i elevsamtalane og gjeld både sosial og fagleg kompetanse. Lærarane skriv sine eigenvurderingar at dette skjer både munnleg og skriftleg i samband med utviklingssamtalar. Ved skulen har ein utarbeidd eit eige skjema som skal nyttast i samband med elevsamtale som inneheld spørsmål om både eleven si faglege utvikling og eleven sin trivsel. Skulen har levert inn eitt anonymisert skjema som førebuing til utviklingssamtale som var gjennomført våren 2015. Faglærarane gir her fagleg framovermeldingar i dei ulike faga. Lærarane opplyser i intervju at dei gir elevane andre typar tilbakemeldingar, t.d. i samband med gjennomførte prøver og testar. Men vi kan ikkje sjå at dette er innarbeidde rutinar/system, t.d. korleis skjer dette og når skal dette skje. 12. Syter lærarane for å involvere elevane vurderinga av i eige læringsarbeid? Rektor skriv i si eigenvurdering at her kan lærarane betre. Han viser m.a. til resultat frå Elevundersøkinga. Lærarane skriv i sine eigenvurderingar at dei har gjort ulike forsøk på eigenvurdering, men at dei ikkje har lukkast. Ein annan lærar skriv at han gjer dette ved å rettleie eleven gjennom ein kort tekst. I intervju kjem det fram at elevane gjerne vurderer seg strengare enn lærarane gjer. Lærarane må difor vere tydelege overfor elevane om kjenneteikn på måloppnåing. Elevane sier at dei får vere med å vudere seg sjølve av og til. 13. Får elevane frå og med 8. årstrinn halvårsvurdering utan karakter midt i opplæringsperioden i alle fag og på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta? Både gjennom dokumentasjon og intervju går det fram at frå 8. klassetrinn gjennomfører skulen halvårsvurdering utan karakter i alle fag både midt i skuleåret og på slutten av opplæringsåret. Forholdet er også stadfesta i intervju med elevane. 14. Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at det i halvårsvurderinga a) blir gjeve informasjon om eleven sin kompetanse i faga? b) blir gjeve rettleiing korleis eleven kan auke kompetansen sin? Rektor skriv i si eigenvurdering at i enkelte klassar får elevane skriftleg tilbakemelding, i tillegg til samtalar med elev og føresette. Lærarane skriv i sine eigenvurderingar at dei er usikre på om skulen har etablert rutinar for dette. Spesielt gjeld dette til jul og vår då ein meiner at det ikkje er innarbeidde rutinar for at læraren skal gje eleven rettleiing om med korleis eleven kan auke kompetansen. Det går fram i intervju at det kontaktlærarane som organiserer arbeidet med å førebu halvårssamtale, dvs. å innhente vurderingane frå faglærarane. 16
Elevane seier i intervju at dei i dei halvårlege samtalane med lærar/kontaktlærar får informasjon om kompetansen i faga og korleis dei kan bli betre. Skulen har utarbeidd eit årshjul der foreldremøte, elevsamtalar og konferansetime er festa til veker. Innlevert anonymisert vurderingsskjema for våren 2015 syner at tilbakemeldingane i dei ulike i faga er forholdsvis forskjellige både når det gjeld tilbakemelding og framovermelding, dvs. frå klare og konkrete tilbakemeldingar til meir generelle i form vurdering av eleven sin innsats i faget. 15. Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av elevens utvikling ut frå måla i IOP-en? Rektor skriv i si eigenvurdering at ein her kan arbeide meir for å bli meir konkret. Lærarane skriv i sine eigenvurderingar at årsrapporten vert lesen og underskriven av kontaktlærar, rektor og eventuell spes.ped. lærar. I samband med tilsynet er det levert inn to anonymiserte årsrapportar. I desse sakene er det ikkje utarbeidd IOP. Forklaringa er at skulen ikkje utarbeider IOP for elevar med vedtak om spesialundervisning der eleven skal følgje ordinær læreplan. Fylkesmannen har ikkje motteke IOP ar frå skulen der eleven har avvik frå ordinær læreplan. Kommunens tilbakemelding etter førebels rapport Kommunen kommenterer varsel om pålegg slik: «Skuleiegar meiner at skulen har utarbeidde rutiner for halvårlege vurderingar, og det er dokumentert at dette skjer.» 4.3 Fylkesmannens vurdering og konklusjon I skuleigar sine kommentarar går det fram skulen har rutinar for halvårlege vurderingar, og det er dokumentert at dette skjer. Vi ser av innlevert årshjul at det ved skulen skal gjennomførast halvårlege vurderingar. Vi er ikkje usamd med kommunen på dette punktet, jf. kontrollspørsmål 13. Vi har varsla pålegg i forhold til kontrollspørsmål 14 som gjeld om skulen har ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at det i halvårsvurderinga blir gjeve informasjon om eleven sin kompetanse i faga og om det blir gjeve rettleiing korleis eleven kan auke kompetansen sin. Når det gjeld omgrepet «innarbeidd framgangsmåte», betyr dette at vår undersøking på skulen ikkje berre omfattar lærarens praksis. Vi undersøker òg kva som ligg til grunn for ein slik praksis (skulens avklarte framgangsmåte) og at skulen syter for / veit at framgangsmåten blir/er implementert. Innlevert anonymisert førebuingsskjema til utviklingssamtale vår 2015 skal vise faglege tilbakemeldingar og framovermeldingar i faga. 17
Vi ser av det innleverete førebuingsskjemaet varierande tilbakemeldingar til eleven når det gjeld måloppnåring i faga. Her finn vi både grundige tilbakemeldingar til ingen tilbakemeldingar, eller tilbakemeldingar som er knytt til innsats i fag, der dette ikkje skal vere ein del av vurderingsgrunnlaget. I tillegg kjem det fram i intervju og i eigenvurderingsskjema at lærarane er usikre på kva rutinar som gjeld. Vi finn difor at skulen ikkje kan dokumentere ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar desse lovkrava. Kravet om rettleiing til elevane om kva det blir lagt vekt på i vurdering i fag inneber at eleven skal kjenne til kriteria/kva det blir lagt vekt på før eleven er i ein vurderingssituasjon. Føremålet med vurdering er både å fremje læring og gje uttrykk for kompetanse undervegs og ved avslutninga av opplæringa. Undervegsvurdering er eit reiskap i denne læreprosessen, og skal gje lærarane grunnlag for tilpassa opplæring og elevene høve til å auke kompetansen sin i det enkelte faga. Dette inneberer at elevane må få tydeleg og god tilbakemelding og rettleiing i løpet av opplæringa. Underveisvurderinga skal gjevast løpende og systematisk, og kan gjevast både munnlig og skriftleg. På fleire av kontrollspørsmåla svarer rektor både i eigenvurderingsskjema og intervju at ein ved skulen har forbetringspotensiale når det gjeld undervegsvurdering til elevane, t.d. kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget og om lærarane syter for å involvere elevane i vurderinga av eige læringsarbeid. På bakgrunn av intervju, innlevert dokumentasjon og eigenvuderingar kan vi på fleire av kontrollspørsmåla ikkje konkludere med at skulen har innarbeidde framgangsmåtar. Dette gjeld m.a. konkretisering av kompetansemål, uklare vurderingskriterier, uklar praksis rundt halvårsvurderingar og ulik konkretisering i tilbakemeldingar og framovermeldingar. Skulen utarbeider ikkje IOP for elevar med vedtak om spesialundervisning der eleven skal følgje ordinær læreplan som er lovstridig og kjem att på fleire av kontrollspørsmåla. 5. Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning 5.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og i forskrift til opplæringslova krava er knytte til. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane systematisk og løpande vurderer om alle elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Læraren skal, som ein del av undervegsvurderinga, vurdere om den enkelte eleven har tilfredsstillande utbytte av opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-11. Skulen må ha ein kjent og innarbeidd framgangsmåte slik at lærarane systematisk og løpande vurderer om elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at arbeidsmåtar, vurderingspraksis og læringsmiljø blir vurdert for elevar som ikkje har tilfredsstillande utbytte av opplæringa, og skulen må vurdere og eventuelt gjennomføre tiltak innafor tilpassa opplæring. 18
Alle elevar har krav på tilpassa opplæring, jf. opplæringslova 1-3. Dersom ein elev ikkje har tilfredsstillande utbytte av opplæringa, skal skulen først vurdere og eventuelt prøve ut tiltak innafor det ordinære opplæringstilbodet, jf. opplæringslova 5-4. Skulen må sjå på om tiltak knytte til arbeidsmåtar, vurderingspraksis og arbeidsmiljø kan medverke til at eleven får tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Framgangsmåten for dette må vere kjent og innarbeidd. Dette skal skulen gjere før eleven eventuelt får tilvising til PPT for ei sakkunnig vurdering med tanke på spesialundervisning. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å vurdere om elevane har behov for spesialundervisning, og sikre at lærarane melder behov for spesialundervisning til rektor. I nokre tilfelle vil skulens vurdering og eventuelle utprøving av tiltak etter opplæringslova 5-4 konkludere med at eleven ikkje kan få tilfredsstillande utbytte av opplæringa innafor det ordinære opplæringstilbodet. Eleven har da krav på spesialundervisning, jf. opplæringslova 5-1. Det er viktig at prosessen for å kunne gje spesialundervisning blir starta så snart som mogleg etter at behovet for dette er avdekt. Undervisningspersonalet har derfor både plikt til å vurdere om ein elev treng spesialundervisning og å melde frå til rektor når det er behov for det, jf. opplæringslova 5-4. Skulen må ha ein framgangsmåte som er kjent og innarbeidd blant lærarane slik at dei vurderer og melder behov for spesialundervisning. 5.2 Fylkesmannens observasjonar Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg dokumentasjon, eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av rektor og lærarar på 9. årstrinnet i faga: mat og helse, engelsk og naturfag. 16. Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at lærarane systematisk og løpande vurderer om alle elevar har tilfredstillande utbytte av opplæringa? Rektor skriv i si eigenvurdering både ja og nei på kontrollspørsmålet. Han forklarer at dette skjer ved at alle elevar vert drøfta på teama gjennom skuleåret. I tillegg vert det nytta kartleggingsprøver for å sjå på utviklinga. Av lærarane sine eigenvurderingar går det fram at dei meiner at dette skjer heile tida og i form av meir systematiske vurderingsformer, t.d. vert kvar elev drøfta på teammøte to gonger per semester. Eleven si faglege og sosiale utvikling vert då vurdert. Alle elevar vert òg drøfta på fellesmøte 1-2 gonger per år. I intervju peikar rektor på at ein har spesiell merksemd på eleven sitt utbyte i samband med overgangen frå barnehage til 1. klasse, t.d. er 5-åringane på besøk i 1. klasse 6-7 gonger. Han viser til at lærane nyttar kartleggingsprøver og dei er kjende med kva kartleggingsmateriell som vert nytta oppover i klassane. Det er kontaktlærarane som har ansvar for at kartleggingane vert gjennomførte. Dei skal levere rapport til rektor om resltat frå kartlegginga og rektor drøftar resultatata med kontaktlærar. Skulen har også eit slags system der ny kontaktlærar må oppsøke tidlegare kontaktlærar for å få overført aktuelle opplysningar. Lærarane peikar på at rektor har stor merksemd på elevane sitt læringsutbytte. 17. Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at det for elevar som ikkje får tilfredstillande utbyte av opplæringa blir gjenomført vurdering av a) arbeidsmåtar, b) vurderingspraksis, c) læringsmiljøet. 19
Rektor skriv i eigenvurderinga både ja og nei på dette kontrollspørsmålet. Han viser til at dette skjer særleg ved skulestart i 8. klasse. Lærarane arbeider då med læringsstrategiar. Men rektor skriv at skulen ikkje har rutinar for vurdering av punkt a og b, dvs. arbeidsmåten og vurderingspraksis. Lærarane skriv i sine eigenvurderingar at dei meiner at skulen har innarbeidd framgangsmåte for dette og peikar m.a. på skulering i klasseleiing, drøftingar på teammøte og at det er ein del av det å undervise. I intervju peikar rektor på at det ikkje er ein avklart skrifteleg framgangsmåte når ein lærar ser at ein elev ikkje har eit tilfredsstillande utbyte. Skulen har ikkje ein sams framgangsmåte mellom lærarane på dette. Men rektor peikar på at han blir raskt innkobla dersom lærar/ar har mistanke om at ein elev ikkje får tilfredsstillande utbyte av opplæringa. 18. Gjennomfører skulen tiltak i dei tilfella det ikkje blir avdekt at elevane ikkje har tilfredstillande utbyte av opplæringa? Rektor skriv i eigenvurderinga at i slike tilfelle nyttar ein arbeidsplanane til elevane, dvs. ein gjer tilpassingar og endrigar utifrå kva som er avdekka. Lærarane skriv i sine eigenvurderingar at dei tek dette opp på teammøte. Tilpassingar kan vere å tilby lesekurs eller gjere tilpassingar av arbeidsplanane. Det går også fram at slike tiltak vert prioriterte, dsv. lenge før det er snakk om IOP. 19. Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte for å vurdere om a) elevane har behov for spesialundervisning og b) at lærarane melder behov for spesialundervisning til rektor? Rektor skriv i eigenvurderinga at vurdering av behovet for spesialundervisning gjerne skjer i samband med overgangar barnehage skule og mellom trinna. Lærarane melder behovet for spesialundervisning til rektor. Lærarane skriv i sine eigenvurderingar at kontaktlærar/faglærar tek slike problemstilliangar opp på teamet og at ein her drøfter og vurderer tiltak innafor eksisterande rammer. Teamet melder behov for ev. ekstraressursar til rektor. I intervju går det fram at temaet først har grundige drøftingar. Teamet kan bestemme å omdisponere delingstimar, dvs. innafor tilpassa opplæring. Leiinga er orientert i drøftingane som skjer på teama. Som ein som del av HAFS-samarbeidet er det utarbeidd felles retningsliner som avklarer kva skulen skal gjere før ein melder ei sak til PPT. I intervju kjem det fram i at desse retningslinene er kjende og at dei vert fylgde. Kommunens tilbakemelding etter førebels rapport «Skuleeigar meiner at det er ein tilfredsstillande praksis for å vurdere arbeidsmåtar, vurderingspraksis og læringsmiljø dersom elevar ikkje har tilfredsstillande utbyte av opplæringa. Her kan det vere mangel på skriftleg dokumentasjon. Skuleeigar tek til etterretning at det ikkje er laga IOP for alle elevar med enkeltvedtak om spseialundervisning.» 20