Vinje kommune ved ass. rådmann Anders Sandvik ENDELEG TILSYNSRAPPORT Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa Vinje kommune Rauland skule Desember 2016 1
Innhald 1. Innleiing... 3 2. Om tilsynet med Vinje kommune Rauland skule... 3 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skolar... 3 2.2 Tema for tilsyn... 3 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet... 4 3. Skulens arbeid med opplæringa i fag... 4 4. Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte...11 5. Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og...18 spesialundervisning...18 6. Vurdering av behov for særskild språkopplæring...21 7. Frist for retting av brot på lovverket...22 8. Kommunen sin frist til å rette...24 Vedlegg: Dokumentasjonsgrunnlaget...25 2
1. Innleiing Fylkesmannen har opna tilsyn med skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa i Vinje kommune. Undersøkingane har vore på skulenivå ved Rauland skule. Felles nasjonalt tilsyn 2014-17 handlar om skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa og består av tre område for tilsyn: Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa (som denne rapporten handlar om), forvaltningskompetanse og skulebasert vurdering. Utdanningsdirektoratet har utarbeidd rettleiingsmateriell 1 knytt til tilsynet, og Fylkesmannen har gjennomført informasjons- og rettleiingssamlingar. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova 13-10 første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne førebelse tilsynsrapporten. Etter førebels rapport har Fylkesmannen sett på ny innsend dokumentasjon, men ikkje kome til andre konklusjonar eller nye vurderingar som endrar lovbrota. I denne tilsynsrapporten er det fastsett frist for retting av brot på regelverket som er avdekte under tilsynet. Fristen er 1.mai 2017. Dersom brot på regelverket ikkje er retta innan fristen, vil Fylkesmannen vedta pålegg om retting med heimel i kommunelova 60 d. Eit eventuelt pålegg om retting vil ha status som enkeltvedtak og kan klagast på, jf. forvaltningslova kapittel VI. 2. Om tilsynet med Vinje kommune Rauland skule 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skolar Fylkesmannen fører tilsyn med kommunen, jf. opplæringslova 14-1 første ledd. Fylkesmannens tilsyn på opplæringsområdet er tilsyn med det lovpålagde, jf. kommunelova 60 b. Fylkesmannens tilsyn med offentlege skolar er utøving av myndigheit og skjer i samsvar med reglane for dette i forvaltningsretten. 2.2 Tema for tilsyn Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar får eit godt utbytte av opplæringa. Hovudpunkt i tilsynet vil vere: Skulens arbeid med opplæringa i fag Undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Vurdering av behov for særskild språkopplæring Tilsynet skal medverke til at kommunen som skuleeigar syter for at elevane: får kjennskap til og opplæring i måla som gjeld for opplæringa 1 http://www.udir.no/regelverk/regelverk/tilsyn/ 3
får tilbakemeldingar og blir involverte i eige læringsarbeid for å auke utbyttet av opplæringa får vurdert kontinuerleg kva for utbytte dei har av opplæringa blir følgde opp og får nødvendig tilrettelegging når utbyttet av opplæringa ikkje er tilfredsstillande I tilsynet vurderer vi om elevene får dette på Rauland skule. Manglande etterleving av regelverket kan føre til at elevane ikkje får realisert sine moglegheiter eller får lite utbytte av opplæringa. 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på skriftleg dokumentasjon og opplysningar frå intervju av leiarar, lærarar og elevar frå ungdomssteget. 3. Skulens arbeid med opplæringa i fag 3.1 Rettsleg krav: Rektor skal sikre at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i faget Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter Læreplanverket for Kunnskapsløftet (LK06), jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. Det vil seie at opplæringa skal ha eit innhald som byggjer på kompetansemåla i læreplanen og medverkar til at dei blir nådde. Rektor må organisere skulen slik at dette blir sikra, jf. opplæringslova 2-3. Faglærarane på kvart trinn har ansvar for å lage læreplanar for sitt fag. Leiinga har satt ein frist for når dei skal vere ferdige. I år er fristen 26. september. Det er tidlegare gjort eit stort arbeid med læreplanar i kommunen. Då utarbeidde faggrupper lokale fagplanar som er tilgjengeleg for alle på Fronter. Under intervju kom det fram at det no er opp til den enkelte lærar å bruke denne planen eller lage sin eigen. Leiinga har ikkje satt krav til kva for mal som skal brukast. Fylkesmannen ser i dokumentasjonen at det er laga både halvårsplanar og heilårsplanar, og at skulen brukar ulike oppsett. I ein av planane er rubrikken for kompetansemål tom, og berre mål som er brote ned, er tatt med. Leiinga skal sikre at elevane får opplæring etter kompetansemål, og at alle kompetansemåla er med. Leiinga opplys at skulen ikkje har noko system for å sjekke dette. Skulen har fleire føringar for korleis arbeidet med læreplanane skal gjennomførast. Det er satt av tid til arbeidet, det er bestemt kven som skal gjere det, tidspunkt for levering og at det skal leggast ut i Fronter. Alle har og tilgang på lokalt utarbeidde læreplanar. Slik kan ein si at skulen har eit system for å syte for at opplæringa byggjer på kompetansemåla via læreplanarbeidet. I ordlyden «Å sikre» ligg og at skulen må ha eit system for å følgje opp dei ferdige planane. Leiinga opplys i intervju at dei no skal sjekke 4
at planane blir levert innan fristen. Dei har inga praksis på å kontrollere innhaldet i planane, at dei faktisk byggjer på kompetansemåla. Det er ikkje bestemt kva for mal som skal brukast eller kva for innhald som skal vere med. Ein av planane Fylkesmannen har fått tilsend, har ikkje med kompetansemåla. Sidan skulen ikkje har praksis for å kontrollere planane, er kravet til å sikre ikkje tilstrekkeleg oppfylt. Konklusjon: Rektor sikrar ikkje at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i faget. 3.2 Rettsleg krav: Rektor skal sikre at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse Undervegsvurdering skal nyttast som ein reiskap i læreprosessen og medverke til å forbetre opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-11. Eleven skal kjenne til kva som er måla for opplæringa og kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane må kjenne til kompetansemåla i læreplanane for faga, og at dei er grunnlaget for vurderinga av eleven sin kompetanse. Dei skal òg kjenne til kva læraren legg vekt på når læraren vurderer eit arbeid. Frå og med 8. trinn skal elevane kjenne til kva som skal til for å oppnå dei ulike karakterane. Rektor må organisere skulen for å sikre at undervisningspersonalet formidlar dette til elevane. Praksisen som blir forklart i intervju er at måla skal komme fram på vekeplanar. På fellesmøte har skulen arbeidd mykje med klasseleiing, mellom anna å ha tydelege mål i undervisninga. Lærarane på 9. trinn seier at dei har arbeidd med kollegabasert observasjon av oppstart av timar med fokus på mål for timen. Skulevandring har vore nytta tidlegare, der lærarane har valt ut eit område som dei vil bli rettleia og observera på. Leiinga opplys at dei ikkje har faste planar om skulevandring framover. Lærarane på 9.trinn seier at dei har jobba med å synleggjere kompetansemål og ha klåre kriterium på kva som blir vurdert i faget og kva som kjenneteiknar høg, middels og låg måloppnåing. Det har og blitt jobba med kriterium i samband med eit interkommunalt arbeid for å forbetre og utvikle munnleg eksamen. Skulen har hatt nokre klagesaker på fastsetting av karakter i K&H. Eit resultat av desse sakene er at det blir jobba med tydelegare vurderingskriterium, seier lærarane. Kravet som skal vurderast er knytt til rektors sikring av dette arbeidet, altså kva for system eller felles framgangsmåte skulen har. Det er ikkje tvil om at mange lærarar i det daglege arbeidet gjer mykje for at elevane skal kjenner måla, og kva som blir vektlagt når kompetansen deira skal vurderast. Det Fylkesmannen skal ta stilling til her, er om skulen har eit system som sikrar at alle lærarane kjenner til føringar for korleis dei skal gjere dette, og at det blir kontrollert at beskjedane faktisk blir forstått og følgde av alle. 5
Det finst ikkje nokon skriftleg rutine som seier korleis dette skal gjerast på Rauland skule. Mykje blir drøfta i trinnmøter. Til trinnmøtet kjem det også beskjedar frå plangruppa, der rektor, inspektør, trinnleinga og spes.ped.koordinator deltek. Av skriftlege beskjedar vert det synt til hugseliste for lærarane, som blir delt ut ved skulestart. Her står det: Gå gjennom årsplanane i klassa så fort dei ligg klare. Alle elevar skal vite måla, kva som er forventa av dei og korleis dei skal nå måla. Elevar i u-skulen skal også vite kva som blir lagt vekt på i faget. Fylkesmannen vil påpeike at det er dei same prinsippa for vurdering som gjeld både for barne- og ungdomstrinn. Både på barnetrinnet og ungdomstrinnet skal elevane vite kva som blir lagt vekt på i faget. Det som skil barnetrinnet frå ungdomstrinnet er berre at ungdomstrinnet også skal ha karakterar som ein del av vurderinga. Det blir derfor misvisande når det står skrive i hugslista for lærarar at berre elevar i u-skulen skal vite kva som blir lagt vekt på i faget. Sjølv om me ser element av systematikk i arbeidet til skulen særleg knytt til at elevane skal kjenne til måla, så er ikkje dette tilstrekkeleg forankra til å oppfylle kravet om sikring. Det blir gitt ein del munnlege beskjedar nedover i organisasjonen, men det er ikkje noko system for å sjekke ut at beskjedane faktisk blir følgt. Konklusjon: Rektor sikrar ikkje i tilstrekkeleg grad at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæringa og kva som blir vektlagt i vurderinga av kompetansen til eleven. 3.3 Rettsleg krav: Rektor skal sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget og dei individuelle opplæringsmåla i IOP. Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter LK06, jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. For dei fleste fag i grunnskulen og for nokre fag i vidaregåande skule er kompetansemåla førte opp per hovudtrinn eller etter fleire års opplæring. I slike tilfelle må rektor sikre at elevane får opplæring i alle kompetansemåla i faget / på hovudtrinnet gjennom opplæringsløpet. Ein elev som får spesialundervisning, kan ha unnatak frå kompetansemåla i dei ordinære læreplanane, jf. opplæringslova 5-5. Gjeldande opplæringsmål for eleven skal gå fram av ein individuell opplæringsplan (IOP). Skulen må sikre at opplæringa for eleven dekkjer dei individuelle opplæringsmåla. 3.3 Rettsleg krav: Rektor skal sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget og dei individuelle opplæringsmåla i IOP. Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter LK06, jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. For dei fleste fag i grunnskulen og for nokre fag i vidaregåande skule er kompetansemåla førte opp per hovudtrinn eller etter fleire års opplæring. I slike tilfelle må rektor sikre at elevane får opplæring i alle kompetansemåla i faget / på hovudtrinnet gjennom opplæringsløpet. Ein elev som får spesialundervisning, kan ha unnatak frå kompetansemåla i dei ordinære læreplanane, jf. opplæringslova 5-5. Gjeldande opplæringsmål for eleven skal gå fram av ein individuell opplæringsplan (IOP). Skulen må sikre at opplæringa for eleven dekkjer dei individuelle opplæringsmåla. 6
Undersøking og vurdering: Da dei kommunale læreplanane vart laga, blei det oppretta faggrupper som jobba på tvers av trinna slik at ein kunne sjå heile kompetansemål-løpet under eitt. Slik lærarane arbeider med planane i dag, så jobbar dei på trinnet. Skulen har ikkje sett som krav at dei kommunale planane skal brukast, men har opna for at lærarane kan lage sine eigne planar. Progresjon blir i nokon grad ivaretatt i det praktiske, sidan same lærar ofte følgjer klassa over fleire år. Slik har den enkelte lærar moglegheit til å sikre at det gis opplæring i alle kompetansemåla, og at det er ein progresjon innanfor dei enkelte måla. Fylkesmannen har inga grunn til å tru at lærarane ikkje gjer denne jobben, men dette er ikkje tilstrekkeleg til å oppfylle kravet om at det skal vere eit system. Leiinga på skulen svarer nei på spørsmålet om dei sikrar det, og opplys at det ikkje finnest noko system som varetek dette. Når det lagas IOP, så er det rutine for at denne vert godkjend av leiinga og som les gjennom den. Leiinga opplys at dei ikkje les IOP på ein slik måte at dei sjekkar om opplæringa dekker dei individuelle måla til eleven. Lærarane på ungdomstrinnet har sendt ein kommentar til punkt 3.3. Dei skriv: «I forhold til årsplaner så har det ikkje blitt kommunisert på Rauland skule at vi ikkje skal lage de etter de oppdelte målene i lokale planer. Det ble utarbeidet en felles mal for årsplaner høsten 2014. Denne malen hadde alle fagene for same klasse inne i same dokument. Dette ble upraktisk fordi dokumentet ble så stort. Derfor ble det bestemt at vi kunne lage årsplaner, med same inndeling og rubrikker, men i et dokument for hvert fag». Ein annan lærar skriv følgjande i sin kommentar: «Personleg har eg ikkje oppfatta at eg kan lage mine eigne planer uavhengig av L-06, kompetansemåla ER t.d tekne med i årsplan for engelsk 3. klasse, sjå innlevert dokumentasjon». Kontrollpunktet handlar om kva for system leiinga på skulen har. Leiinga har ikkje sendt nokon kommentar til dette punktet. I tillegg til at progresjon sikrast i dei lokale malane, må skulens leiing ha eit system for å sikre at dei lokale malane brukast. Det opplyste dei under intervju at dei ikkje har. Med eit system menes ein framgangsmåte der leiinga både gir føringar om korleis progresjon skal sikrast, og har ein metode for å sjekke at det faktisk skjer. Sjølv om enkeltlærarar oppfattar at dei er bundne til dei lokale planane, må skulens leiing sannsynliggjere at dei har eit system som famnar alle. Konklusjon: Rektor sikrar ikkje at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget og dei individuelle opplæringsmåla i IOP. 3.4 Rettsleg krav: Alle elevar som har vedtak om spesialundervisning, skal ha IOP. Skulen skal utarbeide ein individuell opplæringsplan (IOP) for alle elevar som får spesialundervisning, jf. opplæringslova 5-5. Det må gå fram av IOP-en kva for tidsintervall han gjeld for. Spesialpedagogisk leiar sender ut e-post med frist for innlevering av IOP, fristen er i slutten av mai for elevar som har vedtak om spesialundervisning kommande skuleår. Det går fram at det er eit nært samarbeid mellom spesialpedagog og kontaktlærar for å utarbeide IOP. Av dei tilsendte elevsakene har fem av seks IOP-ar dato før sommaren for det kommande skuleåret. For ein elev på 4. trinn er datoen på IOP-en 28. oktober. Dei 7
IOP ane som fylkesmannen har sett gjeld for eitt skuleår. Einskildvedtaka på spesialundervisning er gjort i april for fem elevsaker og i juni for ei elevsak. Grunnlaget for innhaldet i IOP skal finnast i einskildvedtaket, ev. i den sakkunnige vurderinga. Alle einskildvedtaka i dei seks elevsakene er gjort før sommaren slik at dei er klare til skulestart. Fem av seks IOP ar er også klare før sommaren. Elevar ved skulen som har vedtak om spesialundervisning har IOP. Fristen for å levere inn IOP på skulen er satt i god tid før sommaren. Konklusjon: Skulen utarbeider IOP for alle elevar som får spesialundervisning. 3.5 Rettsleg krav: Innhaldet i IOP-en skal samsvare med einskildvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa og synleggjere eventuelle avvik frå LK06. IOP-en skal vise mål for og innhaldet i opplæringa og korleis opplæringa skal gjennomførast, jf. opplæringslova 5-5. Reglane for innhald i opplæringa gjeld så langt dei passar for spesialundervisninga. Det kan føre til at måla for opplæringa vik av frå kompetansemåla i læreplanane i LK06. Før skulen/kommunen gjer eit einskildvedtak om spesialundervisning, skal PPT utarbeide ei sakkunnig vurdering. Den sakkunnige vurderinga skal gje tilråding om innhaldet i opplæringa, mellom anna realistiske opplæringsmål for eleven, og kva for opplæring som gjev eleven eit forsvarleg opplæringstilbod. Vedtaket om spesialundervisning skal byggje på den sakkunnige vurderinga, og eventuelle avvik må grunngjevast. Vedtaket om spesialundervisning fastset rammene for opplæringa og dermed innhaldet i IOP-en. IOPen kan først takast i bruk etter at det er gjort einskildvedtaket om spesialundervisning. Einskildvedtaket skal innehalde opplysningar om kva for omfang, innhald og organisering spesialundervisninga skal ha, og kompetansekrav for dei som skal gjennomføre opplæringa. Dei seks innsende einskildvedtaka inneheld opplysningar om omfanget av spesialundervisninga. I tillegg til dette er følgjande tekst den same i alle vedtaka: «Innhald og organisering av den spesialpedagogiske hjelpa vil samsvare med den sakkunnige vurderinga frå PP-tenesta, og blir detaljutforma i individuell opplæringsplan (IOP). Denne planen vil bli evaluert kvart år gjennom ein rapport.» Skulen utarbeider IOP som inneheld sterke sider og vanskar hos eleven og sterke sider og vanskar i faga. I tillegg inneheld IOP-ane som Fylkesmannen har sett, rammer (t.d. tid, rom utstyr og læremiddel), organisering og noko om avvik frå LK06. På framsida til IOP-en kan ein krysse av for mellom anna «Avvik frå nasjonal læreplan». For elevar med IOP har skulen også ein handlingsplan. I handlingsplanen står det langsiktige mål for eleven. Det er også ei kolonne for situasjon, mål og tiltak. I to elevsaker er det avvik frå LK06 i sakkunnig vurdering frå PPT. I ein av desse er det kryssa av for «Avvik frå nasjonal læreplan» på framsida til IOP. I den andre elevsaka står 8
det i sakkunnig vurdering at «Eleven vil ha behov for noko avvik frå Læreplanverket for Kunnskapsløftet (LK06)». Det ikkje kryssa av for «Avvik frå nasjonal læreplan» på framsida til IOP. Under avvik frå LK06 i IOP er det skrive at eleven skal ha lågare måloppnåing i tre fag. I fem av dei seks IOP-ane som fylkesmannen har sett, står det under avvik frå LK06 at eleven skal ha lågare måloppnåing i dei faga som er nemnde. I ei elevsak er temaet teiknspråkopplæring. Både sakkyndig vurdering og einskildvedtak nyttar 5-1 som heimel for denne retten. Avvik frå LK06 er ikkje nemnd. Men spesialundervisning er tema i IOP, og skulen skriv at eleven ikkje følgjer LK06 i norsk, matematikk og engelsk. Dei skriv også at eleven har lågare måloppnåing i naturfag og samfunnsfag. Det er einskildvedtaket som set ramma for og avgjer kva for spesialundervisning eleven skal få. I einskildvedtaka som Fylkesmannen har sett, står det at innhald og organisering av den spesialpedagogiske hjelpa vil samsvare med den sakkunnige vurderinga frå PPtenesta. For at kommunen skal kunne nytte denne måten å gjere vedtak på, må den sakkunnige vurderinga vere klår og tydeleg på alle dei punkta som einskildvedtaket skal handle om. Fylkesmannen ser mellom anna at PP-tenesta ikkje uttaler seg klårt nok om avvik frå kompetansemål. Formuleringa «behov for noko avvik» er eit døme på dette. Fylkesmannen finn ikkje at klassens kompetansemål er nytta som utgangspunkt for arbeidet med spesialundervisninga, korkje når det gjeld elevar som ikkje har avvik eller dei som har avvik frå kompetansemåla. Det er LK06 og dei lokale læreplanane som er utgangspunktet for all undervisning, også for elevar med rett til spesialundervisning. Det er einskildvedtaket som bestemmer avvik. Avvik skal ikkje gjerast i ein individuell opplæringsplan. IOP-en kan ikkje ha nye eller andre rettar for eleven enn dei som kjem fram av einskildvedtaket. I fem av seks IOP ar står det under avvik frå LK06 at eleven skal ha lågare måloppnåing i dei faga som er nemnde. Kva for måloppnåing eleven skal ha, bør ikkje gå fram av einskildvedtak, sakkunnig vurdering eller IOP-en. Grad av måloppnåing kan kome fram undervegs i vurderinga av opplæringa. Retten til teiknspråkopplæring er heimla i opplæringslova 2-6. Dette skal ikkje blandast saman med spesialundervisning etter 5-1. Det kan godt hende at ein elev med rett til teiknspråkopplæring også har behov for spesialundervisning. Då må det vere to separate einskildvedtak. Fylkesmannen ser at skulen brukar ordet spesialpedagogisk hjelp i einskildvedtaka om spesialundervisning. Barn under opplæringspliktig alder har rett til spesialpedagogisk hjelp dersom dei har særlege behov for det etter Barnehageloven kapittel V A om spesialpedagogisk hjelp, teiknspråkopplæring m.m.. Den øvre grensa for spesialpedagogisk hjelp er når barnet skal starte på skulen. Det blir ikkje rett å bruke spesialpedagogisk hjelp i einskildvedtaka om spesialundervisning. 9
Konklusjon: Innhaldet i IOP-en samsvarer ikkje med einskildvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa eller synleggjer eventuelle avvik frå LK06. 3.6 Rettsleg krav: IOP-en må ha eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring avvik frå LK06, og skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassen). Reglane om innhald i opplæringa (kompetansemåla i læreplanane) gjeld for spesialundervisning så langt dei passar, jf. 5-5 i opplæringslova. Skulen skal leggje vekt på utviklingsmoglegheitene for eleven og dei opplæringsmåla som er realistiske innafor det same totale undervisningstimetalet som for andre elevar, jf. opplæringslova 5-1. Den individuelle opplæringsplanen skal vise måla for opplæringa, jf. opplæringslova 5-5. Dersom vedtaket om spesialundervisning ikkje inneheld avvik frå LK06, eller berre har færre kompetansemål i eit fag enn i den ordinære læreplanen, må dette òg komme klårt fram i IOP-en. Det må òg komme klårt fram i kva for fag eller delar av fag eleven eventuelt skal følgje ordinær opplæring (i klassen). Skulen må ha ein framgangsmåte som opplyser om korleis ein skal sjå spesialundervisninga og den ordinære opplæringa i samanheng / arbeide saman i slike tilfelle. Framgangsmåten må vere kjent og innarbeidd av dei som har ansvaret for å utvikle IOP-en og for å gjennomføre opplæringa. I to elevsaker som er innsend er det avvik frå LK06. I ei av desse er det kryssa av for «Avvik frå nasjonal læreplan» på framsida til IOP en. I begge elevsakene er det skrive kva for eit fag som har avvik frå LK06 i IOP og de har eigne mål for opplæringa i desse faga. Leiinga og lærarar opplys at skulen samordnar IOP ane med den ordinære opplæringa. Timeplanen blir planlagt i samarbeid med spesialpedagogisk leiar. Timane til elevar med spesialundervisning blir så langt som råd lagt parallelt med timar for ordinær opplæring. Det går og fram at spesialpedagogisk leiar og faglærar har mykje samarbeid. Dei har jamleg dialog om korleis eleven har best utbytte av opplæringa og er ein naturleg del av klassa. Fylkesmannen ser at IOP-en viser måla for opplæringa også når det er avvik frå LK06. Vi vil også minne om at det skal gå klårt fram av IOP-en kva fag og kva avvik det er frå LK06. Det må òg komme klårt fram i kva for fag eller delar av fag eleven eventuelt skal følgje ordinær opplæring (klassa). Dette kan gjerast på ein meir tydeleg måte ved Rauland skule. Likevel ser vi at eleven har eigne mål for opplæringa når den skal avvike frå ordinære læreplanar. Skulen legg opp spesialundervisninga slik at elevane blir mest mogleg ein del av klassa, og at elevar med spesialundervisning har opplæringa i fag parallelt med klassa. 10
Konklusjon: IOP-en har eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring skal avvike frå ordinære læreplanar. Skulen har ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP ane er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassa). 4. Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte 4.1 Rettsleg krav: Elevane skal få rettleiing i kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til. Elevane skal bli kjende med måla for opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Dette gjeld for alle årstrinn og gjeld òg for elevar med individuelle mål i ein IOP. Elevane skal bli i stand til å forstå kva dei skal lære, og kva som er formålet med opplæringa. Lærarane gjennomfører opplæringa og må kommunisere dette til elevane. Lærarane beskriv i eigenvurderingsskjemaet og seier under intervjuet at dei har ein praksis der dei har mål på tavla, vekeplanen og forklarar måla munnleg for elevane. I norskfaget har dei mellom anna ein praksis om «å korke timen». I det ligg det om elevane har forstått det som dei skal lære. Dei nyttar mellom anna «post-it» -lappar til å sjekke ut om dei har forstått. Elevane vert i fleire fag påminna undervegs om mål og formålet bak arbeidet, til dømes i arbeidet om å lage ei bru i kunst og handverk. Måla kjem inn som eit moment i prosessorientert skriving i norskfaget. Skulen viser i dokumentasjonen «undervegs i lesinga» ulike måtar å lese på. Der blir det mellom anna vist til ulike lesestrategiar. Elevane seier at dei vert presentert for mål i dei fleste faga. Det er i oppstartinga av eit tema og repetisjon undervegs. Elevane får også presentert måla før prøver og i avslutninga av eit tema. Ut frå det lærarane skriv i eigenvurderinga og seier under intervjua gjennomgår dei måla og rettleier elevane både munnleg og skriftleg. Lærarane nyttar ofte læringsmål for at elevane skal forstå betre kva dei skal lære, og gjentek dette undervegs i timen/læringsperioden. Ved å bruke læringsstrategiar i ulike fag kan elevane blir meir medvitne si eiga læring og kva dei skal lære. Elevane seier at lærarane forklarar måla, men at det er på litt ulik måte og i ulik grad. Fylkesmannen vurderer at lærarane har ein innarbeidd praksis som kan vere noko ulik frå fag til fag. Konklusjon: Fylkesmannen finn det sannsynleg at elevane i tilstrekkeleg grad blir kjende med måla for opplæringa og at dei veit kva dei skal lære. 11
4.2 Rettsleg krav: Elevane skal få rettleiing i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget. Eleven skal kjenne til kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane skal kjenne til kva som kjenneteiknar ulik grad av kompetanse, og kva det blir lagt vekt på i vurderinga av ein prestasjon. Kravet til at det skal vere kjent for eleven, inneber at det ikkje held at informasjonen ligg på Internett, eller at ein kan få informasjonen ved å spørje læraren. Lærarane må kommunisere grunnlaget for vurderinga til elevane. Lærarane skriv i eigenvurderingsskjemaet og seier under intervjuet at dei rettleier elevane gjennom ha mål for timen/arbeidsøkta. Elevane får i nokre fag sjå kva som blir lagt vekt på gjennom vurderingskriterier og er av og til med på å utarbeide dei. På barnesteget seier lærarane at ikkje elevane deltek systematisk i arbeidet med å lage vurderingskriterier. I «Evaluering av metode/eiga læring» i engelsk 9.steget, skal eleven tenke gjennom korleis dei lærer best, kva for innsats dei legg ned for å lære det dei skal og dermed kva som gjev best utbytte. I eigenvurderingsskjemaet til kunst og handverk 10.steget skal elevane krysse av for kva for kompetanse; høg, middels eller låg kompetanse dei meiner høver for dei. Dei skal vurdere resultatet på produktet kniv og slire etter kriterier for låg, middels og høg kompetanse. Elevane blir også bedne om å vurdere eigen refleksjonsdugleik i dei ulike gradene av måloppnåing. I eigenvurderingskjemaet i naturfag ungdomssteget skal elevane vurdere eiga læring. Elevane skal skrive inn kva for karakterar dei har fått denne terminen. Elevane blir bedne om å skrive inn den karakteren som dei meiner dei fortener dette halvåret på bakgrunn av dei undervegsvurderingane som har blitt gjort denne terminen. I eigenvurderinga av bruprosjektet skal elevane vurdere eiga innsats i tillegg til produkt og prosess. Elevane skal gje seg sjølv ein karakter og i fem setningar skrive kva dei har lært om bruer som syner kva dei har lært. Elevane på ungdomssteget seier at lærarane ofte fortel dei munnleg kva som er viktige og sentrale område i oppstarten av eit tema og når dei skal ha prøve i etterkant. Etter førebels rapport har lærarar på ungdomstrinnet sagt at «elevene i stor grad får rettledning i hva som blir vektlagt i faget.» Dei har lagt ved døme på undervegsvurdering i fleire fag. Det kan sjå ut som om det i nokre fag er ei samanblanding av kjenneteikn for korleis produktet skal bli og eigen grad av refleksjon over eige arbeid. Når eleven blir beden om å vurdere seg sjølv, blir det vanskeleg og skilje den faglege kompetansen og innsatsen som ligg til grunn for arbeidet. Det er vanskeleg for elevane å gje seg sjølv ein karakter når det skal vere på grunnlag av kva dei sjølve meiner er rettferdig opp mot eigen 12
innsats og tidlegare prestasjonar og ikkje etter kjende kriterier for kva som blir vektlagt i faget. Fylkesmannen vil minne om at det ikkje er lov å ha ein praksis der ein tek innsatsen som ein del av karakteren. Det er heller ikkje opning for å slå saman karakterar som er gjevne på ulike prøver, testar og arbeid og lage ein gjennomsnittskarakter. Kompetanseomgrepet blir gradert i låg, middels og høg, og satt i samanheng med kva for innsats som eleven har vist, og ikkje bare som den faglege dugleiken som skal synast. Elevane på ungdomssteget seier at det er stor skilnad frå fag til fag om dei kjenner til kva som blir vektlagt i vurderinga av eit arbeid og kva for kjenneteikn som kompetansen skal ha. I nye innsende døme på undervegsvurdering syner at det i mange fleire fag er arbeidd med mål, kjenneteikn og vurdering av måloppnåing. Det er vist gode døme på prosessar saman med elevar og lærarar, men det ikkje sannsynleggjort at dette er praksis som alle elevar vert teke med i. Konklusjon: Fylkesmannen finn det ikkje sannsynleg trass i ny dokumentasjon at alle elevane på Rauland skule i alle fag er godt nok kjende med kva som blir vektlagt i vurderinga av faget. Skulen har ikkje ein samstemt praksis som sikrar elevane ei god nok rettleiing utan ei samanblanding av kjenneteikn og eigenvurdering. 4.3 Rettsleg krav: Elevane skal få tilbakemeldingar på kva dei meistrar, og rettleiing i kva dei må gjere for å auke sin kompetanse. Vurderinga undervegs i opplæringa skal gje god tilbakemelding og rettleiing til eleven og vere ein reiskap i læreprosessen, jf. forskrift til opplæringslova 3-2 og 3-11. Undervegsvurderinga skal medverke til at eleven aukar sin kompetanse i fag, jf. forskrifta 3-11. Undervegsvurderinga skal elevane få løpande og systematisk, ho kan både vere skriftleg og munnleg, skal innehalde grunngjeven informasjon om kompetansen til eleven og skal gjevast med sikte på fagleg utvikling. Lærarane skriv i eigenvurderingsskjemaet og seier i intervjuet at dei gir munnlege og skriftlege tilbakemeldingar til elevane. Tilbakemeldingane er ulike frå trinn og fag. På barnesteget kan elevane til dømes får klapp på skuldra, ros, retting av oppgåver saman med lærar, tilbakemelding på ulike oppgåver, diktatar, øveord og gloseprøver. Dokumentasjon viser at det vert nytta to stjerner og eit ynskje i matematikk og norsk. I kunst og handverk på ungdomssteget er det til dømes ein prosess der elevane får ei tilbakemelding på meistring og rettleiing. Når læringa er organisera i lesestasjon i norsk og engelsk med lærar, får elevane tilbakemelding og rettleiing. I innsend dokumentasjon er innsats trekt inn som ein del av det som skal telje. 13
På ungdomssteget får elevane karakterar på prøver og ofte med ei grunngjeving. Dei fortel at det ikkje alltid er like lett å forstå kva som ligg i tilbakemeldinga frå lærar. Elevane på ungdomssteget fortel under intervjuet at dei får kommentarar frå lærar, og mest om dei etterspør. Dei fortel at det er forskjell frå fag til fag. Elevane uttrykker at dei kunne ønske seg fleire tilbakemeldingar som sa noko om kva og korleis dei kunne forbetre seg. I elevundersøkinga for 10.trinn dei tre siste åra syner at det ein nedgang i om elevane opplever at lærarane rettleier dei slik at dei aukar kompetansen i faga. Vidare får elevane i liten grad tilbakemelding omkring det som er bra med arbeidet dei gjer, og korleis dei skal forbetre seg i faga. Den negative utviklinga dei seinare åra gjer at Rauland skule scorar betydeleg dårlegare enn snittet for Telemark og Vinje sett under eitt. Etter førebels rapport kommenterer lærarane på ungdomstrinnet at Fylkesmannen har konkludert på for tynt grunnlag. Lærarane gjev elevane både skriftlege og munnlege tilbakemeldingar på kva dei meistrar. Elevane opplever at det i fleire fag er vanskeleg å tyde kva dei meistar og kva dei må gjere for å auke kompetansen sin i faga. Elevane er usikre på om i kva grad innsatsen og åtferd tel inn i vurderinga av faga. Elevundersøkinga på 10.trinn støttar opp om elevane si tilbakemelding i intervjua. Det inneber at elevane ved Rauland skule ikkje er heilt sikre på kva som er bra med deira arbeid og kva som er forventa kompetanse. Det kan sjå ut som om vurderinga er ikkje godt nok knytt saman med læring i alle fag. Vurderinga er gjort på bakgrunn av innsend dokumentasjon, intervju med lærarar, leiing, elevar og resultat frå elevundersøkinga. På bakrunn av dette vurderer Fylkesmannen at saka er godt nok opplyst til å konkludere. Konklusjon: Fylkesmannen finn at lærarane gjev elevane ulike tilbakemeldingar på kva dei meistrar, men praksisen er ikkje ei god nok reiskap i læringsprosessen i alle fag. Elevane får heller ikkje god nok rettleiing i kva dei må gjere for å auke kompetansen sin i fleire av faga. 4.4 Rettsleg krav: Elevane skal involverast i vurderinga av eige læringsarbeid. Elevane skal delta aktivt i vurderinga av eige arbeid, eigen kompetanse og eiga fagleg utvikling, jf. forskrift til opplæringslova 3-12. Lærarane må syte for at elevane blir involverte i dette. Eleven si eigenvurdering skal vere ein del av undervegsvurderinga. I eigenvurderingsskjema for lærarane viser dei til eit døme i naturfag der nytt tema vert starta med å aktivisera tidlegare kunnskap. I nokre fag vert det nytta skjema med ulike kjenneteikn, samtaler med lærar og elevrespons. Elevane får i nokre fag velje 14
arbeidsform. I ulike eigenvurderingsskjema på ungdomssteget ber læraren elevane om å vurdere eiga innsats og dugleik. På barnesteget blir elevane kjende med kva dei skal lære i oppstarten av timen og på ulike stasjonar. I intervju med lærarane kom det fram at dei ikkje har ein praksis med at elevane kan samarbeide og vurdere kvarandre sitt arbeid eller vere med å lage kjenneteikn. I elevundersøkinga på 10.trinn svarar dei fleste elevane at dei ikkje får vere med på å føreslå kva som skal leggjast vekt på i dei aller fleste faga. Det har vore ein klar negativ utvikling ved skulen. Rauland skule ligg nå klårt under gjennomsnittet i Telemark. Etter førebels rapport har skulen sendt inn fleire døme på elevmedverknad i fleire fag. Mellom anna: Sjekkliste, disposisjon, hjelp til skriving av tekst, vurdering av presentasjon, fagsamtaleskjema, vurdering av fagartikkel. Alle elevar har ein rett til å bli medvitne til eiga læring og utvikling, og det er læraren sitt ansvar i å syte for denne elevinvolveringa. Lærarane ved skulen nytter ulike måtar for elevinvolvering, men ikkje løpande og systematisk som ein del av undervegsvurderinga; både ved å vere kjend med måla, vere kjend med kriteria eller vere med å utarbeidde dei, og vurdere eige og andre sitt arbeid. Det kan sjå ut som om elevane vert mest involvera når dei skal vurdere eiga innsats, og ikkje så mykje i sjølve læringsprosessen. Det kan også sjå ut som om elevane på ungdomssteget får eit stort ansvar for eiga læringsprosess utan at læraren syter godt nok for at læring og fagleg utvikling skal skje. Ut frå elevundersøkinga kan me sjå ei negativ utvikling av i kor stor grad elevane deltek i eiga utvikling. Det kan sjå ut til at lærarane legg til rette for ein del aktivitetar, men at elevane ikkje oppfattar elevmedverknad som ein del av undervegsvurderinga. Fylkesmannen vil minne om at all vurdering fram mot sluttvurderinga skal fremje læring, gje eleven høve til å få kjennskap til eiga læring og få hjelp av læraren til å verte betre. I innsend dokumentasjon etter førebels rapport viser skulen fleire gode døme på elevmedverknad som ein del av vurderinga av eiga arbeid. Dette er god praksis som heile skulen bør få del i. Dei ulike faga vil ha si eigenart, men det må vere kjend for heile skulen korleis og kvifor elevmedverknad er ein del av vurderingsarbeidet. Fylkesmannen kan likevel ikkje sjå bort ifrå den manglande elevmedverknad som fortsatt ligg til grunn for ein for lite innarbeidd praksis. Konklusjon: Fylkesmannen kan ikkje finne ein innarbeidd praksis ved skulen der elevane på både barnetrinnet og ungdomstrinnet vert involvera i vurderinga av eige læringsarbeid slik at det blir ein del av undervegsvurderinga og ikkje som ei sluttvurdering undervegs i opplæringa. 15
4.5 Rettsleg krav: Elevane skal frå og med 8. årstrinn få halvårsvurderinga utan karakter midt i opplæringsperioden i alle fag og på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane i halvårsvurderinga gjev informasjon om elevane sin kompetanse i faga og rettleiing om korleis elevane kan auke kompetansen sin. Halvårsvurdering i fag er ein del av undervegsvurderinga og skal uttrykkje eleven sin kompetanse knytt til kompetansemåla i læreplanverket, jf. forskrift til opplæringslova 3-13. Halvårsvurdering skal òg gje rettleiing i korleis eleven kan auke kompetansen sin i faget. Halvårsvurdering utan karakter skal elevane få gjennom heile grunnopplæringa. Dette gjeld alle elevar uavhengig av vedtak og type opplæring. Vurderinga kan vere både skriftleg og munnleg. Frå og med 8. årstrinn skal halvårsvurdering både med og utan karakter gjennomførast midt i opplæringsperioden og på slutten av opplæringsåret dersom faget ikkje blir avslutta. Halvårsvurderinga med og utan karakter speiler da den same kompetansen. Skulen må gjennomføre halvårsvurderinga utan karakter på riktige tidspunkt og ha ein innarbeidd framgangsmåte slik at innhaldet i vurderinga er i samsvar med forskrifta. I innsend dokumentasjon frå ungdomssteget har vi fått døme på halvårsvurdering utan karakter med faglege vurderingar. På barnesteget har vi fått døme på halvårsvurdering med ei fagleg vurdering med ein kombinasjon av innsats og åtferd. Etter førebels rapport syner skulen at dei under «vurderingskommentar 1. og 2.halvår» på halvårsvurderinga skriv ei framovermelding. Halvårsvurdering i fag kan bli gjeven både skriftleg og munnleg. Rauland skule har ein praksis som er skriftleg. Etter førebels rapport seier lærarar at ungdomssteget har ei fagleg vurdering av elevanes kompetanse i alle fag, men ikkje ein mal som sikrar ei framovermelding sjølv om skulen etter førebels rapport som seier at den blir sikra i «vurderingskommentar 1.halvår og 2.halvår». Fylkesmannen vil minne om at på ungdomssteget må denne vurderinga komme til rett tid, slik at elevane har eit reelt høve til å betre kompetansen sin før endeleg karakter skal setjast for året. Barnesteget har ei fagleg vurdering av elevanes kompetanse i alle fag, men ei samanblanding av orden, åtferd og innsats som ikkje skal telje i fagvurderinga. Det er bare i kroppsøving at innsats skal telje. I «vurderingskommentar 1. og 2. halvår» kan ikkje FM sjå at det ligg ei sikring i at kommentarane inneheld ei framovermelding. Konklusjon: Fylkesmannen finn ein praksis på ungdomssteget der halvårsvurdering i fag er ein del av undervegsvurderinga, men halvårsvurderinga gjev ikkje god nok rettleiing i korleis eleven kan auke kompetansen sin i faget. 16
På barnesteget gjev ikkje halvårsvurderinga god nok rettleiing i korleis ein kan skilje vurdering av fagkompetanse frå orden og åtferd. 4.6 Rettsleg krav: Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til eleven ut frå måla i IOP-en. For elevar med spesialundervisning skal skulen, i tillegg til halvårsvurdering med og utan karakter, ein gong i året utarbeide ein skriftleg rapport. Rapporten skal mellom anna gje vurdering av eleven si utvikling i forhold til måla i IOP, jf. opplæringslova 5-5. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at elevane får årsrapportar på riktige tidspunkt og at årsrapportar har eit innhald i samsvar med forskrifta. Skulen har eit årshjul for skuleåret 2016/2017. Der står det mellom anna tidspunkt for møte for plangruppe, trinnmøte og personalmøte. Planen syner at skulen jamleg har ulike møteplassar der tilsette på skulen deltek. Det går i liten grad fram kva som er innhaldet i dei ulike møtene. I eigenvurderingsskjema skriv lærarane at dei har møte og snakkar om dette teamet i ulike samanhengar, og at det er eit samarbeid mellom faglærar og spesialpedagogisk leiar om årsrapporten. Det vert opplyst om at spesialpedagogisk leiar sender e-post ut til lærarar om fristen for årsrapport. I elevsakene vi har sett frå skulen inneheld årsrapport ei vurdering av eleven si utvikling ut frå måla i IOP en. Rapportane vi har sett har dato frå 31.05-05.06. Rapportane skal mellom anna gje vurdering av eleven si utvikling i forhold til måla i IOP. Dei rapportane frå Rauland skule Fylkesmannen har sett inneheld både vurdering opp mot måla i IOP og konsekvensar for vidare opplegg. Skulen må i tillegg ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at elevane får årsrapportar til rett tid og at årsrapportar har eit innhald som samsvarer med forskrifta. Skulen har eit årshjul med dato for ulike møteplassar det vert opplyst om at det blir snakka om årsrapport. Spesialpedagogisk leiar sender ut e-post før fristen til lærarane. Konklusjon: Skulen har ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til eleven ut frå måla i IOP-en. 17
5. Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning 5.1 Rettsleg krav: Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane systematisk og løpande vurderer om alle elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Læraren skal, som ein del av undervegsvurderinga, vurdere om den enkelte eleven har tilfredsstillande utbytte av opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-11. Skulen må ha ein kjent og innarbeidd framgangsmåte slik at lærarane systematisk og løpande vurderer om elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. I «Verksemdplan for Rauland skule 2015» er det eit mål om å «utarbeide, systematisere skriftleg materiale som visar skulens arbeid med elevens utbytte av opplæringa». Fylkesmannen har ikkje sett eige skriftleg materiale på dette. Skulen opplys i eigenvurderingsskjema og intervju at dei kvar haust har testar frå kartleggjaren og andre kartleggingsprøver for elevane. Dei har også hatt kurs for nye lærarar om bruk av kartleggjaren. Det blir også opplyst om andre prøver som blir nytta for kartlegging, slik som nasjonale prøver og Carlsten leseprøve. Faglærarar og spesiallærarar skriv sine vurderingar inn i «Oppad» som er tilgjengeleg for kontaktlærarane og skulens administrasjon. Lærarane samtaler i tillegg om elevane si utvikling på klasselærarmøte og trinnmøte. Det går fram at kartlegging skjer før utviklingssamtalar og at lærarar jamleg har dette oppe i klasselærarmøte og trinnmøte. Skulen har for 1.-3. trinn ei oversikt over klasselærarmøte hausten 2016. I årshjul for skuleåret 2016/2017 går det fram at trinnmøte er planlagd kvar veke i skuleåret. Det går fram at skulen har kartlegging av elevane og at dette er kjent for lærarane. Lærarane er opptekne av resultata frå dei ulike kartleggingane og prøvene. Framgangsmåten skal vere slik at lærarane systematisk og løpande vurderer om elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Målet i «Verksemplan for Rauland skule 2015» var å «utarbeide, systematisere skriftleg materiale som visar skulens arbeid med elevens utbytte av opplæringa». Slikt skriftleg materiale har ikkje Fylkesmannen sett i innsendt dokumentasjon, det er heller ikkje vist til skriftleg materiale i intervju. Fylkesmannen kan heller ikkje sjå at skulen på anna måte har forankra ei felles framgangsmåte på dette arbeidet, til dømes i årshjulet. Fylkesmannen finn ikkje det tydeleg nok at det arbeidast systematisk og løpande med å vurdere om elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. 18
Konklusjon: Skulen har ikkje ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at lærarane systematisk og løpande vurderer om alle elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. 5.2 Rettsleg krav: Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at arbeidsmåtar, vurderingspraksis og læringsmiljø blir vurdert for elevar som ikkje har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Skulen må vurdere og eventuelt gjennomføre tiltak innafor tilpassa opplæring. Alle elevar har krav på tilpassa opplæring, jf. opplæringslova 1-3. Dersom ein elev ikkje har tilfredsstillande utbytte av opplæringa, skal skulen først vurdere og eventuelt prøve ut tiltak innafor det ordinære opplæringstilbodet, jf. opplæringslova 5-4. Skulen må sjå på om tiltak knytte til arbeidsmåtar, vurderingspraksis og arbeidsmiljø kan medverke til at eleven får tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Framgangsmåten for dette må vere kjent og innarbeidd. Dette skal skulen gjere før eleven eventuelt får tilvising til PPT for ei sakkunnig vurdering med tanke på spesialundervisning. I «Rutinar før tilmelding til PPT» ligg det rutinar for kontakt skule - PPT før tilvising. Det er skuleinterne rutinar ved bekymring med følgjande punkt: analyse av situasjonen og vurdering av tiltak, iverksetting av pedagogiske strategiar og tiltak, vurdering av utprøvde tiltak og strategiar. I mal for Pedagogisk rapport ved tilmelding til Pedagogisk psykologisk teneste er det eit punkt som sikrar kva som skal bli gjort på skulen før tilmelding. Det står mellom anna eit punkt om «Er det forhold i læringsmiljøet som utløyser eller påverkar/forsterkar vanskane?». I intervju går det fram at skulen har klasselærarmøter der ein ser på arbeidsmåtar, læreutbytte og læringsmiljø. Dersom lærar er usikre på ein elev sitt faglege utbytte av opplæringa, tek dei det opp til uformell vurdering i spesialpedagogisk team. Der møtast rektor, spesialpedagogisk leiar og kontaktlærar. Der vert det diskutera utbytte av undervisninga og tiltak læraren kan gjere. Skulen har fleire døme på ulike tiltak som blir nytta dersom ein elev ikkje får tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Dette er til dømes intensive kurs, deling i grupper, to-lærar system, anna organisering av klasserom/grupperom, stasjonsundervisning og tilpassa oppgåver og prøver. Det er eit årshjul for psykisk helse i Vinjeskulen som mellom anna har fastset 6 samarbeids- og evalueringsmøte med sosiallærar, rektor, helsesyster, psykisk helse. I årshjulet står det at «God klasseleiing gjev god struktur og trygg skuledag, samt opplevd meistring. I det ligg det å sette av tid til å snakke om og arbeide med viktige tema undervegs i skuleløpet; sosial kompetanse, nettvett, psykiske vanskar, sjølvbilete, kjensler, pubertet, rus, helse, spiseforstyrring, sjølvskading, omsorg med meir.» 19
Skulen skal ha ein innarbeidd praksis som sikrar at arbeidsmåtar, vurderingspraksis og læringsmiljø blir vurdert for elevar som ikkje har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. I «Rutinar før tilmelding til PPT» har skulen lagt inn ein kontroll som sikrar at arbeidsmåtar og læringsmiljø blir vurdert. I intervju med lærarar får vi informasjon om at også vurderingspraksis blir vurdert. Fylkesmannen har sett at skulen vurderer og gjennomfører ulike tiltak innafor tilpassa opplæring. Vurderinga blir blant anna gjort i klasselærarmøter og er knytt til skuleinterne rutinar ved ei bekymring. Vi har sett mange døme på ulike tiltak innafor tilpassa opplæring som skulen nyttar. Konklusjon: Skulen har ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at arbeidsmåtar, vurderingspraksis og læringsmiljø blir vurdert for elevar som ikkje har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Skulen vurderer og gjennomfører tiltak innafor tilpassa opplæring. 5.3 Rettsleg krav: Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å vurdere om elevane har behov for spesialundervisning, og sikre at lærarane melder behov for spesialundervisning til rektor. I nokre tilfelle vil skulens vurdering og eventuelle utprøving av tiltak etter opplæringslova 5-4 konkludere med at eleven ikkje kan få tilfredsstillande utbytte av opplæringa innafor det ordinære opplæringstilbodet. Eleven har da krav på spesialundervisning, jf. opplæringslova 5-1. Det er viktig at prosessen for å kunne gje spesialundervisning blir starta så snart som mogleg etter at behovet for dette er avdekt. Undervisningspersonalet har derfor både plikt til å vurdere om ein elev treng spesialundervisning og å melde frå til rektor når det er behov for det, jf. opplæringslova 5-4. Skulen må ha ein framgangsmåte som er kjent og innarbeidd blant lærarane slik at dei vurderer og melder behov for spesialundervisning. Skulen har «Rutinar før tilmelding til PPT». Her er det rutinar som skal følgjast ved bekymring og for å melde sak til drøfting i TPO - team der bekymring til elev varer ved. Drøftingane i TPO møte kan i følgje rutine ende i tre moglege utfall: 1. Vidareutvikle den ordinære opplæringa i klassen 2. Ekstra støtte/ressursar utan sakkunnig vurdering 3. Tilvising til PPT for ei sakkunnig vurdering. I eit referat frå TPO ved skulen frå november 2015 kjem det fram at rektor er med i møtet. Lærarane melder frå om elevar med ulike vanskar til TPO-teamet. Fylkesmannen har eit inntrykk av at elevar vert melde opp til TPO-teamet så snart lærarane har ei oppleving av forseinka utvikling, underyting eller manglande læringsutbytte. Rektor er med i TPOteamet sine møte, og får dermed melding om elevar med ulike behov. 20