Kom i gang med LibreOffice. Kapittel 14 Tilpass LibreOffice

Transkript

1 Kom i gang med LibreOffice Kapittel 14 Tilpass LibreOffice

2 Opphavsrett Opphavsretten til dette dokumentet, , tilhøyrer utgjevarane som er lista opp nedanfor. Du har lov til å didtribuere det vidare og/eller gjere endringar under vilkåra sette i GNU General Public License ( versjon 3 eller nyare, eller Creative Commons Attribution License ( versjon 4.0 eller nyare. Alle varemerke i denne innføringa tilhøyrer eigarane deira. Bidragsytarane Ron Faile Jr. Jean Hollis Weber John A Smith Tilbakemelding Send, på engelsk, merknader og forslag som har med dette dokumentet å gjere til: documentation@global.libreoffice.org Merk: Alt du sender til ei e-postliste, inkludert e-postadressa di og andre personlege opplysningar som er skrivne i meldinga blir arkivert offentleg tilgjengeleg og kan ikkje slettast. Du kan også bruke e-postlista i18n-no@lister.ping.uio.no, som er på norsk. Tilbakemeldingar som gjeld den norske utgåva kan du også sende til kolbjoern@stuestoel.no Bidragsytarar Dette kapitlet er basert på kapittel 14 av Getting Started with OpenOffice.org 3.3. Bidragsytarane til denne boka er: Peter Hillier-Brook Jean Hollis Weber Michele Zarri Utgjevingsdato og programversjonmodifying Publisert 13. juni Basert på LibreOffice 4.2. Norsk versjon publisert 15. april 2015 Documentation for LibreOffice is available at

3 Bruke LibreOffice på Mac Noen av tastekommandoane er ulike på Mac i høve til på Windows/Linux. Tabellen nedanfor viser noen av dei vanlegaste skilnadane brukte i dette dokumentet. Du finn meir om dette i hjelp for LibreOffice. Windows eller Linux Mac-ekvivalent Effekt Verktøy InnstillingarLibreOffice Innstillingar menyval Høgreklikk Control + klikk og/eller høgreklikk avhengig av maskinoppsettet Tilgang til oppsettinnstillinganens Opnar ein lokalmeny (sprettoppmeny) Ctrl (Control) z (Command, Cmd) Brukt saman med andre tastar F5 Shift+z+F5 Opnar dokumentstrukturen F11 z+t Opnar Stil- og formatvindaugetmodifyingmodifying Customizing LibreOffice 3

4 Innhald Opphavsrett...2 Bidragsytarane...2 Bidragsytarar...2 Utgjevingsdato og programversjonmodifying...2 Bruke LibreOffice på Mac...3 Innleiing...5 Tilpassa menyinnhaldet...5 Lage ein ny meny...6 Endra eksisterande menyar...7 Legge til ein kommando til ein meny...7 Endra menyoppføringar...8 Tilpasse verktøylinjer...8 Endra eksisterande verktøylinjer...9 Lage ei ny verktøylinje...9 Legge ein kommando til ei verktøylinje...10 Velje symbol for kommandoar på verktøylinjer...10 Eksempel: Legge eit fakssymbol til ei verktøylinje...11 Tilpasse snarvegstastane...13 Eksempel: Bruke snartastar for stilar...13 Lagra alle endringar i ei fil...14 Laste inn eit lagra tastaturoppsett...14 Tilbakestille snarvegsoppsettet...15 Knyte makroar til hendingar...15 Legge til funksjonar med utvidingar...15 Installere utvidingar Customizing LibreOffice

5 Innleiing Dette kapitlet handlar om ein del vanlege tilpassingar som du kan gjere for å setje opp LibreOffice slik det passar deg best. Du kan tilpassa menyar, verktøylinjer og tastesnarvegar i LibreOffice, legge til nye menyar og verktøylinjer og lage makroar for ulike hendingar. Du kan ikkje tilpasse menyar som kjem opp når du høgreklikkar, såkalla sprettoppmenyar. Andre tilpassingar kan enkelt gjerast med programutvidingar som kan lastast ned frå LibreOffice sine nettsider eller andre stader. Merk Tilpassingar av menyar og verktøylinjer kan lagrast i ein mal. Dette gjer du ved først å lagra dei i eit dokument og deretter lagra dokumentet som ein mal slik det er forklart i kapittel 3, Bruke stilar og malar. Tilpassa menyinnhaldet I tillegg til å endre skrifttype for menyane (omtalt i kapittel 2, Setja opp LibreOffice), kan du legge til eller omplassere kategoriar på menylinja, legge til kommandoar til menyane og gjere ein del andre endringar. Slik tilpassar du menyane: 1) Vel Verktøy Tilpass. 2) Vel Tilpass i dialogvindauget Tilpass (figur 1) Figur 1: Menysida i dialogvindauget «Tilpass» Tilpassa menyinnhaldet 5

6 3) I nedtrekkslista Lagra i vel du om menyen som er endra skal lagrast for bruk i det gjeldande programmet, for eksempel LibreOffice Writer eller bare for det gjeldande dokumentet. 4) Vel den menyen som skal endrast i nedtrekkslista Meny. Denne lista inneheld alle hovudmenyane og undermenyane (menyar som ligg inne i ein annan meny). I tillegg til menynamna Fil, Rediger, Vis osv. finn du for eksempel undermenyane Fil Send og Rediger Spor endringar. Kommandoane som er tilgjengelege for den merkte menyen finn du i midten av vindauget. 5) Klikk på knappen Endra for å endra den valde menyen. Du kan også legge til kommandoar i ein meny ved å trykke på knappen Legg til. Dette er nærare forklart i den neste bolken. Bruk pil opp og pil ned til høgre for visinga av menyinnhaldet for å flytte den valde menyoppføringa opp eller ned i menylista. 6) Trykk på knappen OK når du er ferdig med endringane for å lagra endringane og lukke vindauget. Lage ein ny meny Klikk på knappen Ny i fana Menyar i dialogvindauget Tilpass for å få opp dialogvindauget for Ny meny vist i figur 2. 1) Skriv inn namnet på den nye menyen i feltet Menynamn. 2) Bruk pil opp og pil ned for å setje den nye menyen inn der du ønskjer han skal vere på menylinja. 3) Trykk OK for å lagra oppsettet. Den nye menylinja blir nå vist i lista over menyar i dialogvindauget Tilpass, men dukkar ikkje opp på menylinja før du har lagra tilpassingsvindauget. Når du har laga ein ny meny bør du sjølvsagt legge inn noen kommandoar i menyen. Korleis du gjer dette, er omtalt i «Legge til ein kommando til ein meny» på side 7. Figur 2: Lage ein ny meny 6 Customizing LibreOffice

7 Endra eksisterande menyar Du kan endra ein eksisterande meny, innebygd eller sjølvlaga, ved å velja Meny-lista og klikke på knappen Meny og velje Flytt, Gje nytt namn eller Slett frå nedtrekkslista. Ikkje alle desse endringane er tilgjengelege for alle menyoppføringane. Du kan såleis ikkje gi ein innebygd meny eit nytt namn eller slette han. Det er heller ikkje råd å flytte ein undermeny. Du flytter ein meny, t.d. Fil, ved å velje Meny Flytt. Dette vil opne eit dialogvindauge nokså likt det i figur 2 (men utan feltet Menynamn). Bruk pil opp og pil ned for å flytte menyen. Ønskjer du å flytte ein undermeny, for eksempel Fil Send), merk hovudmenyen (Fil) i menylista og merk deretter undermenyen (Send) i feltet Oppføringar i Menyinnhald. Bruk pil opp og pil ned for å flytte undermenyen. Undermenyane er lett kjennelege i lista over oppføringar i og med at dei er merkte med ein liten svart trekant til høgre for namnet. I tillegg til å gi ein tilpassa meny nytt namn, kan du også merke ein bokstav i menynamnet slik at denne bokstaven blir understreka i menyvisinga. Du kan då opna denne menyen ved å halde nede Alt-tasten og trykke den understreka bokstaven. Kva bokstav som skal understrekast kan også endrast i innebygde undermenyar. 1) Merk ein tilpassa meny eller undermeny i Meny-lista. 2) Klikk på knappen Meny og vel Gje nytt namn. 3) Legg til teiknet tilde (~) framføre den bokstaven som skal understrekast. Ønskjer du å opne undermenyen Send ved å trykke Alt + S (etter at filmenyen er opna med Alt + F), skriv inn ~Send. Merk Det er mogleg å bruke den same bokstaven på fleire menyoppføringar. I Set innmenyen finn du for eksempel at bokstaven M er brukt som akselerator både for Bokmerke, Merknad og Media. Dette gjer det litt meir tungvindt for brukaren å navigere i menyen, så du bør unngå dette om det er mogleg. Legge til ein kommando til ein meny Du kan legge til kommandoar både i dei innebygde menyane og i dei du har laga sjølv. Merk menyen i menylista i dialogvindauget Tilpass og klikk på knappen Legg til. Vel ein kategori og deretter kommandoen i dialogvindauget Legg til kommandoar og trykk Legg til. Vindauget blir ikkje lukka, så du kan legge til fleire kommandoar. Tilbake i dialogvindauget for tilpassing kan du bruke pil opp og pil ned for å flytte kommandoen opp eller ned i menyen. Tilpassa menyinnhaldet 7

8 Figur 3: Legge ein kommando til ein meny Endra menyoppføringar I tillegg til å endra rekkefølgja på oppføringane i ein meny eller undermeny, kan du legge til undermenyar, gi nytt namn til eller slette oppføringar og legge til skiljeteikn mellom gruppene. Vel menyen eller undermenyen i menylista nesten øvst i dialogvindauget for tilpassing. Merk deretter oppføringa i lista over oppføringar under Menyinnhald. Klikk på knappen Endra og vel handling i nedtrekkslista som kjem fram. Handlingane er sjølvforklarande. Tilpasse verktøylinjer Du kan tilpassa verktøylinjene på fleire ulike måtar. Du kan også velje kva symbol som skal vere synlege og låse plasseringa av ei fastlåst verktøylinje slik det er forklart i kapittel 1, Innføring i LibreOffice). Dessutan kan du legg til eller fjerna symbol (kommandoar) i lista over dei som er tilgjengelege på ei verktøylinje. Du kan også lage nye verktøylinjer. Dette avsnittet forklarer korleis du kan lage nye verktøylinjer og legge til eller fjerne symbol på eksisterande verktøylinjer. Du kan opna dialogvindauget for å tilpassa verktøylinjene (figur 4) på ein av desse måtane: Høgreklikk på verktøylinja og vel Tilpass verktøylinja. 8 Customizing LibreOffice

9 Vel Vis Verktøylinjer Tilpass frå menylinja. Vel Verktøy Tilpass frå menylinja og opna fana Verktøylinjer. Figur 4: Fana for tilpassing av verktøylinjer Endra eksisterande verktøylinjer Slik endrar du ei eksisterande verktøylinje: 1) I nedtrekkslista Lagra i vel du om den endra verktøylinja skal lagrast for bruk i programmet, for eksempel Writer, eller for eit bestemt dokument. 2) Vel verktøylinja du vil endra i nedtrekkslista Verktøylinje under Verktøylinjer i LibreOffice [namnet på programmet (eksempel: Writer)]. 3) Klikk på knappen Verktøylinjer eller Endra og vel ei passande handling der eller klikk på knappen Legg til for å legge til ein eller fleire kommandoar. Du kan også lage ei ny verktøylinje ved å trykke på knappen Ny. Alle desse metodane er forklarte nedanfor. 4) Når endringane er utførte, trykk OK for å lagra dei. Lage ei ny verktøylinje Slik lager du ei ny verktøylinje: Tilpasse verktøylinjer 9

10 1) Vel Verktøy Tilpass Verktøylinjer frå menylinja. 2) Trykk på Ny. Skriv inn namnet på verktøylinja i dialogvindauget som kjem opp. I nedtrekkslista Lagra i kan du velje om verktøylinja skal lagrast for bruk i programmet, for eksempel Writer, eller i eit bestemt dokument. Klikk OK. Den nye verktøylinja blir nå synleg i lista over verktøylinjer i dialogvindauget for tilpassing. Når du har laga verktøylinja treng du å legge til noen kommandoar. Dette er forklart nedanfor. Legge ein kommando til ei verktøylinje Dersom lista over tilgjengelege verktøy i ei bestemt verktøylinje manglar ein eller fleire kommandoar i høve til dei du ønskjer skal vere der, kan du legge dei til. Når du lagar ei ny verktøylinje, må du legge til kommandoar uansett. 1) Merk den aktuelle verktøylinja i nedtrekkslista over verktøylinjer i fana Verktøylinjer i dialogvindauget for tilpassing. Trykk på knappen Legg til i det same vindauget. 2) Dialogvindauget som kjem opp er det same som når du legg kommandoar til menyar (figur 3). Merk ein kategori og deretter ein kommando og trykk på Legg til. Vindauget blir ikkje lukka, så du kan legge til fleire kommandoar om ønskjeleg. Trykk Lukk når du er ferdig. Dersom du set inn eit element som ikkje har noe symbol, blir heile namnet vist på verktøylinja. I den neste bolken blir det forklart korleis du kan legge til eit symbol. 3) Du kan nå bruke pil opp og pil ned i tilpassingsvindauget for å flytte kommandoane opp og ned slik at du får dei i den rekkefølgja du ønskjer. 4) Trykk OK når du er ferdig for å lagre endringane. Velje symbol for kommandoar på verktøylinjer Som oftast blir dei ulike verktøya i ei verktøylinje vist med ulike symbol, men ikkje alle kommandoane er har eit symbol. Du kan velje eit symbol, eit ikon, for ein kommando ved å merke kommandoen og klikke på knappen Endra og velje Endra ikon i nedtrekkslista. Dette vil opne eit vindauge der du kan velje symbol. Trykk på OK når du er ferdig for å legge symbolet til kommandoen (figur 5). 10 Customizing LibreOffice

11 Figur 5: Dialogvindauget for å endra symbol Du kan også hente inn fleire symbol ved å trykke på knappen Importer. Dersom du lagar symbolet sjølv eller bruker eit andre har laga, bør dette vere 16 x 16 pikslar stort og ikkje ha meir enn 256 fargar. Eksempel: Legge eit fakssymbol til ei verktøylinje Du kan tilpasse LibreOffice slik at eit enkelt klikk på eit ikon vil sende det gjeldande dokumentet som ein faks. 1) Sjå etter at faksdrivaren er installert. Slå eventuelt opp i handboka for faksmodemet for å finne ut korleis det kan gjerast. 2) Vel Verktøy Innstillingar LibreOffice Writer Skriv ut. Dette vil opna dialogvindauget som er vist i figur 6. 3) Vel ein faksdrivar i lista Faks og trykk OK. 4) Høgreklikk på standardverktøylinja. Vel Tilpass verktøylinja i menyen som kjem fram. Dette vil opna dialogvindauget for tilpassing med fana Verktøylinjer opna (figur 4). Klikk på Legg til. 5) I dialogvindauget for å legge til kommandoar (figur 7), vel du Dokument i lista Kategori og vel deretter Send standardfaks i lista Kommandoar. Klikk Legg til. Nå vil det nye ikonet dukke opp på kommandolista. 6) Klikk eventuelt på pil opp og pil ned for å flytte det nye symbolet der du vil ha det. Klikk OK og deretter Lukk. Tilpasse verktøylinjer 11

12 Figur 6: Sette opp LibreOffice for å sende faksar Verktøylinja har nå eit nytt symbol for å sende det gjeldande dokumentet som faks. Figur 7: Legge kommandoen for fakssending til verktøylinja 12 Customizing LibreOffice

13 Tilpasse snarvegstastane I tilleg til å bruke dei innebygde snartastane (også kalla snøggtastar) lista i tillegg A, kan du definere dine eigne. Du kan lage snartastar for standardfunksjonar i LibreOffice eler dine eigne makroar og lagra dei til bruk for heile LibreOffice. Åtvaring Ver forsiktig når du endrar snøggtastane som er laga av operativsystemet eller høyrer til dei førehandsdefinerte i LibreOffice. Mange tastekombinasjonar er i praksis universelle, som for eksempel F1 for hjelp og Ctrl + C for kopier, og er alltid venta å føre til eit bestemt resultat. Sjølv om det er enkelt å tilbakestille snøggtastane til standardinnstillinga for LibreOffice, kan det vere frustrerande for eventuelt andre som bruker dan same datamaskinen. For å tilpasse snartastar til dine eigen behov, bruker du dialogvindauget Tilpass slik: 1) Vel Verktøy Tilpass Tastatur for å opna dialogvindauget. 2) Merk av for LibreOffice slik at endringane dine blir tilgjengelege for heile LibreOffice. 3) Merk dei aktuelle funksjonane på listene Kategori og Funksjon. 4) Vel dei ønskte snartastane i lista Snartastar og klikk på knappen Endra oppe til høgre i vindauget. 5) Klikk OK for å aktivere endringane. Nå vil dei valde snarvegstastane utføre funksjonane valde i steg 3 ovanfor kvar gong dei blir brukt. Merk Alle snartastane som er brukte for den valde funksjonen blir vist i vindauget Snartastar. Dersom lista er tom, viser dette at den valde kombinasjonen er ledig. Dersom lista ikkje er tom og du vil bruke ein annan kombinasjon, må du først slette den eksisterande kombinasjonen. Tastar og tastekombinasjonar som er grå ut, som F1 og F10, er ikkje tilgjengelege for endring. Eksempel: Bruke snartastar for stilar Du kan setje opp snartastar for raskt å få tilgang til stilar. Noen snartastar er definerte på førehand, som Ctrl + 0 for brødtekststilen, Ctrl + 1 for overskriftsstil og Ctrl + 2 for Overskrift 2. Du kan både endra desse og lage dine eigne. 1) Klikk Verktøy Tilpass Tastatur. Dette vil opna dialogvindauget for tilpassing med fana Tastatur opna (figur 8). 2) Dersom endringane bare skal gjelde for ein komponent, for eksempel Writer, merk denne komponenten i øvre, høgre hjørne av vindauget. Merker du av for LibreOffice, vil endringane gjelde for alle programma i LibreOffice. 3) Merk tastane du vil bruke for ein stil. I dette eksemplet har vi brukt kombinasjonen Ctrl + 9. Dette gjer at knappen Endra nå blir aktivert. 4) I feltet Funksjonar må du rulle deg nedover lista Kategori til du finn Stilar. Trykk på utvidingssymbolet (som oftast ein trekant eller ein pluss (+)) for å vise lista med stilar. 5) Vel stilkategori. (I dette eksemplet er det brukt ein avsnittsstil, men du kan sjølvsagt velje mellom alle dei andre stilane). Dei tilgjengelege stilane i den valde kategorien blir viste i lista Funksjon. Eksemplet viser noen av dei førehandsdefinerte stilane i LibreOffice. 6) For å gjere Ctrl + 9 til snarveg for stilen Liste 1, merk Liste 1 i Funksjon og trykk på Endra. Ctrl + 9 bli nå vist i lista Tastar heilt til høgre i vindauget og Liste 1 blir vist til høgre for Ctrl + 9 i lista over brukte snartastar øvst i vindauget. Tilpasse snarvegstastane 13

14 7) Gjer eventuelt fleire endringar og trykk på OK for å lagra innstillingane og lukke vindauget. Figur 8: Definere ein tastesnarveg for ein stil Lagra alle endringar i ei fil Endringane du gjer i oppsettet for snartastane kan lagrast i ei konfigureringsfil for seinare bruk og såleis gi deg høve til å bruke ulike oppsett etter kva ønskje du har. Slik lagrar du eit tasteoppsett i ei fill: 1) Når du er ferdig med å tilpassa snarvegsoppsettet, trykk knappen Lagra til høgre i tilpassingsvindauget ( figur 8). 2) Vel Alle filer i lista over Filtypar i dialogvindauget for lagring. 3) Skriv deretter inn eit namn på fila i boksen Filnamn eller vel ei eksisterande fil frå lista. Kan hende du må bla deg rundt for å finne den rette fila. 4) Klikk Lagra. Dersom du er i ferd med å overskrive ei anna fil, kjem det opp eit dialogvindauget der du blir gjort merksam på dette, elles får du ingen tilbakemeldingar og fila blir lagra. Laste inn eit lagra tastaturoppsett Du kan laste inn eit lagra tastaturoppsett og bruke dette i staden for det gjeldande oppsettet ved å trykke på knappen Last inn til høgre i tilpassingsvindauget. 14 Customizing LibreOffice

15 Tilbakestille snarvegsoppsettet Du kan tilbakestille tastesnarvegane til normalinnstillingane ved å trykke på knappen Tilbakestill nede til høgre i tilpassingsvindauget. Du får ingen tilbakemeldingar når du trykker på denne knappen, så ver litt forsiktig når du brukar han. Knyte makroar til hendingar Når noe skjer i LibreOffice kallar vi det for ei hending. Ei hending kan vere at dokumentet blir opna, det blir trykt på ein tast eller at musepeikaren blir flytt. Du kan knyte ein makro til ei hending slik at makroen blir køyrd når hendinga blir utført. Dette er for eksempel nokså vanleg å kople ein makro til hendinga «opna dokumentet» slik at det automatisk også blir sett ein del innstillingar for dokumentet samstundes med at det blir opna. I kapittel 13, Kom i gang med makroar er det nærare forklart korleis du kan knyte ein makro til ei hending. Legge til funksjonar med utvidingar Ei utviding er ei pakke som kan installerast i LibreOffice for å legge til nye funksjonar. Mange utvidingar blir leverte saman med LibreOffice og blir installerte automatisk saman med programmet. Andre kan lastast ned frå ulike nettsider. Den offisielle nettstaden for utvidingar finn du på Alle utvidingane der er gratis. Ein del utvidingar frå andre kjelder er også gratis, medan andre krev betaling. Sjå etter i beskrivinga for å sjå kva lisens som gjeld før du lastar ned ei utviding. Installere utvidingar Du kan installere utvidingar på tre måtar: 1) Direkte frå ei *.oxt-fil gjennom filutforskaren i datamaskinen. 2) Frå nettlesaren dersom denne er sett opp til å opna slike filer frå ei hyperlenke. 3) Direkte frå Verktøy Utvidingar ved å trykke på Legg til (figur 9). Du installerer direkte frå ei lagra *.oxt-fil ved å dobbeltklikke på filnamnet. Du installerer frå ein høveleg oppsett nettlesar ved å velje hyperlenka og opna fila. I begge tilfella vil dialogvindauget for utvidingar bli opna med eit anna vindauge over denne der du blir beden om å bekrefta at du vil installere utvidinga (figur 10). Fila blir installert til bruk bare for deg dersom maskinen er sett opp i eit fleirbrukarmiljø. Legge til funksjonar med utvidingar 15

16 Figur 9: Bruke dialogvindauget for utvidingar Figur 10: Åtvaringa ved installeringa Slik installerer du frå dialogvindauget for utvidingar: 1) Vel Verktøy Utvidingar frå menylinja. Fjern avmerkinga for Bunta med LibreOffice for å gjere det enklare å sjå kva utvidingar som er lagt til av brukaren. 2) Trykk på knappen Legg til i vindauget for utvidingar (figur 9). 3) Dette vil opna ein filutforskar. Finn og merk fila du vil installere og klikk på Opna. 4) Brukarar med administrator- eller rot-rettar vil sjå eit dialogvindauge (figur 11) der dei kan velje å installere utvidinga «for alle brukarane» (delt) eller «berre for meg» (brukar). Brukarar utan desse rettane vil normalt bare kunne installere, endre eller slette utvidingar som er sett opp bare for denne brukaren. 16 Customizing LibreOffice

17 Figur 11: Dialogvindauget med installeringsvala 5) Installeringa byrjar. 6) I alle tre tilfella kan du ein eller annan stad i prosessen bli beden om å akseptere lisensrettane. Når installeringa er ferdig, vil utvidinga bli synleg i lista over installerte utvidingar. Tips Du kan opna tilgjengelege utvidingar frå den offisielle nettsida ved å trykke på Hent fleire utvidingar på Internett i dialogvindauget Utvidingar. Du kan laste ned fleire utvidingar om gongen om ønskjeleg. Legge til funksjonar med utvidingar 17