Publikumsutvikling g litterære arrangement i bibliteket Marit Brkenhagen Presentasjnsrunde blant bibliteka, g med kva arrangementserfaring dei har, g kva dei ser sm utfrdringar ifm. å arrangere. Utfrdringar sm vart nemnt: - Ressursar (pengar/persnale) - Lite erfaring - Tekniske installasjnar/hjelp - Finne dei rette arrangementa/persnane - Få publikum til å kmme, g til å kmme igjen - Marknadsføring - Dårleg kntakt med resten av kmmunen/kulturleddet - Få til arrangement med relativ enkel innsats/lite arbeid/låg kstnad - Knkurrerande tilbd - Vaksne sm målgruppe Marit: Desse utfrdringane, særleg råmer g publikumsgrunnlag er utfrdringar dei fleste har. Tips! Ta utgangspunkt i det lkale det gjer det enklare å bruke ressursar ein har rundt seg, finn flk ein kan samarbeide med, g ein driv med ting sm er viktig HER. Det gjer det enklare å få publikum. Arrangement krev gd kreativ prsess i frkant g struktur. Før arrangement, tenk gjennm: Kva er målet med arrangementet? Kva skal til fr at arrangementet er vellukka kriterium Det er (langt) ver 50 faste litteraturarrangement i Nreg. Ein del famnar vidt, ein del vel ut eigne sjangrar eller målgrupper. Mange er knytt til biblitek/fylkesbiblitek. Kan ein i Sgn g Fjrdane gå saman m ei litteraturveke/litteraturfestival? Nkre arrangement på utvalde hvudplassar, g i tillegg små drypp rundt m kring? Kulturrådet løyver 3,5 millinar frdelt på 40 ulike arrangement. Ein rimeleg måte å få ei gd spreiing av pengebruken. Ca 10% prsent nedgang pga. innstrammingar på kulturbudsjettet i 2014. Mange stre kmmersielle arrangement, fr eksempel Bkbad (i Operaen), har vre i mange år, g har vre med på å utvikla publikummet, dei er blitt meir interesserte i frfattarar, likar å følje med. Bkhandel g bksignering er vanleg, litt anna type arrangement, ettersm dei vil selje bøker gså. DKS har halde på sidan 2001 g har vre viktig ift. kulturfrmidling ut i skulane. Litteraturhusa sprett fram. Litteraturhuset i Osl er kjempevellukka med 6-700 arrangement i året, nk av suksessen er å la andre arrangere g vere utleigearena. Får meir aktivitet, slepp direkte kstnader, får ha mange fleire arrangement enn dei hadde kunne makte sjølve. Kan vere nk å tenke på fr bibliteka, dersm lkalet er eigna. 1
Bibliteket hadde 7500 arrangement i 2007 g når veldig mange. Mange biblitek har jbba med arrangement lenge, men n er det gså tydelegare definert sm ppdraget til bibliteka. Er ein tendens at bibliteka aukar besøkstalet utan å auke utlånet tilsvarande. Handlar m at flk kjem til bibliteket av andre/fleire grunnar. Frmidlingsarenaen er viktigare, g det stemmer med dei plitiske føringane g endringar i bibliteklva. Nyare biblitek pplever gså markant auke i besøk g utlån. Det er større knkurranse ss arrangørar sm driv med litteraturarrangement i mellm. Erfaring tilseier at ein ikkje reiser så langt fr å dra på litteraturarrangement, kanskje ikkje til nabbygda ein gng. Unntak er dei stre, veletablerte arrangementa. Difr er det så viktig med spreiing, g det er rm g behv fr fleire arenaer g stader. Bibliteka har gde føresetnader Bredt utval litteratur i hyllene Kjerne av faste brukarar. (Desse kan bli faste arrangementsdeltakarar m tilstellingane vert innarbeidd g gdt kjende.) Aktivitet heile året («alltid» pe) Innarbeidd møteplass fr lesarar Bredt publikum (Når breiare enn eit litteraturhus pga. lågare terskel) Kmpetente medarbeidarar Unntatt kmmersielle krav (M.a. står de friare når de skal lage arrangement ved at de må ikkje basere dykk på haustens bkutgivingar g slepp ha fkus på sal av bøker.) Ein må gjerne mpriritere fr å klare å få til arrangement i bibliteket. Må føle det er viktig fr å gjere det heilhjarta g langsiktig. Må tenkje på kva kan arrangement kan gi/bidra til? Utvikle bibliteket sm attraktiv møteplass (mrsmt g inspirerande å vere ein attraktiv møteplass!) Nå eit breiare publikum (kan appellere til andre sm ikkje nødvendigvis vil låne bøker) Gje variasjn i tilbdet flk ser at det skjer ulike ting i bibliteket (bibliteket vert fte tatt fr gitt, kan vere vanskeleg å bli lagt merke til) Skape intern glød g stltheit (Opplev at ein driv med nk viktig. Gjer det enklare å trekke med verrdna g medarbeidarar) Lkala: Kva eignar seg fr arrangement? Har vi plass til publikum i bibliteka, eller er det fylt med bkhyller? Kvar skal publikum samlast? Kan det løysast med bkhyller på hjul? Kvifr er litterære arrangement viktige (sjølv m dei er ressurskrevjande)? Lesarane (mange ønskjer å ppleve nk saman, eit ssialt møtepunkt) Publikumsutvikling (t.d. barnearrangement sm er tverrkulturelle g prøver å trekke nye grupper til bibliteket) Gegrafisk spreiing (når ut til mindre stader gså) Frfattarane (likar å møte publikum, blir inspirert, treng sal) Media/PR (gjer bibliteket meir synleg) 2
Internt effekt (kan pplevast sm negativ eller psitiv, ver bs! Helst fungerer det sm eit ssialt lim på arbeidsplassen, føresett at alle vert invlvert på idéstadiet (men ikkje i det vidare arbeidet tenkt effektivitet)! Er ein aleine bør ein alliere seg med kulturetaten eller andre biblitek/samarbeidspartar. Den/dei sm jbbar med arrangement kan bli sett. Aktivitet g debatt lkalt Hyggeleg g ssialt glede ved å dele litteratur med andre Tips: Sørg fr at leiarane får vere med på arrangementa ein gng i mellm. Trekk med andre sm jbbar med kultur i kmmunen, g gå ut g gjer andre ssiale ting etterpå, legg det saman med andre ssiale samankmstar med kllegaer. Fleire psitive verknader; Gleda ved å ppleve litteratur/arrangement saman med andre, skapar gså samhald, ein vert betre kjend, det vert fleire i salen, leiing/kllegaer ser krleis det er i praksis g får sjå resultata av arbeidet, g den sm jbbar med det vert sett. Er gså kjekt at andre kllegaer spør m krleis det var i etterkant vert ein snakkis. Suksesskriterier kva er teikn på at eit arrangement er vellykka? Gde tilbakemeldingar, flk er nøgde, det har vre ei psitiv ppleving Gd gjennmføring det praktiske fungerte (Teknikken, servering, ) Innhaldet vart sm tenkt/planlagt/eller betre! At dei sm kjem/medverkar leverer ein gd prestasjn Førehandsinteresse, «wrd-f-muth»-effekten/jungeltelegrafen før g etter Tal publikum At flk kjem att Evne til å trekke nye publikumsgrupper Unngå kllisjnar med andre arrangement, eller medvite legge det pp til andre arrangement sm samlar mange flk Flk blir engasjerte, diskusjn g merkar respns i salen Mediemtale At fredragshaldar er nøgd sjølv Eigenevaluering er gd arrangementet var vellukka Gratis tilbd Oppfrdring: Når sesngplanen er klar, definer kva frventingar de har eller kva mål de har fr kvart arrangement så knkret sm muleg. «20 publikum», «diskusjn i salen», «ei sak i avisa». Vil autmatisk gjere at de jbbar ekstra fr å klare det, g dermed er det større sannsyn fr at de faktisk får det til! 3
Føresetnader fr å lukkast: Frankring. (Må ligge i planar g vere ein del av det bibliteket skal jbbe med. Leiarar må verte infrmert g vere med på tanken (det må vere bestemt/nk ein går inn fr) Ressursar. (Legg pp prgram ift. det de har ressursar til. Å basere seg på arrangement utan å hnrere/kmpensere er prblematisk. Tidsmessig like viktig, dei sm skal arbeide med arrangement må få nkre timar til rådvelde. Arrangementsplanlegging tek tid g er mykje arbeid.) Kntinuitet. (Må bestemme at dette er nk ein skal dirve med g ha eit langsiktig perspektiv. Ha faste tidspunkt så får flk det med seg g det er enklare å frhlde seg til. Det tek tid å ppdra eit publikum, men etter kvart så veit flk at det føregår ting på bibliteket) Lkale (Må tilpassast kva type arrangement ein skal ha. Kanskje nk skal gjerast utanfr bibliteket ver då bs på å gjere bibliteket sm avsendar tydeleg. Ildsjel (Minst ein av dei sm skal jbbe med dette må brenne fr det, vere engasjert g ha vilje! Anna? Bibliteket sm litteraturhus kva er frskjellen? Type/mengde arrangement Servering Opningstid/ kveldsarrangement Billettinntekter/gratis Bksal/gratis tilgjengeleg litteratur Litteraturhusa må ha inntekter fr eksempel billettinntekter. På bibliteket på Lillehammer tek ein betalt fr ein del arrangement. Mange biblitek rundt i landet gjer det. Ein del trur gså at m nk er gratis er det ikkje eit kvalitetsstempel. Dei største litterære arrangementa er gratis fr å få kjempestrt publikumsppmøte fr å skape blest m frfattarane g arrangementet. I slike tilfelle er arrangementet eit undersktsprsjekt, g er i staden eit marknadsføringsstunt sm ein er villig til å betale fr. På Lillehammer vart bibliteket Lillehammer litteraturhus i 2012. Gdt publikumsgrunnlag med 27.000 innbyggarar på Lillehammer, men ikkje strt nk til at eit litteraturhus skal kunne leve ved sidan av biblitek. Starta utan plitisk bidrag g tildelte midlar. Vart i staden til sm eit prøveprsjekt på dugnad/i fritida, sm eit samarbeid mellm fleire sterke aktørar (bibliteket, Høgskulen på Lillehammer, Nansensklen, Nrsk Litteraturfestival). Planlagt eit år i frvegen, alle fire hadde kvar sine arrangement. Tanken var å slå det saman fr å få meir (synlegheit, marknadsføring, publikumsppslutnad), men med same ressursbruk. Er i dag ei 4
prgramgruppe sm har jamlege møter. Kvar institusjn la inn ein øknmisk bidrag i ein felle sptt, men dette har til n vre urørt då dei har klart å få støtte frå Kulturrådet, Fritt Ord g Sparebankstiftinga (støtta fysiske installasjnar sm scene, banner ned frå taket, høgtalarar++). Byrja med 20-30 arrangement i sesngen. Erfaring etter t år var at dei ikkje klarte få til arrangement systematisk, ikkje hadde nk kapasitet til å jbbe gdt nk med enkeltarrangement, g fekk ikkje marknadsføre gdt nk. Gjekk difr ned på tal prgrampstar, vart fr mykje fr publikum gså, g etablerte frivillig-gruppe sm hjalp til med praktiske ting sm å sette fram stlar, billettsal. Arbeidde mt kmmune/plitikarar g har n fått auke på budsjettet med 300 000/0.5 stilling fr ppfølging g administrering av Litteraturhuset. Utfrdring vidare er å få flk til å vere før g etter arrangementa, g dei arbeider med å få til avtale m servering. Vil prøve quizkveld sm kan fungere, vil då søkje skjenke-bevilgning. Prgrammering - Gdt prgram (Kva bøker, tema? Vel rett frfattar/frmidlar. Hugs at ein kan lage fine arrangement sjølv m ikkje frfattaren er der!) - Prgramleiar (intern ressurs? Andre? Er viktig at vedkmande er eigna) - Råmene rundt arrangementet (publikum må trivast g føle at det er vel anvendt tid bidrar til at dei får lyst å snakke m det med venner g familie) Tenk kreativt! tematisk verbygning (t.d. grunnlvsjubileet, krim rundt påske, filmatisering av bk +++) gd match mellm frfattar g prgramleiar (bruk lkale krefter, bygg pp kntaktar, dei kan gså trekke «sine» til arr. Kan gså bli talspersn fr bibliteket) verraskande kpling (t.d. sett saman ein ukjent frfattar med ein meir etablert, eller ein veldig gd frmidlar fr å løfte fram nye stemmer. Tiltrekk med t.d. ein lite intervju på nettsida i frkant av arrangementet, sel det inn gså inn til presse) barnearrangement: Frmidlar ekstremt viktig må kunne kmmunisere mt barn timing (Pass på å vere «på» når du veit det er nk sm kjem fram i tid) Frmidlar vs. frfattar kven kan gjere bka interessant? Lkale ressursar Tema av lkal interesse Inviter skuleklassar til å samarbeide m prgramutvikling (kva ynskjer dei, kan dei vere med på arbeidet med å planlegge prgram sv) får eigarskap, heile klassen dukkar pp. Kntrllspørsmål: Kvifr skal frfattaren vere med på dette? Kvifr er dette interessant fr publikum? 5
Bibliteket sm debattarena Debattar kan nå bredt ut, men er tidkrevjande å arrangere/førebu avgrens deg Ideelt er det 3-4 persnar i eit panel, pluss ein til å leie. Lurt å alliere seg med media fr å skaffe eigna debattleiarar. Leiaren må vere ein sm er gd til å utfrdre deltakarane, ha kjennskap til tema, vere i kntakt med paneldeltakarane på førehand g frklare pplegget (fr eksempel at kvar enkelt får fem minutt til å innleie). Vedkmande må gså passe at det ikkje sklir ut, men spisse det. Kanskje er det aktuelt å ta same debatt/panel på andre stader? Ide: Bruke høgskulemiljøet g idrettslaga til å ha fkus på helse/ksthald/idrett. Unge flk engasjert. Kva aktørar kan vi sleppe inn i vårt biblitek, ytringsfridm vs. styre kva sm vert sagt frå bibliteket si scene. Så lenge ein er arrangør sjølv har ein den kntrllen. Ein inviterer inn i eit panel, men ein må passe på å balansere det. Gdt at ulike meiningar kan kme til rde, men pass på at ein har gde flk til å debattere i mt. Aslak sira Myhre meiner bibliteka må ha redaktøransvar, utan innblanding frå kmmunale plitikarar g sjefar. Lag nkre køyrereglar. Er kven sm helst velkmne til å kmme til bibliteket g ytre sine meiningar? Målgrupper: Skal nå «alle», men ha målgrupper fr kvart arrangement. Og ein må priritere fr ein klarar ikkje alt. Finn samarbeidspartar når ein skal tiltrekke seg uvante målgrupper. Arrangementtypar: - Lesesirkle - Anbefalingar/haustslepp - Eventyrstund/frteljarstund - Babysng, bk g baby - Bkbad - Fredrag - Opplesing - Debatt/flkemøte - Førestilling - Verkstad - Fim g bk - Plitikarbenk/rdførarens time - Intervju 6
Krleis lukkast i planlegginga? Kmbinasjn av kreativitet g gd struktur (ha begge eigenskapar i planleggingsgruppa) Gd planlegging med vekt på detaljar Kvalitetssikring (sjekk alt eit par dagar før ) Psitiv g imøtekmmande (får ein avslag er det fte grunna upassande tidspunkt) Prfesjnalitet (gjev tryggleik g er ein gd måte å bli møtt på. «Her er eit biblitek sm kan dette med arrangement» slappar av g kan yte betre) Definer tydelege mål fr arrangementet Frå bking til gjennmføring Sjå utdelt sjekkliste. Ide>Henvendelse>Kntrakt>Oppfølging>Avvikling>Hnrering Ver tydeleg på kva ein ønskjer. Vedkmande må vite kva han skal gjere (er det intervju, eller skal han halde det gåande sjølv?) Spør gjerne kva vedkmande føretrekk - krleis pleier han gjere det, eller krleis føler du det er mest kmfrtabelt? Avklar m ein tilbyr hnrar g sum g ta utgangspunkt i frfattarsentrum sine prisar, dei aller fleste held seg til det. Nkre frfattarar synes ikkje det er k g vil ha eigen pris. Men då er det berre å takke nei. Alternativet kan j vere å gi tilbd m gså å kmme til andre biblitek g dermed få fleire hnrar. Mange biblitek samarbeider gså med frfattarsentrum g får ppdragsskjema m.m. Litteraturfestivalen følgjer Frfattarsentrums hnrar, m frfattaren er kjent eller ikkje. Ha kntrakt der det er ntert alt sm trengs å avklarast, så er ein sikker på kva sm er avtalt. Særlig det med tidsbruk. Det kan vere lurt å ha ein avtale m ein skal hjelpe til med å passe tida, fr eksempel med eit teikn. Om ein har berre eitt arrangement/innslag, kan ein flekse litt med tida. Innlei g intrduser alltid! Slik viser ein fram bibliteket g får prfilere seg. Ha vatn tilgjengeleg. Fint g gså avslutte eit arrangement takk av dei sm har snakka g takk publikum fr at dei km, g bruk anledninga til å frtelje m neste arrangement g kva tid det er. Spør gjerne gså publikum m å legge att e-pstadressa si, slik at dei kan få inf m neste arrangement. Jbb jamt g trutt med desse tinga! Kva kanalar har ein til marknadsføring Bruk flest mulege kanalar, g ha gd tid. Lettare å nå ut når ein veit m ting i gd tid. Bruk tid på å skildre prgrammet så det vert fristande. Nettsider, kalender - Plakat - Flyer (ikkje dyre, prfesjnelle, men få gjerne lagd ein prfesjnell designmal sm du sjølv kan ppdatere frå arrangement til arrangement g sm du kan skrive ut sjølv) - Nyheitsbrev (Kan vere verdt å bruke tid på. Men de må få samtykke fr å sende ut. Sett pp på 7
skranken: «Registrer deg med e-pstadresse g få infrmasjn m arrangement eller andre ting sm skjer på bibliteket») - «Det skjer» (Registrer gratis på Orig g hamn i «Det skjer»- spalta i lkalavisene) - Annnsering? (Dyrt g sluker ein str del av budsjettet. Bruk heller pengar på innhaldet g med andre måtar å gjere arrangement kjend på) - Redaksjnell mtale - Ssiale media (Skap eit nettverk, g ha allierte sm kan hjelpe til med å spreie infrmasjn, fr eksempel kultursjefen!) - Intranett g e-pstlister internt (Slå deg saman med andre sm skal rientere m hendingar, ha plitikarane på maillista så ser dei at det skjer ting på bibliteket) - Samarbeidspartnar sine nettsider Pressearbeid Opparbeid gde kntaktar. Er det nkn sm har persnleg interesse av kultur/litteratur? Inviter på kaffi g spør kva sm er attraktivt stff fr avisa, frtel m kva bibliteket driv med. Spør gså m kva bibliteket driv med sm kan vere aktuelle saker i avisa. Ver ppsøkande, skap nyhenda (Lag gjerne ferdig sak, men tenk sm jurnalist, ikkje marknadsførar (unngå reklame, men tenk kva nyheitsaspektet er. Skriv nøkternt g unngå adjektiv!) Jurnalistar er pressa på tid g er glade fr ferdige saker (legg ved høgppløyselege bilete, lag ein liten faktabks, tilby intervjuavtaler sv). Ta gjerne ein telefn til juranlisten før saka blir send ver («Dette skjer på bibliteket, er det interessant fr dykk?») Ver tilgjengeleg g respekter jurnalistane si tid, send kjappe svar m dei spør m nk Inngå gjerne avtaler m eksklusivitet, g ver pen g ærleg. Allier deg ev. med ei avis ein gng, ei anna ein annan gng. Få ein frpliktande avtale tilbake frå avisene slik er dei vane til å jbbe. Pressemelding tar litt tid, men den har fleire bruksmråde; sm ppfølging av samtale med jurnalist, til nettside di, bruk utdrag i ssiale media sv Teknikk g utstyr Sjekk på førehand kva frfattar/artist treng: Stlar Brd Scene Vatn Lyd: mikrfnar g høgtalarar (bør ha eit enkelt lydanlegg tilgjengeleg, aller helst fastmntert lydskap med lås sm er enkelt å berre skru på ved behv.) Bilde: pc, prjektr g lerret Klkke Teknisk kmpetanse Lydprøve i gd tid 8
Arrangørtriks: Sett berre fram så mange stlar sm du trur det blir treng fr. Om du har 60 stlar g det kjem 20 ser det glissent ut. Samarbeidspartnarar: - Bkhandel - Skule, barnehagar - Interesserganisasjnar - Lkale frfattarar g kunstnarar (mindre kstnadskrevjande, kan vere ein institusjn sm bygger pp under lkale talent) - Frivillig sektr - Biblitek i reginen - Flkeakademiet - Kulturskulen - Senirnett - Andre Frivillige medhjelparar (hjelpe med rigging, servering, vere ambassadørar g bidra til marknadsføring Øknmi Sett pp versikt ver alle utgifter Hnrar, reise, mat g ev. vernatting Tal innleigde deltakarar vs. interne ressursar Kstnad til lkale, teknikk, reinhald mm Kstnad til servering Inngangspengar Kr kan vi søke midlar til arrangement? Fritt rd biblitekstipend (i haust er tema «Samtidsrmanen») Kulturrådet (Festivalstøtte ved arrangement sm går ver minst t dagar, prgramstøtte, utviklingsstøtte; tekniske anrdningar vis til høg aktivitet(eller ambisjnar m), g søk m midlar til det) Nasjnalbibliteket Stiftingar Frlag Bibliteksentralen Lkale stiftingar? Frlaga (med aktuelle frfattarar), spes. når ein har eit felles pplegg med turne/fleire bibl. Næringsliv Spesielle hendingar/satsingar/«år» sm set av midlar (t.d. 2015 er friluftsåret søk samarbeid med DNT!) Satsing på nynrsk kan kanskje utløyse midlar. Integreringsperspektiv ( ) 9
Kjenn ditt publikum publikumsutvikling(/-utviding) Publikumsutvikling mfattar aktiviteter fr å møte behva til eksisterande g nye publikumsgrupper. Fkus sm resultat av at kultur ikkje når dei breie masser. Og ein del grupper er underrepresentert i å nytte kulturtilbd; freldre med heimebuande brn, flk med ikkje-vestleg bakgrunn, unge menneske.. Skal vi satse meir på brukarane vi har, eller satse på ikkje-brukarane? Sats gjerne på kjernepublikum. Kven når vi? Kven når vi ikkje, sm det er viktig å nå? (ha plitikarane på e-pstlista fr å reklamere fr prgram, så ser dei i alle fall kva sm skjer) Marknadsføring Prgrammering Prisplitikk Kva frmidlarar har vi Kvinner er meir aktive enn menn. Ver glad i «kulturkjerringane» - dei er kjernepublikum! Vend ss gjerne til dei, g set pris på dei! Kr mykje skal ein gape ver? Tilbdet skal vere bredt, men viktig å priritere å jbbe målretta g sjå resultat. Metde: Opprettehald breidde gjennm å vidareføre det ein allereie er gd på + vel ei gruppe ein har lyst til å bli betre på g jbb fkusert med denne i ei lenger peride. Tips! Opplev arrangement i litteraturhus eller på litteraturfestival g legg merke til krleis dei gjennmfører arrangement. Type lkaler til den type arrangement, krleis frfattarar klarar seg på scena, krleis prgrammet vert intrdusert ++ Tips m arrangement: Ukas bk kvar trsdag (haustferie til påske) biblitekar førebur g snakkar m ei bk. Lunsjtider, mykje pensjnistar. Ekstra eks bestilt frå andre bibl. Servering av kake g kaffi/te(samarbeid med ein nærliggande kafe), dermed inngang 50 kr. Brukar skikkelege service (kjøpt på bruktbutikken) g lagar kafeppsett med småbrd. Vel 30 frammøtte i gjennmsnitt. 10