Hvem tr nsvret for fgterminologien? Rpport fr en strtegikonfernse om terminologi og fgspråk i Norge OSLO, 13, OKTOBER 04 Redigert v Jn Hoel Språkrådet
Hvem tr nsvret for fgterminologien? Rpport fr en strtegikonfernse om terminologi og fgspråk i Norge OSLO, 13, OKTOBER 04 Redigert v Jn Hoel Språkrådet
ISBN 82-7433-052-8
Forord Norsk språkråd rrngerte 13. oktoer 04 en strtegikonfernse over én dg om terminologi og fgspråk i Norge, under tittelen Hvem tr nsvret for fgterminologien?. Konfernsen le holdt i Forskningsprken i Oslo og smlet om lg 50 deltkere, åde inviterte og påmeldte. Siden høsten 01 hr Norge vært uten en sentrl institusjon for terminologi og fgspråk. Styret i Norsk språkråd oppnevnte sommeren 02 en nsjonl refernsegruppe for terminologireid. Styret ønsket på denne måten å t større nsvr for dette språkruksområdet og å fylle det tomrommet som hdde oppstått etter t Rådet for teknisk terminologi (RTT) gikk konkurs og le lgt ned 01/02. Språkrådet er under omdnning, og Kultur- og kirkedeprtementet hr gitt klre signler om t terminologi og fgspråk er et nturlig og viktig nsvrsområde for den omdnnede institusjonen. Det vr den førnevnte refernsegruppen som plnl, foreredte og gjenomførte konfernsen. Refernsegruppen vsluttet sitt virke rett etter rrngementet og le erstttet v Språkrådets fggruppe for terminologi og fgspråk ( terminologigruppen ) ved inngngen til inneværende år. Refernsegruppen hdde denne smmensetningen: Jn Hoel, Språkrådet John Myking (leder), Universitetet i Bergen Kjell Ivr Vnneo, Universitetet i Oslo Nin Zndjni, Stndrd Norge Formålet med konfernsen vr å sette søkelyset på l.. hvordn reid med terminologi og fgspråk her til lnds kn oppnå større oppmerksomhet og tilgodeses med økte økonomiske midler i frmtid, hvordn terminologireid kn orgniseres og smordnes på nsjonlt pln, hvordn det kn skpes større eller mindre nettverk for folk som reider med terminologi, hvordn terminologiressurser i større grd enn i dg kn gjøres llment tilgjengelige, og hvilken rolle Språkrådet kn og ør h på dette området. Det vr innlegg med historisk og nordisk-europeisk overlikk, strtegisk-politiske frmtidsplner og -vyer smt "prtsinnlegg" fr representnter for produsenter, formidlere og rukere v terminologi på ulike områder. Konfernsen le vsluttet med en pneldiskusjon. Før konfernsen hdde stndrdiseringsinstitusjonen Stndrd Norge utført et forprosjekt for Språkrådet. Forprosjektet er en krtleggingsundersøkelse v norske terminologimiljøer og terminologiressursene deres og dessuten v de ønsker, ehov og holdninger som disse miljøene hr på det ktuelle området. Undersøkelsen og resulttene v den le presentert i et v innleggene under konfernsen. Rpporten fr forprosjektet vr trykt opp og le delt ut til deltkerne. Forprosjektrpporten inngår også i den forhåndenværende rpporten. Oslo, ugust 05 Jn Hoel i
Innhold Forord s. i GENERELLE INNLEGG Terminologi i Noreg historisk oversyn s. 2 John Myking, Universitetet i Bergen Språkrådets strtegi for og rolle i nsjonlt terminologireid s. 16 Sylfest Lomheim, Norsk språkråd Terminologirete i nordiskt og övrigt europeiskt perspektiv s. 19 Ann-Len Buher, Terminologientrum TNC, Sverige Om et forprosjekt til konfernsen og resulttene v det (se. s. 68) s. 24 Knut Jonssen, Stndrd Norge SEKTORVISE INNLEGG Fgterminologi og stndrder s. 26 Anne Flken, Stndrd Norge Teknologisk terminologiutvikling, trenger vi det? s. Mrtin Ystenes, Norges teknisk-nturvitenskpelige universitet Økonomisk-dministrtivt fgspråk s. 35 Sunniv Whittker, Norges hndelshøgskole Terminologi i it-fgtidsskrifter s. 38 Kurt Leknger, PC World Norge Oversettelse og tolking s. Nin Reier Fr Råd til råd s. 44 Bente Getz Sollie, Fgokforlget Sttus for terminologireidet i helsesektoren s. 48 Bjørn Bun, Kodeverk og terminologier i helsevesenet Brukrr og produsentr v terminologi i fentleg sektor s. 52 Vidr Rekve, Sjøfrtsdirektortet PANELDISKUSJON MED TRE FORBEREDTE INNLEGG s. 54 Konfernseprogrm s. 64 Deltkerliste s. 66 PROSJEKTRAPPORT (jf. s. 24) s. 68 ii
GENERELLE INNLEGG 1
Terminologi i Noreg historisk oversyn Førstemnuensis John Myking, Nordisk institutt, Universitetet i Bergen Innleiing Det strtegiske målet for norsk terminologireid er nett no å finn ein tenleg orgnissjonsmodell. Grnnelnd våre, Finlnd, Sverige og Dnmrk, hr lenge htt ei reidsdeling mellom sttlege språkrøktorgn som tek seg v llmennspråket, og meir utøvnde lokomotiv som tek seg v terminologien. På Islnd ligg derimot egge typne reid under eitt og det sme orgnet. Noreg hr vore utn eit terminologiorgn sidn 01, og Norsk språkråd er under omorgnisering. I det fgterminologiske miljøet hr det lltid vore semje om t terminologireid er åde kulturforsvr og eit vilkår for effektiv kommuniksjon over språkgrenser. Begge delr er vilkår som må oppfyllst for å unngå domenetp for norsk. Det hr stort sett vore semje om t stten hr eit særleg nsvr for dette reidet på grunn v den kulturelle dimensjonen, og det hr heller ikkje vore stor skleg usemje om t norsk næringsliv urde t nsvr for sin eigen terminologi og invester meir i slikt reid. Og endeleg er det eit fktum t terminologi i viktige periodr hr vore tiltenkt ei rolle i ein norsk språkteknologisk industri som det enno ikkje hr lukkst å gjer levedyktig. Målet med denne rtikkelen er å gje eit oversyn over den historiske kgrunnen, slik t dei røynslene som måtte ver nyttige for det frmtidige strtegireidet, vert dokumenterte. Den endelege histori er det ikkje målet å gje oversynet viser t det ligg føre meir kjeldemterile enn det hr vore mogeleg å yt rettferd i denne omgngen. Oversynet vil vis t det hr gått opp og ned, åde orgnistorisk, økonomisk og kulturpolitisk. Kv er terminologi? Den som les fglittertur om terminologi, oppdgr snøgt t termen terminologi ikkje er eintydig, men t hn dekkjer åde terminologisk teori og prktisk terminologireid i tillegg til terminologir i tyding språklege inventr. Når ein skl presenter norsk terminologireid, er det ikkje tenleg å utelukk den teoretiske dimensjonen. Eg legg derfor til grunn den generiske termen terminologi for lle desse ulike omgrep, for til smn utgjer dei ein disiplin og eit fgfelt med åde språkvitskpleg og tverrfgleg grunnlg (sjå Lurén, Myking, Piht 1997). På dette grunnlget kn vi lg ein prktisk og ikkje ltfor teoretisk stringent reidsdefinisjon v norsk terminologi, slik eg meiner hn hr rt seg i det norske språksmfunnet i det tidsrommet som det er ktuelt å drøft: terminologi terminologiproduksjon, medrekn forsking og utvikling, undervisning og grunnforsking, utført v institusjonr med terminologi som fokusernde nøkkelord i mndt, formålsprgrf, vedtekter eller kursplnr I prksis vil dette sei t vi først og fremst må sml merksemd om det institusjonelle terminologireidet, og då er det tre institusjonr som ut frå definisjonen er sentrle: Rådet for teknisk terminologi (RTT), Norsk språkråd/norsk språknemnd og Norsk termnk. Det finst institusjonr som driv utvikling v nomenkltur og klssifiksjonssystem og såleis ikkje er definitorisk utelukk, og det finst verksemdsinternt terminologireid i større og mindre skl. Det er òg gjort viktig terminologireid i regi v forlg eller einskildpersonr. Noko v dette nemner eg nednfor, men i denne smnhengen er det nturleg å konsentrer seg mest om dei 2
institusjonne som primært hr terminologiutvikling som formulert hovudmål. Dermed er det ikkje mogeleg å yt lle full rettferd. 1 Norsk språknemnd og Norsk språkråd Norsk språknemnd vrt skip ved lov i 1951 og vr i funksjon frå 1952 til 1972, då ho vrt vløyst v Norsk språkråd, som er nedlgt frå 1. jnur 05 og vløyst v det nye Språkrådet. Terminologireid vr rekn for ei viktig oppgåve for Språknemnd. Ved skiping kom denne formulering inn i formålsprgrfen: Nemnd hr som særlige oppgver l.. [ ] å fremme enhet i terminologi i hvert mål for seg og i egge mål under ett [ ] Aktiviteten på terminologiområdet vr te svært synleg, særleg mot slutten v funksjonstid, slik ein kn les t.d. i årsmelding frå 1971, s. 16 f. Då Språknemnd vrt vløyst v Norsk språkråd i 1972, vrt det terminologiske nsvret ført vidre. Prgrf 7 i vedtektene fstset reidsfeltet for fgnemnd, og der heiter det mellom nn: Konkrete oppgver for fgnemnd er f.eks.: 1. å gi rettleiing om språkruk, ortogrfi, terminologi, syntks og stil i læreøkene for skoleverket, 2. å fremme enhet i terminologi innenfor hver språkgruppe, og, så lngt det er nturlig, for egge språkgrupper under ett [ ] Ut frå desse målformuleringne er det nturleg t åde Norsk språknemnd og seinre Norsk språkråd kom til å leggj vekt på terminologi for skuleverket, særleg gjennom kontrollen v læreøker. Denne kontrollen hr vore rekn som ei sentrl oppgåve gjennom størstedelen v funksjonstid. Ei viktig side v dette vr t Språkrådet i smreid med åde RTT og Prosjekt for dtmskinell språkehndling (PDS) kom til å rett merksemd mot slike sektorr v smfunnet der terminologiutvikling kunne spel ei særleg viktig rolle i høve til eit reitt pulikum, åde prktisk og symolsk. Tre slike område peik seg særleg ut: dtteknologi, mrkndsføring og oljeverksemd. På dei to første v desse områd sette Språkrådet på 1970- tlet ned to terminologikomiter, dttermkomiteen (Sott 1985) og komiteen for mrkndsføringsterminologi. Inititivet til desse komitene kom frå PDS i Bergen, der mykje v det prktiske terminologiske reidet skulle gjerst. Språkrådet fungerte i stor grd som eit dministrtivt sekretrit, og gjennom Språkrådet vr dette komitéreidet dermed fentleg fornkr. Denne klssiske terminologiske reidsmodellen gv resultt. Norsk dtordok kom i 1. utgåve i 1976 og vrt ein stor slssuksess gjennom mnge opplg og utgåver. Norsk mrkedsføringsordok kom ut i 1981. Smn med RTT gv Språkrådet ut den vesle terminologilist Oljeordliste i 1982, med 468 sentrle og definerte omgrep frå oljeutvinning i Nordsjøen. Ein kn godt kll dette ei kulturpolitisk mrkering v den sentrle roll denne nye næring kom til å spel, og terminologilist er frmleis i sl. Språkrådet hdde òg i mnge år eit nært smreid med Norges Stndrdiseringsforund gjennom korrekturreid og nn språkkontroll v Norsk stndrd, og med Rådet for teknisk terminologi gjennom språkleg kontroll v RTT-ordøker, særleg med nsvr for t nynorske ekvivlentr kom meir og meir inn i desse økene utetter 1980-tlet. Ansvret for skuleverket 1 Eg tkkr Koljørn Heggstd og Håvrd Hjulstd for mnge verdfulle sksopplysningr, kommentrr og rkivmterile. Tkk òg til dei ndre som hr kommentert: Jn Hoel, Knut Jonssen, Bjrne Norevik, Ole-Jørgen Johnnessen. Ansvret for feil og mnglr er sjølvsgt mitt, fullt og heilt. 3
kjem godt til syne gjennom Ordliste for fysikk og kjemi til skoleruk, som Språkrådet gv ut i 00. Desse to element, reid på det språklege plnet og i høve til skuleverket, er på mnge måtr Språkrådet sin særlege pril i terminologireidet. Rådet for teknisk terminologi (1938 01) 2 Rådet for teknisk terminologi oppstod i det norske teknologimiljøet ved Norges Tekniske Høgskole (NTH), og ein kn sjå skiping v rådet som uttrykk for ein internsjonl tendens. Det vr i mellomkrigstid det internsjonle terminologireidet skut frt, ikkje minst i dei store stndrdiseringsorgnissjonne etter sterk inspirsjon frå Eugen Wüster, og åde i Noreg og grnnelnd. Ein slik inspirsjon kjem godt til syne i eit nott om RTT frå spiren i 1897 og til og med året 1939, truleg forftt v iliotekr og fgordokforfttr John Ansteinsson ([Ansteinsson 1939]). Det er Wüster-ktige idel om systemtisk innsmling og frmstilling v fgordtilfng som gjennomsyrer nottet. Føregngren til RTT vr Sprogkomiteen v 1897, sett ned v Den Norske Ingeniørforening (NIF) med økonomisk støtte v Stortinget. Komiteen reidde frm til 1905 og vrt formelt nedlgd i 1912. Mndtet vr å smle og ordne mterile til en ordok over tekniske ord og etegnelser såvel nu rukelige som nye foredrede. Det vrt sml inn eit stort ordmterile frå tekniske fg, noko vrt pulisert i Teknisk Ukeld, men rkivet gjekk visstnok tpt ([Ansteinsson 1939]:2). Det heiter lkonisk om den Norske Ingeniørforenings Sprogkomité v 1897: Komiteen hr åpenrt lgt stor vekt på å finne foredrede ord og uttrykk, og hr sett det som en hovedoppgve å reide med fornorskning v terminologien. Diskusjoner om nylgede norske ord synes å h opttt meget tid i komiteens møter, og hr utvilsomt idrtt til å sinke og stoppe reidet. Den språkleg skkunnige vr Hjlmr Flk, men hovudårsk til t inititivet stns, vr ifølgje sme kjelde t det innsml mterilet ikkje heldt mål. RTT vrt første gong skip ved Norges Tekniske Høyskole i Trondheim på inititiv frå NIF i 1938 (jf. ymse nott ved sivilingeniør Diderih H. Lund u.å., Arvid Lippestd 1969, Bernhrd Christinsen 1984, dessutn Hjulstd 1985:434). NIF hdde teke fleire inititiv i år rundt 1. verdskrig, og det hdde vore spreidd reid frå interesserte einskildpersonr og fgmiljø på 19- og 19-tlet. Ein får inntrykk v t John Ansteinssons innsts ikkje kn h vore den minst viktige fktoren. Under krigen låg reidet nede, og etter krigen vrt rådet flytt og reetlert i Oslo i 1956 (Hjulstd 1985:434). RTT smreidde heilt frå strten v nært med fleire institusjonr og verksemder, ikkje minst Norges Stndrdiseringforund med Gulrnd Jensen som drivkrft. Sekretritsleirr vr Arvid Lippestd mellom 1963 og 1973, frå 1974 Bernhrd Christinsen, medn Håvrd Hjulstd overtok som dgleg leir for sekretritet frå 1989. Formålsprgrfen for RTT lydde slik (sitert etter sttuttne for stifting frå 1989): 2 Skriftlege kjelder om RTT er særleg årsmeldingr og Termposten. Til dette oversynet hr eg særleg rukt Språklig Smling 1983/2 (intervju med Bernhrd Christinsen og Ingrid Forerg Dhlø), Heggstd 1976, Hjulstd 1985, munnlege opplysningr ved Koljørn Heggstd og ymse rkivstf frå Håvrd Hjulstd. Opplysningr kn ein òg finn på http://www.rtt.org, m.. heile okserien frå RTT. Dei kjeldene eg hr nemnt her, gjeld òg Norsk termnk for tid frm til om lg 1985. 4
Stiftelsen RTT hr til oppgve å reide ktivt for klrhet, entydighet og ensrtethet i en fgterminologi som er hensiktsmessig for norske forhold. Stiftelsen RTT skl idr til økt forståelse for etydning v en hensiktsmessig fgteminologi og til å spre kunnskp om norsk fgterminologi. Frm til 1989 vr RTT ein medlemsorgnissjon, der større og mindre verksemder, rnsjeorgnissjonr, deprtement og ndre fentlege instnsr, m.. Språkrådet, vr medlemer. I 1985 låg tlet på medlemsorgnissjonr mellom og. Det prktiske ordoksreidet vrt gjennomført i terminologikomiter, og komitéreidet vrt smordn i sekretritet. Frå 1956 og frm til 1985 hdde RTT stått for utgjeving v 45 ulike ordøker, dei fleste på Universitetsforlget, og i 1985 hdde sekretritet 15 utøvnde komiter i reid. Smreidet med Språkrådet vr viktig, særleg med tnke på å skp ein einsrt terminologi i læreøker for skuleverket. Dei to institusjonne smreidde elles om rådgjeving og felles konsulentverksemd, særleg spel dei ei viktig rolle som språkkonsulent for Norges Stndrdiseringsforund. På mnge måtr fungerte RTT som eit terminologisk sekretrit for Stndrdiseringsforundet. Det tekniske reidet med dtføring og ereiding vrt i nokre år, om lg mellom 1978 og 1985, gjort ved Norsk termnk og Prosjekt for dtmskinell språkehndling, Universitetet i Bergen. 1970- og 1980-tlet førte med seg ein del endringsprosessr på fleire pln. Det grunnleggjnde prolemet vr sjølvsgt å få i stnd eit erekrftig og vrig økonomisk grunnlg. Det vrt lnsert fleire løysingsfrmlegg, m.. ei nsjonl terminologistifting (sjå nednfor), og før dette hdde det vore diskusjonr mellom nn med Norges teknisknturvitenskpelige forskningsråd om ei form for nsjonl termnk. Då slike tnkr ikkje førte frm, end det med t RTT vrt omdnn frå medlemsorgnissjon til stifting frå jnur 1990. Stiftrne vr i stor grd slike verksemder som òg hdde vore medlemer i den gmle orgnissjonen, men òg ein del nye. Fordi den gmle rådsskipnden forsvnn, fekk RTT ein tilknytt medlemsorgnissjon, Foreningen for teknisk terminologi (FTT) frå 1991. Drift vrt lgt om og utvid, og finnsieringsform vr sttsidrg kominert med prosjektinntekter. I gmml skipnd òg hdde RTT htt fste løyvingr over sttsudsjettet. Funksjonen som eit norsk koordinernde orgn for dei sml terminologiske ktivitetne i lndet kom tydelegre til syne. RTT tok såleis til å gje ut ldet Termposten frå 1990, og RTT stod som norsk prtnr i det nordiske smreidsorgnet Nordterm frå strten v i 1976. Etter t Universitetsforlget trekte seg som fst utgjevr v ordøkene, gv RTT etter omlegging ut dei fleste ordøkene på eige forlg. Stten hdde vore representert i styret for RTT gjennom heile tid som medlemsorgnissjon, og det vrt gjeve øyremerkte løyvingr over sttsudsjettet mellom 1970 og 1989. Denne representsjonen vrt vreteken ved fleire deprtement eller ndre forvltingsnivå, og det gv RTT høve til å drøft orgnisering og struktur med styresmktene. Den sttlege representsjonen heldt frm etter omorgnisering i 1989, og det vrt gjeve sttsidrg til drift heilt frm til RTT vrt lgt ned i 01. Norsk termnk (1979 1997) Utgngspunktet for Norsk termnk vr det såkll Prosjekt for dtmskinell språkehndling PDS ved Universitetet i Bergen. Dette vr opphvleg ikkje ein institusjon, men, som nmnet seier, eit prosjekt eller prosjektmiljø ved Nordisk institutt. Det vr sett i gng v Koljørn Heggstd, og dei første løyvingne kom i 1967 (Heggstd 1976:3), i dei første år mellom nn frå Noregs llmennvitskplege forskingsråd (NAVF). Heggstd 5
vr frm til midten v 1980-tlet den leinde fgpersonen i det omfttnde prosjektsmreidet rundt PDS. Eitt v dei prosjekt ved PDS det er grunn til å nemn særskilt, er Norsk ordregistrnt. Ordregistrnten skulle produser det sentrle grunnmterilet for mnge ndre leksikogrfiske prosjekt, og vrt lgd opp som ei stor dtleseleg ordsmling med grmmtisk koding som skulle gjer det mogeleg å produser spesillister og gjer språkvitskplege undersøkingr med dtteknologiske metodr. Registrnten vr tiltenkt ei viktig rolle i normeringsreidet i Språkrådet, derfor vr òg Språkrådet inne i prosjektet åde finnsielt og gjennom fgleg medverknd. Tnken om ein Norsk termnk oppstod på PDS i dette reidet, ein norsk fgordregistrnt som kunne ver prllell med den llmenne ordregistrnten. Norsk termnk vrt såleis frå først v sett ut i livet som eit terminologisk dtrkiv ved PDS, der åde Språkrådet, RTT, Universitetsforlget og Stndrdiseringsforundet vr inne i iletet med finnsiering og drift. PDS vrt på denne måten eit krftsentrum i det norske terminologimiljøet frm til rundt 1985, og Koljørn Heggstd vr den sentrle personen i miljøet i eigenskp v leir for PDS og smstundes styreformnn i RTT. Dei fleste knlne gjekk på ein eller nnn måte gjennom PDS, og te fekk miljøet roll som uffer og formidlr mellom ulike interesser i terminologireidet. Den formelle skiping v terminologiprosjekt ved PDS som eig vdeling i vdeling med nmnet Norsk termnk kn dterst til 1979 (Hjulstd 1985:58 60). Ein viktig prestsjon ved Norsk termnk i perioden frm til 1984 vr utgjeving v Hjulstd/Norevik (red.), Norsk teknisk fgordok (NTFO) i 1984. Dette vr i røynd ei smling v lle RTT-ordøkene, som låg lgr i rkivet Norsk termnk. NTFO inneheld i tillegg svært mykje mterile frå Norsk stndrd og vesentlege delr v Norsk teknisk ordok (sjå nednfor). Bernhrd Christinsen hdde teke til å reid med oljereltert terminologi gjennom terminologisk komitéreid midt på 1970-tlet, og RTT gv ut tre oljerelterte ordøker på Universitetsforlget, RTT35 (1976) og RTT43 (1980), egge med tittelen Ordok for petroleumsvirksomhet, og Oljeordliste i 1982, dei to siste smn med Norsk språkråd. Om lg smstundes sette sentrle ktørr, ikkje minst i og rundt PDS-miljøet, seg i sving med ktivt loyreid mot oljemiljøet i Stvnger-regionen, det vil sei Oljedirektortet og dei sentrle oljeselskp med Sttoil i spissen. Bok Oljespråk v Einr Flydl (Flydl 1983) vr òg ein viktig premissleverndør i dette reidet. Både Koljørn Heggstd og Bjrne Norevik frå PDS, smn med krefter i Sttsutoriserte trnsltørers forening må reknst mellom dei sentrle ktørne, og det viktigste forumet vr ei rd møte på Utstein Kloster. Dette reidet nådde eit toppunkt då Sttoil under leiing v Arve Johnsen vedtok å setj ut i livet det store prosjektet som vrt plssert ved PDS/Norsk termnk under nmnet Terminol-prosjektet. Dette første store oljeterminologiske prosjektet vrt gjennomført i år 1983 1985 for å utvikl eit norsk reidsspråk på Sttoil sitt oljefelt Gullfks (sjå Pedersen 1986 og Rold 1986). Terminol-prosjektet er frmleis det største terminologiske einskildprosjektet i Noreg nokosinne. Det fekk ei oppfølging med toppunkt i 1986, men ktiviteten på dette terminologiske feltet vrde ved i fleire år, først og fremst ved Norsk termnk og ikkje som felles, nsjonl prosjektportefølje. Det er eit fktum t Terminol-prosjektet utløyste så ulike syn på økonomiske, fglege og strtegiske vegvl t dei ulike terminologiske fgmiljø kom til å stå fjernre frå kvrndre enn før. For det nsjonle fgmiljøet vrt såleis verknden på mnge måtr den motsette v den verknden reidet med dtterminologi hdde htt; dtterminologien hdde fungert konsolidernde, oljeterminologien utløyste kløyvingr. 6
Frå 1988 vrt Norsk termnk omorgnisert til ei fgleg undervdeling ved Nordisk institutt og dministrtiv seksjon i stifting Unifo. Drift vr fullt ut finnsiert gjennom eksterne oppdrg, og PDS vr på dette tidspunktet nedlgt som eig eining. Prosjektprilen ved Termnken endr seg utover 1990-tlet mot meir lndsert terminologi og llmennspråkleg leksikogrfi, mellom nn miljørelterte tesurusr for Norsk Allmennstndrdisering og norsk utgåve v WHOs internsjonle sjukdomsklssifiksjon ICD- for Helsetilsynet. På grunnlg v det kkumulerte mterilet frå dei ulike prosjekt utvikl fgmiljøet ved Termnken termdtsen NOT, som vrt gjord tilgjengeleg i onnement og gjennom sl frå midten v 1980-tlet, først som stormskinløysing, deretter i Windows-utgåve og frå 1999 som internettversjon (først og fremst som prototyp). Areidet med denne termsen stns meir eller mindre opp i 00. I ei ny omorgnisering i 1997 vrt Termnken smorgnisert med det nye forskingsprogrmmet for humnistisk informsjonsteknologi (HIT) og smloklisert til HITsenteret. Dette skulle gje ei større og meir slgkrftig eining med sterkre IKT-fgleg tyngd og språkteknologisk pril. Norsk termnk som vremerke vr dermed utfs, men ktiviteten er vidreført som einskildprosjekt, og terminologi er frmleis eitt v reidsfelt innnfor Avdeling for kultur, språk og informsjonsteknologi (Aksis), som HIT-senteret no heiter. Ulike institusjonr ulike prilr? Terminologireid yggjer på nokre grunnleggjnde metodiske prinsipp, først og fremst t språkfolk må smreid med fgfolk på dei områd der terminologien høyrer til. Dette prinsippet kn ein sei t lle dei tre institusjonne hr følgd, men likevel hr dei htt tydeleg ulike prilr. RTT med medverknd frå Språkrådet hdde det dministrtive og fglege nsvret for fste reidskomiter over lng tid. RTT l vekt på t reidet skulle skp tiltru på tvers v fglege grenser. Areidet i komitene vr (i lle fll hovudskleg) uløn, men vrt til dels utført med reidsgjevrs velvilje og dermed indirekte finnsiering. Norsk termnk vr kjenneteikn v prosjektspesifikke reidsgrupper lt etter mrkndssitusjonen. Medreidrne i desse gruppene vr identiske med det løn personlet ved Termnken. RTT hdde overvekt v fgekspertr i terminologikomitene og hdde såleis mest til felles med den reidsmodellen som hr rådd innnfor stndrdiseringsorgnissjonne. Språkrådet, men særleg Norsk termnk, vr meir filologprilerte. Likevel hr det vore ei felles grunnhldning t egge typr kompetnse måtte ver med. Ingen komiter ved Termnken reidde utn t det vr fgekspertr med som refernsepersonr, og i Språkrådet sine komiter vr det ktive fgekspertr med. RTT og Språkrådet hr pulisert ordøker og ordlister for vnleg sl, men i uknde grd med dtteknologiske metodr i ereiding og produksjon (Hjulstd 1985:59f.). Puliseringsform ved Norsk termnk hr vore todelt: På den eine sid den elektroniske termsen NOT (sjå http://sprktek.ksis.ui.no/projets/not), på den ndre sid slike produkt som den einskilde oppdrgsgjevren ønskte og etlte for. I det siste tilfellet hr det stort sett vore tle om dtleselege produkt (til dømes filr) som oppdrgsgjevren sjølv hdde puliseringsretten til. Den viktigste v desse termsne er UD-sen til Utnriksdeprtementet, som i formt og teknisk opplegg hr mykje til felles med NOT (sjå http://deentius.hit.ui.no/udse/home.html). 7
Som eit felles kjenneteikn for lle desse tre institusjonne kn det nemnst terminologifgleg rådgjeving til pulikum i sker som vr for små til å generer eigne prosjekt først med rev og telefon, i dei seinre år i uknde grd med e-post. Denne rådgjeving hr stort sett vore innreidd i den vnlege drift, erre sjeldn fkturert. Smreid, smndslinjer og konfliktr RTT kom frå 1970-tlet som nemnt inn i eit lngvrig smreid med Prosjekt for dtmskinell språkehndling under leiing v Koljørn Heggstd ved Universitetet i Bergen. For heile 1970-tlet, frm til rundt 1980 kn ein tl om ein norsk smreidskse mellom sentrle institusjonr som Språkrådet, dåvernde Norsk leksikogrfisk institutt ved Universitetet i Oslo, PDS, RTT, Norsk termnk. Ein vesentleg del v pulisering gjekk gjennom Universitetsforlget. Som vi hr sett, vr drift v PDS og Termnken finnsiert med eksterne prosjekt for Språkrådet og RTT, som fekk dtteknisk reid utført der. Desse eksterne prosjekt kom te frå Universitetsforlget, som finnsierte mesteprten v reidet med dtterminologien, med særleg interesse frå forlgsdirektør Tor Bjerkmnn. Rundt 1980 vrt det reidd med tnkr om å skip ein Norsk termnk som ei nsjonl terminologistifting etter modell v stifting Lovdt. Både Kulturdeprtementet, Norges Stndrdiseringsforund og Språkrådet vr inne i iletet smn med Universitetet i Bergen. Tnken vr t RTT skulle stå for finnsiering og dministrsjon, medn PDS/Norsk termnk skulle ver oppdrgstkr og sekretrit for det terminologiske reidet, medrekn dtføring og pulisering. Det end likevel med t deprtementet trekte seg frå dette reidet på grunn v meir prinsipiell skepsis til stifting som orgnissjonsform. Dei ndre ktørne l då reidet på is på grunn v otte for t finnsiering ville vert for vnskeleg. Nokre år etter dukk tnkne opp tt under stikkordet Norsk termse, men heller ikkje då vrt dei reliserte. På slutten v 1980-tlet kom det opp tnkr om å leggj inn RTT som eit eige sekretrit i Språkrådet. Denne tnken møtte interesse på sttleg hld, men vrt oppgjeven til fordel for tnken om RTT som eig stifting, noko som ltså vrt relisert med stiftingsmøte i oktoer 1989 og formell verknd frå 1. jnur 1990. Tnken om ei fstre nsjonl orgnisering v terminologireidet møtte ltså ikkje erre godvilje. Ein del v forklring på dette kn liggj i t det vr tle om ulike miljø og institusjonr med ulik pril og ulike interesser, og dette kn h skpt ein generell otte for dominns og mngel på likeverd. Ein del fgfolk dvs. fgekspertr innnfor dei terminologiske områd, i motsetnd til filologne kn òg h kjent ein viss otte for t språkpolitiske synsmåtr skulle setj for sterkt preg på reidet. Trss i t smreidet mellom fgfolk og språkfolk i norsk terminologireid lltid hr vore godt i dei periodne då norsk terminologireid hr htt frmgng, kn ein ikkje sjå vekk frå t det lltid ligg visse spenningr under dette smreidet. Dette fenomenet kn reknst som ein reltivt llmenngyldig konsekvens v t terminologien hr eit tverrfgleg grunnlg (Lurén, Myking, Piht 1997:47f.). Det må såleis ver rett å sei t norsk terminologireid i ein periode på rundt rekn 15 år, etter konfliktne rundt Terminol-prosjektet i 1985, frmstod med to tyngdepunkt: RTT vrt omdnn til stifting med sekretrit i Oslo, og Norsk termnk vrt fstre integrert i Universitetet i Bergen. Som den tredje hovudktøren finn vi så Norsk språkråd, med fstre regulært smreid med RTT enn med Norsk termnk. Målt i terminologiske årsverk vr det Norsk termnk som utgjorde det største terminologimiljøet i lndet etter 1985 og frm mot 8
hundreårsskiftet. Areidet frå den perioden er godt dokumentert i skriftlege puliksjonr (sjå m.. i litterturlist under Skriftserir ). At desse tre miljø vr kjenneteikn v ulike prilr, hindr ikkje prosjektrett smreid når slikt trongst, men det er nok rett å sei t smreidsklimet meir vr presjonelt enn entusistisk. Eit viktig døme på slikt smreid vr utvikling v den store ordok for den internsjonle gssunionen (IGU-ordok, jf. Ellingsve 1999). Her smreidde RTT og Norsk termnk om den norske delen. Vi kn òg slå fst t dei tre norske terminologimiljø hdde eit felles refernsepunkt i det nordiske smreidsorgnet Nordterm, sjølv om det særleg er Norsk termnk og RTT som hr vore dei ktive frå norsk side i dette smreidet RTT i funksjonen som Nordterm-prtnr med nsvret for nsjonl smordning v dette engsjementet. Andre institusjonelle ktørr Rundt skiping v RTT i 1989 vr det krefter i RTT som såg t utvikling innnfor Det europeiske fellesskpet (EF) kunne før til t EF-reltert terminologi kunne vert ein nturleg smreidskse for norsk terminologireid. Då EØS-vtlen kom i stnd mellom EFTA og EF, vrt det sett i gng eit stort reid med omsetjing v trktt- og regelverket som vtlen yggjer på. Dette reidet vrt orgnisert som ei seprt eining, Omsetjingseining/EØS, i 1990 i Utnriksdeprtementet og med eigen terminolog sert der. Frm mot EU-vrøysting i 1994 fekk dette reidet eit stdig større omfng, og etter vrøysting er reidet vidreført på permnent grunnlg, med ein stor elektronisk termdtse ( UD-sen ) som formidlings- og reidsverktøy (Ovrum 1997). Slik det lt hr gått frm ovnfor, vr Norges stndrdiseringsforund (NSF) ein ktiv og engsjert ktør i norsk terminologireid frm til på 1980-tlet, men òg seinre. Innnfor NSF og ndre stndrdiseringsorgnissjonr, t.d. Norsk Allmennstndrdisering (NAS), hr det ltid gått føre seg eit viktig terminologireid, fordi stndrdisering v terminologi heng nært smn med den teknisk-fglege stndrdisering. Det finst såleis fleire hundre orgnistoriske einingr som reider med spesifikk terminologi knytt til ulike fgområde. Det går såleis òg føre seg ein omfttnde terminologisk ktivitet i den omorgniserte og smnslegne stndrdiseringsorgnissjonen, Stndrd Norge. Stndrd Norge er det nsjonle smndsleddet mot den internsjonle stndrdisering og oppnemner norske representntr til dei internsjonle stndrdiseringskomitene. Sidn 1998 hr t.d. Håvrd Hjulstd htt leirvervet i ISO/TC37, den tekniske komiteen for terminologi og ndre språkressursr. Denne komiteen hr som føremål å stndrdiser prinsipp og metodr for utvikling v terminologi og ndre språkressursr. Så tidleg som rundt 1980 vr PDS vertskp for møtet i ISO/TC97, stndrdisering v dtterminologi (K. Heggstd, munnl.oppl.), og dette vr ktulisert v reidet i dttermkomiteen. I mnge lnd er reidet med medisinsk terminologi viktig og godt utvikl. I norsk smnheng er det komme ut fleire viktige medisinske ordøker, mellom nn Audun Øyris medisinske ordok (sjå nednfor). Midt på 1990-tlet kom det ut norske versjonr v internsjonle kodeverk og klssifiksjonssystem, særleg viktig er den. utgåv v ICD- (1996, trykt utgåve 05). I Noreg hr det medisinske kodeverksreidet fått eit permnent uttrykk gjennom Kompetnsesenteret for informsjonsteknologi i helsevesenet (KITH), som forvltr nsvret for dei medisinske kodeverk på oppdrg frå Helsedeprtementet. Det hr ikkje eksistert noko systemtisk og orgnisert terminologireid i meir strikt tyding på denne 9
sektoren. Kodeverksreid og terminologireid hr likevel mnge felles kjenneteikn, noko som gjer det nturleg med smreid. I dette oversynet må det òg nemnst t det finst mykje viktig terminologireid internt i større og mindre verksemder, særleg i internsjonle selskp som dtkonsernet Orle og omsetjingsfirmet Berlitz. Det sistnemnde firmet (no: Bowne Glol Solutions) hr spel ei rolle i norsk terminologireid som stiftr i RTT og hr dessutn, som eit v fleire omsetjingsyrå, vore oppdrgstkr for Utnriksdeprtementet i omsetjings- og terminologireid i smnd med EØS-vtlen og EU-medlemskpsforhndlingne på midten v 1990-tlet. Store næringslivsktørr hr likevel sjeldn spel ei ktiv rolle i det orgnistoriske terminologireidet. Ut frå tilgjengelege kjelder er det heller ikkje lett å dokumenter reidd i det prktiske terminologireidet i privt sektor. Terminologiske ordøker fgordøker Mykje v det terminologireidet vi nemner i dette oversynet, hr vore pulisert i vnleg leksikogrfisk formt, det vil sei som ordøker i ppirutgåve. Fleire v desse ordøkene voks frm or prosjekt som opphvleg vr igngsette som forskingsprosjekt og drivne v einskildpersonr i forskingsmiljø, og dei vspeglr i fleire tilfelle t einskildprosjekt hdde eit åde utnytt og unytt potensil til å vert noko meir enn erre mellomels. Eit viktig døme på dette er prosjektet ADNOM, igngsett v Ptrik Chffey ved UiO i smreid med PDS og vidreført ved Utnriksdeprtementet. Det første konkrete resulttet v dette prosjektet vr ADNOM-ordok i 1984 (Chffey 1985). Den reviderte utgåv frå 1988 hr den sjølvforklrnde tittelen Norsk-engelsk dministrtiv ordok: nvn og termer fr fentlig virksomhet og er redigert v Ptrik Chffey. Mgne Rommetveit (red.): Norsk lndruksordok (1979) er eit uvnleg misiøst ordoksprosjekt, knskje eitt v dei mest misiøse ordoksprosjekt som hr vore her i lndet, åde på grunn v det rike mterilet, dei mnge språk som er representerte og den høge informsjonskvliteten. Det vert reidd med plnr om ei oppdtering og utviding v ordok. Audun Øyris Norsk medisinsk ordok (7. utg. 03) er vorte krkterisert som ein klssikr i norsk fgleksikogrfisk trdisjon. Den første utgåv kom i 1987. Ordok høyrer til den fgtrdisjonen der opphvspersonen er ekspert på fgfeltet og ltså ikkje er leksikogrf med språkvitskpleg kgrunn. Denne ordok på nynorsk er mykje nytt som refernseverk i nn medisinsk-terminologisk reid. Ei nn nynorsk fgordok er Norsk Teknisk Ordok, som vrt utreidd v Rådet for norsk teknisk ordok og utgjeven i 1984. Dette rådet vr eit eldsjel-prosjekt. Medreidrne tok del i reidet med Norsk dtordok, og det vrt ei stund reidd med plnr om å gje ut ei nynorsk dtordok (K. Heggstd, munnl. oppl.). Dtteknologien Frå 1960-tlet og frmetter kom dtteknologien meir og meir i ruk som hjelpemiddel i leksikogrfisk og terminologisk reid. Internsjonlt vrt det skpt større og større termnkr, og smstundes vrt mskinne hendigre, krftigre og mindre plsskrevjnde. PDS vr eit pionermiljø på dette området her i lndet, og eit norsk motsvr til tilsvrnde fgmiljø i ndre nordiske lnd, knskje først og fremst Språkdt ved Göteorgs universitet.
Dei tidlege utviklingstendensne er dokumentert i mellom nn Norevik (red.) 1985, særleg Hjulstd 1985. I Terminol-prosjektet og etterfølgjnde prosjekt vrt det ekserperte mterilet lgt inn og dtført. Det vrt lg eit komplett dtsesystem som gnske snrt ersttt ppirmediet som fullverdig oppslgsverk (Pedersen 1986). Seinre l dette mterilet og denne teknologien grunnlget for termdtsen NOT, som kom i hndelen som NOT for Windows i 1994. Det vrt lg ei ppirsert ordok som kom ut på Kunnskpsforlget i 1988. Den teknologiske utvikling innnfor terminologireidet i ndre hlvdel v 1990-tlet vr heilt dominert v Internettet og spørsmålet om Verdsveven som formidlingsmedium. Prosjektet Norsk terminologisk dtse NOT gjekk føre seg ved HIT-senteret (no: Avdeling for kultur, språk og informsjonsteknologi) mellom 1997 og 00, sjå t.d. Andersen 1997, Meurer 1997. Dette prosjektet hdde eit misiøst mål om å kominer dtlingvistiske metodr for terminologisk ereiding med nye formt tilpss Internettet. I sme lei, men med større vekt på integrering v korpusmetode og terminologisk tilnærming, går prosjektet KunnskpsBnk for økonomisk-dministrtivt domene (KB-N), sjå Innselset og Brekke 04. Mellom desse to prosjekt, men i nær tilknyting til det første, vrt det reidd på nordisk pln med å etler ein fellesnordisk termnk, Nordtermnken, som skulle ver eit sjølvfinnsiernde tiltk med terminologisk formidling gjennom nettet. På norsk side skulle RTT ver hovudprtnr. Det er ei lnding v prktiske og økonomiske fktorr som hr gjort t denne termnken enno ikkje er relisert. Derimot vrt det med EU-midlr som eit forstdium etlert ein felles nordisk nettstd for terminologisk dokumentsjon, Nordterm- Net, og denne nettstden fungerer som eit virtuelt smlingspunkt for dei nordiske terminologiorgn (http://www.tsk.fi/nordterm/). Norsk kjenneteikn: spektkulære prosjekt? Å mål styrken i terminologireidet ut frå kor mykje pengr som er investert, og kor mnge terminologiske årsverk som hr gått med, seier ikkje lt om den fglege verdien v reidet. Ein god del v det viktigste terminologireidet er usynleg og påkllr lite lest og fentleg merksemd. Men gjennom dei siste år er det likevel to prosjekt som hr merkt seg ut, særleg fordi dei er resulttet v heilt spesielle sosile omstende og historiske situsjonr: oljeterminologien på 1980-tlet og EØS-terminologien frå 1990-tlet til i dg. Terminol-prosjektet og dei oljeprosjekt som kom etterpå, fekk ein viktig symolfunksjon fordi det kunne sjå ut som om den viktigste nsjonløkonomiske sektoren frå no v skulle vert heilnorsk, eller t hn i lle fll ikkje lenger skulle funger som trojnsk hest for språkdød. På tilsvrnde vis kn ein sei t reidet med å overfør regelverket i EØSsystemet til norsk frå 1990-tlet er eit viktig uttrykk for t norsk språk fktisk er eit fullverdig ruksspråk i det internsjonle smfunnet. Med uttrykket spektkulær kn ein ltså referer til denne sosile symolfunksjonen, uttrykket inneer ikkje utomtisk nokon krkteristikk v kvliteten på det terminologiske produktet eller v metodne. For dei som deltek i større prosjekt og gjennomfører dei, kn det sjølvsgt ver smått med kjensl v t reidet skulle ver spektkulært. På den eine sid kn ein sei t reidet med den norske utgåv v WHOs internsjonle sjukdomsklssifiksjon (ICD-, der Norsk termnk og KITH vr involvert) kunne forten denne krkteristikken på grunn v t dette vr eit kostndskrevjnde prosjekt og på nokre punkt eit pionerreid. På den ndre sid vr 11
reidet med IGU-ordok (ved RTT og Norsk termnk) fgleg sett eit prestisjeprosjekt som vrt finnsiert ved idelisme og mødesmt reid over lng tid, og der dei økonomiske idrg frå eksterne sponsorr vr reltivt smålåtne. Dermed er vi frmme ved det som er det viktigste særlege kjenneteiknet ved norsk terminologireid slik iletet hr teikn seg dei siste år: Ein kronisk svk og usikker økonomi kjenneteikn v nokre få høgkonjunkturr, men elles v små ressursr. Det er ltså misvisnde å l eit pr spektkulære einskildprosjekt dominer iletet. Det kn sjå ut som om ein på 1980-tlet og før den tid hdde ein tilsyneltnde stil etterspurnd og kundemsse, om dei enn vr smålåtne reint kvntittivt. Dette er likevel ikkje heile iletet, for det teiknr seg eit ilete der det på den tid fnst ktivistr og entreprenørr som l ned eit stort reid for å skp eit permnent økonomisk grunnlg. I dei siste år hr innstsen med forsking solutt ikkje mink, som vi skl sjå nednfor, men det industrielle og økonomiske grunnlget er ikkje sterkre enn før, og den sml innstsen med økonomi og mrkndsføring på nsjonlt pln hr nok gått ttende. Forsking og utdnning Slik reidsdefinisjonen for denne rtikkelen er utform, er det nturleg å t forskings- og utdnningsktivitetr med. Ikkje minst tener det til å illustrer t mykje v det reidet som vrt gjort med å utvikl den institusjonelle sid v reidet, ygde på klåre forskingsserte misjonr. Det som finst v hovudoppgåver, vhndlingr og rtikkelproduksjon, hr som tst vore gjort i nær tilknyting til prktisk terminologireid og med dt og empiri frå slikt reid. Her er det grunn til å nemn serine frå PDS og Norsk termnk spesielt: Norske språkdt, Norske terminologidt (NOTED, i smreid med Noregs hndelshøgskole) og Småskrifter. Dessutn hr det te vore skn ei fstre rmme rundt opplæring i terminologi, og det hr frå tid til nn vore lgt frm plnr og sett i verk forsøk, mellom nn med eit delfg i terminologi i Bergen i 1987 (Rold 1985, Myking 1990). Det kn diskuterst om misjonne hr lukkst: Det finst erre eit pr vitskplege stillingr i heile lndet med terminologi som nøkkelord i stillingsinstruksen, det mnglr frmleis eit permnent, systemtisk undervisningsopplegg, trss i t terminologi og terminologirelterte emne står på kursplnr åde ved Universitetet i Bergen, Noregs hndelshøgskole og Høgskolen i Agder. Det mnglr òg ei norskspråkleg innføringsok i feltet. Trss dette er det produsert fleire doktorvhndlingr (Andersen 1991, utg. 1998, Simonnæs 03, Kristinsen 04) og hovudoppgåver, særleg i Bergen. Fleire hovudoppgåver i nordistikk hr teke opp fgterminologiske emne og rukt fgterminologiske metodr: Gulrndssen 1983 Med firefliten åffsjår som dokumenterte det engelsk-norske oljespråket, Huken 1988 om dtmskinr, Rngnes 1988 om rnnsløkking, Anesen 02 om sosilpsykologi, Berghulnes 04 om flyteknologi. Den sistnemnde oppgåv er ygd på nlyse v læreøker for skuleverket. Terminologiske forskings- og utviklingsprosjekt, åde grunnforsking og meir tillemp forsking, hr det vore nokre få v etter 1980, dersom ein då ser vekk frå den meir reindyrk oppdrgsforsking. ADNOM-prosjektet er lt nemnt. Prosjektet Nordsjøen som språklegkulturelt lortorium vr ein del v NFR/KULT-progrmmet, og resulterte i ei rd større og mindre puliksjonr, sjå Myking og Sæøe 00 for ei representtiv refernseliste. I ok Terminologi som vetenskpsgren (Lurén, Myking og Piht 1997, tysk utgåve 1998) kn ein sei t norske perspektiv hr nedfelt seg i ein teoretisk smnheng. 12
Perspektiv og utfordringr Det hr vore ein historisk konstnt fktor t terminologi som mrknd og industriell sektor ikkje står sterkt i det norske smfunnet, og dette hr terminologi felles med t.d. språkteknologisk reid. I den grd terminologi hr vore synleg i det fentlege iletet, så hr det vore i ein kulturell språkrøktsmnheng meir enn i ein industriell. Dette kn ein for så vidt tolk slik t reidsinnstsen på det språkpolitiske og kulturelle området hr vore større enn innstsen med å fremj terminologi som slsprodukt, men innstsen på det siste feltet hr i periodr vore mykje større enn det dei vrige resultt skulle tyd på. Mngelen på permnent stilitet skuldst nok delvis grunnleggjnde økonomiske og kulturelle særdrg ved det norske smfunnet: Norsk næringsliv er dominert v engelsk, og nordmenn flest er godt motiverte for dette språket. Dette er ikkje ein situsjon som stimulerer økonomiske ktørr til å fremj norsk som konkurrnsefordel. Å fremj norsk terminologi under nøkkelordet domenetp fungerer ltså godt når ein vender seg mot den politiske og kulturelle ålment, men hr mindre gjennomslgskrft mot produksjons- og næringslivet. Det er ltså her det hstr mest med å utvikl lterntive forståingshorisontr. På eit litt meir prktisk-orgnistorisk pln må ein då still visse spørsmål og formuler vilkår for t terminologistsing skl lukkst i frmtid: Er det mogeleg å sml og konsolider det vesle og frgmenterte terminologiske fgmiljøet? Kn ein (gjen)skp koplingne til det plnlgde språkindustrielle komplekset, slik t desse to sektorne stimulerer og styrkjer kvrndre? Kv modell ør sttleg terminologireid orgniserst etter ør vi etterlikn den normle nordiske modellen med reidsdeling mellom eit språktilsyn og eit utførnde terminologilokomotiv? Eller ør vi konsolider det som no fktisk er sttus eitt orgn som femner om lle typr språkstrtegisk reid, med ndre ord ein islndsk modell? Korleis kn ein styrkj og utvikl terminologismreidet mellom sttleg og privt sektor? Først og fremst hndlr dette om å stimuler medvitet og nsvrskjensl i smfunnet, sjølv i tider då det ikkje er nokon spesielt spektkulær sosil situsjon som v seg sjølv vlr terminologireid. Då må spørsmålet om llinseygging stå sentrlt. Kjelder og littertur [Ansteinsson, J. 1939] Rpport om reidet med RTT. Nott. Anesen, L.-A. 02. Termdnningsstrtegi og motivsjonstype: en undersøkelse og drøfting v et utvlg termer innen fgområdet orgnissjonspsykologi. Hovudoppgåve i nordisk, Universitetet i Bergen. Andersen, Ø. 1997. NOT-prosjektet: Norsk terminologisk dtse Struktur og ppliksjoner. Nordterm 97. (= Nordterm 9. 61 65) Andersen, Ø. 1998. Lingvistikk og dokumentsjonsserte tesuruskonstruksjoner. Bergen: HIT-senteret. (= Dr.rt.-vhndling, Universitetet i Bergen, 1991) Berghulnes, T. 04. Flyteknisk terminologi i lærestf i videregånde skole. Hovudoppgåve i nordisk, Universitetet i Tromsø. Bun, B. 1997. Utvikling v en nsjonl medisinsk termse. Nordterm 97. (= Nordterm 9. 77 82) Chffey, P. (red.). 1988. Norsk-engelsk dministrtiv ordok: nvn og termer fr fentlig virksomhet. Oslo: Universitetsforlget. 13
Chffey, P. 1985. The Trnsltion Administrtive Terminology. I Norevik (red.) 1985, 25 32. Ellingsve, E. J. 1999. IGU-prosjektet 1990-1997: rpport. Rpport/HIT-senteret; nr 1/99. Universitetet i Bergen. Flydl, E. 1982. Oljespråk. Oslo: Universitetsforlget. Gulrndssen, T. 1983. Med firefliten åffsjår. Hovudoppgåve i nordisk, Universitetet i Bergen. Huken, T. 1988. Dtmskin og omputer. En undersøkelse og diskusjon v termer og egrep på mikromskinområdet. Hovudoppgåve i nordisk, Universitetet i Bergen. (= Norske språkdt, Norsk termnk Nordisk institutt) Heggstd, K. [1976]. Dtmskinell språkehndling. PDS 1967 1976. Bergen: Nordisk institutt, prosjekt for dtmskinell språkehndling. Hjulstd, H. 1985. Dtmskin i terminologireidet. I Norevik (red.) 1985, 57 62. Hjulstd, H. 1985. Terminologireid på nsjonlt pln Norge. I Nordisk forskerkursus i terminologi. Køenhvn: HHK. 432 439. ICD Den internsjonle sttistiske klssifiksjonen v sykdommmer og eslektede helseprolemer.. revisjon. Norsk utgve 05. KITH/Sosil- og helsedirektortet. Innselset, K. og Brekke, M. 04. KB-N (KunnskpsBnk for økonomisk-dministrtivt domene): presentsjon v et korpussert terminologiprosjekt. I Synps 15/04. Bergen: Noregs hndelshøgskole. 1. Kristinsen, M. 04. The Multi-Disiplinry Nture the Soil Sienes. Investigting Disiplinry Autonomy in Orgnistionl Behviour y mens Terminologil Anlysis. Dr.rt.-vhndling, Universitetet i Bergen/Norges hndelshøgskole. Lurén, C., Myking, J., Piht. H. 1997. Terminologi som vetenskpsgren. Lund: Studentlittertur. Meurer, P. 1997. Et verktøy for terminologiske dtser. Nordterm 97. (= Nordterm 9. 66 76) Myking, J. 1990. Terminologiundervisning ved Universitetet i Bergen. I Piht, H. (red.) Terminologi, ed og vidensteknik. Nordterm-symposium 1989. (= Nordterm 3. 213 222) Myking, J. og Sæøe, R. 00. Språkplnlegging, identitet og mrknd Nordsjøen som språkleg-kulturelt lortorium. I Andersen, Lie, Melhus (red.) KULT i kulturforskningens tegn. En ntologi. Oslo: Px. 180 196. Norevik, B. (red.). 1985. Dtmskinen og språket. Bergen Oslo Stvnger Tromsø: Universitetsforlget. Norsk Teknisk Ordok. 1984. Oslo: Smlget. Ovrum, C. 1997. EU-terminologi på tre språk UD-sen som redskp i oversettelsesreidet. I Terminologi og kvlitet. Nordterm-symposium 1995. (= Nordterm 7. 95 98) Pedersen, P.-B. 1986. Dtehndling v termtilfnget frå Terminol-prosjektet. I Rold, Pedersen, Myking 1986: Terminol sluttrpport fr et terminologisk prosjekt. Universitetet i Bergen, Norsk termnk, Avdeling for norsk leksikologi. (= Norske språkdt 11) Rngnes, O. K. 1988. Hv skl dingsen hete? Brnnslokkingsutstyr på Gullfks B. En terminologisk nlyse. Hovudoppgåve i nordisk, Universitetet i Bergen. (= Norske språkdt 19, Norsk termnk Nordisk institutt) Rold, J. 1986. Fglig sluttrpport. I Rold, Pedersen, Myking 1986: Terminol sluttrpport fr et terminologisk prosjekt. Universitetet i Bergen, Norsk termnk, Avdeling for norsk leksikologi. (= Norske språkdt 11) Rommetveit, M. (red.). 1979. Norsk lndruksordok. Oslo: Smlget. Sott, P. 1985. Areidet med norsk dtterminologi. I Norevik (red.) 1985. 136 139. 14
Simonnæs, I. 03. Verstehensproleme ei Fhtexten. Dr.rt.-vhndling, Universitetet i Bergen/Noregs hndelshøgskole. Språklig smling 1983/2. Øyri, A. Norsk medisinsk ordok (7.utg. 03) Oslo: Smlget. Skriftserir, årsmeldingr m.m.: Norsk språknemnd og Norsk språkråd, årsmeldingr/vedtekter 1952 04. Norsk termnk, årsmeldingr frm til 1997 i årsmeldingne frå Nordisk institutt, Universitetet i Bergen Norske språkdt, skriftserie. Nordisk institutt Norsk termnk, Universitetet i Bergen. 1972 1991. Norske terminologidt, skriftserie. Nordisk institutt/pds/universitetet i Bergen Noregs hndelshøgskole. 1980 1983. Rådet for teknisk terminologi, årsmeldingr/sttuttr. 1989 00. Småskrifter. Nordisk institutt Norsk termnk, Universitetet i Bergen. 1985 1997. Termposten. Oslo: RTT. 1990 01. 15