Vinje kommune Næringskontoret Arkiv saknr: 2015/2871 Løpenr.: 1360/2016 Arkivkode: 136/7/136/30/1 36/34 Utval Møtedato Utval Saksnr Plan- og miljøutvalet Sakshandsamar: Thor Christiansen Klage - søknad om konsesjon ved overtaking av landbrukseigedom gnr. 136/7, 30 og 34 - Nigard Rauland Vedlegg: 1 Vedtak 2.12.2015 - Søknad om konsesjon ved overtaking landbrukseigedom gnr. 136/7, 30 og 34 - Nigard Rauland 2 Klage på konsesjonsvedtak av 2.12.2015 motteken 4.1.2016 Dokument i saka: Sjå dokumentliste i konsesjonssaka den 2.12.2015 Bakgrunn: Knut Ekre har søkt konsesjon for erverv av gnr. 136/7,30,34 Nigard Rauland men med fritak frå buplikta. Plan og miljøutvalet gav i møte den 2.12.2015 konsesjon til søkar, men med vilkår om buplikt i minst fem år. Busettinga skal då vere på den samla driftseininga inklusive gnr. 136/25. Sentralt i saka er vurdering rundt tilstanden på våningshuset på garden, og konsesjonssaka frå 1992 for søkar sitt erverv av gnr. 136/25. Sakshandsamar konkluderer med at huset objektivt sett er i så dårleg stand, at eigedommen kan sjåast på som ubygd i høve til nemnte føresegner. Ein stiller likevel spørsmål om det manglande vedlikehaldet, og finn det uheldig å la manglande vedlikehald over langt tid vere ein mogleg årsak til å la eigedomen vere definert som ubygd og utan lovbestemt buplikt for dette ervervet. Det er ikkje buplikt på ubygd eigedom og såleis ikkje konsesjonsplikt for nær slekt på slike eigedomar. Vi stiller likevel spørsmål ved om søkar har vore aktsam i høve til eit ansvar han truleg må ha som odelsarving for å stoppe forfallet. Vi finn det og rimeleg å ta omsyn til vilkår i
konsesjonsvedtaket frå 1992 - når ein samla sett finn at det likevel er grunnlag for å handsame konsesjonssøknaden. Ein viser til vedlagt saksutgreiing for ytterlegare bakgrunn i saka. Knut Ekre klager no på vilkåret om buplikt i vedtaket, samt kravet om at ervervet av gnr. 136/25 blir sett i samanheng med konsesjonssaka for gnr.136/7. Han viser til føresegner i Ot.prp.nr. 75 (1977-78) og Ot.prp. nr. 74 ( 1981-82) som grunnlag for å definere eigedomen som ubygd ut frå tilstanden på våningshuset. Dette tilhøvet er vidareført i Ot.prp.nr.44 (2008-2009) som grunnlag for endring av konsesjonsloven i 2009: Der er det lagt til grunn at dersom bebyggelsen er ubrukelig på grunn av alder eller forfall anses eiendommen som ubebygd. Det samme gjelder dersom det bare er gjort forberedelse til bygging slik som graving og utsprengning. Departementet er oppmerksom på den risiko der er for at eiere lar bebyggelsen forfalle fordi han ønsker å unngå boplikt ved overdragelse. Slik uttrykket bebygd eiendom er forstått i forbindelse med konsesjonsplikten ser departementet ikke dette som et stort problem. Knyttes boplikten til bebygd eiendom, oppstår det ikke boplikt ved overtakelse av ubebygd odelseiendom. Han skriv og at det aldri har vore konkretisert at han skulle overta garden på 1990-talet. Ekre krev at vedtaket frå 2.12.2015 endras då våningshuset på gnr. 136/7 er SEFRAK-registrert og har vernestatus, samt er i ein tilstand som gjer det ueigna som bustad. Eigedomen gnr. 136/7 må derfor vurderast som ubygd. Manglande vedlikehald av våningshus på gnr. 136/ 7, 30,34 Mor til søkar Margit Ekre Bakken var eigar av eigedomen fram til si død i 2011. Ekre har vore eigar av eigedomen sidan hausten 2013 og skriv at han ikkje kan ta ansvar for bygning han ikkje eig. Ekre gjer greie for historia til det 200 år gamle huset, blant anna at hans bestefar i 1928 meinte at forfallet var kome så langt at huset burde rivast. Margit Ekre Bakken var i mot å investere i huset, og gjorde bare naudsynt vedlikehald for å kunne bu der. Huset har vore busett til 2003 eit år etter blei det påvist råteskade i golvet i eit soverom. Manglande kunnskap om problemet gjorde at soppen hadde spreidd seg til kjøkkenet, noko ein prøvde å avbøte med soppmiddel og riving i 2006. Han skriv vidare at mor hans var blitt dement, men hadde fortsatt det økonomiske ansvaret for huset. Bror Svein Ekre hadde likevel hand om økonomien til Margit Ekre Bakken, men tok aldri initiativ til vedlikehald i følgje klaga. Kommentar: Det er naturleg at ein ikkje ynskjer å bruke ressursar på å halde vedlike og oppgradere noko ein ikkje eig, og som eigar då heller ikkje ser nytten av. Det kan og sjå ut til at det har vore noko uklårt kven som har hatt det reelle ansvaret for garden dei siste åra før overdraginga. Ein konflikt innan familien om arv og overdraging gjer heller ikkje saka betre. Ekre skriv i klaga at han ikkje var viljug til å flytte til Rauland ved overtakinga av Moland i 1992. Det vil og sjølvsagt vere urimeleg å forvente at søkar då vil bruke midlar på å våningshuset på Nigard om Rauland ikkje var nokon aktuell framtidig buplass for han. På den andre sida er det søkar som har best odel, og risikoen for å ikkje få att for ein eventuell innsats på eigedomen burde såleis neppe vere stor. På 1990- talet skriv fylkesmannen i konsesjonssaka for gnr. 136/25 Moland at Ekre har sagt at han skal overta og flytte til gnr. 136/7, og at det blir forventa at det skal skje i innan 1996. Dette står i kontrast til utsegna i klaga om at det aldri har vore konkretisert at Ekre skulle overta garden på 1990-talet. Familien har tydelegvis i lang tid vore kjent med at våningshuset har hatt trong for oppgradering og
vedlikehald. Det synast då naturleg at kommande eigar i det minste sette i gang avbøtande tiltak for i det minste å stoppe forfallet og verdireduksjonen av eigedomen allereie då. Soppangrepet blei avdekka i 2004, men på grunn av manglande kunnskap gjorde ein ikkje noko før to år seinare då dette hadde spreidd seg. Som komande eigar av ein gard med freda og verneverdige hus ville det vore naturleg å innhente ekspertise ved slike tilfelle. Det å overta forvaltninga for ein gard når eigar sjølve ikkje er i stand til dette som søkar skriv om sin mor er regulert ved lov om vergemål. Argumentet om at eigar var dement kan neppe tilleggjast mykje vekt når ein har latt vere å avgrense forfallet. Gnr. 136/25 Moland og aktualitet som tilleggsjord. Knut Ekre skriv at gnr. 136/25 Moland ikkje er direkte nabo med gnr. 136/7 - då avstanden er 1,5 km. Han gjer greie for omstende rundt salet av Moland. Blant anna at eigar Sigrid Rollag grandtante til Ekre ikkje ville ha selt småbruket til andre enn Ekre og aldri som tilleggsjord til nabogarden. Ekre ville ikkje i utgangspunktet overta eigedomen etter si grandtante på grunn av buplikta. I staden gav Terje Rømo - heradsagronomen i Vinje på den tid Knut Ekre høve til å søkje konsesjon med det vilkåret at småbruket kunne nyttas som tilleggsjord ved ei framtidig overtaking av gnr. 136/7. Ekre skriv at gnr. 136/25 ikkje lenger er ein konsesjonspliktig eigedom, og at det derfor ikkje skal vere grunnlag for å formulere det som ein driftseining i samband med drift av Gnr. 136 bnr.7. Kommentar: Det stemmer som Ekre skriv om arrondering Moland ligg 1,5 km frå tunet på Nigard, og 250 meter frå jordteigen 136/34, sjå kart. Det stemmer og at Moland i utgangspunktet etter loven ikkje utløysar konsesjonsplikt ved eit sal i dag. Vinje kommune har derimot innført nedsett konsesjonsgrense og eit erverv vil likevel vere konsesjonspliktig om kjøper (unnatak for nær slekt) ikkje vil bu på staden. Ei endring av konsesjonsloven har ikkje tilbakeverkande kraft. Vedtak ved Fylkeslandbruksstyret i Telemark i 1992 for å gje konsesjon til Ekre for erverv av gnr. 136/25 Moland har eit klårt vilkår om at eigedomen innan 31.12.96 skal leggjast inntil gnr. 136, bnr. 7 og 30 og deretter drivast saman med denne på ein landbruksmessig forsvarleg måte i minst 5 år i samanheng. Formelt sett skulle i dag Nigard gnr. 136/7,30,31 og Moland gnr. 136/25 ha vore ein eigedom eller driftseining frå 1.1.1997. Vilkåret er brote, og reelt sett har desse eigedomane hatt forskjellige eigarar inntil 17.9.2013 då Ekre fikk heimel til Nigard. Moland har etter vår erfaring heller ikkje vore i drift på desse åra, og er no i ferd med å gro atte med skog. I følgje matrikkelen har Ekre i over to år no hatt heimel til gnr. 136/7,25,30,34 m.fl. i Vinje. Etter jordlova vil dette truleg uansett vere definert som ein driftseining. Etter 12, 6 ledd gjeld føresegner om deling - utan omsyn til om ein eigedom har fleire registernemningar når eigedomen eller ideell del av han er på same eigarhand og etter departementet sitt skjønn må reknast som ei driftseining. Det er fylkesmannen som avgjer det spørsmålet. På grunnlag av at Moland har produktivt areal, ikkje ligg langt frå dei andre teigane, har bustadhus av grei standard og ikkje minst på grunn av vedtaket i 1992 vil ein ut frå røynsle tru at Moland i dag blir sett på som same driftseining som gnr. 136/7,30,34. Ekre vil då truleg neppe kunne selje gnr. 136/25 utan å få eit eventuelt løyve gjennom eit vedtak etter jordlova 12.
Ein er såleis ikkje einig i Ekre sin vurdering av at Moland ikkje skal vere ein del av eigedomen gnr. 136/7,30,34. Samla vurdering: Søkar meiner at eigedomen Nigard må sjåast på som ubygd på grunn av tilstanden til våningshuset, og viser til føresegner i Ot.prp.nr. 75 (1977-78) og Ot.prp. nr. 74 ( 1981-82), som nemnt over. Det er ikkje lovbestemt buplikt ved erverv av eigedom definert som ubygd Ekre ville då erverve Nigard Rauland konsesjonsfritt utan buplikt, jf. konsesjonsloven 5, 2 ledd. Departementet skriv at dei ikkje ser at det kan vere eit stort problem at ein eigar kan la eigedomen forfalle for å unngå buplikt slik utrykket bebygd eigedom er fortstått i samband med konsesjonsplikten. Departementet avviser med andre ord ikkje at manglande vedlikehald kan vere eit tema i slike saker. Så kan man og stille spørsmål med kva som ligg i utrykket «forstått i samband med konsesjonsplikten»? Er det fleire måtar å tolke omgrepet bygd eigedom på - sett i til dømes lys av føremålet med konsesjonssloven 1? Loven har til formål å regulere og kontrollere omsetningen av fast eiendom for å oppnå et effektivt vern om landbrukets produksjonsarealer og slike eier- og bruksforhold som er mest gagnlige for samfunnet, bl.a. for å tilgodese: 1. framtidige generasjoners behov. 2. landbruksnæringen. 3. behovet for utbyggingsgrunn. 4. hensynet til miljøet, allmenne naturverninteresser og friluftsinteresser. 5. hensynet til bosettingen. Ekre har best odel til eigedomen, og ville etter det fylkesmannen skriv ha vore klar over at han ville overta eigedomen allereie for 25 år sidan. Som Ekre skriv var han og klår over at huset hadde trong for vedlikehald på det tidspunktet. No 25 år etter er våningshuset truleg i så dårleg forfatning at det ikkje kan nyttas på grunn av forfall, og at det truleg ville koste like mykje å setje huset i stand som å bygge nytt. Om eigar hadde eit reelt ynskje om ein eller annan gang å flytte til Rauland og Nigard, så ville det vere naturleg å gjere avbøtande tiltak for i det minste å hindre og stoppe eit soppangrep. Og hatt eit mykje betre grunnlag for å oppgradere og modernisere våningshuset i dag. I staden nytter søkar høve til å peke på tilstanden til huset når han nå vil overta eigedomen utan å må flytte til kommunen. To byggtekniske rapportar syner utelukkande til angrep av hussoppen som årsak til at det ikkje er mogleg å bu der no utan omfattande tiltak. Søkar har også ein bustad på gnr. 136/25 Moland som han nyttar i periodar. Etter Fylkeslandbruksstyret sitt vilkår for konsesjon skulle dette høyre til same driftseininga som Nigard. Såleis vil det neppe ha vore tvil om at eigedomen hadde vore bygd eller ei. Konsesjonsloven 1 gjer ei vid ramme for kva omsyn som skal leggjast til grunn for regulering av omsetnad av eigedomar. Det er viktige samfunnsinteresser som skal ivaretakas, deriblant omsyn til busetting. Utrykket bl.a tyder at opplistinga i 1 er ikkje utfyllande. Andre omsyn kan takast om dei gjev eier- og bruksforhold som er mest gagnleg for samfunnet. Å taka vare på freda og verneverdige bygg vil truleg også vere eit slikt omsyn.
Ekre skriv sjølv at våningshuset på gnr. 136/7 er eit SEFRAK registrert bygg med vernestatus og den tilstanden det er i, ikkje eigna som bustad. Så kan ein vidare stille spørsmål om kven som er ansvarleg for at så har skjedd. Ein klår odelsrett, og eit referert utsegn ved fylkesmannen over at Ekre vil ta over gnr. 136/7 for 25 år sidan burde gje søkar eit visst ansvar for forfallet. I tunet på eigedomen står og eit av dei eldste verdslige bygg i Noreg - eit freda stabbur frå middelalder, der årstalet 1325 er skåre inn i treverket. Ut frå at Rauland kyrkje (opphavleg etablert som stavkyrkje på eit gamalt gudehov på 1100-talet i følgje historia) er oppført på same grunneigedom som Nigard gnr. 136 kan det vere grunn for å tru at Nigard 136/7 kan ha vore busett i svært lang tid tilbake. Tunet på garden er og freda i følgje Riksantikvaren. Etter sakshandsamar sitt syn er det eit paradoks at ein av dei eldste landbrukseigedomar i Vinje, som truleg har hatt busetting i minst 1000 år, no skal definerast som ubygd og stå utan busetting på grunn av manglande vedlikehald i 25 år. Det er vanskeleg å sjå at dette vil vere i tråd med føremålet med konsesjonslova, jf. 1. Truleg må omsynet til å ta vare på og forvalte antikvariske verdiar sjåast i samanheng med det å bu på eigedomen. Som det blir påpeikt i rundskrivet vil ein eigar som bur på eigedomen truleg ha ein større føresetnad for å forvalte ressursane på ein god og langsiktig måte, jf. konsesjonsloven 9. 1 ledd pkt. 5. I ei samla vurdering kan ikkje rådmannen sjå at det er opplysningar i klaga som gjev grunnlag for å endre vedtaket frå 2.12.2015. Rådmannen legger vekt på følgjande: vilkår om samanslåing av eigedomar i konsesjonsvedtaket frå 1992 for erverv av gnr. 136/25 manglande vedlikehald trass i at søkar har hatt best odelsrett og truleg visst at han ein dag skulle overta og måtte flytte til eigedomen omsynet til forvaltning av viktige antikvariske verdiar av nasjonal interesse Rådmannens framlegg til vedtak: Plan- og miljøutvalet tek ikkje klaga frå Knut Ekre til følgje. Utvalet opprettheldt vedtaket frå 2.12.2015: Plan- og miljøutvalet gjev Knut Ekre i tråd med konsesjonsloven 9 og 11 konsesjon på erverv av gnr. 136/7,30,34 i Vinje. 2. Det blir sett vilkår om buplikt i minst fem år. Busettinga skal vere på den samla driftseininga inklusive gnr. 136/25. Tilflytting i tråd med konsesjonsloven 6 må skje innan eitt år etter at konsesjon er gitt. Rådmannen, 02.02.16 Jan Myrekrok, rådmann /s/