Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2015

Transkript

1 Unntatt offentlighet Rapport Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2015 Rapport-nr.: <Automatisk>

2

3 Rapport: Avdeling: Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2015 ARA/SBU Dato: Ansvarleg: Bidragsytarar: Aud-Ingrid Krefting Astrid Elin Halse Rapport-nr.: Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

4 Innhaldsoversikt 1 Innleiing.. s. 3 2 Jordlova s Omdisponering jordlova 9. s Nydyrking jordlova s Deling - jordlova 12.. s Varig fritak frå driveplikta s Pålegg etter jordlova 8a.. s. 8 3 Konsesjonslova 3.1 «Vanleg» konsesjon. s Søkjar er eit aksjeselskap. s Søknader etter 9 siste ledd.. s Nedsett konsesjonsgrense berre tidlegare heilårsbustader. s Nedsett konsesjonsgrense - slektskapsunntaket sett ut av kraft s Odelslova 4.1 Odelsfrigjering odelslova 31. s Omgjering og kontroll 5.1 Omgjering av eige tiltak forvaltningslova 35 s Innhenting av kommunane sine vedtak s Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2015

5 1 INNLEIING Dette notatet er ei samanstilling og ein kommentar til dei opplysningane Landbruksdirektoratet har henta inn om fylkesmennene si behandling av saker i 2015 etter dei nemnde lovene. Det er henta inn opplysningar om praksis på desse områda: Omdisponering (jordlova 9, gjeld også delingssaker som fører til ei omdisponering av dyrka eller dyrkbar mark) Omdisponert areal i dekar Nydyrking Deling (jordlova 12) Søknad om varig fritak frå driveplikta (jordlova 8a) Pålegg etter jordlova 8 som følgje av brot på driveplikta Søknad om konsesjon Søknad om konsesjon der søkjaren er eit aksjeselskap Søknad om konsesjon etter konsesjonslova 9 siste leddet 0-grensesaker heilårsbustad 0-grensesaker der slektskapsunntaket er oppheva Odelsfrigjering Overprøving av kommunane sine vedtak etter forvaltningslova 35 Saker henta inn for kontroll av kommunen sin praksis jf. jordlova 3 Vi har tidsseriar for desse opplysningane for perioden Så langt det er passande, er også tala for 2004 tatt med. Tala for heile denne perioden kan ikkje samanliknast direkte, då det har skjedd nokre endringar i lovane undervegs. 2 JORDLOVA 2.1 Omdisponering etter jordlova 9 Fylkesmannen som førsteinstans Tab. 1. Talet på saker behandla av Fylkesmannen i førsteinstans fordelt på utfall, Saker i Utfall av søknaden År alt Innvilga Avslått Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

6 Av tabell 1 ser vi at talet på søknader om omdisponering behandla av Fylkesmannen som førsteinstans har variert noko i perioden I 2015 vart det behandla i alt 20 slike saker, av desse sakene vart 18 søknader innvilga og to søknader vart avslåtte. Både talet på søknader og andelen som vart avslått er omtrent det same vi har sett tidlegare i denne perioden. Fylkesmannen som klageinstans Tab. 2. Talet på klagesaker behandla av Fylkesmannen fordelt på utfall, Vedtak Vedtak Utfall klagebeh. Vedtak År Saker i alt endra oppretthalde Innvilga Avslått endra % I 2015 behandla fylkesmennene i alt 24 omdisponeringssaker som klageinstans. Kommunane sine vedtak vart oppretthaldne i alle sakene, og ingen av sakene vart innvilga etter klagebehandlinga. Talet på klager over kommunane sine vedtak i omdisponeringssaker etter jordlova 9 var om lag like stort som det vi har sett i dei tidlegare åra, men litt lågare enn i Andelen vedtak som vart endra etter klagebehandling var lågare enn tidlegare år, då kommunane sine vedtak ikkje vart endra i nokon av sakene i Areal tillate omdisponert etter jordlova Figur 1. Talet på dekar tillate omdisponert etter Fylkesmannen sin behandling av saker etter jordlova 9 4 Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2015

7 Som det går fram av figuren kan det variere mykje frå år til år kor stort areal som vert tillate omdisponert av fylkesmennene. I og med at det er relativt få saker som vert behandla, er denne variasjonen noko ein må vente seg. I 2015 vart det i alt omdisponert ca. 53 daa dyrka mark og ca. 5 daa dyrkbar mark av fylkesmennene ved behandling av saker etter jordlova Nydyrking etter jordlova 11 Fylkesmennene behandla ingen slike saker i førsteinstans i Fylkesmennene behandla i alt fire klagesaker som gjaldt nydyrking i Av desse sakene vart ei sak innvilga utan vilkår, to saker vart innvilga med redusert areal og ei sak vart avslått. I klageomgangen vart to av kommunane sine vedtak endra, og to vart oppretthaldne. Etter avslutta klagebehandling ga Fylkesmannen løyve til nydyrking av i alt 75 daa i Deling etter jordlova 12 Fylkesmannen som førsteinstans Tab. 3. Talet på delingssaker behandla av Fylkesmannen i førsteinstans fordelt på utfall, Utfall av søknaden Innvilga År Saker i alt I alt Tilleggsjord Busetting Avslått Avslag % Med «tilleggsjord» meiner vi saker der søkjaren har fått delingssamtykke på grunn av at produktive areal vert selde som tilleggsareal til andre landbrukseigedomar. Med «busetting» meiner vi saker der søknaden om deling vart innvilga på grunn av at det var behov for å styrke busettinga i området. I 2015 behandla Fylkesmannen i alt 79 søknader om deling etter jordlova i førsteinstans. Av desse sakene vart 78 søknader innvilga, og berre ei sak fekk avslag. Av tabellen ser vi at talet på behandla saker var høgare enn i dei føregåande åra, men går vi attende til dei første åra etter 2005 ser vi at talet på saker behandla kvart år då var omtrent like stort. Andelen saker som vart avslått i 2015 er omtrent den same som i åra før. Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

8 Fylkesmannen som klageinstans Tab. 4. Talet på delingssaker behandla av Fylkesmannen som klageinstans, fordelt på utfall, Utfall av klagebehandlinga Saker i Vedtak Vedtak Innvilga Vedtak År alt endra oppretthalde I alt Tilleggsjord Busetting Avslått endra % Fig. 2. Talet på klagesaker etter jordlova 12 behandla av Fylkesmannen, Av figur 2 ser vi at talet på klager over kommunane sine vedtak etter jordlova 12 går nedover i perioden I 2015 behandla fylkesmennene i alt 114 klager over kommunane sine vedtak i saker etter jordlova 12. Dette er ei klår auke frå året før, men eit lågare tal enn i åra rett etter Fylkesmennene endra kommunen sitt vedtak i 17 av dei 114 sakene som vart behandla i Utfallet av fylkesmennene si klagebehandling var at i 27 saker vart søknaden om deling innvilga, medan 87 søknader vart avslegne. 6 Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2015

9 Fig. 3. Andelen vedtak i delingssaker endra i klageomgangen, Av figur 3 går det fram at andelen saker der kommunen sitt vedtak vart endra i klageomgangen går ned i perioden frå 2005 til Særleg klårt ser vi denne trenden i perioden Gjennomsnittleg endringsprosent for heile perioden er 20 %. At endringsprosenten går nedover frå 2005 til 2015 peiker i retning av at kommunane i stor grad held seg innafor ramma av jordlova 12. I 2015 var andelen vedtak endra ved Fylkesmannen sin behandling av klager etter jordlova 12 på 15 %. 2.4 Søknad om varig fritak frå driveplikta Fylkesmannen som førsteinstans Tabell 5. Talet på søknader om varig fritak frå driveplikta behandla av Fylkesmannen i førsteinstans fordelt på utfall, År Utfall av saka Saker i alt Varig fritak Avslått Som det går fram av tabell 5 behandla ikkje fylkesmennene nokre slike saker i Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

10 Fylkesmannen som klageinstans Tab. 6. Talet på saker fordelt på utfall av Fylkesmannen si klagebehandling av søknader om varig fritak frå driveplikta, Vedtak Utfall av saka År Saker i Oppretthalde Varig fritak alt Endra Avslått I 2015 behandla fylkesmennene i alt to klager over kommunane sine vedtak om ikkje å gi varig fritak frå driveplikta etter jordlova 8a. I begge desse sakene vart kommunane sine vedtak oppretthaldne, og det vart ikkje gitt varig fritak frå driveplikta. Talet på slike klager behandla av Fylkesmannen var omtrent det same i 2015 som i åra før. 2.5 Pålegg etter jordlova 8a som følgje av brot på driveplikta På same måte som i alle åra etter at vi fikk denne regelen i 2010, har ikkje fylkesmennene behandla nokre slike saker i KONSESJON 3.1 «Vanleg» konsesjon Dette er saker der kjøparen ikkje kan ta over eigedomen konsesjonsfritt, jf. konsesjonslova 4 og 5. Fylkesmennene som førsteinstans Tab. 7. Talet på «vanlege» konsesjonssaker behandla av Fylkesmannen som førsteinstans, fordelt på utfall av sakene, Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2015

11 Utfall av søknaden Antall saker Antall vilkår Saker i Innvilga Innvilga på Buplikt Driveplikt År alt utan vilkår vilkår Avslått I alt Pers. Upers. Pers. Upers * * I 2015 behandla fylkesmennene i alt 94 «vanlege» søknader om konsesjon. Alle desse sakene vart innvilga, men i 36 av sakene vart det satt vilkår. Fig. 4. Talet på «vanlege» søknader om konsesjon behandla i førsteinstans av Fylkesmannen, Av figur 4 ser vi at talet på konsesjonssøknader behandla av Fylkesmannen i førsteinstans i 2015 er klårt høgare enn åra før. Vi finn ikkje att denne aukinga i talet på «vanlege» konsesjonssøknader i KOSTRA-tala. Ei muleg forklaring på kvifor vi ser denne aukinga i talet på «vanlege» konsesjonssaker behandla av Fylkesmannen i førsteinstans i 2015 kan vere at fleire kommunar har vore kjøpar eller seljar av areal, og med det ikkje har vore habile til å behandle konsesjonssakene. Dette har vi ikkje undersøkt nærare. Fylkesmannen som klageinstans Tab. 8. Talet på klagesaker «vanleg» konsesjon behandla av Fylkesmannnen fordelt på utfall, Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

12 År Saker i alt Vedtak endra Vedtak oppretthalde Innvilga utan vilkår Utfall klagebehandling Talet på saker Innvilga på vilkår Avslått Av tabell 8 ser vi at talet på klager på konsesjonssaker behandla av Fylkesmannen i 2015 var litt høgare enn i 2014, men omtrent det same som i åra før Fylkesmennene behandla i alt 35 klager i «vanlege» konsesjonssaker i Av desse 35 sakene vart kommunane sine vedtak endra i 10 saker. Etter avslutta klagebehandling hos Fylkesmannen vart det i 4 saker gitt konsesjon utan vilkår, i 12 saker vart konsesjon gitt på vilkår og 19 søknader vart avslåtte. Fig.5. Andelen «vanlege» konsesjonssaker der søkjaren fekk avslag etter Fylkesmannen sin klagebehandling, Av figuren ser vi at andelen saker som vert avslått har variert noko i perioden , men vi kan ikkje sjå nokon klår trend med omsyn på utviklinga av avslagsprosenten. I gjennomsnitt vart ca. 50 % av søknadene avslått etter klagebehandlinga hos Fylkesmannen. Fig. 6. Andelen kommunale vedtak i «vanlege» konsesjonssaker som vart endra i klageomgangen, Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2015

13 I denne perioden vart gjennomsnittleg ca. 33 % av kommunane sine vedtak endra i klageomgangen. Figuren ovanfor viser ikkje på same vis som for delingssakene nokon klår trend i denne perioden. Det er derfor ikkje grunnlag for å trekke nokre konklusjonar med omsyn på kvaliteten av kommunane si behandling av søknader om konsesjon. Tab.9. Fordeling av vilkår i klagesaker konsesjon behandla av Fylkesmannen i perioden Saker innvilga Buplikt Driveplikt År med vilkår Vilkår i alt Pers. Upers. Pers. Upers * * Tabell 9 viser at det i klageomgangen i 2015 vart innvilga søknader på vilkår i alt i 12 «vanlege» konsesjonssøknader. Det vart sett i alt 12 vilkår i desse sakene. Av desse vilkåra var seks vilkår om personleg buplikt, medan to var vilkår om upersonleg buplikt. Talet på vilkår i klagesaker på konsesjon sett i 2015 var omtrent som i åra før, men det er ganske få slike saker behandla på landsbasis. Variasjonen frå år til år kan då verte stor målt i prosent. Tabell 9 viser at den lovendringa som vart gjort med verknad frå og med 2010 har redusert talet på vilkår i klagesaker vedrørande konsesjon i stor grad, i og med at det ikkje lenger vert sett vilkår om driveplikt i konsesjonssakene. Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

14 Når vi ser nærare på tabell 9 i åra før 2015, ser vi at det er lite samsvar mellom talet på søknader innvilga på vilkår og sjølve talet på vilkår. Grunnen til dette er truleg at det ikkje alltid har vorte ført rett tal i kolonna for «vilkår i alt». Det kan truleg skyldast at det har blitt oppgitt at ei sak har vorte innvilga på vilkår utan at det står noko tal større enn null i kolonna for «vilkår i alt». Det kan også ha vorte rapportert null saker i denne kolonna, medan det samstundes kan ha vorte satt vilkår om til dømes personleg buplikt i saka. Dei feila som ev. tidlegare har vorte gjort her har ikkje hatt noko å seie for dei analysane Landbruksdirektoratet har gjort. 3.2 Søknader om konsesjon der søkjaren er eit aksjeselskap Fylkesmannen som førsteinstans Tab.10. Talet på konsesjonssaker behandla i førsteinstans av Fylkesmannen der søkjaren er eit aksjeselskap, Utfall Innvilga (med eller utan År Saker i alt vilkår) Avslått Vi gjer merksam på at desse sakene også er med i tabellen for «vanlege» konsesjonssaker er det fjerde året vi har hatt eiga rapportering for dei konsesjonssakene der søkjaren er eit aksjeselskap. Det er rapportert svært få saker som fylkesmennene har behandla i førsteinstans. Det er derfor vanskeleg å si noko med rimeleg sikkerheit om ev. trendar her. I 2015 behandla Fylkesmannen ei slik sak i førsteinstans, og den søknaden vart innvilga. Fylkesmannen som klageinstans Tab. 11. Talet på klagesaker behandla av Fylkesmannen der søkjaren om konsesjon er eit aksjeselskap, Vedtak Utfall Oppretthalde Innvilga (med eller utan vilkår) Avslått År Saker i alt Endra I 2015 behandla Fylkesmannen ei klagesak på konsesjon der søkjar var aksjeselskap. I den saka vart kommunen sitt vedtak oppretthalde, og søknaden om konsesjon vart avslått. 12 Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2015

15 3.3 Søknader om konsesjon etter konsesjonslova 9 siste ledd Dette er søknader om konsesjon der søkjaren i utgangspunktet kan ta over eigedomen utan å søkje om konsesjon på grunn av nært slektskap eller odelsrett, men der søkjaren ikkje kan eller vil oppfylle kravet om buplikt. Denne søknadstypen kjem som ei følgje av endringa i konsesjonslova. Endringa trådde i kraft I 2015 behandla fylkesmennene ingen slike saker i førsteinstans. Fylkesmannen som klageinstans Tab. 12. Talet på konsesjonssaker behandla av Fylkesmannen etter konsesjonslova 9 siste ledd, fordelt på utfall i perioden Vedtak Utfall av søknaden Vilkår Oppretthalde Innvilga utan vilkår Innvilga på vilkår Upersonleg buplikt Tilflytting - seinare tidspunkt alt Endra Avslått År Saker i I 2015 behandla Fylkesmennene i alt ti klager etter konsesjonslova 9 siste ledd. Av desse sakene vart kommunen sitt vedtak oppretthalde i åtte saker, medan to saker vart endra i klageomgangen. Etter klagebehandlinga vart ei sak innvilga utan vilkår, ei sak vart innvilga på vilkår om seinare tilflytting og åtte saker vart avslegne. Det datamaterialet vi har om denne typen saker gir oss ikkje noko sikkert grunnlag for å peike på eventuelle trendar for utviklinga over tid for denne sakstypen. 3.4 Nedsett konsesjonsgrense berre tidlegare heilårsbustader Dette er konsesjonssaker som oppstår som følgje av at kommunen har innført forskrift etter konsesjonslova 7. Slik forskrift sett konsesjonsfridomen (jf. konsesjonslova 4 nr. 2 og 4) ut av kraft for kjøp eller liknande av ein eigedom har vore nytta som heilårsbustad i dei tilfella der kjøparen ikkje vil busette seg på eigedomen. Kjøparen må da søkje om konsesjon. Fylkesmennene behandla ingen slike saker i førsteinstans i Fylkesmannen som klageinstans Tab. 13. Talet på klagesaker etter forskrift om nedsett konsesjonsgrense behandla av Fylkesmannen fordelt på utfall, Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

16 Det vart behandla i alt fem slike klagesaker av Fylkesmannen i I alle desse sakene vart kommunane sine vedtak oppretthaldne, og alle søknadene vart avslegne. 3.5 Nedsett konsesjonsgrense slektskapsunntaket sett ut av kraft Dette er søknader om konsesjon som kjem som ei følgje av at kommunen har innført forskrift etter konsesjonslova 7 der slektskapsunntaket i konsesjonslova 5 første ledd nr. 1 er sett ut av kraft. Fylkesmennene har ikkje behandla nokre slike saker i ODELSLOVA 4.1 Odelsfrigjering odelslova 31 Vedtak Utfall År Saker i alt Endra Oppretthalde Innvilga Avslått Tab. 14. Talet på søknader om odelsfrigjering behandla av Fylkesmannen (som førsteinstans) i perioden Odelsfrigjering År Saker i alt nytta % nytta Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2015

17 Odelslova 31 vart oppheva med verknad frå og med På grunn av overgangsreglane har fylkesmennene i 2015 behandla to slike saker. Odelsfrigjering vart ikkje nytta i nokon av desse sakene. 5 FYLKESMANNEN SIN PRAKTISERING AV OMGJERING ETTER FORVALTNINGSLOVA OG INNHENTING AV SAKER FOR KONTROLL ETTER JORDLOVA 5.1 Fylkesmannen sin omgjering av eige tiltak forvaltningslova 35 Tab. 15. Talet på saker behandla av Fylkesmannen fordelt på lovområde og utfall, Deling Omdisp. Konsesjon Bu- og driveplikt År Saker beh. Omgjort Saker beh. Omgjort Saker beh. Omgjort Saker beh. Omgjort Vi gjør merksam på at tala i tabell 15 ikkje omfattar dei sakene som vert henta inn med heimel i jordlova 3. Med omgrepet «Saker behandla» meiner vi kommunale vedtak som er henta inn av Fylkesmannen for vurdering av ev. overprøving etter forvaltningslova 35. Fig. 7. Talet på delings- og konsesjonsvedtak henta inn av Fylkesmannen for vurdering av overprøving etter forvaltningslova 35, Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

18 Av figur 7 ser vi at det har vore ein nedgang i talet vedtak Fylkesmannen har henta inn for vurdering av spørsmålet om overprøving i tida etter Dette gjeld både delingssaker og «vanlege» konsesjonssaker. Kva som er bakgrunnen for denne nedgangen gir ikkje dei innhenta tala noko forklaring på. I 2015 henta Fylkesmannen inn i alt 13 delingsvedtak for vurdering av spørsmålet om omgjering. Av desse 13 sakene vart kommunen sitt vedtak gjort om i åtte saker. I alt fire omdisponeringsvedtak vart henta inn for vurdering, og i to av desse sakene vart kommunen sitt vedtak gjort om. Ingen konsesjonssaker eller bu- og drivepliktsaker vart henta inn for vurdering av spørsmålet om ev. overprøving i Vedtak henta inn for kontroll jordlova 3 Frå fikk Fylkesmannen heimel til å hente inn avgjerder etter jord- og konsesjonslova for kontroll i ein avgrensa periode. Tab. 16. Talet på delingsvedtak henta inn av Fylkesmannen for kontroll, Deling Ant. kom Saker i alt Vedtak omgjort I 2015 vart det henta inn i alt 90 delingsvedtak (jordlova 12) for slik kontroll frå i alt 6 kommunar. Gjennomgangen av desse sakene førte til at kommunen sitt vedtak vart omgjort i kun ei sak. Tab. 17. Talet på omdisponeringsvedtak henta inn av Fylkesmannen for kontroll, Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2015

19 Omdisponering Ant. kom Saker i alt Vedtak omgjort I 2015 vart det henta inn ei omdisponeringsvedtak for kontroll. Kommunen sitt vedtak vart ikkje gjort om i denne saka. Tab. 18. Talet på konsesjonsvedtak henta inn av Fylkesmannen for kontroll, Konsesjon Ant. kom Saker i alt Vedtak omgjort Fylkesmannen henta inn i alt 61 konsesjonsvedtak for kontroll i Desse vedtaka var fordelt på 6 kommunar. Ingen av desse 61 vedtaka vart omgjort i Det vart ikkje henta inn nokre drivepliktvedtak for kontroll i Reint rapporteringsmessig er det vanskeleg å fordele desse sakene på rett år, i og med at perioden for innhenting ikkje følgjer kalenderåret. Det er derfor mogleg at ei sak kan bli rapportert to gonger om innhentingsperioden hamnar på begge sider av årsskiftet, utan at vi kjenner til at dette har skjedd. Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i