Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2016

Transkript

1 Unntatt offentlighet Rapport Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2016 Rapport-nr.:

2

3 Rapport: Avdeling: Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2016 ARA Dato: Ansvarlig: Bidragsytere: Berit Lundamo Astrid Elin Halse Rapport-nr.: Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

4 1 INNLEIING JORDLOVA Omdisponering etter jordlova Nydyrking etter jordlova Deling etter jordlova Søknad om varig fritak frå driveplikta Pålegg etter jordlova 8a som følgje av brot på driveplikta KONSESJON «Vanleg» konsesjon Søknader om konsesjon der søkjaren er eit aksjeselskap Søknader om konsesjon etter konsesjonslova 9 siste ledd Nedsett konsesjonsgrense berre tidlegare heilårsbustader Nedsett konsesjonsgrense slektskapsunntaket sett ut av kraft ODELSLOVA Odelsfrigjering odelslova FYLKESMANNEN SI PRAKTISERING AV OMGJERING ETTER FORVALTNINGSLOVA OG INNHENTING AV SAKER FOR KONTROLL ETTER JORDLOVA Fylkesmannen si omgjering av eige tiltak forvaltningslova Vedtak henta inn for kontroll jordlova Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2016

5 1 INNLEIING Dette notatet er ei samanstilling til dei opplysningane Landbruksdirektoratet har henta inn om fylkesmennene si behandling av saker i 2016 etter dei nemnde lovene. Det er henta inn opplysningar om praksis på desse områda: Omdisponering (jordlova 9, gjeld også delingssaker som fører til ei omdisponering av dyrka eller dyrkbar mark) Omdisponert areal i dekar Nydyrking Deling (jordlova 12) Søknad om varig fritak frå driveplikta (jordlova 8a) Pålegg etter jordlova 8 som følgje av brot på driveplikta Søknad om konsesjon Søknad om konsesjon der søkjaren er eit aksjeselskap Søknad om konsesjon etter konsesjonslova 9 siste ledd 0-grensesaker heilårsbustad 0-grensesaker der slektskapsunntaket er oppheva Odelsfrigjering Overprøving av kommunane sine vedtak etter forvaltningslova 35 Saker henta inn for kontroll av kommunen sin praksis jf. jordlova 3 Vi har tidsseriar for desse opplysningane for perioden Så langt det er passande, er også tala for 2004 tatt med. Tala for heile denne perioden kan ikkje samanliknast direkte, då det har skjedd endringar i lovene undervegs. 2 JORDLOVA 2.1 Omdisponering etter jordlova 9 Fylkesmannen som førsteinstans Tab. 1. Talet på saker behandla av Fylkesmannen i førsteinstans fordelt på utfall, Saker i Utfall av søknaden År alt Innvilga Avslått Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

6 Av tabell 1 ser vi at talet på søknader om omdisponering behandla av Fylkesmannen som førsteinstans har variert noko i perioden I 2016 vart det behandla i alt 15 slike saker, av desse sakene vart 13 søknader innvilga og 2 søknader vart avslått. Både talet på søknader og talet på avslag er omtrent det same vi har sett tidlegare i denne perioden. Fylkesmannen som klageinstans Tab. 2. Talet på klagesaker behandla av Fylkesmannen fordelt på utfall, Vedtak Vedtak Utfall klagebeh. Vedtak År Saker i alt endra oppretthalde Innvilga Avslått endra % I 2016 behandla fylkesmennene i alt 24 omdisponeringssaker som klageinstans. Kommunane sine vedtak vart oppretthaldne i 18 av sakene, og 5 av sakene vart innvilga etter klagebehandlinga. Talet på klager over kommunane sine vedtak i omdisponeringssaker etter jordlova 9 i 2016 var om lag like stort som det vi har sett i dei tidlegare åra. Andelen vedtak som vart endra etter klagebehandling var omtrent det same som tidlegare år. 4 Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2016

7 Areal tillate omdisponert etter jordlova Figur 1. Talet på dekar tillate omdisponert etter Fylkesmannen si behandling av saker etter jordlova 9. Som det går fram av figuren kan det variere mykje frå år til år kor stort areal som vert tillate omdisponert av fylkesmennene. Sidan det er relativt få saker som vert behandla, er denne variasjonen noko ein må vente seg. I 2016 vart det i alt omdisponert 31,4 daa dyrka mark og 29,2 daa dyrkbar mark av fylkesmennene ved behandling av saker etter jordlova Nydyrking etter jordlova 11 Fylkesmennene behandla ingen slike saker i førsteinstans i Fylkesmennene behandla ei klagesak som gjaldt nydyrking i I denne saka vart kommunen sitt vedtak endra, og det vart gitt samtykke til nydyrking. Etter avslutta klagebehandling ga Fylkesmannen løyve til nydyrking av eit areal på i alt 75 daa i Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

8 2.3 Deling etter jordlova 12 Fylkesmannen som førsteinstans Tab. 3. Talet på delingssaker behandla av Fylkesmannen i førsteinstans fordelt på utfall, Utfall av søknaden Innvilga År Saker i alt I alt Tilleggsjord Busetting Avslått Avslag % Med «tilleggsjord» meiner vi saker der søkjaren har fått delingssamtykke på grunn av at produktive areal vert selde som tilleggsareal til andre landbrukseigedomar. Med «busetting» meiner vi saker der søknaden om deling vart innvilga på grunn av at det var behov for å styrke busettinga i området, jf jordlova 12 fjerde ledd. I 2016 behandla Fylkesmannen i alt 66 søknader om deling etter jordlova i førsteinstans. Av desse sakene vart 61 søknader innvilga, og 5 søknader vart avslått. Av tabellen ser vi at talet på behandla saker i 2016 var lågare enn i 2015, men om lag det same vi har sett i åra føre. Fylkesmannen som klageinstans Tab. 4. Talet på delingssaker behandla av Fylkesmannen som klageinstans, fordelt på utfall, Utfall av klagebehandlinga Saker i Vedtak Vedtak Innvilga Vedtak År alt endra oppretthalde I alt Tilleggsjord Busetting Avslått endra % Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2016

9 Fig. 2. Talet på klagesaker etter jordlova 12 behandla av Fylkesmannen, Av figur 2 ser vi at talet på klager over kommunane sine vedtak etter jordlova 12 stort sett går nedover i perioden I 2016 behandla fylkesmennene i alt 92 klager over kommunane sine vedtak i saker etter jordlova 12. Dette er noko lågare enn året før. Fylkesmennene endra kommunen sitt vedtak i 17 av dei 92 sakene som vart behandla i Utfallet av fylkesmennene si klagebehandling var at i 15 saker vart søknaden om deling innvilga, medan 77 søknader vart avslått. Fig. 3. Andelen vedtak i delingssaker endra i klageomgangen, Av figur 3 går det fram at andelen saker der kommunen sitt vedtak vart endra i klageomgangen går ned i perioden frå 2005 til Særleg klårt ser vi denne trenden i perioden Andelen vedtak som vart endra i klageomgangen var 18 % i Dette er litt høgare enn i dei næraste åra før. Gjennomsnittleg endringsprosent for heile perioden er 20 %. Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

10 2.4 Søknad om varig fritak frå driveplikta Fylkesmannen som førsteinstans Tabell 5. Talet på søknader om varig fritak frå driveplikta behandla av Fylkesmannen i førsteinstans fordelt på utfall, Utfall av saka År Saker i alt Varig fritak Avslått Som det går fram av tabell 5 behandla ikkje fylkesmennene slike saker i Fylkesmannen som klageinstans Tab. 6. Talet på saker fordelt på utfall av Fylkesmannen si klagebehandling av søknader om varig fritak frå driveplikta, Vedtak Utfall av saka År Saker i Oppretthalde Varig fritak alt Endra Avslått I 2016 behandla fylkesmennene i alt ei klage over kommunen sitt vedtak om ikkje å gi varig fritak frå driveplikta etter jordlova 8a. I denne saka vart kommunen sitt vedtak oppretthalde, og søknaden vart avslått. Talet på slike klager behandla av Fylkesmannen var omtrent det same i 2016 som i åra før. 2.5 Pålegg etter jordlova 8a som følgje av brot på driveplikta På same måte som i alle åra etter at vi fekk denne regelen i 2010, har fylkesmennene heller ikkje anvendt regelen i Tal frå KOSTRA viser at heller ikkje kommunane behandla mange slike saker i Det låge talet på saker om pålegg etter jordlova 8a peikar i retning av at kommunane ikkje prioriterer å følgje opp brot på driveplikta. 8 Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2016

11 3 KONSESJON 3.1 «Vanleg» konsesjon Dette er saker der kjøparen ikkje kan ta over eigedomen konsesjonsfritt, jf. konsesjonslova 4 og 5. Fylkesmennene som førsteinstans Tab. 7. Talet på «vanlege» konsesjonssaker behandla av Fylkesmannen som førsteinstans, fordelt på utfall av sakene, Utfall av søknaden Antall saker Antall vilkår Saker i Innvilga Innvilga på Buplikt Driveplikt År alt utan vilkår vilkår Avslått I alt Pers. Upers. Pers. Upers * * I 2016 behandla fylkesmennene i alt 80 «vanlege» søknader om konsesjon. Av desse sakene vart 43 søknader innvilga utan vilkår, 36 søknader vart innvilga med vilkår og 3 saker vart avslått. Fig. 4. Talet på «vanlege» søknader om konsesjon behandla i førsteinstans av Fylkesmannen, Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

12 Av figur 4 ser vi at talet på konsesjonssøknader behandla av Fylkesmannen i førsteinstans i 2016 er litt lågare enn året før, men om lag i same storleik som i åra Fylkesmannen som klageinstans Tab. 8. Talet på klagesaker «vanleg» konsesjon behandla av Fylkesmannen fordelt på utfall, Utfall klagebehandling År Saker i alt Vedtak endra Vedtak oppretthalde Innvilga utan vilkår Talet på saker Innvilga på vilkår Avslått Av tabell 8 ser vi at talet på klager på konsesjonssaker behandla av Fylkesmannen i 2016 var noko lågare enn i Fylkesmannen behandla i 2016 i alt 23 klager i «vanlege» konsesjonssaker, av desse sakene vart kommunane sine vedtak endra i 8 saker. Etter avslutta klagebehandling vart 2 saker innvilga utan vilkår, 6 saker vart innvilga med vilkår og 15 saker vart avslått. Fig. 5. Talet på klager i «vanlege» konsesjonssaker behandla av Fylkesmannen, Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2016

13 Av figur 5 ser vi at talet på klager på «vanlege» konsesjonssaker syner ein synkjande trend i perioden Ser vi på KOSTRA-tala finn vi ikkje ein tilsvarande trend i same periode. Fig 6. Andelen vedtak i «vanlege» konsesjonssaker som vart endra av Fylkesmannen i klageomgangen, Vedtak endra i % I denne perioden vart gjennomsnittleg ca. 32 % av kommunane sine vedtak endra i klageomgangen. Figuren ovanfor viser ikkje på same vis som for delingssakene nokon klår trend i denne perioden. Det er derfor ikkje grunnlag for å trekke nokre konklusjonar med omsyn på kvaliteten av kommunane si behandling av søknader om konsesjon. Andelen vedtak som vart endra i 2016 var 35 %. Tab.9. Fordeling av vilkår i klagesaker konsesjon behandla av Fylkesmannen i perioden Saker innvilga Buplikt Driveplikt År med vilkår Vilkår i alt Pers. Upers. Pers. Upers * * Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

14 Tabell 9 viser at det i klageomgangen i 2016 vart innvilga søknader på vilkår i alt i seks «vanlege» konsesjonssøknader. Det vart sett i alt sju vilkår i desse sakene, der eitt vilkår gjaldt personleg buplikt. Talet på vilkår i klagesaker på konsesjon sett i 2016 var omtrent som i åra før, men det er ganske få slike saker behandla på landsbasis. Variasjonen frå år til år kan då verte stor målt i prosent. Tabell 9 viser at lovendringa som vart gjort med verknad frå og med 2010 har redusert talet på vilkår i klagesaker som gjeld konsesjon i stor grad sidan det ikkje lenger vert sett vilkår om driveplikt i konsesjonssakene. 3.2 Søknader om konsesjon der søkjaren er eit aksjeselskap Fylkesmannen som førsteinstans Tab.10. Talet på konsesjonssaker behandla i førsteinstans av Fylkesmannen der søkjaren er eit aksjeselskap, Utfall Innvilga (med eller utan År Saker i alt vilkår) Avslått Vi gjer merksam på at desse sakene også er med i tabellen for «vanlege» konsesjonssaker er det femte året vi har hatt eiga rapportering for dei konsesjonssakene der søkjaren er eit aksjeselskap. Det er rapportert svært få saker som fylkesmennene har behandla i førsteinstans. Det er derfor vanskeleg å seie noko om ev. trendar her. I 2016 behandla Fylkesmannen fem slike saker i førsteinstans, og alle søknadane vart innvilga. Fylkesmannen som klageinstans Tab. 11. Talet på klagesaker behandla av Fylkesmannen der konsesjonssøkjaren er eit aksjeselskap, Vedtak Utfall Oppretthalde Innvilga (med eller utan vilkår) Avslått År Saker i alt Endra Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2016

15 I 2016 behandla Fylkesmannen i alt tre klagesaker på konsesjon der søkjar var aksjeselskap. Av desse sakene vart kommunen sitt vedtak endra i to saker, og oppretthalde i ei sak. I to av sakene vart søknaden om konsesjon innvilga utan vilkår, og ein søknad vart avslått. 3.3 Søknader om konsesjon etter konsesjonslova 9 siste ledd Dette er søknader om konsesjon der søkjaren i utgangspunktet kan ta over eigedomen utan å søkje om konsesjon på grunn av nært slektskap eller odelsrett, men der søkjaren ikkje kan eller vil oppfylle kravet om buplikt. Denne søknadstypen kjem som ei følgje av endringa i konsesjonslova. Endringa tok til å gjelde I 2016 behandla fylkesmennene ingen slike saker i førsteinstans. Fylkesmannen som klageinstans Tab. 12. Talet på konsesjonssaker behandla av Fylkesmannen etter konsesjonslova 9 siste ledd, fordelt på utfall i perioden Vedtak Utfall av søknaden Vilkår Oppretthalde Innvilga utan vilkår Innvilga på vilkår Upersonleg buplikt Tilflytting - seinare tidspunkt alt Endra Avslått År Saker i I 2016 behandla fylkesmennene i alt 15 klager etter konsesjonslova 9 siste ledd. Av desse sakene vart kommunen sitt vedtak oppretthalde i 9 saker, medan 6 saker vart endra i klageomgangen. Etter klagebehandlinga vart 3 saker innvilga utan vilkår, 4 saker vart innvilga på vilkår om seinare tilflytting og 8 saker vart avslått. 3.4 Nedsett konsesjonsgrense berre tidlegare heilårsbustader Dette er konsesjonssaker som oppstår som følgje av at kommunen har innført forskrift etter konsesjonslova 7. Slik forskrift sett konsesjonsfridomen (jf. konsesjonslova 4 nr. 2 og 4) ut av kraft for erverv av ein eigedom har vore nytta som heilårsbustad i dei tilfella der kjøparen ikkje vil busette seg på eigedomen. Kjøparen må då søkje om konsesjon. 51 kommunar som hadde innført slik forskrift per Fylkesmennene behandla ingen slike saker i førsteinstans i Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

16 Fylkesmannen som klageinstans Tab. 13. Talet på klagesaker etter forskrift om nedsett konsesjonsgrense behandla av Fylkesmannen fordelt på utfall, Vedtak Utfall Saker i Oppretthalde År alt Endra Innvilga Avslått Det vart behandla i alt sju slike klagesaker av Fylkesmannen i Kommunen sitt vedtak vart endra i to av desse sakene. Etter avslutta klagebehandling vart utfallet at to saker vart innvilga utan vilkår og fem saker vart avslått. 3.5 Nedsett konsesjonsgrense slektskapsunntaket sett ut av kraft Dette er søknader om konsesjon som kjem som ei følgje av at kommunen har innført forskrift etter konsesjonslova 7 der slektskapsunntaket i konsesjonslova 5 første ledd nr. 1 er sett ut av kraft. Fylkesmennene har behandla ei slik sak i Dette var ei klagesak der kommunen sitt vedtak vart endra, og søknaden vart innvilga. 14 Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2016

17 4 ODELSLOVA 4.1 Odelsfrigjering odelslova 31 Tab. 14. Talet på søknader om odelsfrigjering behandla av Fylkesmannen (som førsteinstans) i perioden År Saker i alt Odelsfrigjering nytta % nytta Odelslova 31 vart oppheva med verknad frå og med På grunn av overgangsreglane har fylkesmennene i 2016 behandla ei slik sak. I den saka vart odelsfrigjering nytta. Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

18 5 FYLKESMANNEN SI PRAKTISERING AV OMGJERING ETTER FORVALTNINGSLOVA OG INNHENTING AV SAKER FOR KONTROLL ETTER JORDLOVA 5.1 Fylkesmannen si omgjering av eige tiltak forvaltningslova 35 Tab. 15. Talet på saker behandla av Fylkesmannen fordelt på lovområde og resultat, Deling Omdisp. Konsesjon Bu- og driveplikt År Saker beh. Omgjort Saker beh. Omgjort Saker beh. Omgjort Saker beh. Omgjort Vi gjer merksam på at tala i tabell 15 ikkje omfattar dei sakene som vert henta inn med heimel i jordlova 3. Med omgrepet «saker behandla» meiner vi kommunale vedtak som er henta inn av Fylkesmannen for vurdering av ev. overprøving etter forvaltningslova Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2016

19 Fig. 7. Talet på delings- og konsesjonsvedtak henta inn av Fylkesmannen for vurdering av overprøving etter forvaltningslova 35, Av figur 7 ser vi at det har vore ein nedgang i talet vedtak Fylkesmannen har henta inn for vurdering av spørsmålet om overprøving i tida etter Dette gjeld både delingssaker og «vanlege» konsesjonssaker. I 2016 henta Fylkesmannen inn i alt 14 delingsvedtak for vurdering av spørsmålet om omgjering. Av desse 14 sakene vart kommunen sitt vedtak gjort om i fem saker. I alt fire omdisponeringsvedtak vart henta inn for vurdering, og i tre av desse sakene vart kommunen sitt vedtak gjort om. Det vart henta inn sju konsesjonssaker for vurdering etter forvaltningslova 35, av desse sju sakene var kommunen sitt vedta gjort om i seks saker. Ingen drivepliktsaker vart henta inn for vurdering av spørsmålet om ev. overprøving i Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i

20 Fig. 8. Andelen delings- og konsesjonssaker der kommunen sitt vedtak vart gjort om av Fylkesmannen etter fvl. 35, I gjennomsnitt vart 62 % av dei delingssakene som vart henta inn gjort om av Fylkesmannen i denne perioden. Tilsvarande tal for konsesjonssakene er 69 %. Det relativt låge talet på saker som vert henta inn for slik vurdering, gjer at andelen saker som vert gjort om varierer ganske mykje frå år til år. 5.2 Vedtak henta inn for kontroll jordlova 3 Frå fekk Fylkesmannen heimel til å hente inn avgjerder etter jord- og konsesjonslova for kontroll i ein avgrensa periode. Tab. 16. Talet på delingsvedtak henta inn av Fylkesmannen for kontroll, Deling Ant. kom Saker i alt Vedtak omgjort I 2016 vart det henta inn i alt 39 delingsvedtak (jordlova 12) for slik kontroll frå i alt 5 kommunar. Gjennomgangen av desse sakene førte til at ingen av kommunane sine vedtak vart gjort om. Tab. 17. Talet på omdisponeringsvedtak henta inn av Fylkesmannen for kontroll, Omdisponering Ant. kom Saker i alt Vedtak omgjort Det vart henta inn 5 slike saker for kontroll i Kommunen sitt vedtak blei ikkje gjort om i nokon av sakene. 18 Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i 2016

21 Tab. 18. Talet på konsesjonsvedtak henta inn av Fylkesmannen for kontroll, Konsesjon Ant. kom Saker i alt Vedtak omgjort Det vart henta inn i alt 33 slike saker i Tab. 19. Talet på vedtak i drivepliktsaker henta inn av Fylkesmannen for kontroll, Driveplikt Ant. kom Saker i alt Vedtak omgjort Det vart ikkje henta inn drivepliktsaker for kontroll i Det er vanskeleg å fordele desse sakene på rett år, i og med at perioden for innhenting ikkje følgjer kalenderåret. Det er derfor mogleg at ei sak kan bli rapportert to gonger om innhentingsperioden hamnar på begge sider av årsskiftet, utan at vi kjenner til om dette har skjedd. Fylkesmannen sin praktisering av jordlova, konsesjonslova og odelslova i