Grågås til glede og ulykke? Forvalting av gjess i Hordaland

Transkript

1 Grågås til glede g ulykke? Frvalting av gjess i Hrdaland Magnus Jhan Steinsvåg Stein Byrkjeland Alle fts: M.J.S. m ingen andre er nemnt Miljøvernavdelinga Fylkesmannen i Hrdaland Landbruksknferanse, Nrheimsund 5. februar 2015

2 Litt m grågåsa Er ein Hrdalending Føde: gras g urter Reirstad: skjult under brakebusk/plantefelt Overvintrar Nederland g Spania «Vinterfuglar» her frå Island Habitat: nærleik til sjø g vatn (fluktstader), hlmar g øyar, kulturmark 2

3 Tjeldstø gåseeldrad i Øygarden 3

6 Ulike habitattypar 6

7 Endå litt meir m grågåsa Kjønna like, men gassen litt større Egglegging mars/april Rugetid døgn Får nrmalt 5-6 egg (strt repr.pt) Flygedyktige 10 veker Kndisjn viktig fr hekkesuksess Tradisjnsbunden åtferd Grågåsa er både sky g smart! 7

8 T «typar» grågjess Hekkande gjess: Familie med ungar (kull) Ikkje hekkande gjess: (unggås, gjellgås g mytegås). Eitt g tåringar sm ikkje er frplantingsdyktige. Eldre fuglar med misslykka hekking Dei ikkje hekkande gjæsene samlar seg på myteplassar i løpet av smmaren (ikkje flygedyktige 3-4 veker). Myteplassar vil gjerne vere ytre kystmråde. Ikkje hekkande gjess vil vere veldig mbile før g etter mytetida. Hekkande par held seg i hekkemrådet heile smmaren. Relevant fr frvalting av lkale gåsebestandar 8

9 9

10 Uttak Artskart år Fåtalig siste 100 åra 2 hekkingar kjent før : 6 kjente hekkeførekmstar 10

11 Utbreiing 2007 Kraftig bestandsauke fr begge artar Grågås (raudt): Minimum 200 par g m lag 1800 individ Kanadagås (ransje): 50 par g 400 individ Datagrunnlag: Naturbase, data frå lkale rnitlgar g meldingar frå kmmunane Kartfesta hekkeplassar Raud = grågås, ransje = kanadagås

12 Uttak Artskart år Observert grågås 12

13 Tal hekkepar basert på sjøfugl-kartlegging 2014 (Fylkesmannen i Hrdaland ved Stein Byrkjeland) Kmmune Kysthekkende bestand Ferskvannshekkende bestand Reg. Est. Grunnl. Reg. Est. Grunnl. Svei 25 * 20 * Etne 10 * 15 * Odda 0 0 *** 0 0 *** Bøml 10 * 40 * Strd 5 * 20 * Fitjar 5 * 20 * Tysnes 10 * 25 * Fusa *** 0 5 * Kvam 6 15 ** 1 3 ** Kvinnherad 45 * 5 * Jndal 0 0 ** 0 0 ** Ullensvang 0 0 ** 0 0 ** Eidfjrd 0 0 ** 0 0 ** Ulvik 1 1 *** 0 0 *** Granvin 0 0 *** 3 3 *** Vss 0 *** 0 ** Vaksdal 5 * 0 * Mdalen 0 0 *** 0 0 *** Osterøy 10 * 0 * Samnanger 0 * 0 * Os 20 * 8 8 ** Bergen 5 * 0 * Austevll 50 * 0 * Sund 3 10 *** 5 * Fjell 25 * 5 * Øygarden * ** Askøy 5 8 *** 4 * Meland 20 * 5 * Radøy 1 15 * 0 0 ** Lindås 25 * 5 * Austrheim * 7 10 ** Fedje 40 * 10 * Masfjrden 1 25 * 8 8 *** Sum

14 Felte grågås i Hrdaland

15 Nøkkeltal Hrdaland 2015 Estimert hekkebestand i Hrdaland: min 850 par Tilsvarar grvt ein haustbestand på: 5500 ind. Jakt fr stabil bestand grvt estimert uttak på 30 % - tilsvarar 1650 ind. Jaktuttak i Hrdaland i dag: ca. 200 ind. Bestanden vil auke til avgrensande faktrar slår inn Beste grunnlaget fr å påverke gåsebestanden er gjennm ei aktiv samrdna frvalting gjennm lkal frvaltingsplan! 15

16 Rask bestandsauke dei siste åra - Nye utfrdringar i vilt- g landbruksfrvaltninga Meir gåseskadar på dyrka mark g fleire tildelte skadeløyve Dårlegare mglegheiter til bestandsregulering enn t.d. i hjrtefrvaltinga (gjessene trekk sørver stadig tidlegare) Behv fr vurdering av status g kva mglegheiter sm finst fr betre gåsefrvalting (lver, retningsliner g mglege tiltak) Utarbeiding av reginal frvaltingsplan fr gås 2008

17 Registrerte skademråde (2007) Skademråde utgjer areal sm grunneigar har meldt inn til kmmunen eller fylkesmannen sm skada Nye mråder etter 2007: Osterøy, Sund,?? 16 kmmunar meldt m skader på dyrka mark (ttalt 42 mråde) Berre 3 skademråde i friluftsmråde (sanitære prblem) 13 kmmunar har tildelt skadeløyve dei siste 5 åra (grå farge) skader på dyrka mark grunna grågås, skader i friluftsmråde grunna grågås, skader på dyrka mark grunna kanadagås, skader i friluftsmråde grunna kanadagås. Mørk bakgrunnsfarge syner kmmunar sm har tildelt skadeløyve.

18 Hvudutfrdringa: Gåseskadar på dyrka mark

19 Hvudutfrdringa: Gåseskadar på dyrka mark Nedbeiting av eng Selektiv beiting Ft: Henrik Tellevik Nedtrakking av eng Ft: Henrik Tellevik Gåsemøkk i avling

20 Hvudmålsetjingar fr gåsefrvaltinga: a) Heimehøyrande gåseartar skal sikrast i levedyktige bestandar. Deira levemråde skal sikrast på både krt g lang sikt. Vidare naturleg ekspansjn g utbreiing skal tillatast. b) Intrduserte gåseartar (kanadagås, snøgås, stripegås m.fl.) bør reduserast til eit minimum c) Frvalting av gås i Hrdaland skal vera målstyrt. Nivå på lkal gåsebestand i mråde med høgt skadenivå, samt akseptabelt skademfang, skal definerast i lkal frvaltingsplan.

21 Skremmemråde På vakt: meir stress g redusert kndisjn Skremmemråde i lkal frvaltingsplan: viktige jrdbruksmråde kr gjess ikkje er velkmne Førebyggande tiltak i frm av skremming, tidleg jakt, gjerding SMILtilskt), hund i løypestreng sv Areal kr tidleg jakt kan nyttast (dersm FM fastset frskrift) Dette er areal kr det skal vera lite kjekt å vera gås! Gjessene skal verta stressa g dermed få dårlegare kndisjn

22 Frimråde Slappe av Frimråde definert i lkal frvaltingsplan: areal kr gjessene får vera i ferd Viktig fr kndisjn g helsetilstand til gjessene Frimråda må bestå av gde beiteareal (dyrka mark). Lurt å ha dei same mråda ver tid, slik at gjessene ven seg til faremråda g kvilemråda g tilpassar arealbruken RMP-tilskt sm kmpensasjn fr avlingstap

23 Aktuelle førebyggande tiltak Tiltak Priritering Kmmentarar Gjerding mt vatn/beite Høg Kan ha gd effekt mellm sjø/eng på frsmmaren før ungane er flygedyktige. Leplanting mt vatn/beite Middels Nk tilsvarande effekt sm gjerding. Ikkje fysisk stengsle. Manuell skremming Middels Arbeidskrevjande. Må gjennmførast i kmbinasjn med bruk av frimråde, elles vert gjessene g prblema berre flytta til eit anna mråde. Skremming med lydkann Låg Gjessene ven seg frt til tiltaket. Lite aktuelt. Fugleskremsel m.m. Middels Type, stad g tidspunkt må varierast frtløpande. Generelt arbeidskrevjande. Tidleg jaktstart Høg Aktuelt sm bestandsregulerande verkemiddel på grågås. Utvida jakt (etterkant) Høg Utvida jakttid fr kanadagås g stripegås er særs aktuelt. Tilrettelegging fr rdinær jakt Høg Auka fkus på gås sm jaktbjekt kan auke jaktuttaket g avgrensa bestandsvekst. Skadefelling Låg Siste utveg, g tiltak sm berre kan vera aktuelt i akutte situasjnar. Skal ikkje nyttast sm eit bestandsregulerande tiltak sm rdinær jakt. Kntrllert eggsanking Høg Bør vurderast i kntrllerte frmer i særleg pressa mråde. Tiltak bør skildrast i lkal frvaltingsplan. Etablering av frimråde Høg Må mfatte tilstrekkelege stre mråde med gdt beite. Gjerne aktiv skjøtsel av mråda. Må nyttast i kmbinasjn av skremmetiltak. Endring av avlingstype Middels Aktuelt i ei sne (ankmstsne) sm t.d. kr gjess kjem i land frå sjø/vatn. Bruk av hund til skremming Høg Bruk av gjetarhund eller vanleg hund i løypestreng. Gjessene sin naturlege frykt fr hundar gjer dette tiltaket særs aktuelt i skremmemråde. Tilskt fr etablering av frimråde Skjøtsel av beiteland fr gås (sau) Høg Middels Særs viktig hjelpemiddel i pressa mråde. Tilskt kan t.d. dekkjast av SMILmidlar. Kmmunale viltfndsmidlar kan nyttast til kartlegging g vervaking. Tradisjnell skjøtsel av sauebeite kan òg vera psitivt fr gjess. Slått, brenning g sauebeiting. Gjødsling bør unngåast.

24 Tilskt til aktuelle tiltak: Type tilskt Tema Kr søkjer du? Kmmentar Tilskt til viltføremål Kartlegging, utarbeiding av frvaltingsplan, vervaking, vurdering av beiteskader Elektrnisk søknadssenter Fylkeskmmunen handsamar søknaden (Kap pst 71) Viltfndsmidlar Kmmunale/Fylkeskmmunale Kartlegging, utarbeiding av frvaltingsplan, vervaking, vurdering av beiteskader Kmmune SMIL-tilskt i landbruket Førebyggande tiltak (gjerdehald, gjødsling frimråde) Kmmune Ulike strategiar fr bruk av midlane i kvar kmmune Reginalt Miljøprgram i landbruket (RMP) Tilskt til frimråde fr grågås Sats 2011: 1000 kr/daa Maks kr 5000/daa Kmmune Areal gdkjent i lkal frvaltingsplan 24

25 Magnetar fr gjess 25

26 Skjørsand i Fusa 26

27 Lkal frvaltingsplan fr gjess Alle kmmunar sm pplever knfliktar i frhld til gjess, bør utarbeide lkal frvaltingsplan Dialg mellm kmmunen g grunneigarar avgjerande Lkale målsetjingar g tilhøyrande tiltak Lkalkunnskap m bestand g skade Fastsetjing av akseptabel bestandstrleik (referansepunkt) Førebyggande tiltak i ulike mråde Best med differensiert frvalting: etablering av skremmemråde g frimråde

28 Vidare strategi fr Hrdaland Fylkesmannen kjem ikkje til å setje eit fast bestandsmål fr grågås fr fylket. Bestandsmål må definerast i lkale planar Lkalbestand kan reduserast, men ikkje «utryddast». Bør frvaltast ut i frå bestandsmål i lkal plan: knkrete bestandsregulerande tiltak vert viktig her Etablering av «frimråde» g «skremmemråde» vil vere den viktigaste strategien i alle kmmunar med gåse-utfrdringar

29 Status frvaltingsplanar Masfjrden* Granvin* Øygarden Fusa Tysnes Kvam Sund? Radøy? Osterøy? Bøml? Fitjar? 29

30 Frenkla frvaltingsplan Initiativ frå Hrdaland Bndelag Tek kntakt med aktuelle kmmunar Krav FMHO: Må vere knfliktdempande Må gdkjennast av fylkesmannen Kvalitet på plan avgjer antal virkemiddel Må tenkje langsiktig 30

31 Vedteken lkal frvaltingsplan kva n? FM kan fastsetje frskrift m tidleg jakt på grågås (15 dagar i frkant). Jaktstart 26. juli i skremmemråde. FM kan gje løyve til kntrllert eggsanking (grågås) i tida etter 15.april Lettare å få miljømidlar til kartlegging, vervaking av bestand g beiteskader Ulike tiltak i frimråde g skremmemråde: RMP-midlar i frimråde g SMIL-midlar i skremmemråde (gjerding m.m.) Lettare å få skadeløyve på gjess i skremmemråde (Ny frskrift kjem snart)

32 Kvifr vere psitiv? Allereie gdt grunnlag i fleire kmmunar Engasjerte grunneigarar bra med energi! Gdt initiativ av Hrdaland Bndelag Gåsa er smart kan nyttast til vår frdel! 32

33 Lykke til! 33