«Miljøplan Elvemusling» i landbruket: Dialog og miljøtilskot for betre levekår for elvemuslingen

Transkript

1 «Miljøplan Elvemusling» i landbruket: Dialg g miljøtilskt fr betre levekår fr elvemuslingen Magnus Jhan Steinsvåg, Fylkesmannen Steinar Kålås, Rådgivende Bilger AS Øyvind Vatshelle, Fylkesmannen Trleif Bakke Haavik, Landbruksrådgiving Hrdaland Håvard Bjrdal, Bergen kmmune Elvemuslingseminar Stjørdal, februar Ft Magnus Jhan Steinsvåg

2 Status Hrdaland 2015 Utrydda Kritisk trua Livskraftig 2

3 Influensmråde til ein elvemuslingppulasjn Utbyggingsmråde Nedbørsfelt til Mjåtveitelva i Meland Elvemusling 3

4 Aktivitetar i nedbørsfeltet 30. mars 2011 Ft: Magnus Jhan Steinsvåg 4

5 Trugsmål: utbygging tilstrekkeleg utan miljømsyn Sidebekk sm renn inn i Mjåtveitelva 2011 Sprenging g gravearbeid fører til jrd g steinpartiklar hamna i sidebekk til Mjåtveitelva Vedvarande tilslamming av Mjåtveitelva Ft: Magnus Jhan Steinsvåg 5

6 Mjåtveitelva 30. mars 2011 Ft: Magnus Jhan Steinsvåg 6

7 Bergingsaksjn i Mjåtveitelva vart gravferd Fts: Silje S. Bøyum/Strilen 7

8 Bergingsaksjn fr elvemusling i Hrdaland Starta 2012 Breifagleg tilnærming Mål: levedyktige bestandar i attverande vassdrag Lang sikt: reetablering av elvemusling i utrydda vassdrag Frå Svenheimselva, Osterøy 22. august

9 Tiltak: ta inn elvemusling frå trua bestandar På leiting etter laksemuslingar 9. april 2014 Ft: Magnus Jhan Steinsvåg 9

10 Medan dei små elvemuslingane veks i anlegget på Austevll Mussels frm Oselvslaks 2,0 Shell length (mm) 1,5 1,0 0, ,0 Date Har alle trua bestandar frå Hrdaland i anlegget Ft: Per Jhan Jakbsen / UiB

11 Medan dei små elvemuslingane veks i anlegget på Austevll Skal vi gjera elvane levelege! Smartare arealplanar: Nye reguleringsplanar / utbyggingar: buffersner, sedimenteringsbasseng g miljøfrsvarlege teknikkar Meir tilsyn: Frureiningstilsyn med fkus på naturmangfald i elvane Betre vervaking av bestandane g vasskvalitet Betre vilkår fr vertsfisk (aure g laks) Betre lvmsyn: priritert art etter naturmangfaldlva?!? Mindre avrenning frå landbruket: betre msyn ved gylling/gjødsling, betre kantsner, bruk av miljøtilskt RMP 11

12 Løfta blikket g sjå heilskapen Nedbørsfeltet er utgangspunktet! Frå innsamling av elvemuslingar frå Lneelva, Osterøy 9. april

13 Jrd - g skgbruksdrift i nedbørsfelt Mange tiltak kan verke inn på elvemusling: Skgsvegar Hgst Nydyrking, jrdarbeid Plassering driftsbygningar g gjødselskummar Intensiv drift g gjødsling ++ Nedbørsfelt til Fjrdbekken i Fitjar 21. sept 2012 Ft: Magnus Jhan Steinsvåg 13

14 Ny «skgsveg» langs Oselva 23. januar 2014 Ft: Magnus Jhan Steinsvåg 14

15 Krleis bruke skgsmaskinar g få ut tømmeret utan tilslamming g Skgsveg næringstilsig til elva? Elvemusling Ft: Magnus Jhan Steinsvåg 15

16 Skgsdrift g msyn til elvemusling Hvudplan skgsveg Mykje skg sm skal takast ut dei nærmaste åra Mange av desse mråda er innafr nedbørsfelt til sårbare vassdrag Dette må gjerast med klkskap 16

17 Miljøplan Elvemusling Fylkesmannen såg behvet g ppretta rdninga «Miljøplan Elvemusling» g RMP-tilskt Organisering: Steinar Kålås, Rådgivende Bilger AS Trleif Bakke Haavik, Landbruksrådgivninga Hrdaland Øyvind Vatshelle, Fylkesmannen landbruksavdelinga Håvard Bjrdal, Bergen kmmune Magnus Jhan Steinsvåg, Fylkesmannen miljøvernavdelinga Samarbeid med Hrdaland Bndelag g Småbrukarlaget Hrdaland Ft: Magnus Jhan Steinsvåg Vakre elvemuslingar i Skjelåna Samnanger 27. april

18 Spleiselag miljø g landbruk Spleiselag: Kmbinere midlar frå miljøvernfrvaltinga (prirtert art-midlar) g landbruksfrvaltinga (RMP) Satt av 1 mill til miljøtilskt fr elvemusling gjennm RMP i Hrdaland 18

19 Val av tema i rdninga Frundersøking: Kartlegging av ptensielle utfrdringar, driftsfrmer (risik) fr avrenning Drøfting internt g med fagkmpetanse på landbruksavrenning (Bifrsk m.v.) Avvegingar: kva har effekt / kva er mgleg? Få ei rdning sm: Har effekt Kan gjennmførast av bnden Teknisk mgleg (krav SLF) Rettvis g tilskt tilpassa «ulemper» 19

20 Trugsmål mt elvemusling Tilslamming: jrd- g steinpartiklar på elvebtnen Eutrfiering: (vergjødsling): nitrgen g fsfr + rganisk materiale Resultat: redusert ksygen i elvesubstratet g «kveling» av unge elvemuslingar 20

21 Prinsippskisse miljøtilskt g lvkrava Redusert nærings- g partikkelavrenning Meir miljøvenleg Lvkrav Unngå haustspreiing gjødsel Maksimalmengd fsfr Unngå jrdarbeiding haust Unngå beitetråkk på musling Grasdekt buffersne utan gjødsling g plantevernmiddel Omsyn ved skgshgst +++ Lvkrava ikkje tilstrekkeleg fr elvemuslingen Ulvleg Gjødselbruk utan tilpassing til behv Frureining Tiltak utan løyve Graving/masseuttak i elv m.m.

22 Gjennmføring 1. Brev til alle bønder 2. Infrmasjnskveldar 3. Miljøplan Elvemusling 4. Miljøavtale Elvemusling 5. Søkje RMP-tilskt 22

23 Infrmasjnsmøter 23 Ft: Magnus Jhan Steinsvåg

24 Areal g tal gardsbruk i nedbørsfelta Vassdrag Daa areal i drift Ttalt føretak i drift Osvassdraget Lnevassdraget* Haukåselva 65 1 Skjelåna 65 1 Fjrdabekkjen 60 2 Åreidelva 10 1 Hpselva daa 50 gardsbruk 7 vassdrag inkludert i rdninga Både eigd g leigd areal inkludert *Berre delar av Lnevassdraget inkludert i Om lag 40 att i

25 Utarbeiding av Miljøplan Elvemusling Dialg m «din» elvemusling g utfrdringar Gratis miljøplan med råd g vink m miljøvenleg jrdbruk g skgbruk! 25

26 Miljøplan Elvemusling Infrmasjn m elvemusling Knkret vurdering av areal g drifta på garden Knkrete råd fr redusert landbruksavrenning Miljøplan elvemusling er gratis Ikkje utarbeidd fr alle gardbrukarar Priritering ut frå risik, avstand, driftsfrm, tpgrafi i høve aktuelt vassdrag 26

27 Miljøavtale Elvemusling Frivillig avtale Basert på «Miljøplan Elvemusling» Frmål: Bidra til betre levekår fr elvemusling ved å fremje miljøvenleg bruk av gjødsel, g redusere avrenning av næring, jrdpartiklar g plantevernmiddel i jrdbruket Signert avtale: Frpliktar seg til definerte krav m miljømsyn søkje miljøtilskt i landbruket (RMP) Tilsktsrdning prprsjnal med «kstnadane/ulempene» med miljøtiltaka 27

28 Krav Miljøavtale Elvemusling: A: Gjødsling mengd g type Mål: «Å få gjødsel inn i graset g ikkje i vatnet» På teigar med mykje fsfr i jrda blir det sett ei øvre grense fr kr mykje fsfr ein kan tilføre (max 3 kg pr daa). Ntere all utført gjødsling i gjødslingsjurnal Ft: Kjersti Isdal 28

29 Skjema: Gjødselsjurnal 29

30 Krav Miljøavtale Elvemusling: B: Gjødsling tid g stad Ikkje spreie husdyrgjødsel etter 10. august på areal i nedbørsfeltet til vassdraget, uavhengig av spreiemetde. Rein silpressaft kan spreiast etter 10. august, men maksimalt 1,5 m3/daa. Ikkje spreie pressaft på areal sm har lett avrenning til vassdrag. Føretaket skal ikkje spreie husdyrgjødsel før grasveksten har kme i gang m våren, g uansett ikkje før 15. mars. Ft: Nrsk Landbruksrådgivning hrdaland 30

31 Krav Miljøavtale Elvemusling: C: Jrdarbeiding Etter jrdarbeiding skal ein etablere plantedekke før hausten (redusere avrenning). Ein skal ikkje pløye m hausten Ikkje jrdarbeid nærare enn 2 meter til vassdrag, bekk m.m. Ft: Øyvind Vatshelle Ft: Øyvind Vatshelle 31

32 Krav Miljøavtale Elvemusling: D: Buffersne mt vassdrag (1) Langs vatn, elvar, bekker g kanalar med vassføring skal det på fulldyrka g verflatedyrka jrd vere ei buffersne med følgjande tilleggskrav: Langvarig grasdekke - Buffersna skal ha vegetasjn med mest mgleg langvarig grasdekke g minst mgleg frnying i 5 meter bredde frå vassdrag. Hausting - Buffersna skal haustast ved slått eller beiting minst ein gng i vekstsesngen. Lite plantevernmiddel - Det skal ikkje brukast plantevernmiddel i 5 meter bredde frå vassdrag, inkludert brakking g breispreiing. Punktsprøyting mt prblemugras kan bli utført. Ft: Magnus Jhan Steinsvåg 32

33 Krav Miljøavtale Elvemusling: D: Buffersne mt vassdrag (2) Mindre gjødsling Føretaket skal bruke redusert mengd husdyrgjødsel g mineralgjødsel i 5 meter avstand frå vassdrag (naturleg kantvegetasjn ikkje inkludert): På dei næraste 2 metrane til vassdraget skal det ikkje bli spreia gjødsel. Dei neste 3 metrane kan ein maksimalt bruke halvparten av nrmal næringstilførsle. Ft: Øyvind Vatshelle Ft: Nn Dimby 33

34 Krav Miljøavtale Elvemusling: E: Andre tiltak Ft: Øyvind Vatshelle Beitande strfe g hest må ikkje få tilgang til å tråkke i elva i mråde der muslingane ligg Det må tilretteleggjast fr drikke på andre egna stader Ft: Magnus Jhan Steinsvåg 34

35 Krav Miljøavtale Elvemusling: Vilkår til avtalen Uavhengig av miljøavtale g RMP-tilskt finst allereie lver g frskrifter sm gjeld vassdrag, gjødselhandtering g andre tiltak i drifta: Det skal førast gjødslingsjurnal fr heile føretaket. Langvarig lagring av fast husdyrgjødsel i haugar er ikkje lvleg utan løyve Gjødsellager g fôringsplass skal ikkje gi fare fr frureining. Ei 2 meter sne mt vassdrag skal vere utan jrdarbeiding. Ein må ppretthalde naturleg vegetasjnsbelte i den næraste sna langs vassdraget. Ved nydyrking skal ein setje igjen minst 6 meter brei vegetasjnssne langs vassdrag. Å plukke eller samle inn elvemusling er frbde. 35

36 Krav Miljøavtale Elvemusling: kart til Miljøplan 36

37 Satsar 2014 bra miljøtilskt! Satsane fr 2015 blir vedteke i mai. Utslag dette kan gi, døme: Randsne: 15 kr/meter. Max kr/føretak. Drift Strleik på gard daa Randsne m Tilskt per føretak Miljøavtale: Ekstensiv drift: 70 kr/daa. Eller intensiv drift: 180 kr/daa. Max kr/føretak. Ekstensiv kr Ekstensiv kr Intensiv kr Intensiv kr Ft: Bart van Gl 37

38 Resultat: Miljøplan Elvemusling 2014 Vassdrag Daa areal i drift Tt areal miljøplanar Prsent areal miljøplan Meter buffersne Osvassdraget Lnevassdraget* Haukåselva Skjelåna Fjrdabekkjen Åreidelva Hpselva , % av landbruksareal i drift med Miljøplan Elvemusling Over 17 km med buffersne til vassdrag *Berre delar av Lnevassdraget med i rdninga i 2014

39 Resultat: Miljøavtale Elvemusling 2014 Resultat Miljøavtale g RMP-tilskt: meter buffersne til vassdrag da (29%) av landbruksareal i drift 17 gardbrukarar av ttalt 36 har signert

40 Kvifr har ikkje alle med Miljøplan signert avtale? Ikkje alle ville frplikta seg. Nk tungvint å søkje: «Drift av areal mt vassdrag med lkaliteter av elvemusling» «Tilskt til ugjødsla randsne i eng» Fleire «mgangar» før utbetalt tilskt: 1. Skaffe miljøplan / skjøtselsplan elvemusling. 2. Signere miljøavtale med kmmunen. 3. Ha drift i samsvar med miljøplanen i sesngen. 4. Søkje RMP-tilskt.

41 Erfaringar - Gjrt nk annleis? Dkumentasjn av vasskvalitet før g etter? Vre tydlegare på fristar g krleis søkje Travel kvardag fr gardbrukarar g byråkratar: Betre ppfølgjing? Rapprt i løpet av våren

42 Vidare arbeid i Hrdaland «Resten» av gardbrukarane i 2015 Rutinar hgst i nedbørsfelt - Vestskg Skjønsmidlar: Frureiningskjelder g tiltak Løpande fkus innan arealfrvaltinga - kursing Kartlegging av utsetjingsmråder g mudderdrag Måling av ksygeninnhald i elvesubstrat Ft: Magnus Jhan Steinsvåg 42

43 Dette er vegen å gå! Dialg m elvemusling g trugsmål Knkretisering av utfrdringar til kvart gardsbruk Kunnskap g engasjement Ft: Magnus Jhan Steinsvåg

44 Denne unge elvemuslingen er m lag 8 år gamal. Om hundre år er den i sin beste alder! Takk fr meg! 44