Betre kollektivtransport og mindre bilbruk i Bergensområdet

Transkript

1 TILTAKSPLAN Betre kollektivtransport og mindre bilbruk i Bergensområdet NOVEMBER 2011

2 O. Samandrag, Bergen kommune og Samferdselsdepartementet inngjekk avtale om belønningsmidlar til betre kollektivtransport og mindre bilbruk for perioden Samferdselsdepartementet går i avtalen inn for å tildela 550 mill. kr. til finansiering av tiltak som kan medverka til å redusera biltrafikken og å auka bruken av kollektivtransport og sykkel i Bergensområdet. Denne tiltaksplanen som gjeld fram til og med 2014, er den andre revideringa av tiltaksplanen i Søknad til belønningsordninga for betre kollektivtransport og mindre bilbruk i Byområda frå februar I belønningsmiddelavtalen er det sett opp følgjande effektmål for biltrafikken i Bergensområdet for perioden : o Den samla biltrafikken i bompengeringen i Bergen skal ikkje auka i avtaleperioden sjølv om befolkninga/og eller talet på arbeidsplassar aukar. o Biltrafikken inn mot Bergen sentrum skal i periodar med stor andel av arbeidsreiser reduserast med 5% i 4 års perioden. Tiltaksplanen inneheld tiltak innanfor følgjande fire tiltaksgrupper: Tiltaksgruppe 1: Tiltak for å redusera privatbilismen. Tiltaksgruppe 2: Tiltak for å gjera kollektivtrafikken meir attraktiv. Tiltaksgruppe 3: Tiltak for ei meir berekraftig areal- og transportplanlegging. Tiltaksgruppe 4: Tiltak for å bidra til meir gange/sykling. I belønningsmiddelavtalen er det eit spesielt fokus på innføring av restriktive tiltak (tiltaksgruppe 1): Seinast innan utgangen av 2011 skal det fattast vedtak om bruk av restriktive virkemidlar som er eigna til å redusere biltrafikkken og auke bruken av alternative transportmidlar. Eit slikt vedtak er ein føresetnad for utbetaling av midlar i 2012, 2013 og Ut frå dette er følgjande tiltak i tiltaksgruppe 1 planlagt gjennomført: o Naudsynt takstauke i bompengeringen, for å finansiera bybaneutbygginga m.m. og for å redusera trafikken i samsvar med effektmåla i belønningsmiddelavtalen, vert gjennomført frå Det vert her vist til komande sak om eit revidert bompengeopplegg for Bergensprogrammet for perioden o og Bergen kommune føreset at heimlane for miljødifferensierte bompengar og lågutsleppssoner snarleg ligg føre, slik at nytt takstopplegg kan implementerast i den reviderte bompengeordninga i løpet av avtaleperioden o Sambruksfelt frå sør (Fjøsangerveien) vert innført i Bergen kommune og føreset at Statens vegvesen sluttfører utgreiingsarbeidet om sambruksfelt på nordre innfartsåre og vestre innfartsåre, med sikte på innføring i o Nye strengare parkeringsbestemmelsar for bygging av næringsbygg. o Avgiftene på offentlege parkeringsplassar aukar i Bergen sentrum i2011. o Reduksjon av 200 parkeringsplassar i Bergen sentrum. For omtale av aktuelle tiltak i dei andre tiltaksgruppene, vert det vist til kapitla 4.2 til 4.4 og oppsummeringa i kapittel 6.

3 1. Bakgrunn (HFK), Bergen kommune (BK) og Samferdselsdepartementet (SD) inngjekk , avtale om belønningsmidlar til betre kollektivtransport og mindre bilbruk for perioden Samferdselsdepartementet går inn for å tildela 550 mill kr. til finansiering av tiltak som kan medverka til å redusera biltrafikken og å auka bruken av kollektivtransport og sykkel i Bergensområdet, under føresetnad om at det seinast innan utgangen av 2011 skal fattast vedtak om bruk av restriktive verkemiddel som er eigna til å redusera biltrafikken og auka bruken av alternative transportmiddel. I samband med vedtaket skal det og ligga føre ein konkret handlingsplan/tiltaksplan for korleis ein skal oppnå måla for trafikken og korleis belønningsmidlane skal fordelast dei næraste åra. Denne tiltaksplanen som gjeld frå og med 2011 til og med 2014, er den andre revideringa av tiltaksplanen i Søknad til belønningsordninga for betre kollektivtransport og mindre bilbruk i Byområda frå februar Første revisjon av tiltaksplanen vart sendt i brev frå HFK til SD Hovudmål i avtalen perioden Det er ei målsetjing at tiltak finansiert gjennom belønningsordninga for betre kollektivtransport og mindre bilbruk skal medverka til betre framkome og å oppfylla klimapolitiske mål om eit betre bymiljø, i tråd med målsetjinga for samarbeidet i Fremtidens byer. Tilskott frå belønningsordninga skal nyttast til finansiering av tiltak som kan medverka til å redusera biltrafikken og auka bruken av kollektivtransport og sykkel i Bergensområdet. Som effektmål har ein i denne avtalen valt følgjande målsetjing for biltrafikk i Bergensområdet: o Den samla biltrafikken i bompengeringen i Bergen skal ikkje auka i avtaleperioden sjølv om befolkninga/og eller talet på arbeidsplassar aukar. o Biltrafikken inn mot Bergen sentrum skal i periodar med stor andel av arbeidsreiser reduserast med 5 % i 4 års perioden. Oversikt ÅDT i bompengeringen: ÅDT i bompengeringen i Bergen -gjenomgangstrafikk (utanom sentrumskjernen) og sentrumsretta trafikk, (eks. dei nyaste bompengestasjonane) ÅDT ÅDT - gjenomgangstrafikk (utanfor sentrumskjernen) ÅDT - sentrumsretta trafikk ÅR

4 2.1 Operasjonalisering av omgrepa i hovudmåla i avtalen Biltrafikk i bompengeringen Biltrafikken i perioden skal samanliknast med biltrafikken i Biltrafikken i bompengeringen er definert som sum ÅDT, målt ved årsskiftet, i følgjande bompengestasjonar: Nye Nygårdsbro, Gamle Nygårdsbro, Sandviken, Løvstakktunnelen, Gravdal, Gyldenpris Kalfarbakken, Staume bro, Fjøsanger, Storetveit, Michael Krohngt., Damsgårdsveien, Nattland og Dolvik. (Kart frå Bro- og tunnelselskapet) Frå belønningsmiddelavtalen går det fram at Statens vegvesen (SVV) vil følgja trafikkutviklinga i teljepunkt også utanom bomringen, for å sikra at passeringar gjennom bomringen gjev eit representativt bilete av trafikken over tid. Biltrafikk inn mot sentrum Sentrumstrafikken, målt som sum ÅDT ved årsskiftet, skal teljast i følgjande faste teljepunkt: Nøstegaten, Sydnestunnellen, Gamle Nygårdsbro, Kalfarbakken, Sandviksveien, Fløyfjellet Danmarksplass og Nygårdstunnelen. Periodar med stor andel av arbeidsreiser Periodar med stor andel av arbeidsreiser er definert som rushtida dvs. tida mellom kl.7.00 og 9.00 og mellom kl og SVV har ÅDT statitistikk fordelt på døgnet:

5 Sum timetrafikk 7 bomstasjonar i Bergen - år , Kjelde: SVV Kl. 1 Kl. 2 Kl. 3 Kl. 4 Kl. 5 Kl. 6 Kl. 7 Kl. 8 Kl. 9 Kl. 10 Kl. 11 Kl. 12 Kl. 13 Kl. 14 Kl. 15 Kl. 16 Kl. 17 Kl. 18 Kl. 19 Kl. 20 Kl. 21 Kl. 22 Kl. 23 Kl Fordeling av belønningsmidlane Det er lagt opp til å disponera tildelte midlar slik som i tabell 1 i belønningsmiddelavtalen frå : Tiltak Vidareføring og utvikling av taksttiltak og nye rutetilbod Framkomsttiltak for buss Informasjon og marknadsføring Sykkeltiltak Fortetting og konsentrert byutvikling langs bybanetraseen Bybanen 3. byggetrinn Sum belønningsmidlar Tiltaksplan Frå belønningsmiddelavtalen framgår det at det skal fastsetjast ein tiltaksplan for for å oppnå måla om trafikkutvikling. Tiltaksplanen innheld tiltak innanfor følgjande fire tiltaksgrupper: Tiltaksgruppe 1: Tiltak for å redusera privatbilismen Tiltaksgruppe 2: Tiltak for å gjera kollektivtrafikken meir attraktiv Tiltaksgruppe 3: Tiltak for ei meir berekraftig areal- og transportplanlegging

6 Tiltaksgruppe 4: Tiltak for å bidra til meir gange/sykling I belønningsmiddelavtalen er det sett som ein føresetnad under tiltaksgruppe 1, at det innan utgangen av 2011 skal fattast vedtak om bruk av restriktive verkemiddel som er eigna til å redusera biltrafikken og auka bruken av alternative transportmidlar. Eit slikt vedtak er ein føresetnad for utbetaling av midlar i 2012, 2013 og Tiltak for å redusera privatbilismen Privatbilismen vil kunna reduserast ved å bruka prismekanismen (t.d. ymse former for vegprising, parkeringsavgifter m.m.) og ved ulike typar forbod/reguleringar/kvotar (t.d. sambruksfelt, boligsoneparkering, talet på parkeringsplassar). Her er ei oversikt og ei drøfting av aktuelle tiltak Trafikantbetaling Bompengar Trafikantbetaling kan skje gjennom innkreving i bompengengeringen slik som i dag, eller ved eit endra takstsystem. Bompengeinnkreving er heimla i Veglova 27. Bompengane kan nyttast til alle tiltak som Veglova gjev heimel for. Dessutan kan bompengane nyttast til investeringar i faste anlegg og installasjonar for kollektivtrafikk på jernbane, inkludert sporveg og tunnelbane. Som del av ein plan om eit heilskapleg og samordna transportsystem i eit byområde, kan bompengar nyttast til tiltak for drift av kollektivtrafikk. I motsetnad til køprising er bompengar primært ei finansieringskjelde heller enn eit trafikkregulerande verkemiddel. Det er likevel fullt mogleg å tidsdifferensiera bompengesatsane for å regulera bruken av vegkapasiteten - ein slags kombinasjon av køprising og bompengar. Men også høge bompengesatsar utan tidsdifferensiering, vil kunna redusera biltrafikken i bompengeringen også i rushtida. Stortinget vedtok i samband med handsaminga av Prop. 108 S ( ), ei utviding av Bergensprogrammet med vidareføring av bompengeordninga i 10 år - frå 2015 til I denne bompengeordninga er det ikkje lagt inn tidsdifferensiering av takstane. Fylkesutvalet har i vedtak frå gått inn for tidsdifferensiering av bompengane i Bergen frå , under føresetnad om lokalpolitisk tilslutnad og godkjenning frå sentrale styresmakter. Bergen kommune har ikkje gjort tilsvarande vedtak om tidsdifferensiering av bompengane. Bergen kommune og vil tidleg i 2012 fremja ein revidert bompengesøknad med auka takstar gjeldande frå til , for å finansiera vidare utbygging av Bybanen og andre investeringar i Bergensprogrammet. Ein monaleg takstauke vil også ha trafikkreduserande effekt. Miljødifferensierte bompengetakstar I delrapporten Klima og Miljø i NTP sitt utgreiingsarbeid for perioden , er det foreslått å utgreia miljødifferensierte bompengesatsar dvs. graderte bompengesatsar basert på miljøeigenskapane til køyretøya. Bompengesatsane vil kunna bli graderte i høve til NO X og CO 2. Det vil verka positivt både på lokal luftkvalitet og det globale klimaet. Heimelen for ei slik differensiering av takstane ligg ikkje føre enno. Byrådet vil fremja ei sak kor miljødifferensiering vert utgreia jf. omtale i Politisk grunnlag for videreføring av Bergensbyrådet. Auka avgifter på bruk av køyretøy med høge NO X utslepp, vil i første omgang verka trafikkavvisande og medverka til betre vegkappasitet. Etter kvart vil NO x ureinande køyretøy bli skifta ut med meir miljøvenlege køyretøy. Den gunstige effekten på vegkapasiteten vil då avta, men dei positive effektane på miljø og helse vil tilta.

7 Lågutsleppsoner Bergen kommune har i uttale i samband med høyring av forskrift om lågutsleppssoner, sak i Komité for miljø og byutvikling, kome med ynskje om å innføra lågutsleppsoner - med heimel i eit nytt 7. ledd i 13 i Vegtrafikkloven. Kommunen har teke sikte på å innføra lågutsleppssoner så snart formelle rammer vart avklara av sentrale styremakter, noko ein forventa ville skje våren For å gje tid til omstilling vart aktuelt tidspunkt for iverksetjing i Bergen sett til sommaren Etablering av lågutsleppsoner ville gje Bergen kommune eit verkemiddel til å betra den lokale luftkvaliteten ved å begrensa bruken av særleg ureinande bilar i område som er særleg utsette for lokal luftureining. For å oppnå dette skulle det brukast avgift på tunge dieselbiler. Forslaget til forskrift om lågutsleppssoner var avgrensa til å omfatta tunge køyretøy. Målet med avgiftssonene var ikkje å få inn pengar, men å gjera lite ureinande lastebilar gratis å køyra med og å gjera lastebilar med høge utslepp avgiftspliktige å køyra med, basert på vekt og euroklassar. Heimelen for innføring av lågutsleppsoner er enno ikkje innført. Nyare data viser at renseløysingane for NO X er effektive så lenge bilane køyrer i høg fart, men ved bykjøring (som er tilfelle i ei lågutsleppssone) verkar nokre av løysingane dårleg. Samferdselsdepartementet vil vurdera spørsmålet om lågutsleppssoner i lys av dette. Arbeidet for å betra den lokale luftkvaliteten må i mellomtida konsentrerast til andre tiltak, skriv samferdselsdepartementet. 1 Vegdirektoratet utgreier hausten 2011 kva som er det sannsynlege reelle avgassutsleppet ved bykøyring i norsk vinterklima frå både lette og tunge bilar basert på ulike drivstofftypar. Resultatet av utgreiinga vil danna grunnlaget for ei tilråding til Samferdselsdepartementet som kan innehelda eit revidert forslag til lågutsleppssoner, i følgje Klima- og forurensningsdirektoratet. 2 Eit system med lågutsleppssoner for lette køyretøy vil då vera mykje samanfallande med eit opplegg for miljødifferensierte bompengar. Oppsummering og vurdering av trafikantbetaling Finansieringa av vidareføringa av Bergensprogrammet vil omfatta eit nytt takst- og rabattsystem i Bergen, som også vil ha trafikkreduserande verknad. Førebelse utrekningar syner at ei dobling av taksten i bompengeringen, basert på ein føresetnad om nullvekst i biltrafikken i bompengeringen, vil kunna finansiera det reviderte Bergensprogrammet. Samstundes vil ein flat takstauke i bompengeringen ha ein trafikkregulerande effekt, som kombinert med andre verkemiddel vil stetta effektmåla i belønningsmiddelavtalen. Urbanet Analayse AS har hausten 2011 utarbeida analysen Drøfting av tiltak for å redusere biltrafikken i Bergensområdet. Drøftinga syner at auka bomsatsar kan gje ein betydeleg reduksjon av biltrafikken. Med kr. 25 i auka bompengesats i rushtida, vil ein kunna oppnå effektmåla i belønningsmiddelavtalen. Kombinerer ein full framkome for kolketivtrafikken og ruteeffektivisering med takstauke i bomringen, treng ein berre å auka bompengesatsen med kr. 15 for å få dei same effektane. I analysen vert det tilrådd å nytta tidsdifferensierte satsar på kort sikt (i avtaleperioden) og eit opplegg med tidsdifferensierte satsar eller køprising med to-vegs innkreving på lang sikt (etter 2014). Naudsynt takstauke i bompengeringen, for å finansiera bybaneutbygginga m.m. og for å redusera trafikken i samsvar med effektmåla i belønningsmiddelavtalen, vert gjennomført frå Det vert her vist til komande sak om eit revidert bompengeopplegg for Bergensprogrammet for perioden Sjå brev frå SD til Stortinget frå Sjå Veiledning om gjennomføring av tiltak rettet mot luftforurensning, frå

8 Nivået på bompengetakstane vil bli teke stilling til i ovanfornemnte sak om revidert bompengeavtale. Etter lokalpolitisk og fylkespolitisk handsaming, vil søknaden bli oversendt Vegdirektoratet og Samferdselsdepartementet for eventuelt vedtak i Stortinget hausten Då vil innkreving i bomringen basert på nye og langt høgare takstar kunna starta opp Føremålet med belønningsordninga er å stimulera til bedre framkome, helse og miljø i storbyområde. og Bergen kommune vil bruka prismekanismen også for å redusera bruken av køyretøy med høge NO X utslepp. Det vert her vist til Bergen kommune sitt ønske om å innføra lågutsleppssoner, som no også kan bli aktuelt for lette køyretøy, og at Byrådet vil utgreia miljødifferensierte bompengar. og Bergen kommune føreset at heimlane for miljødifferensierte bompengar og lågutsleppssoner snarleg ligg føre, slik at nytt takstopplegg kan implementerast i den reviderte bompengeordninga i løpet av avtaleperioden. Det reviderte bompengeopplegget, som etter kvart vil kunna bli miljødifferensiert med lågutsleppssoner, vil saman med positive verkemiddel bli nytta for å nå framkome, miljø, helse- og trafikkmåla i belønningsmiddelordninga Sambruksfelt Bergen kommune og vil innføra sambruksfelt på hovudinnfartsårene til Bergen, jfr. belønningsmiddelsøknaden. Etablering av sambruksfelt er eit restriktivt tiltak mot biltrafikken når sambruksfeltet erstattar eit bilfelt, slik ein legg opp til her. I kombinasjon med eit styrka ekspressbusstilbod frå og til dei store kollektivknutepunkta, vil innføring av sambruksfelt føra til ei styrking av konkurransekrafta til kollektivtransporten. I tillegg til å ta vegareal frå privatbilen, er det eit tiltak som gjer det meir attraktivt å reisa med buss. Statens vegvesen har gjennomført ei risikovurdering av forslaget om å innføra sambruksfelt i høgre felt på fire delstrekningar mot Bergen sentrum frå kryss Straumevegen (Fjøsanger) på søndre innfartsåre. Rapporten konkluderer med at eventuell innføring av sambruksfelt vil innebera høgare risiko for hendingar i høve til trafikktryggleiken. Statens vegvesen har oversendt den førebelse rapporten til politidistrikt. Samstundes uttaler Statens vegvesen at ein har som mål å innføra sambruksfelt i Fjøsangervegen, og ynskjer derfor å gjennomføra ytterlegare utgreiingar for å vurdera risikoreduserande tiltak. Planlegginga av dei nye risikovurderingane er i gang og SVV tek sikte på å ha desse klare i løpet av hausten Sambruksfelt frå sør (Fjøsangerveien) vert innført i Bergen kommune og fylkesommune føreset at Statens vegvesen også held fram med å utgreia sambruksfelt på nordre innfartsåre frå 2012 og utgreier sambruksfelt på vestre innfartsåre, med sikte på innføring i Parkeringspolitikk. Strengere parkeringspolitikk inneber ofte ein kombinasjon av at avgiftene på parkering vert auka og at tilgangen til parkering vert redusert. Reviderte parkeringsbestemmelser i kommuneplanens arealdel (KPA2000) Bergen har dei seinare åra hatt ein restriktiv parkeringspolitikk, gjennom parkeringbestemmelsane som vart vedteke i Parkeringsbestemmelsane differensierte byområdet, der sentrum og den indre byen fekk dei strengaste bestemmelsane. I samband med rullering av arealdelen i kommmuneplanen

9 for Bergen hausten 2010, er parkeringskrava teke inn som nye planbestemmelsar. Dei nye parkeringskrava i kommuneplanen gjer det mindre mogleg å etablera nye parkeringslassar i samband med bygging av næringsbygg. Spesielt gjeld dette i område kor ein forventar særleg stor byggeaktivitet i tida framover. Fylkesmannen ynskjer ytterlegare innskjerping av parkeringstilbodet i sentrum og har fremja motsegn. Saka vil bli avgjort i Miljøverndepartementet. Parkeringsbestemmelsane kan derfor bli meir restriktiv enn alt føreslege. Redusert parkeringsdekning vil endra reisemiddelfordelinga. Færre vil nytta bil til og frå arbeidsplassane. Nye strengare parkeringsbestemmelsar. Parkeringskrava i kommuneplanen er verkemiddel for meir langsiktige endringar. Det er usikkert kor stor effekten vil bli fram til Kommuneplanen er vedteken og nye kontorbygg vil få % færre plassar enn med dei gamle bestemmelsane. Boligsoneparkering I sentrum er boligsoneparkering reservert dei som er busette der. I perioden vart tidsrommet for bustadsoneparkeringa utvida til klokka 23. Dette har ført til at talet på tilgjenglege parkeringsplassar på ettermiddags-/kveldstid er blitt redusert. Bergen kommune er i gang med å utgreia moglege utvidingar av boligsoneordninga, og om innføring av slike soner kan medverka til redusert arbeidsparkering i bynære område. Parkeringsavgifter Når bilistane sjølve må betala for å parkera ved målpunktet for ei reise, vil det påverka valet av transportmiddel. Dette gjeld spesielt for arbeidsreiser. Auka parkeringsavgifter kan derfor medverka til å begrensa bilbruken. Mange av parkeringsplassane i Bergen sentrum er eigde av private. Bergen kommune har ikkje høve til å styra avgiftsnivået på private parkeringsplassar. Det er her opp til private aktørar, arbeidsgjevarar og grunneigarar å fastsetja avgiftene. Men også Bergen kommune tilbyr avgiftsbelagte parkeringsplassar i sentrum av Bergen. Urbanet Analyse AS har i analysen Drøfting av tiltak for å redusera biltrafikken i Bergensområdet samanlikna parkeringstilbodet i Bergen og Trondheim. I Bergen er prisen for å parkera på gata noko høgare enn i Trondheim. Prisen per time og per døgn i ByGarasjen og i Klostergarasjen har hittil vore lågare enn i dei fleste offentlege P-husa i Trondheim. Dette er no blitt endra. Frå auka døgnprisen frå 125 til 180 kroner i Klostergarasjen og frå kr. 100 kr. til 130 kr. i ByGarasjen. Timeprisen er no kr. 30 i Klostergarasjen (ein auke på kr. 10) og kr. 20 i Bygarasjen (ein auke på kr. 5). Avgiftene på offentlege parkeringsplassar aukar i Bergen sentrum i 2011 Parkeringsplassar Bergen kommune vil redusera parkeringa i Bergen sentrum ved å fjerna 200 plassar. Reduksjon av 200 parkeringsplassar i Bergen sentrum

10 Tiltak for å redusera privatbilismen Tiltak for å redusera privatbilismen Auka bompengetakstar Miljødifferensierte bomsatsar/lågutsleppssoner Sambruksfelt Parkering Skildring Revidert bompengesøknad for perioden vert handsama i HFK og i BK primo 2012 Ventar på heimel Utgreiingsarbeid i SD HFK og BK vil innføra sambruksfelt frå sør (Fjøsangerveien ) HFK og BK vil innføra sambruksfelt på nordre innfartsåre HFK og BK vil innføra sambruksfelt på vestre innfartsåre Nye parkeringsbestemmelsar med restriktiv parkeringspolitikk Utvida boligsoneparkering Auka parkeringsavgift Ansvar Bergen kommune og HFK Bergen kommune og HFK? Statens vegvesen Statens vegvesen Statens vegvesen Bergen kommune Bergen kommune Bergen kommune Delvis finansiert med belønnings - midlar Tidspunkt for gjennomføring A/B C C A B C C A/B C A B C A C C C C A/B A/B C A A A Stadium/fasar til ulike tiltak: A) utredning/vurdering, B) konkretisering, forprosjekt, prosjektering og C) under gjennomføring. 4.2 Tiltak for å gjera kollektivtrafikken meir attraktiv Eit tilgjengeleg, attraktivt og kapasitetssterkt kollektivtilbod Iverksetjing av dei restriktive tiltaka i 4.1.vil redusera talet på bilreiser, avhengig av iverksetsjingstidspunkt, dosering og korleis dei restriktive tiltaka verkar saman. Urbanet Analyse har rekna ut kor mykje talet på sykkel og kollektivreiser må auka med i høve til 2010 nivået når effektmåla vert oppnådde ved restriktive verkemiddel og alle turane vert overførte til gange eller sykkel i høve til marknadsandelane deira i Bergensområdet: Antall kollektiv- og sykkelreiser i rush må øke med ca. 35 prosent for at biltrafikken i rush i Bergensområdet skal reduseres med 5 prosent sammenlignet med 2010, noe som betyr at antall kollektiv- og sykkelreiser i rush må i gjennomsnitt øke med ca. 8 prosent per år i perioden Antall kollektiv- og sykkelreiser totalt må øke med rundt 22 prosent for at biltrafikken i Bergensområdet ikke skal øke fra 2010-nivå, noe som betyr at antall kollektiv- og sykkelreiser totalt må i gjennomsnitt øke med ca. 5 prosent per år i perioden

11 HFK må minst tilby kapasitet og planleggja for ein slik auke i kollektivreiser, i takt med at dei restriktive tiltaka vert innførte utover i avtaleperioden. I regi av Skyss vil det bli utarbeidd ein tiltaksplan for å dekka opp auke i kollektivreiser som følgje av innføring av restriktive tiltak. Men om BK og HFK berre hadde brukt positive verkemiddel, måtte kollektivtrafikkkapasiteten aukast monaleg meir for å få den naudsynte nedgang i biltrafikken jfr. tal frå Urbanet: Antall kollektiv- og sykkelreiser i rush må øke med ca. 85 prosent for at biltrafikken i rush skal reduseres med 5 prosent sammenlignet med 2010, noe som betyr at antall kollektiv- og sykkelreiser må i gjennomsnitt øke med ca. 17 prosent per år i perioden Antall kollektiv- og sykkelreiser må øke med ca. 55 prosent totalt for at biltrafikken ikke skal øke fra 2010-nivå, noe som betyr at antall kollektiv- og sykkelreiser må i gjennomsnitt øke med 11 prosent per år i perioden Kun positive tiltak som øker kollektiv- og sykkeltrafikken vil ha en bieffekt i form av antall gangreiser kan bli redusert betydelig. Tabellen nedanfor viser aktuelle tiltak for å utvikla eit kapasitetssterkt og attraktivt kollektivtransporttilbod.

12 Tiltak for å gjere kollektivtrafikken meir attraktiv Kombinerte reiser Universell utforming Trafikantinformasjon Styrke rutetilbodet i Bergensområdet Innføring av eit nytt elektronisk billetteringssystem i Oppretthalda og utvida einstakst/minstetakst i Bergensområdet Framkomsttiltak for kollektivtrafikken Bybanen 2. byggetrinn Bybanen 3. byggetrinn. Utvikla og oppgradera terminalar og haldeplassar Skildring Innfartsparkering i Bergen og utafor Bergen Nytt materiell som tilfredstiller krav til universell utforming og miljø. Kurs for sjåførar i bruk av universelt utforma kjøretøy og haldeplassar Innføring av system for sanntidsinformasjon på stamlinene i Bergensområdet Informasjonssøyler på haldeplassar og terminalar Forbetre basisinformasjon til reisande, som til dømes reiseplanlegger på Skyss.no Ansvar Bergen kommune SVV Tide Delvis finans med blønn. midlar Tidspunkt for gjennomføring A/B/C A/B/C A/B/C A/B/C C C C C C C X B C C C X B C C C B/C C C Forsterka ekspressbusstilbod X C C C C Nytt busstilbod i Bergen C C Innføring av billettautomatar C C Kjøp av reiseprodukt på internett A/B C Forenkling av sone og A B C C prisstruktur Oppretthalda einstakst i Bergen X C C C C Einstakstområde/takstsamarbeid med NSB Arna/ Vossebana C C C C Utvida takstharmonisering med nabokommunane Kontinuerlig arbeid for å betre framkomsten for kollektivtrafikken i Bergen. Kollektivfelt på Rv 555 Drotningsvik - Breivikskiftet X C C C C Bergensprogrammet X A/B/C A/B/C A/B/C A/B/C SVV Forskottert av HFK A/B C C Opning Nesttun - Rådal C C C Oppstart i Rådal - Flesland A/B A/B C C Bystasjonen/Nonneseter C C C C Rådalen/Lagunen Bergensprogrammet C C Andre terminalar..sjå plan. A/B/C A/B/C A/B/C Stadium/fasar til ulike tiltak: A) utredning/vurdering, B) konkretisering, forprosjekt, prosjektering og C) under gjennomføring.

13 4.2.2 Kombinerte reiser - etablering av innfartsparkering for å auka kollektivbruken Bergen kommune og satsar på innfartsparkering. Innfartsparkering for bil og sykkel inngår i ein samla transportstrategi for Bergen, der ein ynskjer å legga til rette for at folk brukar bil eller sykkel til nærmaste kollektivknutepunkt og reiser kollektivt vidare til reisemålet. Hovedfokus i tiltaksperioden vil vera innfartsparkering for bil ved viktige knutepunkt/terminaler og sykkelparkering ved terminalene og viktige haldeplasser langs stamlinene. Per i dag er det etablert eit slikt nett av innfartsparkeringsplassar rundt sentrumskjerna: Kollektivreisande med PeriodeSkyss kan parkera gratis på Nesttun, ved Oasen, ved Åsane terminal og på Os ved å nytta ein oblat i frontruta, til saman 550 plassar. Ved dei andre parkeringsplassane treng ein ikkje oblat. Det vert satsa sterkt på å utvida talet på innfartsparkeringsplassar dei komande åra. Tabellen under viser måla for perioden i Tiltaksplan kollektivtrafikken sin infrastruktur : Resultatmål - år Tal nye innfartsparkeringsplassar for bil Tal nye innfartsparkeringsplassar for sykkel

14 4.2.3 Vidare utbygging av Bybanen i Bergen Første byggetrinn av Bybanen opna mellom Bergen sentrum og Nesttun i juni Andre byggetrinn mellom Nesttun terminal og Rådal ved Lagunen kjøpesenter omfattar omlag 3,6 km dobbeltspora trasé. Byggetrinnet er under utbygging og vil bli ferdigstilt sommaren Tredje byggetrinn er regulert mellom Rådal og Bergen lufthavn Flesland, og har ei lengde på 7,1 km. Byggestart vert truleg i Bybanen er politisk forankra i alle dei tre forvaltningsnivåa, stat, fylke og kommune. 1. etappe av Bybanen, frå sentrum til Nesttun, er forankra i nasjonal politikk gjennom vedtak knytt til Bergensprogrammet. Dette gjeld strekninga mellom Bergen sentrum og Rådal. Den statlege forankringa av Bybanen er i fyrste rekkje knytt til handsaming av St.prp.nr. 76 ( ) og St.prp.nr. 75 ( ) i Stortinget i 2002 og Ytterlegare utbygging, primært gjennom ein kontinuerleg byggeprosess, legg og Bergen kommune opp til skal skje med statlege bidrag, mellom anna 250 mill kr. av belønningsmidlane, kombinert med eit revidert bompengeopplegg for perioden 2013 til Lokale politiske vedtak nedfelt i planar og planvedtak i Bergen kommune og syner at Bybanen skal vera ryggraden i kollektivsystemet i Bergen. Bergensprogrammet, med bybaneutbygging som eit av hovudelementa, er fylgt opp av samtlege bystyre og fylkesting sidan Framkometiltak for kollektivtrafikken og Bergen kommune har samarbeida lenge om etablering av eigne kollektivgater/-felt i Bergen sentrum. Så langt er erfaringane positive, og det er semje om å arbeida for å realisera fleire slike prioriterte tiltak for kollektivtrafikken for å ytterlegare å styrka konkurrransekrafta i høve til biltransport. Det pågår eit kontinuerleg arbeid med å betra framkometilhøva til kollektivtransporten i Bergensområdet utover å prioritera kollektivtrafikken i sentrum, etablering av Bybanen og sambruksfelt. Resultatet av FREM - prosjektet i Bergen, som vart initiert av SD og sluttført i 2008, var 15 tiltak som kunne realiserast på kort sikt og 10 tiltak som krevde meir planlegging. Av dei kortsiktige FREM - tiltaka så er dei anten realiserte eller i ferd med å bli realiserte. Framkometiltak vil både gje positive effektar på ombordtida i bussen, men også i høve til forseinkingar. Rutetilbodet vil bli meir effektivt og ein kan nytta frigjeve vognkapasitet til ytterlegare å betra tilbodet ved å auka rutefrekvensen. Kollektivgruppa i Bergensprogrammet har utarbeida Tiltaksplan kollektivtrafikken sin infrastruktur Planen er handsama i Byrådet og i fylkesutvalet. I tiltaksplanen er det lagt inn følgjande framkometiltak, kor det ligg føre reguleringsplan: - Kollektivfelt FV540 Fyllingsdalen nord - Kollektivfelt FV540 Fyllingsdalen sør - Kollektivfelt E39 Åsanevegen - utkøyring terminal - Kollektivfelt FV 181 Apeltunvegen - Kollektivfelt E39 Osvegen - Kollektivfelt RV 555 Drotningsvik - Breivikskiftet - Kollektivfelt FV 242 Liamyrane - Forlenga avkjøring inn til haldeplass E 39 Åsanevegen

15 I tillegg kjem tiltak kor det ikkje ligg føre reguleringsplan eller der det må gjennomførast eit forprosjekt før tiltaket kan gjennomførast: - Kollektivfelt FV 540 Fyllingsdalen (gjennomgåande) - Bussveg Vadmyra - Olsvikskjenet - Bussveg Bergen sentrum -Haukeland sjukehus - Kollektivfelt FV 585 Nattlandsvegen - Kollektivfelt RV 580 Fanavegen (Rådal/Lagunen) - Kollektivfelt E 16 Blindheim - Vågsbotn Trafikantinformasjon Betra trafikantinformasjon gjennom å utvikla kundesenteret, internettsida skyss.no, marknadsføring, ruteinformasjon og skilting, er viktige tiltak for å gjera kollektivtrafikken meir attraktiv. Sanntidsinformasjon (SIS) skal som eit av fleire verkemiddel bidra til - at dei overordna målsetningane for kollektivtrafikken vert nådde, ved å synleggjera kollektivtilbodet som eit attraktivt alternativ til bil ved at dei reisande får aktuell, påliteleg og lett tilgjengeleg informasjon både før og under reisa. Sanntidsinformasjon vil gje informasjon om tidspunkt for neste avgang på haldeplassar og terminalar. Kunden vil få ei meir presis passeringstid å forholda seg til, og ein har til ei kvar tid informasjon om bussen er forsinka eller ikkje. Informasjonsskilt med SIS vil koma som eigne skilt, eller informasjonen kan integrerast i informasjonssøylene for utvalde haldeplassar. Det vil også liggja føre ei internett og mobiltelefonløysing for SIS. Sanntidsinformasjon vil bli innført frå 2012 og utover. God og enkel tilgong på basisinformasjon om kollektivtilbodet er viktig for å få fleire til å nytta seg av tilbodet. Felles skilting av haldeplassar og terminalar, og ei einsarta utplassering av trafikantinformasjon på haldeplassar og terminalar vil gje fleire og meir nøgde passasjerar. Utplassering av informasjonssøyler eller tilsvarande informasjonsflater, der informasjonen er organisert etter faste prinsipp, vil gje kollektivkundane lettare tilgong til informasjon om tilbodet. SIS informasjonssøylene skal innehelda informasjon om: o Transportmiddel o Linenummerering o Haldeplassnamn / namn knutepunkt / plattform o Kart (over lokalområdet og rutekorridor) o Tidstabellar for den einskilde haldeplass / knutepunkt / plattform

16 4.3 Tiltak for ei meir berekraftig areal og -transportplanlegging Tabellen nedanfor viser aktuelle tiltak for ei meir berekraftig areal- og transportplanlegging. Tiltak for meir berekraftig arealog transportplanlegging Kommuneplanens arealdel Fremtidens byer Fylkesdelplan for klima Fortetting og konsentrert byutvikling langs bybanetraseen Klima- og energihandlings planen KVU for transportsystemet i Bergensområdet med forslag om regionnpakke Utgreiing om framtidig Bybanenett Fylkesdelplan for klima, Regional planstrategi Regional plan for arealbruk,utbyggingsmønster og transport i Bergensområdet. Regional transportplan, Skildring 80 % av ny bustadbygging som fortetting langs bybanestopp og kollektivknutepunkt Utnytte arealpotensialet langs dagens og framtidige bybanekorridorar Transportomsyn i næringslokalisering Ansvar Bergen kommune Delvis finansiert med belønnings midlar Tidspunkt for gjennomføring C C C C C C C C C C C C Redusera byspreiing C C C C Lokalisering av kommunale tenester C C C C Planlegging Vedteke i bystyret KVU Kjuagutt og stril mindre bil - på høyring hausten 2011 Rapport om framtidig bybanenett handsama i HFK og BK primo 2010 Med handlings program. som vert rullert. Mål om effektiv arealbruk som reduserer behovet for reiser. Ny regional planstrategi vert utarbeida i byrjinga av valperioden. Oppstart medio 2011 Under utarbeiding. Vil gje føringar for kommunal arealplanlegging. Bergen kommune Bergen kommune Bergen kommune SVV Omegnskommunar Bergen kommune Hordland X A/B/C A/B/C A/B/C A/B/C C C C C C C C C C C A/B/C C C A/B A/B A/B C C Stadium/fasar til ulike tiltak: A) utredning/vurdering, B) konkretisering, forprosjekt, prosjektering og C) under gjennomføring.

17 Arealpolitikk har hovudsakleg effekt på lang sikt. Om ein kan snakka om strategiar på kort sikt, er utviklinga langs Bybanetraseeen mellom sentrum og Nesttun eit godt døme. Bygginga av Bybanen har skapt synergieffektar i form av tett bustadbygging og næringsutvikling. Dette er ei utvikling ein forventar vil gjera seg gjeldande for dei neste byggetrinna. Kommuneplanen i Bergen Bergen kommune la i kommuneplanen for Bergen, vedteke 25. juni 2007, opp til at 60 % av framtidig bustadbygginga skal skje som fortetting (langs bybanestopp, bydelssentra og lokalsentra). Fortettingskravet er ved rulleringa av arealdelen i kommuneplanen no auka til 80%. Ei utgreiing av potensialet for fortetting viser at det er fysisk rom for ei byutvikling langs dagens og framtidige bybanekorridorar som vil kunna dekka befolkningsveksten i 25 til 30 år fram i tid. Kommuneplanens arealdel skal sikra at bedrifter med mange arbeidsplassar og stor besøkstrafikk vert lokaliserte med god tilgjenge til eit høgfrekvent kollektivtilbod. Fleire store offentlege områdereguleringsplanar for å leggja til rette for ein fortetting av senterområde langs Bybanen; til dømes på Paradis, Wergeland og Rådal sentrum, er under utarbeiding. Samstundes er det satt i gang planar for vidareutvikling og fortetting av bydelssentra (som Lagunen og Åsane), sentrumsnære transformasjonsområde (som Møllendal og Damsgårdstunet) og sentrale næringsområde, som t.d. Mindemyren. Desse planane vil gje rom for mange tusen bustadar og arbeidsplassar med eit svært redusert transportbehov og langt kortare reiselenger samanlinka med etableringar perifert i bystrukturen. Klima- og energihandlingsplan for Bergen Klima- og energihandlingsplanen syner korleis Bergen skal oppnå 50 prosent mindre utslepp av klimagassar i 2030 vis a vis 1991 nivået. Planen viser i tilegg kva som må til for at Bergen skal bli klimanøytral i KVU for transportsystemet i Bergen og regionpakke KVU for transportsystemet i Bergensområdet Kjuagutt og stril mindre bil er på høyring hausten KVU- arbeidet utgreier alternative strategiar for areal- og transportutviklinga fram mot 2040, som grunnlag for val av transportpolitisk retning og kva tiltak som må på plass først. Regional plan for areal, utbyggingsmønster og transport i Bergensområdet Føremålet med planarbeidet er å utvikla eit utbyggingsmønster i Bergensområdet som legg til rette for vekst i bustadar og næringsareal innanfor berekraftige rammer, knytt til kollektivtransport og effektiv vegtransport, og med omsyn til langsiktig grønstruktur, jordvern og gode nærmiljøkvalitetar. Regional transportplan Regional transportplan skal formulera mål, strategiar og retningsliner for ulike tema innanfor transportsystemet i fylket. Avhengig av tema vil planen påverka ulike prosessar og nivå i forvaltninga. Planen skal mellom anna leggjast til grunn for statlege prosessar, til dømes nasjonal transportplan (NTP) og kommunal arealplanlegging.

18 4.4 Tiltak for å bidra til meir gange/sykling Tabellen nedanfor viser aktuelle tiltak for å bidra til meir gange/sykling. Tiltak for å bidra til meir gange/sykling Skildring Ansvar Delvis finansiert med belønnings midlar Tidspunkt for gjennomføring Kombinerte reiser Utbygging av gangog sykkelvegnett Drift og vedlikehald av sykkelvegar Informasjon og marknadsføring Mobilitetsrådgjevingskontor Sikker sykkelparkering Bysyklar Sykkeltiltak i sentrumsprosjektet Gode gang- og sykkelforbindelsar til bybanestopp, kollektivterminalar og utvalde haldeplassar Innfartsparkering med sykkelparkering Hovudrutenett for sykkel ferdig utbygd innan 2019 Forsterka drift og vedlikehald av hovudruter og bydelsruter for sykkel Utarbeiding og trykking av sykkelkart og reisetidskart Skilting, infotavler, sykkelteljarar og sykkelpumper på sykkelrutene Informasjon s og mobilitetstiltak for å endra reisevanane til befolkninga På bybanestopp, terminalar, knutepunkt og i Bergen sentrum Reklamefinansierte bysyklar, vil erstatta ein del parkeringsplassar Sykkeltiltak i samband med gateopprustning Bergensprogrammet X A/B/C A/B/C A/B/C A/B/C X A/B/C A/B/C A/B/C A/B/C Bergensprogrammet A/B/C A/B/C A/B/C A/B/C Bergensprogrammet A/B/C A/B/C A/B/C A/B/C Bergensprogrammet C A A/B/C A/B/C Bergensprogrammet X C A/B/C A/B/C A/B/C Bergensprogrammet A/B C C Bergensprogrammet A/BC A/B/C A/B/C A/B/C A Stadium/fasar til ulike tiltak: A) utredning/vurdering, B) konkretisering, forprosjekt, prosjektering og C) under gjennomføring. Sykkelstrategi for Bergen er ei rullering av Plan for sykkeltiltak Strategidokumentet vart vedteke i Bystyret Strategien presenterer mål og naudsynte satsingsområde for å oppnå ein auke i sykkelandelen og betra tilhøve for syklistar i Bergen. Det sentrale i arbeidet med tiltak for å medverka til meir gange/sykling er difor å følgja opp denne strategien.

19 I Sykkelstrategien for Bergen vert det vist til at potensialet for ein auke i sykkelandelen er særleg stort i dei mest sentrale delane av Bergen og Bergensdalen sørover mot Fana og Ytrebygda. Analysen viser at 40 prosent av alle arbeidstakarar i Bergen bur mindre enn 5 km. frå arbeidsplassen. Sykkelstrategien for Bergen : Sentrale tiltak for å bidra til meir gange og sykling Planlegga og bygga minst 50 km manglande hovudsykkelvegnett Prioritera sykkeltrafikk framfor biltrafikk Etablera 1500 nye sikre sykkelparkeringsplassar i sentrum Oppnå høgare standard på drift og vedlikehald barvegstrategi på hovudrutene O-visjon skal leggast til grunn for trafikktryggleiksarbeidet Arealplanlegging skal legga til rette for ein auke i sykkelbruk Betra overgangsmoglegheiter mellom sykkel og andre transportmidlar Utføra informasjons- og mobilitetstiltak Som oppfølging av sykkelstrategien, er det utarbeidd Handlingsplan Oppfølging av Sykkelstrategi for Bergen , kor sykkeltiltaka er konkretiserte. Handlingsplanen vart vedteke i Bergen bystyre 24. januar Styrka gang- og sykkeltrafikk i sentrum Det pågår eit eige prosjekt for å leggja til rette for gange og sykling i samband med opprustinga av gatene i sentrum. Ein stor del av sekkepostmidlane i Bergensprogrammet skal gå til sykkeltraseer i sentrum. Det vil koma ein sykkeltrase gjennom Bergen sentrum, via Bryggen og til Sandviken. Ein legg opp til å regulera Kong Oscarsgt. til miljøgate og sykkeltrase Styrka gang- og sykkeltrafikk og kollektivtrafikk gjennom fokus på kombinerte reiser Samla sett for heile byregionen er sykkelandelen i Bergen på litt i overkant av tre prosent og som vist i Sykkelstrategien for Bergen er det eit stort potensiale for å auke denne andelen. Eit viktig satsingsområde for å styrke sykkelandelen er difor knytt til å legga til rette for gode byttepunkt mellom sykkel og bane/buss. Betre forhold for fotgjengarar og syklistar inn mot og på haldeplassar, er ein del av totaltilbodet til kollektivtransporten og medverkar til kollektivtransportens attraktivitet. Etablering av sikker sykkelparkering og sykkelparkering på bybanestopp, kollektivterminalar og haldeplassar er døme på viktige tiltak i denne samanheng Gange til bybanestoppa Bergen kommune har gjenomført ei omfattande kartlegging av gangforbindelsane til bybanestoppa frå Kronstad til Nesttun. Kartlegginga vart handsama i Komite for miljø og byutvikling. Føremålet har vore å identifisera moglege tiltak som kan forbetra framkoma for gåande og syklande. Kartlegginga har resultert i 90 tiltak av ulik karakter og storleik. Bergensprogrammet vil vera ei mogleg finansieringskjelde for desse tiltaka. Tiltaka vert til dels fylgde opp gjennom 3 Sjå:

20 områdeplanlegging, dels gjennom utbyggingsavtalar og gjennom den ordinære drifta i kommunale etatar Mobilitetsrådgjeving Bergen kommune har hatt eit målretta arbeid knytt til informasjons- og mobilitetstiltak for å endra reisevanane til befolkninga. Dette arbeidet har omfatta bedriftsretta og personleg reiserådgjeving for å få fleire til å reisa miljøvenleg, samt ulike kampanjar som mobilitetsveka og andre tiltak og arrangement som fremjer miljøvenleg transport. Mobilitetskontoret er no lagt ned, men vil i 2012 utgreia om det skal gjenopprettast, då i fylkeskommunal regi (eit tiltakspunkt i handlingsprogrammet til Klimaplanen til HFK). 5. Oppsummering av tiltaka og Bergen kommune vil nytta den planlagde takstauken i bompengeringen som saman med belønningsmidlane skal finansiera vidare Bybaneutbygging, som eit trafikkreduserande verkemiddel for å sikra god framkome, helse og miljø i Bergensområdet. Takstauke i bompengeringen kombinert med innføring av sambruksfelt på innfartsårene vil redusera privatbilismen og betra framkoma for kollektivtrafikken. Kombinert med miljødifferensiering av bompengetakstane og/eller lågutsleppsoner seinare i avtaleperioden, vil desse restriktive tiltaka også ha gunstige helse- og miljøeffektar, i samsvar med føremålet for belønningsordninga. For ytterlegare å regulera trafikken, for å stetta effektmåla i belønningsavtalen, vil Bergen kommune føra ein restriktiv parkeringspolitikk gjennom innføring av nye parkeringsbestemmelsar, auka parkeringsavgift og fjerning av 200 plassar i Bergen sentrum. Doseringa av dei restriktive tiltaka vil fortløpande bli vurderte og eventuelt reviderte i avtaleperioden i høve til måloppnåing. og Bergen kommune vil satsa på å gjera kollektivtrafikken attraktiv mellom anna ved å vidareføra utbygginga av Bybanen, auka satsinga på utbygging av innfartsparkeringsplassar og oppgradering av terminalar og haldeplassar. vil mellom anna betra trafikantinformasjonen, styrka rutetilbodet, halda på einstakst i Bergensområdet og styrka ekspressbusstilbodet. Det pågår fleire planprosessar for å få til ei meir berekraftig areal- og transportplanlegging. Arealdelen i kommuneplanen er rullert og fortettingskravet vert no auka til 80%. Det er i 2011 starta eit planarbeid for Regional plan for areal, utbyggingsmønster og transport i Bergensområdet. Føremålet med planarbeidet er å utvikla eit utbyggingsmønster i Bergensområdet som legg til rette for vekst i bustadar og næringsareal innanfor berekraftige rammer, knytt til kollektivtransport og effektiv vegtransport. og Bergen kommune vil satsa på auke i sykkelandelen og betra tilhøve for syklistar i Bergen- mellom anna ved å bygga ut eit hovudrutenett for sykkel innan Det er også prioritert å få til gode gang- og sykkelforbindelsar til bybanestopp, kollektivterminalar og utvalde haldeplassar jf. tiltaka i Handlingsplan Oppfølging av Sykkelstrategi for Bergen

21