Saneringsplan avlaup for Litlesotra, Bildøyna og Kolltveit

FjellVAR Saneringsplan avlaup for Litlesotra, Bildøyna og Kolltveit Rapport 7 - Hovudrapport Forstudie 2012-09-21

J02 2012-09-21 Kart Mustadvatnet WAG/ATF JMH WAG J02 2012-08-31 For bruk WAG/ATF JMH WAG D01 2012-07-13 Kommentarutkast WAG/ATF JMH WAG Rev. Dato: Omtale Utarbeidet Fagkontroll Godkjent Dette dokumentet er utarbeida av Norconsult AS som del av det oppdraget som dokumentet omhandlar. Opphavsretten tilhøyrer Norconsult. Dokumentet må berre nyttast til det formål som framgår i oppdragsavtalen, og må ikkje kopierast eller gjerast tilgjengeleg på annan måte eller i større utstrekning enn formålet tilseier. Norconsult AS Pb. 1199, NO-5811 Bergen Valkendorfsgate 6, NO-5012 Bergen n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 2 av 63

Føreord I samband med stadfesting av Kommunedelplan for vassforsyning og avlaup 2011-2022 for Fjell kommune vart FjellVAR AS beden om å utarbeide eit forprosjekt for aktuelle lokalitetar for reinseanlegg for hovudavlaup. Saneringsplan avlaup for Litlesotra, Bildøyna og Kolltveit er ei oppfølging av dette vedtaket. Det er utarbeidd seks delrapportar som bakgrunn for denne hovudrapporten: Overføringsanlegg Ventilasjon, luktreinsing og energi Spreiingsberekning for luktutslepp Prosessløysing for avlaupsreinseanlegg Avlaupsmodell Forstudien er utarbeida av FjellVAR AS med Norconsult AS som konsulent. Prosjektleiar har vore Tore Brakstad, FjellVAR. Arbeidet er leia av ei arbeidsgruppe med desse deltakarane: Bjarne Ulvestad, FjellVAR Tore Brakstad, FjellVAR Stig Haganes, FjellVAR Willy-Andre Gjesdal, Norconsult Forstudien er gjennomført som en teknisk forstudie og er saman med delrapportane lagt ut på FjellVAR si heimeside. Bergen, 21. september 2012 Willy-André Gjesdal n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 3 av 63

Innhold Føreord 3 1 Innleiing 10 1.1 Formål 10 1.2 Delutgreiingar 11 1.3 Metode for vurdering og val av alternativ 11 1.4 Slamhandsaming 12 2 Føresetnader 13 2.1 Reinsekrav 13 2.2 Framtidig folketal 13 2.3 Målsetjing i kommunedelplanen 14 3 Lokalisering av avlaupsreinseanlegg 15 3.1 Tidlegare vurderingar 15 3.2 Føresetnader og krav til lokalisering 16 3.3 Viktige kriterier for val 16 3.4 Konsekvensvurdering 16 3.5 Innleiande vurdering av lokalitetar og alternativ 17 3.5.1 Vurderte plasseringar av reinseanlegg 17 3.5.2 Knarrevik 18 3.5.3 Basvika 20 3.5.4 Vågo 21 3.5.5 Reinseanlegg i fjell - Hjelteryggen 23 3.6 Vurdering av alternative totalløysingar 24 3.6.1 Alternativ med eitt reinseanlegg for hovudavlaup 24 3.6.2 Alternativ med to reinseanlegg for hovudavlaup 24 3.6.3 Oppsummering 25 3.7 Presentasjon av alternativ 26 3.7.1 Innleiing 26 3.7.2 A Mustadvatnet 26 3.7.3 B Knarrevik 27 3.7.4 C Basvika 27 3.7.5 D Vågo og Mustadvatnet 29 4 Avlaupsreinseanlegg 30 4.1 Dimensjonering 30 4.2 Prosessløysing for primærreinsing 31 4.3 Utviding til sekundærreinsing 31 4.4 Luktreinsing og utslepp til luft 32 4.5 Energi 35 4.6 Økonomi 35 n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 4 av 63

4.6.1 Generelt 35 4.6.2 Investering 36 4.6.3 Driftskostnader 36 4.6.4 Årskostnader 37 4.6.5 Sekundærreinsing 37 5 Overføringsanlegg 38 5.1 Leidningstrasear 38 5.1.1 Felles 38 5.1.2 Alternativ A Mustadvatnet 38 5.1.3 Alternativ B Knarrevik 39 5.1.4 Alternativ C Basvika 40 5.1.5 Alternativ D Vågo og Mustadvatnet 41 5.2 Økonomi 42 5.2.1 Generelt 42 5.2.2 Investeringsbehov 42 5.2.3 Driftskostnader 43 5.2.4 Årskostnader 44 6 Samfunnsøkonomiske vurderingar 45 6.1 Økonomi (Prissette konsekvensar) 45 6.1.1 Investering og drift 45 6.1.2 Årskostnader 46 6.1.3 Gebyrprognose 46 6.1.4 Framtidig utviding til sekundærreinsing 47 6.1.5 Samla vurdering av kostnader 47 6.2 Verknader på miljø og samfunn 48 6.2.1 Nærmiljø og friluftsliv 48 6.2.1.1 Metode 48 6.2.1.2 Alternativ A Mustadvatnet 49 6.2.1.3 Alternativ B Knarrevika 50 6.2.1.4 Alternativ C Basvika 50 6.2.1.5 Alternativ D Vågo og Mustadvatnet 50 6.2.1.6 Samla vurdering nærmiljø og friluftsliv 51 6.2.2 Naturmiljø 52 6.2.3 Kulturmiljø 52 6.2.4 Landskap 52 6.2.5 Resipienttilhøve 52 6.2.6 Energibruk 52 6.2.7 Samla vurdering av miljøkonsekvensar 53 6.2.8 Lokal og regional utvikling 53 6.3 Risiko og sårbarheit (ROS) 54 6.4 Interne tilhøve 55 6.4.1 Framdrift 56 6.4.2 Lokal energigjennvinning 57 6.4.3 Samla vurdering av interne tilhøve 58 n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 5 av 63

7 Konklusjon og anbefalingar 59 7.1 Vurdering opp i mot målsetjinga i kommunedelplanen 59 7.2 Diskusjon og anbefaling 60 8 Vedlegg 61 8.1 Tabelliste 62 8.2 Figurliste 63 n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 6 av 63

Samandrag Tettbygd område på Litle Sotra, Bildøyna og Kolltveit Morlandstø svarer til avlaupsvatn frå meir enn 10 000 personar og det er difor krav om at utslepp skal gjennomgå sekundærreinsing innan 31.12.2015. Fjell kommune vil søkje Fylkesmannen om unntak frå krav om sekundærreinsing, reinsekravet vert då primærreinsing men tidsfristen står fast. Forstudien vurderer og anbefaler lokalisering av avløpsreinseanlegg med ein forventa befolkning på 28 000 personer i 2050. Lokaliseringa gjelder primærreinseanlegg med moglegheit for seinare utvidingar til sekundærreinsing. Det er anbefalt kjemisk reinsing som reinsemetode for primærreinsing. Det er utarbeid 5 delrapportar som er bakgrunn for denne hovudrapporten kor anbefalingar i delrapportane er tatt inn. Hovudrapporten omhandlar planføresetnader, skildring av reinseanlegg med transportsystem og vurdering med anbefaling av lokalisering av reinseanlegg. Vurderinga vert gjort på grunnlag av kostnader, miljøkonsekvensar for nærmiljø og friluftsliv, natur, kulturminne, landskap, vassmiljø og energibruk samt sårbarheit og interne tilhøve. I tråd med vedtak i Kommunestyret i samband med handsaming av Kommunedelplanen for vassforsyning og avlaup/vassmiljø 2011-2022 er det no utgreidd lokalisering av reinseanlegg for hovudavlaup på Litlesotra på strekninga Knarrevik Basvika - Vågo. Både løysingar med eitt og fleire reinseanlegg er vurdert. Denne forstudie tek utgangspunkt i aktuelle lokalitetar på denne strekninga. Det er til saman vurdert 10 ulike lokaliteter for plassering av nytt avløpsreinseanlegg. Etter alternativsvurderinga står ein att med fire alternativ, tre med eitt reinseanlegg (A-C) og eit alternativ som er ei delt løysing med to reinseanlegg (D). Alle har utslepp til fjordsystemet Hjeltefjorden/ Byfjorden/ Kobbeleia aust og nordaust for Litlesotra: A. Mustadvatnet B. Knarrevik C. Basvika D. Vågo og Mustadvatnet n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 7 av 63

Det er ein klar føresetnad at lukt frå reinseanlegget vert å reinse etter best tilgjengeleg teknologi før utslepp til luft. Spreiingsberekningane syner at det under ordinær drift vil vere små luktulemper for naboar for alle alternativ, med god margin til innarbeidde anbefalingar for lukt i bustadområde (5 ou E /m 3 ). For alle alternativ viser berekningar som er utført at det er fullt mogleg å drive eit avløpsreinseanlegg innanfor dei krav som vert stilt til støy og lukt. Knarrevik skil seg ut som det dårlegaste alternativet sjølv om det også er innafor krava til eit avlaupsreinseanlegg. Tabell 1: Investeringar, kostnader samt prognose for årsgebyr for einebustad. Kostnadstall per mai 2012. Alternativ Investering Årskostnad Årsgebyr Mnok Mnok eks mva A - Mustadvatnet 310 31 9 000 B - Knarrevik 300 30 8 800 C - Basvika 378 38 9 800 D - Vågo og Mustadvatnet 348 37 9 500 Mustadvatnet (A) og Knarrevik (B) har tilnærma like kostnader med eit samla investeringsbehov på kring 300 310 millionar kroner og ein prognose for maksimalt årsgebyr på 11 000 kr inklusiv meirverdiavgift. Basvika (C) og Mustadvatnet/Vågo (D) har eit investeringsbehov på 350 380 millionar kroner og ein prognose for maksimalt årsgebyr på 12 000 kr inklusiv meirverdiavgift. Desse to er rangert som likeverdige som nummer 3. Vi gjer merksam på at kalkulert avlaupsgebyr er ein prognose som er hefta med stor grad av usikkerheit. Rentenivå, folkevekst, framtidige investeringar, og driftskostnader samt inntekter frå tilknytingsgebyr er alle usikre faktorar som kvar for seg har mykje å seie for årsgebyret. Det er liten negativ konsekvens for miljøverkander på alle alternativa. Mustadvatnet (A) kjem best ut medan Knarrevik (B) kjem dårlegast ut. Det er tema nærmiljø som gjev utslag her. For tema sårbarheit er det liten forskjell mellom dei ulike alternativa. Mustadvatnet/Vågo (D) kjem best ut når det gjeld uønska hending med overløpsutslepp til dårlege resipientar ved pumpestans og/eller mykje nedbør. Samstundes har Vågo mest sårbar resipient med overløpsutslepp ved reinseanlegg. Ved større driftsuhell med uønska luktutslepp ligg bustadområdet ved Knarrevik (B) mest utsett til. Med omsyn til framdrift aleine kjem Mustadvatnet/Vågo (D) best ut, då nytt reinseanlegg på Vågo vil kunne vere klart til drift innan 2018. Med dette oppnår n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 8 av 63

ein at 50 % av avlaupsvatnet vert reinsa og ein har kapasitet til å ta unna forventa folkevekst i Straumeområdet fram til nytt reinseanlegg på Mustadvatnet er på plass. Alternativ A med eitt reinseanlegg ved Mustadvatnet har den dårlegaste framdrifta då dette alternativet er avhengig av framdrifta for reguleringsplan og prosjektering av ny Sotrabru, og vil etter vår tildegast vere klar innan 2020. Alternativ A med eitt reinseanlegg ved Mustadvatnet har den dårlegaste framdrifta då dette alternativet er avhengig av framdrifta for reguleringsplan og prosjektering av ny Sotrabru, og vil etter vår tildegast vere klar innan 2020. Med tanke på moglegheiter for lokal energigjenvinning kjem den delte løysinga Mustadvatnet/Vågo (D) dårlegast ut. Framdrift og energigjenvinning utgjer det vi har kalla interne tilhøve og Basvika (C) kjem her samla best ut følgt av Mustadvatnet/Våge (D). Når vi vurderer alternativa opp mot målsetjingane i Kommunedeplan for avlaup og vassmiljø vert desse med unntak av tidsfrist for gjennomføring av reinsekrav tilfredsstilt. Det er lite som skil dei ulike alternativa når ein ser på fordelar og ulemper samla. Etter en totalvurdering anbefaler vi at ein går vidare med alternativ A, eitt reinseanlegg ved Mustadvatnet. Reinseanlegget bør planleggast for framtidig oppgradering til sekundærreinsing. Alternativ C kan også aksepterast, medan alternativet B i Knarrevik ikkje vert tilrådd. Uavhengig om alternativ A eller C vert bygd vil det som avbøtande tiltak vere behov for å setje i verk ei mellombels oppgradering av Våge og Valen reinseanlegg som skal fungere fram til nytt avlaupsreinseanlegg og overføringsanlegg er på plass. Rangeringa av alternativ som gjort i denne forstudien er basert på kriteria som har relevans for utbygging og drift av et moderne avløpsreinseanlegg for Fjell kommune med moglegheit for å takle forventa folketal i 2050 så vel som skjerpa reinsekrav. Synergiar opp mot andre prosjekt, utvikling av kommunen og andre samfunnsøkonomiske tilhøve er ikkje prissett i denne utredninga. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 9 av 63

1 Innleiing 1.1 FORMÅL Hovudformålet med denne forstudien er å utgreie lokalisering av nytt hovudavlaupsreinseanlegg for det tettbygde området Litlesotra, Bildøyna og Kolltveit. Fakta om reinseanlegg, naudsynte tiltak for etablering av nytt reinseanlegg for hovudavlaup samt eksisterande og nytt og leidningsnett for avlaup er med i forstudien. Figur 1: Planavgrensing for saneringsplan avlaup med område for nytt hovudavlaupsreinseanlegg. Bakgrunn for forstudien er vedtaket som vart gjort i kommunestyret den 1. september 2011 i samband med stadfesting av Kommunedelplan for vassforsyning og avlaup/vassmiljø 2011-2022: 3. Endeleg plassering av hovudavlaupsreinseanlegg mellom Knarrevik, Basvika og Vågo vert å kome attende til ved detaljplanlegging av prosjektet. FjellVAR vert beden om å utarbeide eit forprosjekt for aktuelle lokalitetar med utgreiing av konsekvensar, kostnader og framdrift for aktuelle lokalitetar. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 10 av 63

4. Kommunestyret ber administrasjonen om å søkje om unntak frå krav om sekundærreinsing for tettbebygging Litle Sotra / Bildøyna / Kolltveit dersom ein kan dokumentere at utslepp etter primærreinsing ikkje vil vere til skade for miljøet. 1.2 DELUTGREIINGAR I saneringsplan for avlaup for Litle Sotra, Bildøyna og Kolltveit har ein mellom anna: Fastlagd dimensjonerande belastning for transportsystem og reinseanlegg. Vurdert og anbefalt prosessløysing for avlaupsreinsing. Vurdert løysing for sanering av eksisterande utslepp og overføring til nytt hovudavlaupsreinseanlegg. Utført ein grovsiling av fleire lokaliseringsvariantar. Vurdert aktuelle lokalitetar og alternativ opp mot kvarandre for ulike kriterier Vurdert kostnader og konsekvensar for aktuelle alternativ. Gitt ei tilråding om val av alternativ. Det er utarbeidd 5 ulike delrapportar som er bakgrunn for denne hovudrapporten. Tabell 2: Delrapportar som inngår i forstudien. Nr Namn 01 Overføringsanlegg 02 Ventilasjon, luktreinsing og energi 03 Spreiingsberekning for luktutslepp 04 Prosessløysing for avlaupsreinseanlegg 06 Avlaupsmodell 1.3 METODE FOR VURDERING OG VAL AV ALTERNATIV I følgje kommunedelplanen for vassforsyning og avlaup/vassmiljø 2011-2022 er det tre aktuelle lokaliseringar av reinseanlegg for hovudavlaup på Litlesotra på strekninga frå Knarrevik til Vågo. Både løysingar med eitt og fleire anlegg er vurdert. Denne forstudie tek utgangspunkt i desse områda. I denne forstudien er de i ein første fase gjort ei vurdering av plassering innafor kvart av dei aktuelle områda. Den antatt beste lokaliteten innafor kvart område vert utgreidd meir i detalj og deretter vurdert opp i mot de andre. Endeleg plassering må likevel avklarast i reguleringsplanen og både tilrådd og endeleg vedteke alternativ må sjåast i lys av dette. Sidan det vert vurdert alternativ både med eitt og to reinseanlegg vert det skild mellom «lokalisering av reinseanlegg» og «alternativ løysing». Eitt alternativ kan altså ha to lokaliseringar. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 11 av 63

Alle alternativa som vert vurdert skal tilfredstille gitte føresetnader og vert vurdert opp i mot målsetting, gitte kriterier og i høve til kostnader og konsekvensar. Dei ulike vurderingsfaktorane vil kunne vektast ulikt. 1.4 SLAMHANDSAMING I kommunedel for vatn og avløp står det at: «Med tanke på slamhandtering i framtida er det utført eit forstudium for slam og matavfall (i 2010) der ein har vurdert bygging av eit biogassanlegg i Fjell. Utredninga slår fast at dette kan vere lønnsamt dersom ein får avtale om leveransar frå andre kjelder. I denne planperioden vert det lagt til grunn at slammet frå dei nye avløpsreinseanlegga vert levert til eksterne godkjende anlegg, men at hovudavløpsreinseanlegget skal ha moglegheit for utviding med eit biogassanlegg.» Det er under arbeid ein eige delutgreiing på dette tema der biogassanlegg er vurdert saman med reinseanlegg. Plassering av eit biogassanlegg og dei konsekvensar som er knytt til eit slikt tiltak må vurderast for seg. Det er problematisk å ha eit slikt tiltak med i vurderinga knytt til plassering av reinseanlegg så lenge det ikkje er avklart om det skal byggast eit slikt anlegg. Det er ikkje stilt som absolutt krav til plassering av reinseanlegg om det er plass til biogassanlegg same stad, og berre to av alternativa som vert vurdert er egna for biogassanlegg. Tilkjøring av slam frå andre kjelder og potensiale for direkte bruk som fjernvarme og/eller biodrivstoff må konsekvensutgreiast for seg. Lokalisering av eit biogassanlegg må og vurderast opp i mot andre lokaliteter uavhengig av eit reinseanlegget og i høve til andre måtar å handsame slammet utan energiattvinning. Plassering av reinseanlegg vert difor i utgangspunktet vurdert uavhengig av om det er plass til eit biogassanlegg og utan at konsekvensar av eit slik anlegg vert vurdert. Deretter vert alternativa som er i spel vurdert med biogassanlegg, men då kan andre løysingar for handsaming av slam og andre plasseringar av biogassanlegg enn samlokalisering med reinseanlegg måtte vurderast og. Lokalisering av biogassanlegg vert ikkje konsekvensutgreidd i denne rapporten. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 12 av 63

2 Føresetnader 2.1 REINSEKRAV Avlaupsregelverket i Norge har vore gjenstand for endringar dei siste år, og det norske regelverket er etter siste regelendring i 2010 godt harmonisert med EU-direktivet om reinsing av avlaupsvann frå byar og tettbygde område. Primærreinsing: Fjerning av 20 % organisk stoff og 50 % av partiklane i avlaupsvatnet. Sekundærreinsing: Fjerning av 70 % organisk stoff og meir enn 90 % av partiklane (ikkje krav) i avlaupsvatnet. Tettbygd område på Litle Sotra, Bildøyna og Kolltveit Morlandstø svarer til avlaupsvatn frå meir enn 10 000 personar og det er difor krav om at utslepp skal gjennomgå sekundærreinsing innan 31.12.2015. Fylkesmannen kan gje løyve til primærreinsing dersom det er gjort undersøkingar som syner at utsleppa ikkje har skadeverknader på miljøet. Utsleppa frå reinseanlegga vil skje som djupvassutslepp til sjøområdet kor Kobbeleia, Byfjorden, og Hjeltefjorden møtes. Det er sett i gong resipientundersøkingar for å etablere grunnlag for søknad om fritak frå sekundærreinsekravet. Desse vil vere klar desember 2012. Dersom Fjell kommune får løyve til primærreinsing må FjellVAR gjennomføre resipientundersøkingar kvart 4. år. Dersom det viser seg at utslippet er til skade for miljøet kan Fylkesmannen stille krav om etablering av sekundærreinsing i løpet av 7 år. 2.2 FRAMTIDIG FOLKETAL Folketalsutviklinga er henta frå prognose i Kommunedelplan for vassforsyning og avlaup/vassmiljø 2011 2022. Statistisk sentralbyrå (SSB) siste prognose for høg vekst tilseier om lag 2,1 % årleg vekst i Fjell kommune, mot 1,5 % tidlegare. Den skisserte utbygginga i Straumeområdet vil åleine føre til ein auke på kring 10 000 personar. SSB si prognose tek ikkje omsyn til arealplanar eller nytt Sotrasamband, og dersom ein legg denne til grunn, kan infrastruktur for vassforsyning og avlaup/vassmiljø bli ein brems på utviklinga i kommunen. Nyaste prognose for SSB går no fram til 2040, denne er vist med svart og er vesentleg høgare enn førre prognose som er vist med grått Figur 2. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 13 av 63

Figur 2: Prognose for framskriving av folketal. I Kommunedelplan for vassforsyning og avlaup/vassmiljø er det lagt til grunn ein prognose for auke i folketal samt privat og offentleg verksemd for Litlesotra, Bildøyna og Kolltveit med 3,1 % fram til 2030, og 2,7 % årleg vidare til 2050, vist som grøn linje, og vert nytta til dimensjonering av tiltaka i denne forstudien. 2.3 MÅLSETJING I KOMMUNEDELPLANEN Ifølgje Kommunedelplanen er målsetjinga at reinseanlegga skal reinse avlaupsvatnet slik at: Utsleppsløyvet overhaldast Mål for vassmiljø overhaldast Ein oppfyller krava til minst god økologisk tilstand i alle vassførekomstar Brukarkrav til vasskvaliteten i resipienten er tilfredsstilt Naturen si eiga evne til sjølvreinsing ikkje blir overskriden på kort eller lang sikt Vassmassane, vassoverflata og stranda er fri for synlege forureiningar Botnfauna ikkje avvik vesentleg frå forventa naturtilstand Alle offentlege badeplassar har god badevasskvalitet Slamhandteringa skal vere god og i tråd med regelverket n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 14 av 63

3 Lokalisering av avlaupsreinseanlegg 3.1 TIDLEGARE VURDERINGAR I forkant av kommunedelplan for vann og avlaup vart det vurdert 11 ulike lokalitetar for plassering av nye reinseanlegg. Vurderingskriteria var resipientkapasitet/økologisk status i resipienten og kor eigna den fysiske plasseringa av reinseanlegget er med tanke på utvidingsmoglegheiter, avstand til bustader, åtkomst og naturinngrep. Konklusjonen av vurderinga er at av dei 11 lokalitetane som er vurdert, er fem lokalitetar godt eller svært godt eigna for lokalisering av reinseanlegg. Desse er Vågo, Basvika, Knarrevik, Straume/Ebbesvik og Valen. Dei resterande; Morlandstø, Brattholmen, Kolltveit, Hjelteryggen, Søre Straumtoppen og Bildøy Sør; vart ikkje med i den vidare vurderinga. Med dei fem attverande lokalitetane vart åtte ulike alternativ for anleggstruktur vurdert med berre eitt reinseanlegg eller kombinasjonar med drift av opp til 4 anlegg. Siling i denne omgang var knytt opp i mot kostander, tidsfrist for gjennomføring av reinsekrav og plass til framtidig utviding. Til slutt sto ein att med to tilrådde alternativ, anten eitt reinseanlegg i Basvika eller to reinseanlegg lokalisert i Vågo og Knarrevik. Kommunestyret vedtok planen og vedtok og at plassering av reinseanlegg for hovudavlaup på Litlesotra skulle konsekvensutgreiast. Ei slik utgreiing vil avdekke eventuelle konfliktar og grad av konflikt med andre interesser. I ei slik samla vurdering vil både eigenskapar ved lokalitet, kvalitetar ved alternativ og samfunnsøkonomiske kostnader ved alternativa verte meir inngåande vurdert opp i mot kvarandre. Figur 3: Utsnitt frå avløpskart, KDP for vassforsyning og avlaup/vassmiljø 2011 2022. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 15 av 63

3.2 FØRESETNADER OG KRAV TIL LOKALISERING Ved vurdering av lokalisering av nytt hovudavlaupsreinseanlegg er det nokre viktige absolutte krav og føresetnad som må vere på plass: Anlegg må vere nær utslepp til god sjøresipient Tomten må vere stor nok til å kunne utvidast til sekundærreinsing Anlegget skal være tilpassa klimaendringar og endringar i havnivå I kommunedelplanen var det og ein viktig føresetnad at nytt hovudreinseanlegg kunne vere i drift innan 1. januar 2016 for alt avlaupsvatnet i tettbygd område. Det er ikkje lenger mogeleg å nå denne fristen for nokon av dei løysingane som skal vurderast mot kvarandre. 3.3 VIKTIGE KRITERIER FOR VAL Det er både fordelar og ulemper med dei ulike alternativa og dei vert alle vurdert opp i mot målsetjing, konsekvens og nokre andre kriterium som det og er sett på. Målsetjinga er vist i kapittel 2.3. I ei optimal løysing er desse kriterier viktige moment: Reinseanlegg bør ikkje vere i konflikt med nærmiljø, naturmiljø, kulturmiljø og eksisterande næringsverksemd Overtaking av eigedom bør skje utan oreigning (ekspropriasjon) Reinseanlegg bør ligge nær eksisterande infrastruktur som veg, vatn, straum og eksisterande avlaup. Løysinga bør vere kostnadseffektiv Løysinga bør vere energiøkonomisk Det bør vere mogleg med framtidig handsaming og energigjenvinning av slam og eventuelt anna organisk avfall lokalisert saman med reinseanlegg. Kriteriene her er vurdert der dei høyrer heime i konsekvensvurderinga og under interne tilhøve i kapittel 6. 3.4 KONSEKVENSVURDERING Planprogrammet for kommunedelplan vatn og avlaup omhandla ikkje konsekvensvurdering av lokalisering av hovudreinseanlegg for avlaup. Kommunestyret ynskja likevel at dette skulle gjerast da den endelege planen vart vedteke. Det er difor gjort ei konsekvensvurdering av dei alternativa som ein no står att med. Ei konsekvensutgreiing tek føre seg prissette og ikkje-prissette samfunnsøkonomiske konsekvensar av eit tiltak. Kva tema som skal vurderast vil variere etter kva tiltak det er snakk om. Prissette kostnader som er vurdert her er investeringskostnader knytt til reinseanlegg og leidningsnett samt driftskostnader. Dei ikkje-prissette konsekvensar som vert vurdert er nærmiljø, friluftsliv, naturmiljø, kulturmiljø, landskap. Det er og gjort ei forenkla ROS (risiko- og sårbarhetsvurdering) og ei vurdering av alternativa opp i mot lokal- og regional utvikling. Det er teke utgangspunkt i Statens Vegvesen handbok 140 med naudsynte tilpassingar. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 16 av 63

I følgje handbok 140 skal vurdering og analyse av ikkje-prissette konsekvensar gjerast i tre trinn: verdivurdering, omfangsvurdering (verknad) og konsekvens som er ei samla vurdering av verdi og omfang. Samanhengen mellom verdi og omfang er vist i Figur 4. Både verdivurdering og omfangsvurdering følgjer gjevne kriterier for vurdering tilpassa dei ulike vurderingstema. Figur 4: Konsekvensvifte henta frå Statens vegvesen, handbok 140. 3.5 INNLEIANDE VURDERING AV LOKALITETAR OG ALTERNATIV 3.5.1 Vurderte plasseringar av reinseanlegg I kommunedelplanen for vatn og avlaup vart det tilrådd lokalisering av reinseanlegg både i Basvika, Knarrevika og Våge og driftsløysingar med både eitt og to hovudanlegg. I denne forstudien har ein innleiingsvis sett på høveleg lokalisering meir i detalj. Fire lokalitetar i Knarrevik er vurdert, tre i Vågo og to i Basvika. I tillegg er det sett på ei løysing med reinseanlegg i fjell på Hjelteryggen. Tabell 3: Vurderte lokalitetar. Knarrevik Basvika Vågo Hjelteryggen A1 Mustadvatnet C1 Basvika sør D1 Vågo E1 Hjelteryggen A2 Varden C2 Basvika nord D2 Stortua B1 Knarrevik nord D3 Vågo sør B2 Knarrevik sør n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 17 av 63

Figur 5: Moglege lokalitetar for nytt hovudavlaupsreinseanlegg. 3.5.2 Knarrevik I Knarrevik er det vurdert fire lokalitetar som vist i Figur 6; A1 Mustadvatnet, A2 Varden, B1 Knarrevik nord og B2 Knarrevik sør. Lokalitetane A1, Mustadvatnet, og A2, Varden, ligg rett sør for vedteke trasé for nytt Sotrasamband. Begge lokalitetane ligg i uregulert område, definert som landbruk, natur og friluftsområde i gjeldande arealdel til kommuneplan og som omsynssone trafikk i kommunedelplan for Sotrasambandet. Lokalitetane har same grunneigar, som og er positiv til sal av eigedom. Næraste bustader ligg 90 m frå A1 og 270 m frå A2. For A2 er det i tillegg seks fritidseigedomar nærare enn 100 m frå lokalitet. Tomta i A1 er stor nok, medan vurdert lokalitet i A2 er i minste laget. Det er innhenta førehandsuttale frå vegvesenet for A1 Mustadvatnet. Dei avviser ikkje ein plassering her, men tek atterhald om reguleringsplan og forprosjekt for ny bru. Slik førehandsuttale er ikkje innhenta for A2 og ei plassering her vil kunne kome i konflikt med brukonstruksjonar. B1, Knarrevik nord, ligg i uregulert område avsett til industriformål i gjeldande arealplan. Det ligg 12 bustader nærare enn 100 m frå anlegget, og ein må pårekna at nokre av desse vert påført vesentleg ulempe. Det er mogleg å utvide til sekundærreinsing, men ikkje til anlegg for energiproduksjon eller andre aktivitetar. Eigar ønskjer ikkje å selje, men då området ikkje er i bruk kan ein likevel ha heimel til oreigning. B2, Knarrevik sør, ligg på regulert industriområde som per i dag er utleigd og vert nytta av eit avfallsgjenvinningsfirma. Området ligg 170 m frå næraste bustad med anna næring i mellom. Eigarane ønskjer ikkje å selje eller leige ut areal til reinseanlegg, og ein finn difor ikkje grunnlag for å gå vidare med denne lokaliteten då det vil vere tvilsamt om ein har heimel til oreigning. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 18 av 63

Figur 6: Aktuelle lokalitetar i Knarrevik (Ytre sirkel r=100m). Figur 7: Utsnitt av kommuneplan for Fjell og kommunedelplan for Sotrasambandet. Oppsummering Knarrevik: I ein fyrste fase for vurdering av plassering i Knarrevik er det eigedomstilhøve og planar for Sotrasambandet som vert vurdert som viktigaste kriterium for val. I begge tilfelle er det uvisse kring framdrift og faktisk gjennomføring som har fokus. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 19 av 63

Tabell 4: Vurdering av plassering i fyrste fase Knarrevik. Grunneigar positiv til sal/leige A1 Mustadvatnet A2 Varden B1 Knarrevik nord ja ja nei nei B2 Knarrevik sør Oreigning mogleg - truleg ja truleg ikkje Området er i bruk til anna verksemd Reg plan må koordinerast med Sotrasambandet Konflikt med ny bru til Sotra Areal stort nok til reinseanlegg Areal stort nok til biogassanlegg Avstand til næraste bustad nei Ja, delvis til hytter ja ja nei ja nei ja delvis ja ja ja ja ja ja nei ja 90 m 270 m til bustad, hytter nærare nei ja 30 m 170 m Av totalt fire lokalitetar i Knarrevik vert A1, Mustadvatnet og B1 Knarrevik nord vurdert som best og som vert teke utgangspunkt i for den vidare vurderinga. For A1 er det likevel uvisse kring framdrift og gjennomføring pga Sotrasambandet og for B1 trengs det truleg oreigning i tillegg til at tomteareal er for lite til å kunne utvidast til biogassanlegg. A2 Varden vil truleg kome i konflikt med brukonstruksjonane til ny Sotrabru og vert difor ikkje tilrådd å gå vidare med denne lokalitet. Uvisse kring oreigning av eigedom for B2 Knarrevik sør gjer at ein ikkje tilrår å gå vidare med dette alternativet. 3.5.3 Basvika I Basvika er det vurdert to lokalitetar, C1 Basvika sør og C2 Basvika nord, som vist i Figur 8. Begge lokalitetane ligg i uregulert område, definert som landbruk, natur og friluftsområde i gjeldande arealdel til kommuneplanen der naturvern er dominerande og området er vist som mogleg reinseanlegg i kommunedelplanen for vatn og avlaup. Det er gode mogelegheiter for utviding av anlegget med både sekundærreinsing og eventuelt energiproduksjon. C1 ligg omlag 150 m frå næraste bustad og C2 om lag 200 m unna. Det er same eigar for begge lokalitetane og eigar er positiv til sal. C1 Basvika sør er lokalisert der det låg eit trandamperi oppretta i 1930-åra. Bygningsmassen er i dag å betrakte som ruin, og er svært skjemmande. C2 Basvika nord ligg i skrånande terreng med hovudsakleg furuskog. Det må byggast ein relativ lang veg fram til anlegget både for C1 og C2 på grunn av høgdeforskjellar. Det er naturleg at tilkomsten skjer frå Hjelteryggen då dette vil vere den kortaste vegen til anlegget der det er regulert men ikkje bygd ein vegstump ut i frå eit bustadområde som starter om lag 70 moh. Høgdeforskjell gjer at tilkomstveg frå Hjelteryggen vert omlag 1 km. Veg frå Våge til Basvika vil bli kring 1,5 1,8 km. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 20 av 63

Figur 8: Aktuelle lokalitetar i Basvika. C1 ligg innafor strandsona og det vil vere naudsynt med opprydding på industritomten. Tiltaket vil medføre ei estetisk oppgradering av staden som vil kunne sjåast på som positivt. Eventuell grunnforureining er ikkje vurdert. Grunneigar har likevel uttrykt ønskje om at anlegget om mogleg vert lagt til C2. C1 ligg noko nærare busetnad enn C2 men avstand til busetnad er i begge høve akseptabel. Etter ei samla vurdering vert det tilrådd å gå vidare med C2. I reguleringsarbeidet bør det sjåast på fleire tilkomstløysingar og endeleg plassering vert avklart i reguleringsplanen. 3.5.4 Vågo På Vågo er det vurdert tre ulike lokalitetar (D1 Vågo, D2 Stortua og D3 Vågo sør) som vist på Figur 9. Lokalitet D1 Vågo ligg sør og vest for eksisterande reinseanlegg, det er naudsynt å erverve meir areal då eksisterande tomt er for liten til nytt reinseanlegg. Eksisterande tomt for reinseanlegg er regulert til VA-anlegg, medan naboeigedom er uregulert. I kommuneplanen har området status som område for landbruk, natur og friluftsliv (LNF) og i kommunedelplan for vatn og avlaup er det vist planlagt reinseanlegg for avlaup her. Grunneigar har vore kontakta, men ønskjer ikkje å selje grunn til reinseanlegg. Ein bustad og eit grendehus ligg kring 50 m frå tenkt utviding av anlegget. Lokalitet D2 ligg ved Stortua lie nord for havna i Vågo. Området er uregulert og ligg som LNFområde i gjeldande arealdel. Det ligg bustader og hytter i nærleiken 50-100 m frå anlegg. Vegen n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 21 av 63

fram til Stortua er dårleg langs Vågen, og ein må rekne med at det vil vere trong for utbetring. Grunneigar er ikkje kontakta. Lokalitet D3 Vågo sør ligg vest for Storenipa, 100 150 meter søraust for eksisterande reinseanlegg. Denne lokaliteten ligg i uregulert område, området ligg som LNF-område i gjeldanekommuneplan og i kommunedelplan for vatn og avlaup er det vist at det er planlagt reinseanlegg i området. Næraste bustad og hytte ligg over 100 m unna. Grunneigar er ikkje kontakta. Figur 9: Aktuelle lokalitetar på Vågo. Det er berre eigar av D1 som er kontakta av FjellVar og denne eigar er negativ. Det er ingen verksem på nokon av lokalitetane i dag og det er difor mogleg å gjennomføre oreigning på alle lokalitetane dersom det er naudsynt. Dårlegare tilkomst og lokalisering nær hytter i Anglevik og bustader i Vågo gjer at D2 ikkje vert vurdert vidare. Endeleg plassering D1 eller D3 bør avklarast i eventuell reguleringsplan men D1 vert lagt til grunn i den vidare vurderinga opp mot dei andre hovudlokalitetane. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 22 av 63

3.5.5 Reinseanlegg i fjell - Hjelteryggen Døme på plassering av eit avlaupsreinseanlegg i fjell er vist i Figur 10 med åtkomst i tunnel frå Rennedalen og utslepps- og rømningstunnel til eksisterande avlaupsreinseanlegg nord for Sveneset. Eit fjellanlegg krev også ein del installasjonar og infrastruktur i dagen, dei meste viktige er; Administrasjonsbygg med fast arbeidsplass for driftsoperørane. Adkomstveg Ventilasjonsutblås. Eit reinseanlegg i fjell vil innebere høgare investeringskostnader enn eit anlegg i dagen. Kor mykje dyrare eit fjellanlegg vil avhenge av mellom anna tunnellengde og fjellkvalitet, og på dette stadiet kan vi berre anslå det til mellom 40-80 millionar dyrare enn eit reinseanlegg i dagen. For å gjere meir presise vurderingar må ein gjennomføre geologiske forundersøkingar for å kartlegge fjellkvalitet og plassering av fjellrom (tunnellar og fjellhallar). Ein har difor valt å ikkje gå vidare med eit reinseanlegg i fjell i denne forstudien. Figur 10: Vurdering av lokalitet E Hjelteryggen. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 23 av 63

3.6 VURDERING AV ALTERNATIVE TOTALLØYSINGAR I kommunedelplanen for vatn og avlaup vart det vurdert fleire løysingar med både eitt, to og tre hovudreinsenanlegg for avlaup. I tilrådinga vart det føreslege eit alternativ med eitt anlegg lokalisert til Basvika (1b) og eit alternativ med delt løysing med lokalisering i Vågo og Knarrevik (2b). 3.6.1 Alternativ med eitt reinseanlegg for hovudavlaup Vågo er ikkje aktuell som lokalitet åleine då kapasiteten på leidningsnettet frå Straume til Vågo er for liten og naudsynte investeringar til nytt leidningsanlegg vil verte svært høge, i storleik 40 millionar kroner. Kalkylar for eitt anlegg i Vågo versus eitt anlegg i Basvika syner at investeringane for desse to alternativa vil vere nokså like. Basvika er med vidare som eit alternativ med svært lang avstand frå bustader og lågare konfliktnivå enn dei andre lokalitetane. For Vågo vil ein delt løysing med to reinseanlegg vere betre, både med omsyn til framdrift og kostnader, og den er difor utgreidd her. Vi gjer merksam på at for Vågo kan ein mellombels løysing med auke av kapasitet i reinseffekt vere naudsynt for å tilfredsstille reinsekrav fram til nytt hovudavløpsreinseanlegg er på plass. Med eit slikt tiltak vil ein takle forventa folkevekst i Straumeområdet fram til kring 2020. 1c Knarrevika vert med vidare i forstudiet fordi framdrifta for dette anlegget vert rekna som relativt god med 100% ferdigstilling i 2018 og kostnadene låge. Mustadvatnet har kome med i forstudiet som ei alternativ plassering i Knarrevikområdet som vist i kapittel 3.5.2. 3.6.2 Alternativ med to reinseanlegg for hovudavlaup Ei delt løysing med to reinseanlegg har både fordelar og ulemper. Skjerpa reinsekrav i framtida vil til dømes favorisere færre anlegg og eit alternativ med tre anlegg vart difor silt ut i kommunedelplanen. Det er sett vidare på ei delt løysing der Vågo inngår som eit av to reinseanlegg primært fordi ein med dette oppnår: Raskast mogleg framdrift for å tilfredsstille reinsekrav for Straumeområdet. Dei lågaste investeringane til nytt leidningsnett av alle fire hovedalternativ? Best nytte av investeringane som vart gjort då leidningsanlegg og utsleppsleiding frå Foldnes til Vågo vart bygd for kring 10 år sidan. Ved delt løysing er Vågo og Mustadvatnet det mest aktuelle alternativet då det ikkje vil vere kostnadseffektivt å byggje to hovudavlaupsreinseanlegg så nær kvarandre som Vågo og Basvika. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 24 av 63

Figur 11: Aktuelle lokalitetar for hovudavlaupsreinseanlegg med utsleppstad, fjordkatalogen. 3.6.3 Oppsummering Etter alternativsvurderinga står ein att med fire alternativ, tre med eitt reinseanlegg (A-C) og eit alternativ som er ei delt løysing med to reinseanlegg (D). Alle har utslepp til det same fjordsystemet Hjeltefjorden/Byfjorden aust og nordaust for Litlesotra. E. Mustadvatnet med utslepp til Kobbeleia F. Knarrevik med utslepp til Byfjorden G. Basvika med utslepp til Hjeltefjorden H. Vågo med utslepp til Hjeltefjorden samt Mustadvatnet med utslepp til Kobbeleia n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 25 av 63

3.7 PRESENTASJON AV ALTERNATIV 3.7.1 Innleiing Her vert dei ulike alternativa presentert med faktagrunnlag særleg knytt til lokalisering av reinseanlegg med og særlege tilhøve knytt til leidningsnett. Det er utarbeida skisser til illustrasjonsplan som er meint som idéskisse til utnytting av tomten. 3.7.2 A Mustadvatnet Figur 12: Skisse til situasjonsplan og arealbehov for Alternativ A1 Mustadvatnet. Lokaliteten ligg 35 moh, 350 m frå sjø, like sør for Mustadvatnet mellom Knarrevik og Valen. Figur 12 syner ein skisse til situasjonsplan med eit arealbehov på 15 da. Tomta ligg i eit lite dalsøkk, og reinseanlegget vil lite synleg for naboane. Tomten og plasseringa mogleggjer utbygging av anlegg for energiproduksjon. Grunneigar har signalisert til FjellVAR at dei ønskjer å selje tomta. I gjeldane Kommuneplan er området definert som område for landbruk, natur og friluftsliv (LNF) og omsynssone for framtidig vegareal (Sotrasambandet). Det er ikkje registrert konflikt med naturverdier eller kulturminne. Reinseanlegget er plassert i eit mindre dalsøkk inn mot eksisterande næringsområde med kort tilførselsveg. Tiltaket vil difor ikkje stå fram i landskapet. Det er registrert hjortefar men ikkje stiar på tomta. Det er i dag tre bustader nærare enn 100 m frå anlegget. I tillegg vil eitt av leilegheitsbygga i «Nøtteskogen» kome 90 m sør for planlagt reinseanlegg (vist med rødt på kart). n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 26 av 63

3.7.3 B Knarrevik Figur 13: Skisse til situasjonsplan og arealbehov for Alternativ B1 Knarrevik. Lokaliteten ligg 23 moh, 20 m frå sjø like nord for Sotrabrua rett nord for grusbanen. Figur 13 syner ein skisse til situasjonsplan med eit arealbehov på 8 da. Grunneigar har signalisert til FjellVAR at dei ikkje ønskjer å selje tomt. Eventuell utviding av areal for energiproduksjon andre aktivitetar må skje mot sør, noko som vil vere i strid med eksisterande næringsverksemd. Ved reinseanlegget er det i dag en felles slamavskiljar som reinsar avlaupet frå Knarrevik. Området er uregulert, men sett av til industriformål i gjeldane kommuneplan. Det er ikkje registrert naturverdiar eller kulturminne på tomta. Området ser ut til å vere nytta som leik- / nærfriområde. Det er 12 bustader nærare enn 100 m frå anlegget og ein leikeplass/grusbane heil inntil tomta. 3.7.4 C Basvika Lokaliteten ligg 18 moh 40 m frå sjø nord for bustadområdet Hjelteryggen like nord for ruinar etter tidlegare industriverksemd i Basvika. Tilkomst til området er anbefalt løyst med veg frå Hjelteryggen då ein veg frå Våge vil vere vesentleg lengre. Figur 14 syner ein skisse til situasjonsplan med eit samla arealbehov inklusiv grunn for veg på 26 da. Tomta og plasseringa mogleggjer utbygging av anlegg for energiproduksjon. Grunneigar har signalisert til FjellVAR at dei ønskjer å selje tomta. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 27 av 63

I gjeldane Kommuneplan er området innafor funksjonell strandsone og definert som LNF-område der naturvern er dominerande. Det er ikkje registrert særlege naturverdiar eller kulturminne her. Potensialet for kulturminne er også lite. Det går sti ned til nedlagt industriområde i Basvika og vidare utover til Saltskohamn. Det ligg ein villmarkscamp for born langs stien mot Basvika. Næraste fritidsbustad er 150 m nord for reinseanlegg, næraste einebustad er 200 m sør for anlegg. Figur 14: Skisse til situasjonsplan og arealbehov for Alternativ C2 Basvika nord. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 28 av 63

3.7.5 D Vågo og Mustadvatnet Figur 15: Skisse til situasjonsplan og arealbehov for lokalitet D1 Vågo. Alternativ D Vågo/Mustadvatnet er utviding av eksisterande reinseanlegg i Vågo i tillegg til eit noko redusert anlegg ved Mustadvatnet i samsvar med alternativ A. Figur 15 syner ein skisse til situasjonsplan for reinseanlegg i Vågo. Grunneigar har signalisert til FjellVAR at dei ikkje ønskjer å selje tomt. Området er innafor funksjonell strandsone og er delvis regulert til formålet. Området er dessutan i kommuneplanen definert som LNF-område. Det er ikkje registrert særlege naturverdiar eller kulturminner på staden. Potensialet for funn er likevel stort like aust for vegen. Dette må ein ta omsyn til dersom alternativet vert vald og det vert vurdert løysingar på andre sida av vegen her. Det er ein bustad og eitt grendehus nærare enn 100 m frå anlegget, næraste bustad er 65 m frå nytt reinseanlegg. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 29 av 63

4 Avlaupsreinseanlegg 4.1 DIMENSJONERING Overføringsanlegg er i denne studien dimensjonert for estimert tilknyting i 2050. Hovudavlaupsreinseanlegg vert dimensjonert for 22 000 personar som svarer til prognose for tilknyting i 2030. Prognoser som er lagt til grunn er vist i kapittel 1.3. Tabell 5: Prognose for tilknyting (tal pe) i dei ulike avlaupssoner. Avlaupssone 2009 2030 2050 Brattholmen 1 759 2 500 3 500 Valen 873 1 200 1 700 Knarrevik 281 400 600 Hjelteryggen 1 590 2 200 3 200 Straumeområdet inklusiv nordre Bildøyna, Foldnes og Våge 4 735 12 400 15 200 Søre Straumtoppen 75 100 100 Søre Bildøyna 825 1 200 1 600 Kolltveit 1 013 1 400 2 000 Morlandstø 252 400 500 Sum 11 403 21 800 28 400 Reinseanlegg skal planleggast for enkel utviding med seinare byggetrinn for tilknyting i 2050, samt enkel utviding til sekundærreinsing. Tabell 6: Dimensjonerande tilknyting til reinseanlegg. Anlegg A-C Litle Sotra øst D Vågo D Vågo D Mustadvatn D Mustadvatn 2030 2050 2020 2050 2030 2050 Tilknytning pe 22 000 29 000 10 000 10 000 12 000 19000 n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 30 av 63

4.2 PROSESSLØYSING FOR PRIMÆRREINSING Vi anbefaler å byggje eit kjemisk reinseanlegg for å tilfredsstille primærreinsekravet, og det er eit slikt anlegget som er kostnadsrekna i saneringsplanen. Det er ikkje slik å forstå at eit kjemisk reinseanlegg er einaste løysing for å klare krav om primærreinsing, til dømes kan mekanisk reinsing med finsilar i mange tilfelle klare primærreinsekravet. Utan kunnskap om det aktuelle avlaupsvatnets samansetning har vi lagt ein slik anleggsmodell til grunn, sidan eit kjemisk reinseanlegg vil tilfredsstille primærreinsekravet med god margin. Som døme på et kjemisk reinseanlegg er det nytta eit flotasjonsanlegg med forbehandling og enkel slamtrinn. Det er mange andre moglegheiter til å bygge andre typar kjemiske reinseanlegg. Figur 16: Prosessløysing for eit anlegg med rister, sandfang og kjemisk reinsetrinn. 4.3 UTVIDING TIL SEKUNDÆRREINSING Ein eventuell utviding til sekundærreinseanlegg kan enkelt skje ved utviding av bygg for å få plass til eit biologisk reinsetrinn som vist i Figur 17. Figur 17: Utviding til sekundærreinsing. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 31 av 63

4.4 LUKTREINSING OG UTSLEPP TIL LUFT Lukt frå reinseanlegget vert reinsa etter best tilgjengelig teknologi før utslepp. Beste tilgjengelig teknologi ser ut til å være fotooksidasjon i kombinasjon med aktivt kullfilter. Vi anbefaler bygd to parallelle anlegg for å sikre seg mogleg mot uhell som følgje av driftsstans. Eit vanleg krav for utslepp til luft er at lukt frå reinseanlegget skal være så lite at bustadområder og offentlege område ikkje skal bli sjenert. Kravet vert stilt slik for at luktreduksjon skal være førande for drift av reinseanlegget. Erfaringar frå andre anlegg tilseier at når luktbidraget ikkje overstiger ein luktkonsentrasjon på 5 ou E /m 3 (europeiske lukteiningar per kubikkmeter) så vil denne typen krav være overheldt. Det er utført spreiingsberekningar av lukt for fire alternative utsleppspunkt for ventilasjonsluft. Berekningane er gjort for å sikre at krav til lukt vert overheldt hos næraste eller mest påverka nabo. Spreiingsberekningane syner at det under ordinær drift vil vere små luktulemper for naboar for alle alternativ, med god margin til innarbeidde anbefalingar for lukt i bustadområde (5 ou E /m 3 ). For alle alternativ syner modellen at det er fullt mogeleg å drive eit avlaupsreinseanlegg innafor dei krav som vert stilt til lukt. Det er ikkje risiko for fysiske helseskadar for naboar som følgje av utslepp til luft frå avlaupsreinseanlegget. Tabell 7: Luktimmisjon hos næraste og mest påverka nabo innafor 99 % av tida i månaden med størst belastning. Ventilasjonsavkast Utslippsparameter Luktimmisjon [oue/m 3 ] Avstand frå avkast til nærmaste nabo Nærmaste nabo Beregnet 1) Nærmaste nabo Korrigert 2) Mest berørte nabo Korrigert 2) A1 Mustadvatnet Lukt 0,2 0,4 0,4 Nærmaste nabo: ca 120 meter. Mest berørte nabo: ca 120 m. B1 Knarrevik Lukt 1,8 3,6 3,6 Nærmaste nabo og mest berørte nabo: ca 50 meter mot vest. C2 Basvika Nord Lukt 0,2 0,4 0,6 Nærmaste nabo: 150 m mot nord Mest berørte nabo: 300 m mot nordvest D1K Vågo Lukt 0,5 1,0 1,0 Nærmaste nabo og mest berørte nabo: ca 86 meter mot vest. 1) 99 % timefraktil av maksimal minuttmiddel 2) Korrigert til maksimal månadleg 99 % timefraktil av maksimal minuttmiddel n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 32 av 63

For utslipp frå ventilasjonsavkast gir eit anlegg plassert ved Mustadvatnet lågast lukt for nærmiljøet, men også Basvika Nord og Vågo er gode alternative plasseringar. Vurderer man lokalisering ut frå lågaste konsentrasjon for næraste og mest påverka nabo, er Basvika Nord og Mustadvatnet dei beste lokalitetane. Knarrevik skil seg ut som det dårlegaste alternativet sjølv om det også er innafor krava til et avlaupsreinseanlegg. Det er gjort simuleringar for moglege diffuse utslepp som følgje av svikt i rutinar, svikt i utstyr eller uhell på anlegget. Ved diffuse utslepp vil det kunne oppstå som gir luktverdiar over 5 ou E /m 3. Slike utslepp vil normalt ha kort varighet og ein kan i stor grad hindre slike utslepp ved riktig utforming og drift av reinseanlegget. Konsekvensen ved eit diffust utslepp er størst for et anlegg lokalisert i Knarrevik ved at fleire bustader vert påverka. Spreiingskart for berekna utslepp frå dei alternative utslippspunkta er vist i Figur 18 til Figur 21. Det er berre markert farge i spreiingskarta for luktkonsentrasjonar som vil kunne være merkbare, det vil seie over 1 ou E /m 3. Der det er spreiingskart utan farge vil ikkje utslippene resultere i merkbare luktkonsentrasjonar i nærmiljøet. Røde områder er der luktkonsentrasjonen vil overstige grenseverdien på 5 ou E /m 3. For alle alternativ viser berekningane at det er fullt mogleg å drive eit avlaupsreinseanlegg innafor dei krav som vert stilt til lukt. En totalvurdering av alle resultata for berekning av spreiing av lukt frå ventilasjonsavkast og diffuse utslipp tilseier at et anlegg med luktreinsing plassert enten ved Mustadvatnet eller i Basvika vil gje dei mest gunstige forholda for naboane. Temaet er vurdert i konsekvensvurderinga for nærmiljø og friluftsliv i kap 6.2.1. Figur 18: Spreiingskart for utslepp frå ventilasjonsavkast for avlaupsreinseanlegg ved Mustadvatnet. (Ingen registrerte områder over 1,0 oue/m3. ). n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 33 av 63

Figur 19: Spreiingskart for utslepp frå ventilasjonsavkast for avlaupsreinseanlegg ved Knarrevik. Figur 20: Spreiingskart for utslepp frå ventilasjonsavkast for avlaupsreinseanlegg ved Basvika. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 34 av 63

Figur 21: Spreiingskart for utslepp frå ventilasjonsavkast for avlaupsreinseanlegg ved Vågo. 4.5 ENERGI Enøkpotensiale i avlaupsreinseanlegg er ofte stort, og med energiriktig planlegging kan man oppnå en opptil 30 % reduksjon i dei samla energikostnader frå eit tradisjonelt anlegg. Tilleggsinvesteringane vil dermed kunne være spart inn etter 2,5 4 år. Erfaringar frå aktiv energistyring viser at anlegg kan spare 10-15 % første året. Aktiv energistyring går i hovudsak ut på å følgje opp energiforbruket og optimalisere drifta av anlegget. Eit anna moment er å stille krav til kor mykje av det totale energiforbruket som skal vere fornybar energi. Dette kan til dømes være 60 % av termisk energibehov som svarer til kravet i byggteknisk forskrift. Støtteordningar frå Enova og moglegheit for grøne el-sertifikat bør vurderast. Støttenivå frå Enova for bruk av varme frå avlaupsvatn til vatn ved varmepumper er på er 2000 kr/kw. Tilsvarande for bruk av varme frå luft i råtnetank til vatn ved varmepumper er på 1100 kr/kw. 4.6 ØKONOMI 4.6.1 Generelt Kostnadskalkyle for investering i og drift av reinseanlegg er basert på erfaringspriser frå andre prosjekt. Det er 40 % usikkerhet i kostnadskalkylane på dette planstadiet. Halvparten av usikkerheten er inkludert i kalkylane slik at det er ein usikkerhet i kostnadstala på +/- 20 %. n:\511\40\5114077\4 resultatdokumenter\41 rapporter\sist_revidert\r07-hovedrapport-j03_rev.docx 2012-09-21 Side 35 av 63