Til behandling i hovudsamarbeidsutvalet, 06.0.2010 Årsrapport 2009
INNHALDET I HMS-ÅRSRAPPORTEN 3 1. HMS I MØRE OG ROMSDAL FYLKE 2. DET SYSTEMATISKE HMS-ARBEIDET 3. FYLKESDIREKTØREN SINE HMS-MÅL 6 HMS-MÅL 1 6 HMS-MÅL 2 6 HMS-MÅL 3 7 HMS-MÅL 7 HMS-MÅL 5 7 HMS-MÅL 6 8 SAMANSTILLING AV HMS-MÅLA 8. AVVIKSDELEN AV HMS-ÅRSRAPPORTEN 9 ARBEIDSMILJØFAKTORANE SOM INNGÅR I HMS-RAPPORTERINGA 9 RAPPORTERTE AVVIK DEI VIDAREGÅANDE SKOLANE 10 RAPPORTERTE AVVIK TANNKLINIKKANE 11 RAPPORTERTE AVVIK SENTRALADMINISTRASJONEN 11 5 SJUKEFRÅVER OG ANDRE HMS-INDIKATORAR 12 NØKKELTAL TILSETTE OG ALDER 12 SKADER, ATTFØRING OG TIDLEGPENSJONERING 12 LITEN AUKE I SJUKEFRÅVERET SEKTORVISE VARIASJONAR 13 HØGT LANGTIDSFRÅVER 1 SJUKEFRÅVERET FORDELT PÅ STILLINGSGRUPPER OG KJØNN 15 SJUKEFRÅVERET ETTER ALDER 16 2
INNHALDET I HMS-ÅRSRAPPORTEN I samsvar med HMS-systemhandboka, kap. 5, skal alle driftseiningane i fylket årleg rapportere HMS-status i eininga per 31.12. Driftseining blir i denne samanhengen nytta som samleomgrep for alle organisatoriske nivå som er ansvarleg for å følgje opp HMS-systemhandboka sine krav til eit systematisk HMS-arbeid heimla i arbeidsmiljølova 3-1 og internkontrollforskriften. 39 driftseiningar (fylkeskommunale) har levert årsrapport for 2009 (25 skolar, 5 tannhelsedistrikt, 9 einingar i sentraladministrasjonen). HMS-årsrapporten skal bidra til å: kartlegge kva for standard driftseiningane har i høve til HMS-krav som er fastsett i lover, forskrifter og fylket sine eigne retningslinjer analysere avvik frå standard prioritere tiltak HMS-årsrapporten dekker samtidig arbeidsmiljølova 7-2 (6) sitt krav til årsrapport for arbeidsmiljøutvala. Denne HMS-årsrapporten er ei oppsummering av alle rapportane, og beskriv hovudtrekka i arbeidsmiljøsituasjonen i verksemda. Sjukefråværsdata inngår i rapporten. Ein meir detaljert rapport, generert i Questback, som inneheld alle driftseiningane sine tilbakemeldingar på dei ulike rapporteringspunkta, er også tilgjengeleg. (For bestilling, sjå kontaktinformasjon under.) Følgjande element inngår i årsrapporten frå driftseiningane: Status på driftseininga sitt systematiske HMS-arbeid korleis er HMS-arbeidet organisert? Status på HMS-resultatmåla som er gitt av fylkesdirektøren Status på arbeidsmiljøfaktorane med dokumentasjon på avvik som ikkje er retta opp pr. 31. desember. Statistisk informasjon om HMS-arbeidet (arbeidsulykker, rehabilitering, uførestønad, AFP). Meir informasjon om arbeidet med Helse Miljø Sikkerheit finn du på fylkeskommunens internettsider: http://www.mrfylke.no Under fanen Arbeidsgivarpolitikk HR ligg all relevant styringsinformasjon på HMS-området: HMS-Systemhandbok HMS-arbeidsbok (malar og skjema for driftseiningane sin HMS-dokumentasjon) HMS-retningslinjer (prosedyrar for spesifikke HMS-område) Du vil også finne oversikt over lover og forskrifter på HMS-området, samt peikarar til HMS-ressursar på internett. HMS-sida vil løpande gi informasjon av betydning for utviklinga av arbeidsmiljøet i Møre og Romsdal fylke. Dette gjeld m.a. informasjon om kurs, HMS-status, sjukefråværsstatistikk etc. 3
1. HMS I MØRE OG ROMSDAL FYLKE Arbeidsmiljø HMS inngår som innsatsområde i fylkeskommunens arbeidgivarpolitikk, Arbeidsgivarpolitikk forframtida, vedtatt av Fylkestinget i sak T-7/09. Hovudmål Alle medarbeidarar i Møre og Romsdal fylke skal oppleve at dei har eit godt arbeidsmiljø som fremjar trivsel, helse og personleg utvikling. Ein viktig føresetnad for det gode arbeidsmiljøet er eit systematisk HMT-arbeid som reduserer risiko for sjukdom og ulykker med basis i haldningsskapande arbeid og organisasjonskulturar der dialog og opne prosessar står i sentrum. Det målretta HMT-arbeidet i fylket er eit klart definert leiaransvar som skal inngå i alle aktivitetar, frå langtidsplanlegginga til den daglege drifta. Kvalitetssystemet for HMT er rammeverket som gir leiarane reiskapen for å sikre at det fysiske og mellommenneskelege arbeidsmiljøet blir utvikla til beste for dei tilsette og tenesteproduksjonen. Det gode arbeidsmiljøet er lønnsamt for eiga verksemd og ein garantist for at brukarane våre skal få kvalitativt gode tenester i trygge omgivnader. Vi skal vitalisere HMT-arbeidet med fokus på leiarrolla og den helsefremmande arbeidsplassen, og utvikle vårt perspektiv på forbetring av arbeidsmiljøet som ei investering i betre tenester og betre økonomi i framtida. Lågt sjukefråver er ein konkurransefordel og godt utgangspunkt for satsing på helsefremmende arbeidsplassar. Også vern av det ytre miljøet mot forureining og ei betre handtering av avfall skal ivaretakast gjennom HMS-systemet. Møre og Romsdal fylke ønskjer å integrere omsynet til det ytre miljøet i all drift. Arbeidet med å miljøfyrtårnsertifisere heile fylkeskommunen har halde fram i 2009. 2. DET SYSTEMATISKE HMS-ARBEIDET HMS-rapportane viser at dei fleste einingane (36 av 39) har definert ansvar og mynde i høve HMS. Organisasjonen har likevel eit stort forbetringspotensiale i det systematiske HMS-arbeidet. 15 av 39 driftseiningar lagar ikkje årleg handlingsplan for arbeidsmiljøforbetring, og 13 driftseiningar manglar rutinar for oppdatering av eigen HTM-arbeidsbok. 35 av driftseiningane har gjennomført arbeidsmiljøkartlegging eller vernerunde siste året. Tannhelsetenesta er den sektoren som gjennomgåande rapporterar best systematisk oppfølging av HMS-aktivitetane. Sentraladministrasjonen er framleis den sektoren som i minst utstrekning dokumenterar eit målretta og systematisk HMS-arbeid. Berre 3 av 9 avdelingar i sentraladministrasjonen rapporterar at dei har rutinar for revisjon og oppdatering av eigen HMS-arbeidsbok. Frå og med 2009 Det blir årleg gjennomført HMS-grunnopplæring for leiarar, mellomleiarar og verneombod. Vi ser at driftseiningar som prioriterar opplæring for heile målgruppa har større føresetnader for å drive eit systematisk og målretta HMS-arbeid. 8 av driftseiningane (20,5 %)
rapporterar at leiinga og vernetenesta ikkje har naudsynt opplæring for å ivareta ansvar og oppgåver på HMS-området. Det er eit mål at leiar og medarbeidar årleg skal gjennomføre medarbeidar-/utviklingssamtale som ledd i utviklinga av den einskilde tilsette og organisasjonen kopla til mål- og tiltaksplanar, kompetanseutvikling m.v. HMS-årsrapporten for 2009 viser at 83 % av alle tilsette har gjennomført medarbeidarsamtale siste året. Det er framleis avdekker sektorvise variasjonar i kva grad dette viktige verktøyet for dialog mellom leiar og medarbeidar blir nytta: Prosentandel av tilsette som har gjennomført medarbeidarsamtale 90 80 70 60 60 76 8 68 85 66 83 prosent 50 0 33 2008 2009 30 20 10 0 Tannhelse Sentraladm. Vidaregåande skolar Fylkeskommunen Elevane sitt arbeidsmiljø Med bakgrunn i arbeidsmiljølova, opplæringslova 9a og forskrift om miljøretta helsevern i barnehager og skoler, har skolen eit ansvar for å kvalitetssikre og fremje helse, miljø og tryggleik til elevane. HMS-rapporten for 2009 inneheld spørsmål om korleis dette arbeidet er ivaretatt ved skolane. Det er skoleeigar si målsetting at lov-/forskriftskrav som omhandlar elevane sitt arbeidsmiljø skal ivaretakast gjennom HMS-systemet, og ei integrert løysing for internkontrollen av tilsette og elevar sitt arbeidsmiljø er eit identifisert utviklingsområde. 5
3. Fylkesdirektøren sine HMS-mål Mål- og resultatstyring er eit viktig styringssystem i fylket. Fylkesdirektøren har fastsett seks resultatmål for heile verksemda på HMS-området. Måla og tilbakemeldingane frå driftseiningane går fram nedanfor. HMS-mål 1 Alle verksemder skal på grunnlag av ei årleg kartlegging sette i verk minimum eitt tiltak for å betre det mellommenneskelege arbeidsmiljøet. 79,5 % av driftseiningane rapporterar måloppnåing. (Skolane 80 %, tannhelse 100 %, sentraladministrasjonen 66,7 %). Vi har indikasjonar på at mange driftseiningar tidlegare år har rapportert måloppnåing utan at kartleggingsaktivitetar er gjennomført. Nordmøre tannhelsedistrikt: Forebyggende samtalar for å hindre konfliktar og meir systematiske klinikkmøter på fleire klinikkar. Gjermundnes vgs: Har gjennomført ein LØFT prosess for heile organisasjonen under leiing av Bedriftshelsetenesta i Rauma og Vestnes. HMS-mål 2 Kvar verksemd skal kvalitetssikre sine omstillingsprosessar slik at tilsette blir sikra medverknad og kan ta medansvar i høve planlegging, gjennomføring og evaluering 97, % av driftseiningane rapporterar måloppnåing ein auke i forhold til 2008. (Skolane 96 %, tannhelse 100 %, sentraladministrasjonen 100 %). Ålesund tannhelsedistrikt: Eventuelle omstillingsprosessar blir diskutert på klinikkmøte, distriktsmøte og etatsmøte. Sykkylven vgs: Vi har fleire fora som ivaretek dette, td. Fagforreiningane, drøftingsmøter kvar 1 dg og TSG grupper. Volda vgs: Skulen har sett i gang eit arbeid med gjennomgang av organisasjonsmodellen på skulen. I arbeidsgruppa er både pedagogisk personale og driftspersonale representert. 6
HMS-mål 3 Ved langtidssjukefråvær skal kvar enkelt verksemd innan seks veker ha klar ein plan for oppfølging av den sjukemeldte Samtlige driftseiningane (89,7 %) rapporterar måloppnåing, eller at dei ikkje har hatt tilsette med fraver ut over 6 veker ( 10,3 %). Alle driftseiningane har inngått avtale om Inkluderande Arbeidsliv, og oppfølgingsrutinar er på plass i dei fleste driftseiningar. Nye sjukefråværsreglar trådte i kraft 01.03.07, m.a. med krav om oppfølgingsplan innan 6 veker. Nye overordna sjukefråversrutinar i fylket innført frå 1.1.08 inneber ei tydeleggjering av ansvar og ein tettare, raskare og meir forpliktande dialog mellom arbeidsgivar og arbeidstakar. Borgund vgs: I samarbeid med arbeidsmiljøsenteret har skolen på plass planar for handtering av sjukmeldte. Det er den som har personalansvar og som følgjer opp den sjuke som syter for at ein i samarbeid med den sjuke og eventuelt lege utarbeider oppfølgingsplan Romsdal vgs: Vi tek del i eit program med aktiv sjukmelding gjennom inkluderande arbeidsliv. (IA) HMS-mål Ved sjukefråvær over % skal verksemdene vurdere om fråværet kan ha samanheng med tilhøva på arbeidsplassen. 97, % av driftseiningane rapporterar måloppnåing eller at sjukefråværet er under %. (Skolane 96 %, tannhelse 100 %, sentraladministrasjonen 100 %). Vi har framleis ein veg å gå før alle einingar har etablert sikre rutinar og metodar for å avdekke samanheng mellom sjukefråvær og tilhøve på arbeidsplassen. Målformuleringa er noko tvetydig ved at einingar med fråvær under % kan rapporterar måloppnåing utan at det er undersøkt om sjukefråværet er arbeidsrelatert. NSSR: Fraver kartlegges på eigenmeldingsskema og ved IAoppfølging/medarbeidersamtaler. Kristiansund vgs: Skolen vurdere om alt sykefravær kan ha sammenheng med forholdene på arbeidsplassen HMS-mål 5 Alle verksemder skal ha utarbeidd risikoanalyse med særleg fokus på ulykkesrisiko Kartlegging av risikofaktorar er eit viktig grunnlag for miljøforbetringsarbeidet i verksemda. 66,7 % av driftseiningane rapporterar måloppnåing ein liten oppgang i høve 2008. (Skolane 68 %, tannhelse 100 %, sentraladministrasjonen, %). 17 av skolane rapporterar at risikoanalyse er gjennomført. Risikoanalysar er i liten grad gjennomført i sentraladministrasjonen. For enkelte avdelingar blir risikoanalyse opplev som lite relevant i forhold til tenesteproduksjonen. Det bli m.a. peika på at risikoeksponering av tilsette stort sett skjer i samband med tenestereiser. Kulturavdelinga: Plan for sikkerhetsrutinar: Ut i sekken og arkeologisk feltarbeid. 7 Ålesund tannhelsedistrikt: Skader som bitt, slag, stikk blir registrert på eiget skjema.
HMS-mål 6 Kvar driftseining skal tilpasse sine interne rutinar slik at krava til Miljøfyrtårnverksemd er oppfylt. Arbeidet med å miljøfyrtårnsertifisere alle driftseiningar i fylket har halde fram i 2009. 1 skolar, tannhelsedistrikt og heile sentraladministrasjonen er sertifisert so langt. Fleire meldar at dei vil bli sertifisert i nær framtid. Nordmøre tannhelsedistrikt: Dei fysiske klinikkforholda i Sunndal gjer at distritet ikkje er miljøfyrtårnsertifisert Atlanten vgs: Skolen har nedsatt ei gruppe som arbeider med å få skolen sertifisert. Skolen har som mål å søke om miljøfyrtårnsertifisering i løpet av våren 2010. Samanstilling av HMS-måla Fig. Andel driftseiningar som rapporterar måloppnåing fylkesdirektøren sine HMS-mål (prosent)x 100 90 80 70 60 50 0 30 20 10 0 995 97 9798 97 9 91 91 93 93 90 9091 86 8 86 81 80 70 65 67 62 61 5 56 7 35 HMT-mål 1 HMT-mål 2 HMT-mål 3 HMT-mål HMT-mål 5 HMT-mål 6 2005 2006 2007 2008 2009 8
. AVVIKSDELEN AV HMS-ÅRSRAPPORTEN Tilstanden for den fylkeskommunale bygningsmassen i utdanningssektoren er framleis den største arbeidsmiljøutfordringa i fylket. Dei tilgjengelege økonomiske midlane strekk ikkje til i høve alle utfordringane knytt til fysiske og bygningsmessige arbeidsmiljøfaktorar som HMSrapporteringa dokumenterar. I følgje byggje- og vedlikehaldsseksjonen i fylket er utfordringa å nytte opprustingsmidlane i ein meir langsiktig og systematisk planlegging av verdibevarande tiltak og forbetring av bygningsmassen. Berre dette kan hindre akselererande nedbryting/forfall av bygningar og tekniske anlegg som avviksdelen av HMS-årsrapportane dokumenterar. Hovudsamarbeidsutvalet vedtok i januar 2008 systemtiltak for betre å kunne følgje opp HMSårsrapportane, m.a. klargjering av rutinar for oppfølging av avvik: Avvik frå standardar skal behandlast/lukkast fortløpande. Det er berre avvik som ikkje er lukka per. 31.12.08 som skal rapporterast i HMS-årsrapporten. Sjølv om avvik (pga. kostnadar/kompetanse) blir rapportert til fylkesnivået, har driftseininga ansvar for tryggleiksvurdering og risikoreduserande tiltak (jf. AML 3-1 2 c/e) i høve det rapporterte avviket inntil det er lukka. Avvik som inneber umiddelbar fare for liv eller helse, og som krev strakstiltak, må som før gå fram eksplisitt av rapporteren. Avviksrapportane frå driftseiningane utgjer eit viktig kunnskapsgrunnlag for prioritering og fordeling av vedlikehalds- og opprustingsmidlar. Midlane blir forvalta av fylkesdirektøren gjennom "Styringsgruppa for vedlikehalds- og opprustingstiltak". Ved avvik skal ei kortfatta framstilling av kva årsaka til avviket er, og kva lov/forskrift/retningslinje det er avvik frå, takast med i rapporten. For rapporteringsåret 2008 er det innført eit tydleg skilje mellom: 1. Avvik som skal handterast av driftseiningane/finansierast over eige budsjett 2. Avvik som rapporterast til fylkesnivået. Avvikshandtering føreset kompetanse (fagleg vurdering) som driftseininga manglar og/eller kostnadar utover det driftseininga kan finansiere over eige budsjett. Arbeidsmiljøfaktorane som inngår i HMS-rapporteringa Fysisk arbeidsmiljø Inneklima Belysning Støy Universell utforming/ tilgjenge for funksjonshemma Reinhald/orden Kjemisk helsefare Maskiner/utstyr Mellommenneskeleg arbeidsmiljø Ergonomi Helse Brann Elektriske anlegg Ytre miljø Andre risikofaktorar Luftvolum, temperatur, trekk, støv/røyk/lukt, ventilasjon, luftfuktigheit m.v. Rombelysning, arbeidsplassbelysning, dagslys, solskjerming, blending/refleksar m.v. Støy frå maskiner/arbeidsprosessar, ventilasjonsanlegg m.v Bevegelse (nivåforskjellar, underlag, opne/lukke dører, tilpassa rekke- og siktehøgde), orientering (fagebruk/kontrastar, materialbruk, lystilhøve, ledelinjer/markeringar), miljø (allergene plantar og lignende) Generelt reinhald, tilgjenge for funksjonshemma, frie golvflater, lagringstilhøve, rømmingsvegar m.v. Elektronisk stoffkartotek, kjemikaliebehandling, risikovurdering, verneutstyr m.v. Verneutstyr, verneinnretningar/naudstopp, opplæringsrutinar/bruksløyve m.v. Organisatorisk arbeidsmiljø, samarbeid, kommunikasjon, konfliktar, mobbing m.v. Utforming av arbeidsplassar, kontorstorleik, arbeidsstilling, muskelbelastning m.v. Arbeidsulykker, sjukefråvær, yrkessjukdom m.v. brannsikring, brann- og eksplosjonsfarlege varer, øvingar/opplæring m.v. høgspentanlegg, sikring, tilsyn, vedlikehald/utbetring elektrisk utstyr utslepp, avfallshandtering/-reduksjon, ENØK m.v. Event. tilhøve ikkje omfatta av andre faktorar 9
Rapporterte avvik dei vidaregåande skolane Fig. 5 og 6 på dei neste sidene illustrerar kva type avvik som blir rapportert og kva skolar som er omfatta. For Kristiansund VGS, som er omfatta av pågåande rehabiliterings-/ ombyggingprosjekt, er det ikkje rapportert avvik på alle forhold som blir utbetra som følgje av byggeprosjekta. Rapportane frå skolane dokumenterar eit stort etterslep i vedlikehalds- og utbetringsarbeidet. Fig. 5 viser at avvika hovudsakleg gjeld inneklima. 16 av skolane rapporterar avvik på denne faktoren som skolen sjølv ikkje er i stand til å handtere. Manglande eller dårlege ventilasjonsanlegg, tilfelle av vasslekkasjar og mangelfull skjerming mot soloppvarming er gjengangarar i rapportane. Avvik knytt til faktoren belysning (6 skolar) handlar i stor grad om mangelfull solavskjerming. Fleire skolar (11) trekker også fram støyproblematikk, dels knytt til pågåande rehabilitering og nybygging, men også sterk støy frå ventilasjonsanlegg og opne klasseromsløysingar. Fig. 5 Tal på skolar som melder avvik fordelt på arbeidsmiljøfaktorar HMT-årsrapportering 2008 og 2009 Antall skolar som rapporterar avvik til fylkesnivået Arbeidsmiljøfaktorar Inneklima Belysning Universell utforming Reinhald/orden Kjemisk helsefare Maskiner/utstyr Ergonomi Helse Brann Elektriske anlegg Andre risikofaktorar 3 2 2 3 1 2 16 16 5 6 10 11 9 5 8 6 5 8 0 5 10 15 20 Antall 9 skolar rapporterar om mangelfull tilgjenge for funksjonshemma, m.a. behov for heis og branndørar som ikkje er tilpassa, under faktoren universell utforming. Den nye diskrimineringsog tilgjengelighetsloven som tok til å gjelde frå 1.1.2008 kan gi fleire bygningstekniske utfordringar i tida som kjem. HMS-rapporteringa og Arbeidstilsynet dokumenterte for nokre år sida store manglar på maskiner og mekanisk arbeidsutstyr som blir nytta i undervisninga. Alle skolane med yrkesfaglege utdanningsprogram gjennomførte tidleg i 2007 risikokartlegging av maskinparken. Det vart parallelt utarbeidd rutinar som skal sørgje for at tryggleikskrava blir etterlevd av alle tilsette og elevar ved dei yrkesfaglege skolane. 3 skolar rapporterar utfordringar på fornying av maskiner/utstyr. Avvik knytt til ergonomi (5 skolar) gjeld behov for betre arbeidsplassar for lærarane og avvik i høve tunge løft (verkstader) og arbeidsstillingar (kjøkken). På arbeidsmiljøfaktoren helse (2 skolar) gjeld avvika dels indikasjonar på helsemessige konsekvensar av andre rapporterte avvik (t.d. ergonomi). 8 skolar melder avvik i høve brannsikring, knytt til m.a. manglar ved rømmingsveg, branndører som ikkje er i orden og utdaterte brannvarslingsanlegg/-rutinar. Avvika som gjeld elektriske anlegg (6 skolar) heng dels saman med eldre bygningsmasse med elektriske anlegg som bør fornyast. Andre risikofaktorar (8 skolar) beskriv avvik som ikkje let seg eintydig kategorisere, m.a. tunge portar i verkstadhall (Borgund) som har gitt fleire uhell og nestenulykker og utandørs undervisning som gir dårlege arbeidsforhold i delar av året (Gjermundnes). På faktoren ytre miljø ( skolar) er det meldt avvik knytt til m.a. utilfredsstillande avfallshandtering, manglande deponi for spesialavfall, t.d. kjemikaliar. 10
Kjemikaliar og helsefarlege stoff er ein del av kvardagen på dei fleste skolar og tannklinnikkar i fylket. Arbeidsmiljølova pålegg alle verksemder å opprette stoffkartotek med HMS-datablad for alle helsefarlege kjemikaliar og stoff som blir brukte eller lagra ved verksemda. Det følgjer av fylket sitt HMS-system at dette er eit ansvar for den enkelte driftseining. Møre og Romsdal fylke valte i 2007 ECOonline som leverandør av elektronisk stoffkartoteksystem. Systemet vart operativt etter ein opplæringsperiode i september 2007. Fig. 6 under, viser kva type avvik som blir rapporterte frå dei vidaregåande skolane i kategorien Avvikshandtering føreset kompetanse (fagleg vurdering) som driftseininga manglar og/eller kostnadar utover det driftseininga kan finansiere over eige budsjett. HMS-årsrapport 2009 - rapporterte avvik fordelt på arbeidsmiljøfaktorar - VGS Inneklima Belysning Atlanten Borgund Fagerlia Fagskolen Fannefjord Gjermundnes Haram Kristiansund Molde Rauma Romsdal Spjelkavik Stranda Sunndal Surnadal Sykkylven Tingvoll Ulstein Volda Støy Universell utforming Reinhald/orden Kjemisk helsefare Maskiner/utstyr Ergonomi Helse UPA 0 5 10 15 20 25 30 Tal på rapporterte avvik Rapporterte avvik tannklinikkane Tannklinikkane har tilhald i leigd bygningsmasse av varierande standard. Alle 5 tannhelsedistrikt rapporterar avvik. Avvika er for ein stor del knytt til dårleg ventilasjon og mangelfull temperaturregulering i gamle lokalar. Det blir også rapportert avvik i høve støykjelder, dårlege lysforhold og ergonomiske utfordringar knytt til m.a. tronge behandlingsrom og uheldige arbeids-/ sittestillingar. Vanskeleg tilgjenge for funksjonshemma pasientar blir også trekt fram. (Samla HMSårsrapport for tannhelsesektoren er behandla i samarbeidsutvalet for sektoren i 25. mars 2010.) Rapporterte avvik sentraladministrasjonen Rapportane dokumenterar at vi gjennomgåande har eit tilfredsstillande arbeidsmiljø i sentraladministrasjonen. 11
Rapporterte avvik gjeld inneklimatilhøve knytt til mangelfull temperaturregulering, solskjerming og plagar med tobakksrøyk i varemottak. Inneklimaproblematikken i sentraladministrasjonen er blitt grundig belyst i kjølvatnet av vernerunden i 2006, som avdekte utfordringar i fleire avdelingar. Det manglar framleis statusrapport på utbetringar i forhold til kontroll av sonebatteri, temperaturinnregulering m.m. Kulturavdelinga rapporterar om mangelfull universell utforming med dårleg tilgjenge for funksjonshemma, m.a. behov for heis og toalett avdelinga sine administrasjonslokalar. Avviksrapporteringa vart lagt fram for Samarbeidsutvalet i sentraladministrasjonen i møte 16. mars 2010. 5 Sjukefråver og andre HMS-indikatorar Kvar driftseining skal registrere og rapportere sjukefråvær, skademeldingar og andre sentrale indikatorar på arbeidsmiljøet. Oppfølging av skader og sjukefråvær er eit viktig ledd i det systematiske HMS-arbeidet. Målet er å klargjere leiaransvaret, avdekke risikofaktorar i arbeidsmiljøet, førebygge personskade og ved behov gi informasjon til eksterne organ som Arbeidstilsyn og NAV. Nøkkeltal tilsette og alder Skader, attføring og tidlegpensjonering Totalt er det registrert 66 arbeidsulykker i 2009. Dette er ein klar auke frå nivået i 2008, og skuldast langt fleire skader blant tannhelsepersonalet. Nesten alle dei 6 registrerte skadane i tannhelsesektoren (26 i 2008) gjeld stikkskadar (sprøyte, nål o. l.). Ingen av skadane i tannhelsesektoren var så alvorlege at dei førte til fråvær eller sjukemelding. 9 skolar rapporterar 19 arbeidsulykker, mot 7 skolar og 13 ulykker i 2008. Det er registrert 1 arbeidsulykke i sentraladministrasjonen siste året. Talet på tilsette som har gått over på attføring/rehabiliteringspengar er stabilt, mens tilfelle av tilsette som har gått over på tidsavgrensa uførestønad eller uførepensjon har gått noko ned. 12
I våre oppdaterte retningslinjer for oppfølging av sjukmeldte arbeidstakarar er den enkelte leiar og arbeidstakar, gjennom dialog, ansvarleggjort i høve å avdekke arbeidsrelatert fråvær og tiltak for å legge til rette arbeidet. Talet på tilsette som er blitt førtidspensjonert er redusert med 10 frå nivået dei to føregåande åra. Fylket har ein relativt høg gjennomsnittsalder på dei tilsette (50 år). Tilsette i aldersgruppa over 60 år utgjer rundt 531 årsverk, eller 22,2 % av alle årsverk i fylket (tilsette på kommunalt avtaleverk). Fig. 7 Oversikt over HMS-indikatorar, alle driftseiningar (reelle tal) 70 66 60 55 5 5 50 0 30 9 7 39 32 25 23 23 0 3 29 29 2 32 30 2005 2006 2007 2008 2009 20 17 10 0 3 2 2 2 2 Arbeidsulykker Attføring/rehabilitering Uførestønad AFP AKAN-opplegg Liten auke i sjukefråveret sektorvise variasjonar Sjukefråveret er aukande (fig. 8). I 2009 ligg fråveret på 6,2 %, ein liten auke frå 6,1 % i 2008. Det totale sjukefråveret for alle fylkeskommunane (perioden 1.10.08-30.09.09) var på 7, prosent. Historisk sett hadde sjukefråveret ein sterk vekst i perioden 1993-99, med ein topp på 6,36 % i 1999. (Sjukehusa er med i statistikken fram til 99). Sidan 2000 har fråveret variert mellom 5, % og 6,3 %, med ein snittverdi på 5,9 %. Den samla auken i sjukefråveret i 2009 skuldast at sjukefråveret i utdanningssektoren aukar frå 5,8 % til 6 %. For sentraladministrasjonen ser vi ein reduksjon i fråveret, frå 6,7 % til 5,7 %. Som fig. 9 illustrerar, er fråværet på høgast i tannhelsesektoren i 2009 (8,8 %). Over tid ser vi at tannhelsetenesta har det største fråveret av sektorane. Det er viktig å kanalisere innsatsen for å redusere sjukefråværet gjennom det etablerte og systematiske HMS-arbeidet. Avgjerande er leiarfokus på sjukefråværet og kvalitetssikring av dei rutinane og metodane som er utvikla er kjente og blir brukte av leiarane på alle nivå. Aktivt arbeid for å få ned sjukefråværet må skje lokalt og vere forankra i dialogen mellom leiar og medarbeidar. 13
Fig. 8 Utviklinga i sjukefråveret 1993-2009. For perioden 1993-99 er sjukehusa med i statistikken. 7,00 Fraværsprosent 6,50 6,00 5,50 5,00,50,00 3,50 3,00,10 3,81 5,515,57 5,13 1993 199 1995 1996 1997 6,25 6,36 6,06 5,76 5,36 6,28 Fig. 9 Utviklinga i sjukefråveret 2002-2009. Sektornivå, kommunalt tilsette 10 9 8 7 6 5 3 2 1 0 6,1 5,72 5, 5,9 1998 1999 2000 2001 2002 2003 200 2005 2006 2007 2008 2009 2002 2003 200 2005 2006 2007 2008 2009 Skolane,9 5,8 5,8 5,2 6 5,9 5,8 6 Sentraladm,8 5,5 3,8 6,7 6 5,1 6,7 5,7 Tannklinikkane 8,8 9 7, 6, 7, 6,6 8,7 8,8 6,2 6,1 Høgt langtidsfråver Langtidsfråveret (over 0 dagar), jfr. fig. 10 på neste side, ligg for andre år på rad på %. Korttidsfråveret (inntil 10 dagar) aukar frå 0,9 % til 1,1 %, og forklarar den samla veksten i fråvet. Det er nærliggande å tru at dette kan skuldast influensaepidemien hauste 2009. Over tid er auken i langtidsfråveret markant. Her skil vi oss ikkje frå kommunesektoren elles. Det er også eit utviklingstrekk at korttidsfråveret har gått ned etter 1999. 1
Fig.10 Utviklinga i sjukefråveret 1993-2009 etter fråværsintervall (prosent). Alle driftseiningar (fylkeskom munalt tilsette).,50 Fraværsprosent,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1-3d -10d 11-0d ov 0d 1,00 0,50 0,00 1993 199 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 200 2005 2006 2007 2008 2009 Sjukefråveret fordelt på stillingsgrupper og kjønn I 2009 er det i fylket om lag 1320 lærarårsverk og 900 årsverk knytt til tannhelse, administrasjon/utvikling og drift. Lærarar har tradisjonelt hatt lågast fråvær blant arbeidstakargruppene. Driftspersonalet har størst fråver i skolane i 2009. I tannhelsetenesta har leiarnivået høgast sjukefråver. Sjukefråveret i sentraladministrasjonen er høgast i sekretærsjiktet. Fig.11 Sjukefråver 2008og 2009 etter stillingskategori (prosent). 15
Brote ned på kjønn ser vi at kvinner har høgast fråver, både når det gjeld korttids- og langtidsfråvær. Det samla fråværet blant kvinner utgjer 7,5 %, medan menn har eit fråvær,8 %. Sjukefråveret etter alder Figur 12 illustrerar sjukefråværet i sektorane fordelt på ulike aldersintervall. På skolane er fråveret stigande med alder. Tilsette i sektoren over 60 år har eit markert høgare fråver som sine yngre kollegar. I sentraladministrasjonen er fråveret i gruppa over 60 år langt lågare enn i dei andre sektorane. Tannhelsetenesta har over dobbelt så høgt fråver i gruppa over 60 år enn i aldersgruppa 30-0 år. Fig.12 Sjukefråver 2009 etter alder og sektor (prosent). 1 12 10 8 6 Sentraladministrasj onen Tannhelsesektoren Vidaregåande skolar 2 0 20-29 år 30-39 år 0-9 år 50-59 år 60 år og over 16