Utval Møtedato Utval Saksnr Plan- og miljøutvalet

Vinje kommune Økonomi, plan og utvikling Arkiv saknr: 2014/1370 Løpenr.: 7082/2015 Arkivkode: 155/3 Utval Møtedato Utval Saksnr Plan- og miljøutvalet Sakshandsamar: Signe Vinje Støyrapport for snøskuterbane på Torvetjønn Vedlegg: Støyrapport for snøskuterbane på Torvetjønn, datert 17. mars 2015 Støysonekart 1 Lden, svenske kjeldedata Støysonekart 2 LA maks, svensk kjeldedata Støysonekart 3 Lden, korrigert etter eigne målingar Støysonekart 4 LA maks, korrigert etter eigne målingar Skisse over desibelskalaen Dokument i saka: Støyrapport frå målingane av snøskutarar på Torvetjønn, datert 26. februar 2014 Kommuneplanens arealdel Retningsline for behandling av støy i arealplanlegging T-1442/2012 Bakgrunn: Plan- og miljøutvalet hadde i [DATO 2014] oppe spørsmålet om regulering av ein snoskuterbane på Torvetjønn (tiltakshavar er Magnar Skinnarland). I vedtaket blei det sett krav om grundige støyutgreiingar. Magnar Skinnarland og plankontoret Halvor Homme engasjerte konsulentselskapet Sinus til å gjennomføre støyutgreiingane 5. februar 2015. No ber Magnar Skinnarland om at plan- og miljøutvalet vurderer rapporten og kjem med ei uttale om det er godt nok for å gange vidare med planlegginga. Skal det kunne opnast for skuterkøyring til rekreasjonsføremål må tiltaket vera på innmark, og ikkje utmark, jf. Lov om motorisert fertsel i utmark. Dette gjer at tiltaket, som i utgangspunktet skulle planleggjast som inngrepsfritt, ikkje kan tillatast utan at det blir gjort

naturinngrep. Den opphavlege planen må derfor endrast, til dømes ved å leggje til rette for vegtrasear som må vinterbrøytast. Sjølv om det er usikkert om det er aktuelt både for tiltakshavar og kommunen å planleggje for meir omfattande tiltak, ønskjer tiltakshavar at plan- og miljøutvalet likevel vurderer konsekvensane av støyrapporten. I den samanhengen vil det også vera naturleg at plan- og miljøutvalet vurderer om det er realistisk med planlegging som medfører inngrep i planområdet. Om planforslaget Planområdet er på Torvetjønn, og heile planområde ligg på eigedomen 155/3 Brattås. Hovudønsket for tiltakshavar var å etablere ein lukka skuterbane for kommersiell drift. Skuterbanen var tenkt som ein merka og preparert trasé som skulle brukast mot betaling, anten med leigd eller med eigen snøskuter. Målgruppa er enkeltpersonar (i hovudsak turistar) og grupper som ønskjer å køyre snøskuter under ordna forhold. Føresegnene kan setje krav om avbøtande tiltak, det gjeld både bruk av anlegget, krav til skutarar og tidspunkt for drift, både klokkeslett og sesongavgrensingar. Figur 1: Kart over plan- og influensområde som skisserar kva interesser som er i planen. Saka til no Det har vore eit svært stor engasjement i saka. I samband med varsel om oppstart har det kome inn over 27 brev med til saman over 250 underskrifter. To av fråsegnene var frå fylkesmannen og fylkeskommunen, resten private. Innspela dreier seg i stor grad om: - Støy som reduserer natur- og friluftslivsopplevingar - Frykt for redusert verdi av eigedomar og problem med hyttesal på grunn av auka støy og trafikk - Barriereverknad og redusert tilkomst til friluftsområde - Lite samsvar mellom tiltaket (støyande, bråkande) og satsinga på Rauland som turistdestinasjon med fritidsbustader og høgfjell - Uheldig lokalisering i øvre bjørkebelte, og at alternative område bør bli vurdert

- Konsekvensar for naturmangfald særleg villrein, elg og fisk - Ureining av natur og drikkevatn - At arealføremålet skal vera LNF (ikkje motorferdselsanlegg), og at det derfor ikkje er krav om konsekvensutgreiing - Mistanke om at det også blir sommaraktivitetar i løypa og at tiltaket kan generere ulovleg køyring For å kunne vurdere alle desse temaa samla må planforslaget med planomtale og plankart liggje på bordet. I denne saka er det aktuelt å drøfte konsekvensane for støy og om Vinje kommune vurderer at større inngrep er tilrådeleg i planområdet. Om støymålinga og rapportane Sinus har gjennomført ei utgreiing av støy, der det både er nytta modellar og ein-til-einmåling ute i felten. Resultatet har blitt ein støyrapport og eit støysonekart for både gjennomsnittsverdi og maksimalverdi. Det er til saman gjort tre rapportar; ein rapport med kjeldedata frå ei svensk støymåling, ein rapport frå støymålinga på Torvetjønn og den endelege rapporten som samanliknar resultata frå dei svenske kjeldedataa med resultata frå Torvetjønn. Sinus har lagt til grunn Miljøverndepartementets Retningslinje for behandling av støy i planlegging (T-1442), som viser tilrådde grenseverdiar for støy. Retningslina viser både til grenseverdiar for støy «på uteplass og utanfor rom med støyfølsam bruk», og grenseverdiar for støy i friluftsområde. Målsettinga for støyen frå snøskuteranlegget bør i følgje Sinus tilfredstille grenseverdiane for gul sone i retningslina. Det vil seia følgjande maksimalgrenser for motorsportsanlegg: Lden 45 db LAFmaks 60 db Ingen bruk om natta kl. 23-07 For friluftsområde bør det vera ei målsetting å koma under: Lden 40dB LAFmaks 60 db Lden (ekvivalentnivå) er den gjennomsnittlege lydenergien ein har vore utsett for over ei viss tid. Ein legg til fleire db for kveld og natt. Lden skal visast som årsmiddelverdi det vil seia den utrekna gjennomsnittlege støybelastninga over eit år. LAFmaks er dei høgaste toppane i varierande støy, der ein topp varar i 125 ms. Forholdet mellom grenseverdiane (40 og 60 db) og den utrekna støyen er relevant både for Lden og Lmaks,, og gjer desse samanliknbare. I raud støysone er hovudregelen at det det ikkje skal leggjast til rette for bygningar med støyfølsame bruksformål. I den gule sona kan det opnast for bygningar dersom ein kan dokumentere at avbøtande tiltak gjev tilfredstillande støyforhold. Retningslina rår til at kommunen unngår å lokalisere nye støykjelder slik at verdifulle stille område forsvinn eller blir redusert i omfang. Om målingane Målingane blei gjennomført 5. februar 2015. Det blei gjennomført punktmålingar og nærmålingar.

Punktmålingane blei gjort på fem målepunkt, merkt med raud ring i kartet nedanfor. Figur 2: Kart som viser kva punkt det blei gjennomført støymålingar av Sinus AS Det blei nytta 10 snøskuterar som køyrde på banen under måleperioden. Skuterane var av ulik modell og storleik, halvparten 4-taktarar og halvparten 2-takarar. Motorstorleiken var på mellom 500 ccm og 1049 ccm. Punktmålingane gjev eit bilete av støyen på det aktuelle punktet, med dei gjeldande forholda den dagen. Ved endra ver- og føreforhold vil støynivået også endre seg. I støyrapporten er det lagt til 3 til 5 db for usikkerheita ved målingane. Nærmålingane blei utførte for å måle kor mykje støy som kjem frå ein skuter ved innkøyring, full akselerasjon og bortkøyring. Resultata frå nærmålingane blir nytta i modellar som reknar ut støysoner, vist i støysonekarta (sjå vedlegg). Resultatet i rapporten Rapporten viser at støynivåa ved dei fleste målepunkta på bustadene og hyttene ikkje er høgare enn dei tilrådde grenseverdiane, verken på måledagen eller i nokon av modellane. Unntaka er tunet på Brattås, ein bustad langs vegen lenger aust, og fritidsbustaden som ligg midt i planområdet (gnr. 155/3, målenummer 8). Desse ligg alle i grenseområdet for gul støysone. I tillegg er det ein del andre tome fritidsbustader og bygningar i og i nærleiken av planområdet innanfor gul støysone.

Målt LA maks (dba) 1 Brattås (155/22) Ikkje målt 3 Bustad (155/33) Ikkje målt 8 Fritidsbustad (155/3) 80-100 m frå traseen 10 Planlagt fritidsbustad (151/8) 980 m frå traseen 11 Fritidsbustad (151/200) 1100 m frå traseen 12 Bustad (151/11) 1600 m frå traseen 13 Fritidsbustad (156/10) 550 m frå traseen Utrekna LA maks, svenske kjeldedata Utrekna LA maks, kjeldedata frå eigne målingar Vurdering frå kommunen 64 (+4) 59 (-1) Ligg over grensa for gul støysone med svenske tal, så vidt under med tal frå nærmålingane. Behov for avbøtande tiltak. 65 (+5) 60 (0) Ligg over grensa for gul støysone med svenske tal, og på grensa med eigne målingar. Behov for avbøtande tiltak. 48-54 66 (+6) 61 (+1) Ligg over grensa for gul støysone på begge utrekningane, men ikkje målingane. Behov for avbøtande tiltak. 43-48 46 (-14) 41 (-19) Ligg under grensa, men framleis «høyrbar». Skjønnsvurdering om avbøtande tiltak. 40-42 44 (-16) 39 (-19) Ligg under grensa, men framleis «høyrbar». Skjønnsvurdering om avbøtande tiltak. 24-27 37 (-23) 32 (-28) Ligg godt under grensa. Ikkje behov for tiltak. 42-46 50 (-10) 45 (-15) Ligg under grensa, men framleis «høyrbar». Skjønnsvurdering om avbøtande tiltak. Tabell 1: Støybelastning på ulike målepunkt, med eigne målingar og modellar med kjeldedata frå ein svensk rapport og eigne målingar. Talet i parentesen viser kor avviket frå grenseverdien (60 db) Resultatet av berekningane for Lden skil seg ikkje vesentleg ut i frå Lmaks. Det vil seia at det i stor grad er dei same avvika frå grenseverdiane. I denne saka er det mest referert til Lmaks fordi det er dette som viser den faktiske lyden. Sidan ulike rapportar viser ulike resultat, vil det vera naturleg å leggje til grunn den verst tenkjelege situasjonen. Det vil seia resultata med svenske kjeldedata. Vurdering: Kven blir råka av støyen

Sjølv om rapporten viser at alle målepunkta på måledagen var under dei tilrådde støygrensene i dei nasjonale retningslinene, vil graden av opplevd støy variere frå person til person. Interessene som kan bli råka av lyden frå snøskuterane er: - Folk på hyttene - Fastbuande på Torvetjønn - Friluftsliv - Dyreliv Samstundes vil planen vera eit tiltak for å få eit breiare aktivitetstilbod på Rauland. Spørsmålet er om ulempene lyden fører med seg er større enn fordelane eit nytt tilbod på Rauland vil gje? Dette spørsmålet må stillast på nytt, og bli sett i ein større samanheng når alle andre plantema er utgreidde og planforslaget ligg klart. Fritidsbustader I området mellom Torvetjønn og Vierli er det bygt og planlagt rundt 260 fritidsbustader som vil høyre motorstøy frå anlegget, rundt 100 av desse ligg innanfor 1,5 km frå den vestlegaste delen av planområdet. Det ligg 8 fritidsbustader aust for Vesfitvatn og éin fritidsbustad ligg midt i planområdet. Eigarane av fritidsbustadene legg i innspela til oppstart stor vekt på «fred og ro». Kva ein opplever som god lyd eller støy varierer frå person til person, og frå situasjon til situasjon. Sjølv om støyen ikkje vil krysse dei tilrådde støygrensene, vil omsynet til fritidsbustadene og deira oppleving av støy likevel vera relevant. Dette er vanskeleg å utgreie før tiltaket er etablert. På målingsdagen blei det gjort målingar på topp maksimalnivå på mellom 40 til 54 db for målepunkta til fritidsbustadene. Til samanlikning tilsvarar 40 db duren frå eit kjøleskap, medan 50-60 db tilsvarar ei lyden av ei vanleg røyst på 1 meters hald (vanleg samtale). Er bakgrunnstøyen høgare enn 60 db må ein heve røysta for å bli høyrt. Lydar under 40 db blir fort borte dersom det er annan bakgrunnstøy i området. Den planlagde snøskuterbanen vil ikkje vera den einaste støykjelda i området. Nesten alle hyttene vest for planområdet ligg innanfor 1,5 km både frå fylkesveg 37 og frå heisanlegget på Vierli. Dette er støykjelder som også er vesentlege. Den støyen som vil kome frå den planlagde skuterløypa vil derfor kome i tillegg til støyen som alt eksisterer i området. Det er ikkje gjort støymålingar frå Vierli eller fylkesvegen. Fritidsbustadene aust for planområdet (nr. 13 i tabell 1) ligg meir spreitt enn det konsentrerte hyttefeltet rundt Vierli, og har ein større grad av «roleg miljø». For desse vil tiltaket truleg føre til ei vesentleg større støybelastning. Fritidsbustaden som ligg midt i planområdet (nr. 8 i tabell 1) vil få størst støybelastning. Støybelastninga, i tillegg til tryggleiken og kvaliteten av nærområdet, vil redusere kvalitetane på fritidsbustaden vesentleg. Fastbuande på Torvetjønn Rapporten viser at fastbuande på Torvetjønn i liten grad blir påverka av støyen, med unntak av tunet på Brattås (nr. 1 i tabell 1) og bustaden på gnr. 155/33 (nr. 3 i tabell 1) som ligg i grenseland til gul støysone. Sjølv om dei som bur her i dag har relativt stor toleranse for

motorstøy vil kommunen likevel måtte ta omsyn til at dei ligg på støysonegrensa. Det gjeld både av omsyn til folkehelse og bustadkvalitet for noverande og framtidige eigarar. Det må derfor vurderast kva avbøtande tiltak som skal til for at støyen frå skuterbanen ikkje kjem over gul støysone. Målingane viser at bustadene i Torvetjønngrenda ligg godt under tilrådde grenseverdiar, og anna støy frå heisanlegg og biltrafikk også i stor grad blande seg med lyden frå den planlagde skuterbanen. Friluftsliv Planområdet ligg i øvre bjørkebeltet og grensar til høgfjellet. Det preparerte løypene i Silkedalen ligg i følgje Sinus så langt unna at støyen knapt vil vera høyrbar i desse områda. Dei er i alle høve godt under dei retningsgjevande støygrensene. Dei fleste skigåarane på Rauland nyttar dei oppkøyrde løypene, men terrenget utanfor oppkøyrde løyper er også mykje brukt til friluftsliv, særleg på seinvinteren når føret er godt. Skigåarar som vel å gange utanfor dei preparerte skitraseane har truleg ei høgare forventing av «fred og ro» til fjells, og vil òg kunne kome nærare støyen frå snøskuterbanen, både aust og vest for planområdet. Det har kome innspel om at skigåarar også nyttar terrenget i sjølve planområdet. Området blir både nytta som ein tilkomstveg til Vierli for hyttefolk aust for planområdet, og som ein flatare trasé inn i turterreng sør-aust for planområdet for skigåarar som kjem frå området kring Vierli. I dalføret vil støyen liggje på maksverdiar på mellom 50 og 65 db, og såleis kome opp mot gul og raud sone. Me har ikkje eit bilete på kor mange dette gjeld. Dyr og dyreliv Rapporten vurderer at avstanden til villreinområdet er så stor at støyen knapt vil vera høyrbar. Den forskinga som finst viser at reinsdyr merkar snøskuterar fortare enn skigåarar, men snøskuteren kan koma nærare før dyra flyktar, og flukta er kortare (Reimers 2003). Menneskeleg aktivitet som skapar barrierar for villreinen er truleg eit større hinder for villreinen enn motorlyden i seg sjølv. Sidan planområdet ligg tett opptil fylkesveg 37, oppkøyrde skiløyper og annan menneskeleg aktivitet er det ikkje grunn til å tru at tiltaket i særleg grad vil påverke villreinen, verken når det gjeld auka støy eller barrierar. Når det gjeld andre dyreartar finst det få haldepunkt som seier noko om korleis dyr og dyreliv i planområdet vil bli råka av den auka støyen. Dette må bli skildra i ei eventuell planomtale. Rauland som turistdestinasjon Vinje kommune satsar på reiselivsnæring i området. Tiltaket vil vera eit nytt tilbod til turistar på Rauland, som ikkje finst tilsvarande verken på Rauland eller i regionen. På den måten kan ein sjå på tiltaket som ei styrking av Rauland som turistdestinasjon. I Hemsedal er ein tilsvarande bane på innmark eit ettertrakta tilbod blant turistar og grupper. Kommunen har lagt opp til ei stor utbygging av fritidsbustader i området rundt Vierli og mot Torvetjønn. Fleire av hyttetomtene er ikkje selde, og det er kjent at frykt for støy frå det planlagde tiltaket er årsak til at potensielle tomtekjøparar vegrar seg. Tiltaket med ein

skuterbane på Torvetjønn kan derfor verke som i motstrid til dei vedtekne arealplanane, som opnar for fleire fritidsbustader. Sjølv om det er gjort utgreiingar som gjev eit bilete av støyomfanget, vil dei reelle konsekvensane først vera kjende når tiltaket eventuelt er gjennomført. I mange samanhengar er eit eksisterande tiltak meir akseptabelt enn eit tiltak som er venta. Det er derfor vanskeleg å gjera ei reell vurdering av kor omfattande eit eventuelt verditap på fritidsbustadene vil vera. Fråveret av støy er ein kvalitet både for hyttefolk og for vinbyggjar, og også viktig i eit folkehelseperspektiv. Fleire hytter, fleire folk og store skianlegg fører også til auka støy, samstundes som mange turistar, hyttefolk og fastbuande ønskjer støyfrie nærområde. Fritidsbustader som ligg sentralt til i høve til skianlegg og hovudveg, må også akseptere meir støy enn fritidsbustader som ligg lenger unna. Området kring Vierli og langs fylkesveg 37 må kunne definerast som «sentralt». Denne saka viser at det kan vera behov for å avklare kva område som bør prioriterast som stille område, og kva område ein kan akseptere meir støy. Dette spørsmålet bør løftast opp i ein overordna samanheng, til dømes i samband med kommunedelplan eller andre overordna planar. Moglege støyreduserande tiltak Dersom tiltakshavar gjeng vidare med planlegginga, vil ein kunne gjennomføre ulike støyreduserande tiltak i føresegnene og plankartet. Føresegnene kan mellom anna sette avgrensingar på tidspunkt som det skal køyrast på, krav til støy frå skutarar og støyskjerming mot bustader og fritidsbustadene. Støyskjermane eller støyvollane må i følgje støyrapporten vera opp mot 3 til 5 meter høge, og vera 100 til 150 cm høgare enn synslina til snøskuteranlegget. Sidan heile synslina mot snøskuteranlegget må skjermast og vil derfor krevje temmeleg store støyskjermar. Alternativet er meir lokal skjerming rundt dei hardast råka fritidsbustadene. Støyskjerming i form av støyvollar eller -skjermar kan vera særleg utfordrande for fritidsbustaden midt i planområdet, som vil få skuterløypa rundt på alle kantar. Støyskjermane vil då ta mykje av den naturlege utsikta, og «pakke inn» fritidsbustaden. Alternativ for planleggjar Sidan motorferdselslova ikkje heimlar fritidskøyring i utmark, krev ein skutertrasé at utmarka blir gjort om til innmark. Då vil ikkje motorferdselslova gjelde. Opparbeid veg som er brøyta for køyring med bil vil i følgje motorferdselslova bli sett på som innmark. Elles er gardsplass, hustomt, dyrka mark, engslått, kulturbeite og andre område der ålmentas ferdsel hindrar eigaren eller brukaren (til dømes industriområde) definert som innmark (jf. naturmangfaldlova). Dersom tiltakshavar vil gange vidare med planar om ein skuterbane har han fire meir eller mindre realistiske alternativ: 1. Gjera området om til innmark. 2. Flytte banen til eksisterande innmark. 3. Vente og sjå om forslaget til ny motorferdselslov kan opne for eit samarbeid med kommunen om skuterløyper.

4. Endre tiltak frå å vera eit tilbod om rekreasjonskøyring til ein opplærings- og øvingsbane. Dersom ein skal gjera området om til innmark, så inneber det vesentlege terrenginngrep. Det vil anten seia å dyrke opp området, byggje ein vinterbrøyta bilveg eller større tiltak som motorferdselsanlegg. Konsekvensane av slike tiltak kjenner ein ikkje, men må koma fram i gjennom ein planprosess. Ved å flytte banen til eksisterande innmark, vil ikkje motorferdselslova gjelde. Dersom dette blir aktuelt må ein ha ei ny vurdering om tiltaket krev reguleringsplan og kva utgreiingar og omsyn som er relevante i det nye området. Forslaget til ny motorferdselslov opnar for at kommunen kan leggje til rette for trasear og forskrift for rekreasjonskøyring, etter at lovpålagde utgreiingar er gjennomført. Lovforslaget legg ikkje direkte opp til tiltak som planlagt i denne saka, men er heller ikkje direkte i motstrid. Tiltaket kan nok ikkje gjennomførast som tidlegare planlagt, men lovendringa kan føre til andre løysingar. Dette inneber at kommunen må vera viljug til å leggje området inn i motorferdselsplanlegginga. Dette må ein diskutere vidare dersom Stortinget vedtek lovforslaget. Tiltakshavar kan også vurdere om ein kan gjera området om til ein opplærings- og øvingsbane. Slike område skal fastsettast av fylkesmannen etter tilråding frå kommunane. Det er ein slik bane på Skafså i dag. Ein opplærings- og øvingsbane stettar ikkje Rauland som turistdestinasjon på same måte som den opphavlege planen. Skal det leggjast ein slik bane til Vinje bør spørsmålet om den best eigna lokaliseringa bli vurdert i ein større samanheng. Oppsummering og konklusjon Støyanalysen viser at støynivået ved dei fleste bustadene og fritidsbustadene er under dei tilrådde støygrensene i Retningsline for handsaming av støy arealplanlegging. Unntaket er tunet på Brattås, bustaden på gnr. 155/33 og fritidsbustaden midt i planområdet. Støy er subjektivt, og fritidsbustader er viktig for kommunen. Nærleiken til andre støykjelder for dei fleste hytteeigarane gjer likevel at tiltaket som er utgreia ikkje vil «punktere» eit elles stille område. Dersom dette var det einaste omsynet, ville det vore mogleg å gange vidare planlegginga, med krav til avbøtande tiltak. Eit av vilkåra i den opphavlege planen var at tiltaket skulle vera inngrepsfritt. Når det likevel viser seg at gjennomføringa fører til både naturinngrep, ulemper for fritidsbustaden midt i planområdet (gnr. 155/3) og at gul støysone ligg opptil bustadene, rår rådmannen i frå vidare planlegging. Dersom forslaget til ny motorferdselslov blir vedteke vil kommunen kunne sjå kva moglegheiter som lova opnar for. Dersom ein skutertrasé skulle vera mogleg vil fritidsbustaden midt i planområdet miste både bruksverdi og reell verdi. Det må derfor vera semje mellom tomtefestarane på gnr. 155/3 og grunneigar om korleis ein løyser ulempene for denne hytta. Det må også avklarast kva tiltak som skal til for at bustadene ikkje kjem inn under gul støysone.

Rådmannens framlegg til vedtak: 1. Støyanalysen for Torvetjønn er grundig utarbeidd, og i samsvar med dei krava planutvalet sette i samband med oppstart av reguleringsarbeidet. 2. Summen av ulempene i saka gjer at Vinje kommune ikkje tilrår ein plan som legg opp til større inngrep i området. 3. Dersom kommunen skal vurdere planen etter eit eventuelt positivt vedtak av motorferdselslova, må det vera semje mellom festarar og grunneigaren på gnr. 155/3 Rådmannen, Jan Myrekrok, rådmann /s/