Møteinnkalling Utval: Ar beidsutvalget Møtesta d: Svar per e-post Dato: 19.6.2015 Side 1
Side 2
Sakliste Utval s- saksnr. AU 44/15 AU 45/15 AU 46/15 AU 47/15 AU 48/15 Innha ld Lukka Ar kiv - saksnr. Godkjenning av saksliste og innkalling Val av eitt AU-medlem til å skrive under protokollen Orienteringssaker Utvida søknad om dispensasjon til transport med helikopter i samband med produksjon av dokumentar om innsatsen til motstandsgruppa Varg under andre verdenskrig Eventuelt 2015/1402 Side 3
VERNEOMRÅDESTYRET FOR SETESDAL VESTHEI, RYFYLKEHEI ANE OG FRAFJORDHEI ANE Saksframlegg Arkivsaksnr: 2015/1402-0 Sakshandsamar: Tarjei Haugen Dato: 11.6.2015 Utval Utval ssak Møtedato Arbeidsutvalget 47/15 19.06.2015 Utvida søknad om dispensasjon til transport med helikopter i samband med produksjon av dokumentar om innsatsen til motstandsgruppa Varg under andre verdenskrig Forslag til vedtak I medhald av 48 i Naturmangfaldlova for Ole Asbjørn Bergstøl dispensasjon til transport med helikopter i Setesdal Vesthei Ryfylkeheiane landskapsvernområde i samband med forarbeid og opptak til ein dokumentarfilm om motstandsgruppa Varg frå andre verdskrig. Løyvet gjeld for inntil ti transportar til Store Hallvorsvatn i Bygland kommune i tidsromet 1.8. 19.8. 2015. Alle transportane skal gjennomførast samla og i løpet av to dagar. Utgangspunktet for transportane er Donsen i Sirdal kommune. Etter avtale med grunneigar kan helikoteret om nødvendig stå parkert ved Store Hallvorsvatn under dykking etter krigsmateriell. Ein av dagane kan det også landast for å gjere filmopptak ved Nordre Monsvatn i Valle kommune og ved Falkarhei og ved Langelona, båe i Bygland kommune. Andre vilkår går fram av standard løyve. Saksopply sninga r Bakgrunn for søknaden Ole Asbjørn Bergstøl søker om dispensasjon til transport med helikopter i SVR. Søknaden er sendt på vegne av ei gruppe regionalhistorikarar med store interesse for andre verdskrig. Desse står bak bøker og artiklar om motstandskampen i Rogaland og på Agder. Søknaden gjeld transport av utstyr i samband med produksjon av ein dokumentarfilm om motstandsgruppa Varg som mellom anna hadde base i Setesdal Vesthei. Side 4
Dokumentaren skal produserast av Film og Foto AS og er meint å vere ein TVdokumentar. Som ein del av prosjektet, ynskjer ein å leite etter materiell som vart droppa i området under krigen. Dette gjeld mellom anna utstyr som landa på Store Hallvorsvatn i Bygland. Dette utstyret gjekk gjennom isen, og ein viktig del av prosjektet er å finne delar av dette att ved hjelp av dykkarar. Det må difor fraktast inn ein del utstyr til dykking, filmutstyr, oppblåsbar båt, metalldetektor og anna utstyr og materiell til produksjonen. Dei vil og gjerne ha helikopteret ståande ved vatnet under dykkinga sidan denne typen arbeid medfører ein viss risiko og det ikkje er mobildekning i området. Transportane er tenkt gjennomførde i tidsromet 1.8. 19.8.2015. Søkjar hadde opphavleg kalkulert med fire transportar. AU handsama søknaden 7. mai og gjorde dette samrøystes vedtaket: «I medhald av 48 i Naturmangfaldlova for Ole Asbjørn Bergstøl dispensasjon til transport med helikopter i Setesdal Vesthei Ryfylkeheiane landskapsvernområde i samband med forarbeid og opptak til ein dokumentarfilm om motstandsgruppa Varg frå andre verdskrig. Løyvet gjeld for inntil fire transportar til Store Hallvorsvatn i Bygland kommune i tidsromet 1.8. 19.8. 2015. Etter avtale med grunneigar kan helikoteret om nødvendig stå parkert ved Store Hallvorsvatn under dykking etter krigsmateriell. Andre vilkår går fram av standard løyve.» Søknaden er no utvida til fire transportar av utstyr inn til Store Hallvorsvatn og fire seks transportar ut, avhengig av kor mykje krigsmateriell dei finn. Bakgrunnen for at søknaden no vert utvida er at filmprosjektet har auka i omfang og at dei difor må transportere meir utstyr. Filmfolka ynskjer også å lande på Falkarfjell der det ligg kontainerar og utstyr frå krigen, ved Langelona for å filme hytta Heimefronten bruka og ved Nordre Monsvatn der ein av motstandsmennene har lagt att ein del utstyr. Dei understrekar i e-post datert 11. juni at all helikoptertrafikk vil bli konsentrert til to dagar. Prosjektnotat og kart er lagt ved søknaden. I telefonsamtale med sekretariatet har søkjar også opplyst at dei har fått munnleg løyve til landing ved Store Hallvorsvatn av grunneigar. Formell bakgrunn for vurdering og vedtak Forskrift om vern av Setesdal Vesthei - Ryfylkeheiane landskapsvernområde av 28.4.00. Forvaltingsplan for SVR, godkjend 2004. Naturmangfaldlova. Heimelsgrunnlag Setesdal Vesthei - Ryfylkeheiane landskapsvernområde Området vart verna ved Kronprinsregentens resolusjon av 28. april 2000. Side 5
Føremålet med vernet går fram av kapittel III i Forskrift om vern av Setesdal Vesthei - Ryfylkeheiane landskapsvernområde: 1. Å ta vare på eit samanhengande, særmerkt og vakkert naturområde med urørte fjell, hei og fjellskogsområde med eit særmerkt plante- og dyreliv, stølsområde, beitelandskap og kulturminne. 2. Å ta vare på eit samanhengande fjellområde som leveområde for den sørlegaste villreinstamma i Europa. Motorisert ferdsel i verneområdet vert regulert av verneforskrifta kapittel IV, punkt 5. Etter punkt 5.1, bokstav a er motorisert ferdsle på land forbode i verneområdet. I punkt 5.3 er det likevel lista opp ein del transportformål som ikkje treng løyve og i punkt 5.4 er det opna for at forvaltingsmyndigheita kan gi dispensasjonar til transport for enkelte formål. Det gjeld til dømes dispensasjon til nødvendig luft- og snøskutertransport av materiell, utstyr og proviant til hytter og buer (punkt 5.4, c). Kapittel VI opnar også for at det kan gjevast dispensasjon i særskilde høve. Dette kapittelet er seinare oppheva og erstatta av 48 i Naturmangfaldlova. Naturmangfaldlova Etter 7 i Naturmangfaldlova skal dei miljørettslege prinsippa i 8-12 leggast til grunn som retningsliner ved utøving av offentleg myndigheit. Forvaltingsmyndigheita må i alle tiltak som vedkjem naturmangfaldet, vurdere søknadane etter desse paragrafane. Etter 48 kan forvaltingsmyndigheita gi dispensasjon frå vernevedtak dersom det ikkje er i strid med formålet for vernet og heller ikkje kan påverke verneverdiane nemneverdig. I grunngjevinga for slike dispensasjonar skal det gå fram korleis forvaltingsmyndigheita har vurdert verknadane dispensasjonane kan ha for verneverdiane og kva vekt det er lagt på dette. Forvaltingsmyndigheit Styret for verneområda i Setesdal Vesthei, Ryfylkeheiane og Frafjordheiane har forvaltingsmyndigheit for Setesdal Vesthei Ryfylkeheiane landskapsvernområde og Frafjordheiane landskapsvernområde.. Vurdering Dei som står bak søknaden, har i lang tid arbeidd med å kartlegge og dokumentere motstandskampen i regionen vår. Dette er og historikarar som er aktive i formidling av krigshistoria. Dei står mellom anna bak bøkene «Krigshistoriske fotturer i Sør-Rogaland og Agder» og «Kasper Idland. Frå krig til kamp.» Produksjonsselskapet bak filmen har erfaring frå meir enn 450 produksjonar og har også hatt oppdrag for NRK. Ein viktig del av prosjektet er formidling. Søkjar skrivar mellom anna: «Planen er en omfattende leting etter kontainere og produksjon av film og artikler og fomidling til skoleklasser, alt med den hensikt å bringe videre hemmeligheter om tidligere generasjoners kamp for friheten vi tar som en selvfølge i dag.» Formålet med prosjektet er med andre ord å få fram i dagen ein del av kulturhistoria i verneområdet og formidlene denne. Dette er sjølvsagt også av stor interesse for verneområdestyret. Side 6
Etter sekretariatet sitt syn må søknaden vurderast etter 48 i Naturmangfaldlova sidan verneforskrifta ikkje spesifikt har nemnt denne typen dispensasjonar. Paragrafen har to vilkår som begge må oppfyllast dersom ein skal kunne gi dispensasjon: 1. Tiltaket kan ikkje påverke verneverdiane nemneverdig. 2. Tiltaket må ikkje vere i strid med formålet med vernet. «Bestemmelsen er en sikkerhetsventil som skal fange opp uforutsette tilfeller eller spesielle/særlige tilfeller som ikke ble vurdert på vernetidspunktet.» (Forvaltning av verneforskifter. Rundskriv frå DN, 2010.) Miljødirektoratet understrekar i rundskrivet at høvet til å gi dispensasjonar etter 48 er snevert: «Vilkåret om at tiltaket ikke skal påvirke verneverdiene nevneverdig innebærer at dispensasjonsadgangen er snever. Det kan bare dispenseres i de tilfeller tiltaket vil ha begrenset virkning for verneverdiene. Det er mao i første rekke bagatellmessige inngrep eller forbigående forstyrrelser som er av stor betydning for søker sammenholdt med verneinteressene, som omfattes av bestemmelsen. Siktemålet er at verneforskriften ikke uthules gjennom omfattende dispensasjonspraksis.» (Forvaltning av verneforskifter. Rundskriv frå DN, 2010.) Eit enkelt løyve til helikoptertransport er i seg sjølv ei forbigåande uroing. Isolert sett kan ein difor ikkje seie at dette er forstyrringar som vil påverke verneverdiane nemneverdig. Spørsmålet blir difor om eit løyve kan føre til presedens og innføring av ny praksis i strid med Forvaltingsplanen for SVR. I rundskrivet frå DN vert dette kommentert slik: «Forvaltningsmyndigheten bør særlig vurdere konsekvensene av en dispensasjon, f.eks. om andre kan tenkes å søke dispensasjon på samme grunnlag.» Sekretariatet kan ikkje sjå at eit løyve til å gjere opptak i samband med ein krigsdokumentar vil skape presedens som vil føre til at vi får mange liknande søknader. Bruk av motorisert ferdsel i samband med kulturhistoriske undersøkingar kan sjølvsagt bli aktuelt også i framtida, men ut frå erfaringar med forvalting av verneområdet sidan vernet vart innført i 2000 har vi ingen grunn til å tru at dette vil ha nokon omfang. Så vidt sekretariatet kjenner til, er dette første gong vi har fått ein søknad om motorisert ferdsle i samband med kulturhistorisk arbeid. Faren for at eit løyve vil ha presedensverknad som fører auka motorferdsle, vert difor vurdert som svært liten. Sekretariatet meiner og at dette er eit så spesielt tilfelle at det ikkje var med i vurderinga då vernet blei innført og at dette er årsak til at det ikkje er nemnt i verneforskrifta. I følgje data frå NINA sitt GPS-prosjekt og registreringar frå SNO-personell har det vore lite villrein i Bygland Vesthei dei siste åra. Det er likevel viktig at forvaltingsmyndigheita passar på at omfanget av motorisert ferdsle ikkje vert for stort. Kunnskap om naturmangfaldet i området baserar seg på Direktoratet for naturforvalting sin naturdatabase med innsyn til sensitiv informasjon (www.naturbase.no). Så langt forvaltningsstyresmakta kjenner til etter søk i Naturbase, er det ikkje registrert informasjonen om prioriterte arter, trua eller nær trua arter på «Norsk rødliste» i området med unntak av villreinen. Det er heller ikkje funne informasjon om utvalte naturtypar, trua eller nær trua naturtypar på «Norsk rødliste for naturtypar». Det har heller ikkje komme fram andre opplysningar som tyder på at det finns slike arter og/eller naturtypar i det aktuelle området. Er transportane i strid med verneformålet? Side 7
Eit helikopterløyve vil isolert sett ikkje påverke verneverdiane nemneverdig. Den motorferdsla det er søkt om, medfører så langt forvaltingsmyndigheita kan sjå liten risiko for alvorlege og irreversible skadar på naturmangfaldet ( 9 i Naturmangfaldlova). Transport med helikopter vil ikkje føre til spor i terrenget og vil normalt heller ikkje medføre vesentleg skade eller ulempe. Forstyrringane er svært avgrensa i tid og dreier seg i all hovudsak om støy. Etter forvaltingsmyndigheita sitt syn vil den omsøkte motorferdsla difor berre i liten grad føre til større belastning på økosystemet i området ( 10 i Naturmangfaldlova). Det er likevel viktig at en ikkje berre ser på den aktuelle transporten isolert sett, men har eit langsiktig og heilskapleg perspektiv på motorferdsla i område. Motorferdsla i SVR er samla sett omfattande, og ein bør ikkje opne for å gi dispensasjon til andre typar transportar enn dei som er lista opp i verneforskrifta utanom i heilt spesielle tilfelle. Som det går fram av saksutgreiinga, er dette eit spesielt tilfelle der det etter sekretariatet sitt syn heller ikkje er fare for at eit løyve vil føre til fleire liknande dispensasjonar Faren for forverring av naturmiljøet er etter vårt syn difor ikkje til stades dersom ein gir løyve til transportar slik det er søkt om ( 11 i Naturmangfaldlova). Vil transportane påverke verneverdiane nemneverdig? Det er ikkje mange buer i denne delen av heia. Det blir heller ikkje gjeve mange dispensasjonar til transportar i området. Etter forvaltingsmyndigheita sitt syn vil eit enkelt løyve isolert sett berre i liten grad føre til større belastning på økosystemet i området. Eit helikopter vil kunne frakte store mengder materiell og dermed føre til at det ikkje er behov for mange transportar og ulempene avgrensar seg i praksis til støy. Med utgangspunkt i transportbehovet som er skissert i søknaden, vurderer forvaltningsmyndigheita bruk av helikopter som det klart beste alternativet ( 12 i Naturmangfaldlova). Med grunngjeving i saksutgreiinga meiner sekretariatet at kunnskapsgrunnlaget må vurderast som godt for å kunne ta stilling til i kva grad transportane det er søkt om vil ha innverknad på verneverdiar og verneføremål ( 8 i Naturmangfaldlova). Utviding av løyvet frå fire transportar til ti Sidan prosjektet har auka i omfang må det transporterast meir materiell. Dette kan og gjelde funn dei gjer i løpet av opphaldet inne i heia. Det verkar nok og som ein ikkje hadde vurdert godt nok kva ein hadde behov for ved den første søknadsrunden jf. at søknaden ikkje tok høgde for at dei kunne finne ein del materiell som dei ville transportere ut av området. Det same ser ein når det no kjem fram at dei også ynskjer å gjere landingar på tre andre lokalitetar for å gjere opptak. Prosjektet bar vakse undervegs. Ei utviding er etter sekretariatet sitt syn akseptabelt sidan all transport vert konsentrert til to dagar. Sekretariatet har og understreka at dei ansvarlege for prosjektet må få løyve til landing frå grunneigarane. Dette vil gå fram av standard vilkår for helikopterløyve i SVR. Eventuelle funn vil bli transportert ut av heia. Om dette skrivar Ole Asbjørn Bergstøl dette i e-post, datert 15. juni: Side 8
«Jegvil presisereat eierforholdettil eventuellefunn vedstorehallvorsvanneter avklart medforsvarsmuseet,hjemmefrontmuseet,politiet, VestAgderMuseetog flere andre instanser.utstyretskalformidlesinn til disse,menhvisfunneneer omfattendeogdet blir funnet storemengderavsammetingenvil medlemmeneavoperasjonenog støttepartnerne(f.ekskommunene)få beholdeet minne.detteer ogavklarti systemet.» Konklusjon Søknaden om transport med helikopter i samband med produksjon av dokumentarfilm i Setesdal Vesthei Ryfylkeheiane landskapsvernområde tilfredsstiller krava for å kunne gjeve dispensasjon etter 48 i Naturmangfaldlova, og det kan difor gjevast løyve til transportane. Vedlegg Søknad. Kart. Prosjektnotat. Side 9