Flaum og skredfarevurdering i samband med områdereguleringsplan for «Smiehogen», gnr. 59, bnr. 4, 9, 23, på Vassenden i Jølster kommune

Transkript

1 Flaum og skredfarevurdering i samband med områdereguleringsplan for «Smiehogen», gnr. 59, bnr. 4, 9, 23, på Vassenden i Jølster kommune

2 Prosjektinformasjon og status Dokumentnr.: Dokumenttittel: Flaum- og skredfarevurdering i forbindelse med områdereguleringsplan for «Smiehogen», gnr. 59, bnr. 4, 9, 23, på Vassenden i Jølster kommune. Klassifisering: Distribusjon: Intern Oppdragsgjevar Leveransedato: Status: Sider: Godkjend rapport 39 Kontraktør: Kontraktørinformasjon: SGC Geofare AS Villabyen 3, 6984 Stongfjorden Organisasjonsnummer: MVA Kontaktinformasjon: SGC Geofare AS Villabyen 3, 6984 Stongfjorden Tlf.: Mob.: e-post: Einar@SGCas.no Kundeinformasjon: ivest Consult AS v/ Janicke Svendal Strandgata Florø Tlf.: E-post: jas@ivestconsult.no Fagområde: Dokumenttype: Lokalitet: Geologi Flaum og Skredfarevurdering «Smiehogen» (gnr.59, bnr. 4, 9, 23), Vassenden i Jølster kommune Feltarbeid utførd av: Dato for feltarbeid: Signatur: Einar Alsaker Einar Alsaker (sign.) Per Godø Per Godø (sign.) Rapport utarbeidd av: Dato for ferdigstilling: Signatur: Per Godø Per Godø (sign.) Rapport revidert av: Godkjend (dato) Signatur: Einar Alsaker (Faglig rådgjevar) Einar Alsaker (sign.) Rapport godkjend av: Godkjend (dato) Signatur: Even Vie (Fung. dgl. leiar) Even Vie (sign.) 1

3 SAMANDRAG Planområdet «Smiehogen» (gnr. 59, bnr. 4, 9, 23) utgjer eit areal på om lag 270 mål og ligg på Storetræet mellom Flugekvam og Fluge på Vassenden i Jølster kommune. Delar av arealet ligg på sørsida av E39 mot elva Jølstra medan hovedarealet ligg på nordsida av E39 i dalsida under Nova og Gravsfjellet (851 m o.h.), om lag 2 km vest for Vassenden sentrum i Jølster kommune. Terrenget er relativt flatt nede ved Jølstraelva men stig ujamt oppover lia til om lag grader før det flater ut ved Feflotmyra, der eit mindre parti i lia viser ein helling på grader. Over planområdet stig hellinga gradvis og varierer mellom 45 og 90 grader på det meste i fjellsida. Storer delar av lia og fjellsida er skogkledd med gran- og lauvskog. Nedre del av planområdet mellom elva og E39 består av elveavsetningar medan øvre del mellom E39 er hovudsakleg tjukke moreneavsetninger. Øvst i lia under Nova og Gravsfjellet består lausmassane av steinsprangmateriale som grensar ned i planområdet. NVE sine aktsemdskart viser at planområdet ligg innanfor utløpsområde for flaum/jordskred, steinsprang og snøskred. Det er eit potensielt kjeldeområde for steinsprang i fjellsida og kartet sin modellerte utløpsdistanse herifrå samsvarer godt med den kartlagde utbreiinga av steinsprang/skredmateriale i området. SGC si eiga steinsprangmodellering med alpha-betametoden samsvarer godt med resultata til NVE m.fl. Historisk sett har området kring Jølstravatnet vore utsatt for ulike skredtypar. Det er registrert få skred i nærområdet, men på Fluge gjekk det eit jordskred i Det vart gjennomførd feltarbeid i undersøkingsområdet og dette stadfesta langt på veg lausmassekartet til NGU. På bakgrunn av observert skredmateriale, topografien i området, samt klimadata, vart det konkludert med at øvre del av planområdet ligg innanfor nominell faresone 1/1000 for steinsprang/lausmasseskred. Klimaprognosar viser at ein kan forvente ein auke i både temperatur og nedbør fram mot år Bekkane som renn gjennom planområdet kan ha potensiale som leiekanalar for flaum, flaumskred og sørpeskred ved auka vassføring. SGC tilrår difor å utbetre bekkekanalene langs det aktuelle partiet. I tillegg må det planleggast for gode dreneringssystem for avrenning når ein går i gang med utbygging i planområdet. 2

4 INNHALDSLISTE SAMANDRAG... 2 INNLEIING... 5 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING Plassering Topografi, hydrologi og vegetasjon Klima Klimastatistikk Klimaprognosar KAPITTEL 2 GEOLOGI Berggrunnsgeologi Lausmassegeologi KAPITTEL 3 AKTSEMDSKART OG TIDLEGARE HENDINGAR Aktsemdskart for flaum, steinsprang og snøskred Tidlegare skredhendingar KAPITTEL 4 MODELLERING AV SKREDFARE Alpha-beta-metoden KAPITTEL 5 SKREDFAREVURDERING Vurdering av skredfare Feltobservasjonar Samanstilling og diskusjon kring skredfare Flaum og lausmasseskred Skred frå fast fjell Snøskred KAPITTEL 6 FORSLAG TIL SIKRINGSTILTAK Generelt Sikringstiltak

5 KAPITTEL 7 RISIKO- OG SÅRBARHEITSANALYSE KAPITTEL 8 KONKLUSJONAR KAPITTEL 9 REFERANSAR VEDLEGG... I VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE... I VEDLEGG II KLIMA... IV Klimastatistikk... IV Klimaprognosar... IX VEDLEGG III MODELLERING AV SKREDFARE... XI VEDLEGG IV GENERELT OM DEI ULIKE SKREDTYPANE... XIII 4

6 INNLEIING SGC Geofare AS vart kontakta av ivest Consult AS ved Janicke Svendal for å gjennomføre ei skredfarevurdering i samband med områdereguleringsplan for utbyggingsprosjektet «Smiehogen» (gnr. 59, bnr. 4, 9, 23) på Vassenden i Jølster kommune. Vi har gjort ei heilskapleg vurdering av faren for flaum, lausmasseskred, steinsprang, snø- og sørpeskred. Feltarbeidet vart utførd den 2. september 2016, og resultata herifrå er supplert med informasjon frå som er ein felles internettdatabase for skred, administrert av Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE). I tillegg er det henta klimadata frå Meteorologisk institutt og kart frå Statens kartverk, Det Norske Kartselskap AS og NGU. Det er også nytta modelleringsverkty for å bygge opp under konklusjonane. I byggteknisk forskrift (TEK10) er tryggleikskrav mot skred definert ut frå kva type byggverk som skal oppførast. Dess fleire personar som vil opphalde seg i eit område, dess mindre nominelt årleg sannsyn for skred kan ein tillate. Byggverk er klassifisert under tre tryggleiksklassar for skredfare; S1, S2 og S3. Lovverket krev at største nominelle årlege sannsyn for skred ikkje skal vere høgare enn 1/100, 1/1000 og 1/5000, respektivt for desse tre klassane (Tabell 1). På bakgrunn av dette går vår skredfarevurdering i hovudsak ut på å dele undersøkingsområdet inn i faresoner som representerer ulik nominell årleg sannsyn for skred. For flaumfarevurdering er det eit noko annleis system som gjeld. For ei grundigare forklaring til tryggleiksklassene, sjå Vedlegg 1. Tabell 1: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane ved plassering av byggverk i skredfarlege område. Tryggleiksklasse Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme S1 Liten 1/100 Naust, garasjar S2 Middels 1/1000 Hus, einebustader S3 Stor 1/5000 Rekkehus, hotell Rapporten er bygd opp av ni kapittel. Kapittel 1-4 handsamar ekstern bakgrunnsinformasjon (klimadata, eksisterande geologiske kart o.l.), og denne informasjonen vert samanstilt med våre eigne feltobservasjonar i Kapittel 5. På bakgrunn av dette vert skredfaren i området vurdert for kvar skredtype. Det er feltobservasjonane som dannar hovudgrunnlaget for dei endelege konklusjonane til SGC. Eksterne data vert berre nytta som eit supplement til desse. Alle konklusjonar som vert trekt i denne leveransen føreset at menneskelege inngrep i området kan endre dei geologiske og hydrologiske forholda, og dermed også skred- og flaumfaren. Dersom skredfare vert påvist i undersøkingsområdet, vil SGC føreslå sikringstiltak mot skred (Kapittel 6). SGC har sentral godkjenning for prosjektering i tiltaksklasse 3 og er difor kvalifisert til å legge dimensjonerande føringar for sikringstiltak mot skred. SGC vil vidare i ein slik prosess kunne bidra med rådgjeving kring geologiske tilhøve, om dette er ønskeleg frå oppdragsgjevar si side. 5

7 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING 1.1. Plassering Planområdet «Smiehogen» (gnr. 59, bnr. 4, 9, 23) utgjer eit areal på om lag 270 mål som ligg på Storetræet mellom Flugekvam og Fluge på Vassenden i Jølster kommune. Delar av arealet ligg på sørsida av hovudvegen E39 mot elva Jølstra medan hovudarealet ligg på nordsida av E39 i dalsida under Nova og Gravsfjellet (851 m o.h.), om lag 2 km vest for Vassenden sentrum i Jølster kommune (Figur 1). Prosjektet er meint å omfatte reguleringsarbeid for å legge til rette for bustadbygging og naudsynt infrastruktur til og i området i samsvar med kommuneplanen (Figur 2). Figur 1: Planområdet «Smiehogen» ligg på Storetræet mellom Flugekvam og Fluge omlag 2 km vest for Vassenden sentrum i Jølster kommune. Kjelde: Statens kartverk. 6

8 Figur 2: Planområdet «Smiehogen» indikert med svart stipla grense på flyfoto (Målestokk 1:3000). Kart frå Kommuneplanens arealdel ( ) Topografi, hydrologi og vegetasjon Planområdet ligg på nordsida av dalføret, mellom elva Jølstra, og lia under Nova og Gravsfjellet (851 m o.h.). Nedre del av planområdet grensar mot elva Jølstra (175 m o.h.) medan øvre grense ligg på om lag 340 m o.h., like ovanfor Feflotmyra i øvre del av lia. Nedre del av planområdet er hovudsakleg dyrka mark medan øvre del er for det meste skogkledd med nokre opne områder med mindre vegetasjon og eit ope graskledd areal øvst i nordvest. Ei høgspentlinje går aust-vest gjennom ein open trase i skogen. På Statens kartverk er det avmerkt nokre bekkar i planområdet som renn ut i Jølstra (Figur 4 og 5). 7

9 Figur 3: Flyfoto av Vassenden vest for Jølstravatnet. Kjelde: Statens kartverk. Figur 4: Detaljert kotekart over undersøkingsområdet og fjellsida i nord. Ekvidistanse: 5 m. Kjelde: Statens kartverk. 8

10 Figur 5: Planområdet «Smiehogen» indikert med svart stipla grense på kart (Målestokk 1:3000). På kartet er det avmerkt bekkar som drenerer vatnet frå lia og som samlar seg og renn ut i Jølstra. Kart frå Kommuneplanens arealdel ( ). På (NVE-Atlas) viser terrengkartet (Figur 6) at planområdet varier frå 0-10 graders helling nede ved Jølstra og kring hovudvegen E39, men stig ujamt oppover lia til om lag grader før det flater ut ved Feflotmyra. Eit mindre parti i lia viser ei helling som varierer mellom grader. Over planområdet stig hellinga gradvis og varierer mellom 45 og 90 graders helling på det meste i fjellsida. Storer delar av dalsida og fjellsida er skogkledd med gran og lauvskog. 9

11 Figur 6: Terrengkart som viser hellingsgrad i undersøkingsområdet og fjellsida i nord. Kart frå NVE-Atlas Klima Klimastatistikk Skredfare og klima heng tett i saman. Temperatur og nedbør er avgjerande for stabiliteten til lausmassar, vassavrenning, flaumfare, steinsprangfare som følgje av frostsprenging og sjølvsagt mengde og stabilitet på snø. For å kunne gjere ei tilstrekkeleg skredfarevurdering må ein ta omsyn til gjeldande klimastatistikk, samt oppdaterte prognosar for framtidige klimaendringar. Meteorologisk institutt har operative vêrstasjonar på tre ulike stader i Jølster. På Skei har ein stasjonane på 205 m o.h. (sidan 1969) og stasjon (210 m o.h.). På Kvamsfjellet på (980 m o.h.) sør for Vassenden har ein hatt stasjon sidan Det er henta temperaturog nedbørsdata frå stasjon på Skei (Figur 7) og vinddata frå stasjonen på Kvamsfjellet (Figur 8). Sidan datamaterialet strekk seg over ein periode på ca. 30 år, som er det statistiske minsteintervallet for klimamålingar, gjev dette ein peikepinn på klimaet i området gjennom 1900-talet. 10

12 Figur 7: Temperatur- og nedbørsnormalar frå Meteorologisk institutt. Statistikken er henta frå stasjon Skei (210 m o.h.) i Jølster. Årsnormalen for nedbør har i løpet av perioden vore 1760 mm. Årsnormalen for temperatur har vore 3,5 C gjennom same perioden. Figur 8: Frekvensfordeling av vindretning og vindstyrke for Kvamsfjellet 2015 vist i eit vindrosediagram. Dominerande vindretning er frå sørvest. Kjelde: Meteorologisk institutt (eklima). 11

13 Klimaprognosar Dei store forskingsinstitusjonane sine klimamodellar gjev meir og meir pålitelege prognosar om global klimautvikling i framtida, men modellane har framleis store uvisser, spesielt på regional og lokal skala. Likevel bør ein ta høgde for dei mange resultata som peikar mot ei global oppvarming, med påfølgjande lokale klimatiske endringar. Hausten 2015 vart den siste Klima i Norge 2100-rapporten publisert. Hovudfunna i denne rapporten er at ein i Noreg må forvente høgare temperaturar, meir nedbør og meir ekstremnedbør. Ei følgje av dette vil vere at ein må ta høgde for at flaumane vert større og kjem hyppigare, og at skredfrekvensen vil auke i Noreg. Norsk klimaservicesenter har på sine nettsider (klimaservicesenter.no) presentert klimaframskrivingane for ulike geografiske områder fram mot klimaperioden Generelt så viser klimaprofilen for Sogn og Fjordane følgande forventa endringar fram mot år 2100, samanlikna med perioden : Årstemperaturen i fylket aukar med ca. 4 C. Årsnedbøren aukar med ca. 15 %. Temperaturen aukar mest om hausten og vinteren, og minst om sommaren. Dagar med mykje nedbør vil førekome oftare, og nedbørintensiteten vil auke. For vind syner berekningane ingen store endringar, men uvissa er stor. Tabell 2 viser forventa endringar i Sogn og Fjordane frå til i klima, hydrologiske forhold og naturfarar som kan ha tyding for samfunnstryggleik. I Vedlegg II viser vi detaljane i både klimastatistikk og klimaprognosar for Vestlandet. 12

14 Tabell 2: Forventa endringar i Sogn og Fjordane frå til i klima, hydrologiske forhold og naturfarar som kan ha tyding for samfunnstryggleik. 13

15 KAPITTEL 2 GEOLOGI 2.1. Berggrunnsgeologi Store delar av berggrunnen i Sunnfjord er definert som ein del av den vestre gneisregionen, og består av millionar år gamle bergartar (Ramberg m.fl. 2013). Desse bergartane vart pressa fleire kilometer ned under jordoverflata under den kaledonske fjellkjededanninga for om lag 400 millionar år sidan. Det høge trykk- og temperaturregimet som bergartane vart underlagt resulterte i at dei vart sterkt metamorfiserte (omdanna), og kan i dag finnast att som banda gneisar, migmatittar og granittar (Figur 9). Figur 9: Berggrunnskart over vestlege del av Jølster. Berggrunnen i Jølster er generelt lite variert og består hovudsakleg av gneisar. Kjelde: NGU Lausmassegeologi For 2,6 millionar år sidan byrja epoken kvartær, ein periode kor den nordlege halvkula var prega av om lag istider. Breane som dekka store delar av Noreg under desse kuldeperiodane grov ut dalar og fjordar og danna det landskapet vi har i dag, og som er typisk for Vestlandet. Innlandsisen under siste istida hadde si maksimale utbreiing for om lag år sidan. Etter kvart som innlandsisen smelta attende dei følgjande tusenåra, blottla den morenemateriale og smeltevassavsetjingar i dei fleste lier og dalstrøk. NGU sitt lausmassekart viser at det ligg elveavsett materiale mellom Jølstra og hovudvegen E39, medan undersøkingsområdet ovanfor E39 består hovudsakleg av tjukke moreneavsetningar. Øvst i lia under Nova og Gravsfjellet består lausmassane av skredavsetningar (Figur 10). Området ligg over høgste havnivå etter siste istid (marin grense) og det er ikkje kartlagd marine avsetjingar. 14

16 Figur 10: NGU sitt lausmassekart viser at nedre del av planområdet mellom elva og E39 består av elveavsetningar medan øvre del mellom E39 er hovudsakleg tjukke moreneavsetningar. Øvst i lia under Nova og Gravsfjellet består lausmassane av skredmateriale som grensar ned i planområdet. Øvst bart fjell, med tynt dekke og noko lauvtre og lyngvekstar innimellom. Kjelde: NGU. 15

17 KAPITTEL 3 AKTSEMDSKART OG TIDLEGARE HENDINGAR 3.1. Aktsemdskart for flaum, steinsprang og snøskred Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE) er ansvarlig for aktsemdskart for steinsprang, snøskred og flaum- og jordskred på Tenesta er utarbeidd i samarbeid med Norges geologiske undersøking (NGU), Statens vegvesen, Jernbaneverket og Forsvarets militærgeografiske tjeneste. Aktsemdskarta for flaum-/jordskred, steinsprang og snøskred viser potensielle utløysingsområde (kjeldeområde) og utløpsområde (rekkevidda av potensielle skred). Karta er utarbeidd ved bruk av ein datamodell som identifiserer moglege utløysingsområde for steinsprang og snøskred ut frå hellinga på fjellsida. For kvart utløysingsområde vert utløpsområdet for flaum-/jordskred, steinsprang og snøskred utrekna. Denne kartdatabasen er utelukkande basert på datamodellering og ingen feltobservasjonar er lagde til grunn. Det er difor ikkje teke omsyn til viktige faktorar som klima, vegetasjon og berggrunn, og meir detaljerte faresonekart må utarbeidast for å kunne seie noko om sannsynet for ulike skred, steinsprang og flaum. Aktsemdskarta kan difor ikkje brukast direkte i reguleringsplanar eller i byggesaker for å avgjere om eit areal/område tilfredsstiller krav til tryggleik mot naturfarar, jamfør føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2015). Karta gjev likevel ein god indikasjon på kvar topografien tilseier at ytterlegare undersøkingar bør gjennomførast. Aktsemdskartet for flaumskred og jordskred (Figur 11) viser at praktisk talt heile planområdet ovanfor E39 er underlagd denne risikoen. Figur 11: Aktsemdskart for potensielt flaum og jordskred omkring planområdet. Basert på kart frå NVE m.fl. 16

18 Aktsemdskartet for steinsprang (Figur 12) viser at det næraste potensielle utløysingsområdet (mørkegrå felt) ligg tett oppunder Nova og Gravsfjellet i nord. Det modellerte utløpsområdet (lysegrå sone) strekk seg ned til den øvste delen av planområdet. Aktsemdskartet for snøskred (Figur 13) viser at heile planområdet ligg innanfor modellert utløpsområde, med fjellsida under Nova og Gravsfjellet som potensielt utløysingsområde. Figur 12: Aktsemdskart for steinsprang omkring planområdet. Basert på kart frå NVE m.fl. Figur 12: Aktsemdskart for snøskred omkring planområdet. Basert på kart frå NVE m.fl. 17

19 Aktsemdskartet for flaum (Figur 14) viser at nedre del av planområdet frå elva Jølstra og like ovanfor E39 ligg innanfor modellert flaumfareområde. Figur 13: Aktsemdskart for flaum. Basert på kart frå NVE m.fl Tidlegare skredhendingar Området kring Jølstravatnet er tydeleg utsatt for ulike typar av jordskred, lausmasseskred, steinsprang/steinskred/fjellskred og snøskred. Visse områder er meir utsatt for skred enn andre (Figur 15). Registrert skredaktivitet i nærområdet vest for Vassenden sentrum har vært relativt liten. I følgje NVE gjekk det eit jordskred like aust for planområdet, på Fluge den 2. august Detaljar omkring skredhendinga er ikkje kjend (Figur 16). 18

20 Figur 14: Oversikt over registrerte skredhendingar i området kring Jølstravatnet. Kjelde: Skrednett-NVE. Figur 16: Det er registrert eit jordskred på Fluge den 2. august Kjelde: Skrednett-NVE. 19

21 KAPITTEL 4 MODELLERING AV SKREDFARE 4.1. Alpha-beta-metoden Det er vanleg å nytte seg av den såkalla alpha-beta-metoden ved kalkulering av utløpsdistansen til snøskred og steinsprang/steinskred (Derron, 2009). Metoden er basert på empiriske data om utløpsdistanse for skred, på bakgrunn av topografien i skredbana. For utgreiing om metoden, sjå Vedlegg III. Vi har nytta metoden for å modellere utløpsdistansen for steinsprang i eit utvalt potensiell utløysingspunkt i undersøkingsområdet. Dette gjev eit profil der ein ser utløpsdistansen med eit standardavvik (S). Sidan alpha-beta-metoden berre modellerer maksimal utløpsdistanse for skred ut frå eit gitt punkt, er val av dette punktet essensielt. Modellen kan vise at eit område er innanfor utløpsfeltet, men dersom det ikkje finst reell utløysingsfare er det heller inga skredfare. For steinsprang er det viktig å ha fokus på sprekker og synleg ustabilitet i blottlagd berggrunn. Dette er delvis plukka ut frå foto og kartmateriale og delvis frå feltobservasjonar (Kap. 5.2.). Alpha-beta-modelleringa av utløpsdistanse til steinsprang er gjort frå eit potensielt utløysingspunkt (A) i den bratte hammaren i austre fjellsida (Figur 17 og Figur 18). Her er eit reelt utløysingsområde med oppsprukke fjell og definerte lause steinblokker av ulik størrelse. Den kalkulerte skredbana og utløpsdistansen herifrå går ned i enden av steinura under fjellhammaren som ligg langt ovanfor planområdet. Med eitt standardavvik (S) på 2,16 strekk grensa seg ned til om lag eit par hundre meter over Feflotmyra i planområdet. Veldig forenkla er denne grensa vald å representere utløpslengda for steinsprang med ein nominelt årleg sannsyn på 1/100 (klasse S1). I følgje alpha-beta-modellen vil difor planområdet Smiehogen ligge godt utanfor utløpsdistansen som representerer kravet for tryggleiksklassen til faresone klasse S1 (hundreårs skredet). Kartskissa er berre basert på modellert utløpsdistanse frå det utvalde kjeldeområde (A). Om ein hadde vald potensielt kjeldeområde på øvste nivå i fjellsida, så ville ikkje dette påverka utløpsdistansen nemneverdig i forhold til å nå inn i planområdet. Alpha-beta-metoden åleine er ikkje tilstrekkeleg til å påvise skredfare i eit område. Metoden tek heller ikkje omsyn til faktorar som vegetasjon, klima og akkumulasjonspotensiale for snø. Resultata frå alpha-beta-metoden bør ikkje vektleggast for mykje men vert likevel teke med som eit nyttig supplement når den reelle skredfaren skal diskuterast i Kapittel 5.3. Modellering av snøskred er ikkje utført på grunn av at feltobservasjonen konkluderer med at det ikkje er reell snøskredfare frå fjellsida sjølv om hellinga er over 30 (sjå diskusjon i Kapittel 5). 20

22 Figur 17: Profil A «Smiehogen» (gul linje) frå potensielt utløysingspunkt (A) for steinsprang i den bratte hammaren i austre fjellsida. Basert på kart frå Statens kartverk. Figur 18: Modellert utløpsdistanse for steinsprang. Profilet (blå linje) er vald ut ifrå eit potensielt utløysingspunkt (A) i den bratte hammaren nordaust for undersøkingsområdet. Pila under «Utløp» viser kor hellinga når under 23 og er brukt under kalkuleringa av utløpsdistansen. Sjå forklaring til dette i Vedlegg III. Resultatet viser at eit steinsprang ikkje vil nå lenger ned enn til øvre del av fjellsida. Trekk ein eitt standardavvik (S) på 2,16 frå alpha-vinkelen, vil estimerte maksimale utløp strekke seg ned til «Utløp - 1S» som kan seiast å representere utløpsgrensa for hundreårsskredet. I følgje modellen vil altså planområdet ligge utanfor utløpsdistansen til skred med eit nominelt årleg sannsyn på 1/100. Basert på kart frå Statens kartverk. 21

23 KAPITTEL 5 SKREDFAREVURDERING 5.1. Vurdering av skredfare Modelleringa ovanfor indikerer at deler av planområdet delvis ligg innanfor utløpsdistanse for steinsprang/steinskred med gjentaksintervall på tusen år, og NVE m.fl. ( sine aktsemdskart viser eit liknande resultat. Dette er som nemnd berre matematiske modelleringar basert på terrenggradientar, ofte med ekvidistanse på 20 m, noko som gjev ei forholdsvis låg kartoppløysing. I modelleringa er det heller ikkje teke omsyn til viktige faktorar som vegetasjon, drenering, klima, lausmassar, bergartstype og sprekkesystem. Risikoen for at massar (jord, stein, snø, etc.) skal kome i rørsle, dessutan akkumulasjonspotensiale for snø og vatn er også avgjerande faktorar, som krev nærare undersøking for å få kartlagd skredfaren på ein tilfredsstillande måte. Det vart difor gjennomførd feltarbeid for å gjere ei heilskapleg vurdering av den reelle skredfaren. For at det skal kunne gå skred må det: 1) finnast rasfarleg materiale. 2) vere tilstrekkeleg bratt i terrenget, slik at raset kan løysast ut og utvikle seg. 3) finnast ein mekanisme som set materialet i rørsle. Desse mekanismane er ofte knytt til ekstreme situasjonar som endrar stabiliteten i massane Feltobservasjonar Feltarbeidet vart utførd den 2. september 2016 av Einar Alsaker og Per Godø frå SGC Geofare AS. Det var gråvêr med regnbyger og mykje overflatevatn i terrenget men forholda var oversiktlege nok til at området kunne undersøkast. På grunn av vêrforholda og at skodda låg langt ned i fjellsida var vi tilbake 5. september i flott haustvêr og fekk gjort meir kartlegging og tatt betre og klårare bileter av planområdet og fjellsida over (sjå Figurane 19-37). Store delar av planområdet i dalsida er tilvekst av lauvskog med nokre opne graskledde parti innimellom. Øvst i vestre delane av planområdet og vidare opp i dalsida er det eit isolert plantefelt med tett granskog. Mot aust og vidare opp (nord) mot fjellsida veks det spreidd lauvskog og attmed brattfjellet er det steinur (vifte) som er bygd opp av steinsprang- eller steinskredmateriale. Mosegrodde steinblokker av gneis av ulik størrelse og form ligg spreidd utover i den skogkledde dalsida. Dei største observerte lause blokkene varierer mellom ein til ti kubikkmeter. Det vart ikkje observert teikn til skred- eller steinsprangaktivitet av nyare alder. Det tyder på at denne aktiviteten er av eldre alder, bygd opp over fleire tusen år etter siste istid for om lag år sidan. Nedre del av planområdet mot bebyggelsen og vidare mot Jølstra består for det meste av dyrka innmark med eit myrlendt område nærast elva i vestre hjørnet av planområdet. Det er ikkje observert større steinblokker i nedre del av planområdet kor lausmassane består av tjukk morenemateriale. Det renn nokre bekkar ned frå dalsida som samlar seg i planområdet og er merka som 1, 2, 3 og 4 (sjå Figur 38). Bekkekanalane varierer i lengde og størrelse/breidde, men er på det jamne om lag ein meter djupe og 1-2 meter breie. Ei større elveerodert ravine (kanjon) er utvikla i det 22

24 austre hjørnet av planområdet som er om lag 6-8 meter djup og 6-10 meter brei på det meste. Denne bekken (4) drenerer store deler av vatnet frå fjellet mot nord men går ut av planområdet mot aust lengre nede i dalsida. Øvst i planområdet er det eit relativt flatt parti med lite vegetasjon som kallas Feflotmyra. Figur 19: Fotografi som viser parti frå nedre del av planområdet mellom elva Jølstra og hovedvegen E39. Området består hovudsakleg av dyrka mark og eit mindre myrlendt parti nær elva med spreidd lauvskog. Figur 20: Fotografi teke frå hovudvegen E39 som viser eit parti frå nedre del av planområdet med utsyn over innmarka nedanfor bustadhusa ved Storetrævegen, den skogkledde lia i bakgrunnen (mot nord) med Nova ovanfor og Gravsfjellet øvst til høgre. 23

25 Figur 21: Fotografi teke mot nord frå hovudvegen E39 som viser eit parti lengst vest i nedre del av planområdet med utsyn over innmarka nedanfor det gamle tunet ved Storetrævegen, den skogkledde lia i bakgrunnen med Nova ovanfor og Gravsfjellet øvst til høgre mot nordaust. Figur 22: Fotografi som viser utsyn frå dalsida under Nova mot sør i nedre del av planområdet og elva Jølstra som renn gjennom dalen. Lausmassane her består for det meste av eit tjukt lag av morenemateriale. 24

26 Figur 23: Fotografi som viser eit parti i dalsida like under granskogen øvst i vestre delar av planområdet. Mosegrodde steinblokker av ulik form og størrelse ligg spreidd utover i lia. Dette er mest sannsynleg skredmateriale eller steinsprangblokker avsett distalt på ei skred-/steinsprangvifte ved foten av fjellskråninga i eldre tid etter istida. Figur 24: Fotografi som viser ei samling av mosegrodde steinblokker av ulik form og størrelse i granskogen øvst i vestre delar av planområdet. Dei største blokkene er på mange kubikkmeter og veg fleire tonn. Dette er mest sannsynleg skredmateriale eller steinsprangblokker avsett i ei skred/steinsprang vifte som har bygd seg opp ved foten av fjellskråninga over fleire tusen år etter siste istid. 25

27 Figur 25: Fotografi av ei stor mosegrodd steinblokk på om lag 20 kubikk i granskogen like ovanfor vestre hjørnet av planområdet. Den har sannsynlegvis vorte utløyst i frå fjellsida ein gong etter siste istid og rulla nedover skråninga på skred/steinsprangvifta og vorte avsett her. Figur 26: Fotografi som viser ei samling av mosegrodde steinblokker av ulik form og størrelse som ligg spreidd utover i lauvskogen like under Feflotmyra øvst i planområdet. Dette området utgjør sannsynlegvis distale delar av ei skred/steinsprangvifte. 26

28 Figur 27: Fotografi frå nordaustre delar av planområdet kor ei V-forma ravine på om lag 6-8 m djup og 6-10 m breidde leiar bekkevatnet frå fjellsida nedover lia og som går ut forbi planområdet i aust. Figur 28: Fotografi frå øvre hjørnet av planområdet kor bekk nr. 3 renn parallelt til den V-forma ravina som ligg omlag 50 meter lenger mot aust. 27

29 Figur 29: Fotografi som viser den skogkledde fjellsida bakom (nord for) planområdet. Figur 30: Fotografi som viser parti frå nordvestre del fjellsida og øvre del av den delvis vegetasjonskledde skred- /steinsprangvifta (steinur) under. Spreidd lauvskog og anna vegetasjon like opp mot fjelltoppen tyder på at det har vore lite eller ingen utløysing av skredmateriale frå fjellsida i nyare tid. 28

30 Figur 31: Fotografi tatt mot nord som viser delar av fjellsida og den delvis vegetasjonskledde skred/steinsprang vifta (steinur) under. Spreidd lauvskog og vegetasjon som veks like opp mot toppen tyder på at det har vore lite eller ingen utløysing av steinblokker eller anna skredmateriale frå fjellsida i nyare tid. Figur 32: Fotografi som viser øvre del (mot nord) av fjellsida og skaret kor den delvis vegetasjonskledde skred/steinsprang vifta (steinur) har sitt kjeldeområde. Fjellsida her viser ikkje teikn til store opne sprekker som kan gje utløysing av større steinblokker, og som kan være til fare for planområdet i dalsida under. 29

31 Figur 33: Fotografi frå nordaustre del av fjellsida like over steinsprang-/skredvifta. Denne delen av fjellpartiet er kraftig deformert i form av opne sprekker og kan vere ei kjelde til framtidige steinsprang. Her kan vi observere at sprekkene definerer steinblokker av ulik størrelse som har potensiale til å bli utløyst frå fjellsida. Figur 34: Fotografi som viser øvre del av fjellpartiet kring Nova i nordaust. Lyng og lauvskog veks mellom bergartsflatene som er tydelige runda etter iserosjon under siste istid. Lite teikn til blokker som kan ha potensiale til å verte utløyst frå fjellsida. 30

32 Figur 35: Fotografi som viser bekk (nr.1) som er skjult av lauvtre og vegetasjon. Den samlar seg og renn under Storetrævegen og vidare ned mot E39 og Jølstra. Kanalen er om lag ein meter djup og ein meter brei på det meste. Figur 36: Fotografi som viser nedre del av bekk (nr.3) som er skjult av lauvtre og vegetasjon. Den samlar seg og renn under Storetrævegen og vidare ned mot E39 og Jølstra. Bekkekanalen er om lag ein meter djup og ein meter brei. 31

33 Figur 37: Fotografi som viser nedre del av bekk (nr.4) som her er om lag ein meter djup og ein meter brei og renn vidare ned mot E39 og Jølstra. Denne bekken renn her austafor for planområdet. Figur 38: Flyfoto frå øvre del av planområdet påteikna dei fire hovudbekkefara i gult (nr.1, nr.2, nr.3 og nr.4) samt Teflotmyra og den V-forma ravina øvst i lia, nordaust i planområdet. 32

34 5.3. Samanstilling og diskusjon kring skredfare Flaum og lausmasseskred Det er ei viss vassføring i området (Kapittel 1.2.) og klimamodellane (Kapittel 1.3.) viser at ein kan forvente ei betydeleg auke i avrenninga gjennom hausten fram mot Samstundes viser modellen ein reduksjon av snømengde noko som sannsynlegvis vil redusere flaumrisikoen på våren. Aktsemdskarta til NVE m.fl. (Kapittel 3.1.) viser at praktisk talt heile det aktuelle området er innanfor modellert flaum- og jordskredfare. Feltobservasjonane indikerer likevel at nedslagsfeltet til bekkane ovanfor sjølve undersøkingsområdet er noko avgrensa og mykje av dreneringa vert fanga opp av bekkane i lia (Kapittel 5.2.). NGU har kartlagd eit tjukt morenedekke i store delar av planområdet (Kapittel 2.2.), noko som er rekna som eit stabilt sediment. Vi konkluderer difor med at det ikkje er fare for større flaumar eller lausmasseskred i planområdet. Ein kan likevel ikkje sjå vekk ifrå at bekkane som renn i undersøkingsområdet kan utgjere ein risiko for flaum og flaumskred ved ekstreme vêrsituasjonar i framtida. Flaum og flaumskred med eit største nominelt årleg sannsyn på 1/20 og 1/200 vil ha eit noko avgrensa omfang (sjå faresonekart på Figur 39), men vil vere spesielt gjeldande nede i lia og på flatene i planområdet. Derfor bør ein gjere tiltak for å sikre området mot 200-års flaumar. Sjå Kapittel 6 for våre tilrådingar Skred frå fast fjell NGU sine lausmassekart frå området (Kapittel 2.2.) viser at det er avsett skredmateriale i lia ovanfor undersøkingsområdet, og at desse når ned i øvre del (nord) av planområdet. Topografiske data (Kapittel 1.2.) og foto viser at det er bratte fjellhamrar ovanfor nordaustre delar av planområdet med steinurer under. NVE m.fl. sitt aktsemdskart (Kapittel 3.1.) samsvarer godt med våre observasjonar av lause steinblokker av ulik form og størrelse som går ned i øvre del av undersøkingsområdet. Vår eiga modellering av steinsprang med alpha-betametoden ligg innanfor utløpsdistansen for steinsprang/skred med eit nominelt årleg sannsyn på 1/100. (Kapittel 4.1.). Vi vel difor å legge ei nedre grense for steinskred med eit nominelt årleg sannsyn på 1/1000 like nedanfor Feflotmyra i planområdet, der grensa for mosegrodde steinblokker frå steinsprang/skred aktivitet vart observert i feltet. Vi ser difor behov for at øvre del av planområdet bør sikrast mot steinsprang/steinskred Snøskred Aktsemdskarta til NVE m.fl. (Kapittel 3.1.) viser at heile undersøkingsområdet ligg innanfor modellert utløpsdistanse for snøskred, og at det er fjellsida under Nova og Gravsfjellet som er definert som potensielt utløysingspunkt. Men sjølv om hellinga i fjellsida er mellom 30 og 60, som vert rekna som den kritiske sona for akkumulasjon og utløysing av snøskred (Lied & Kristensen, 2003), så viser både foto og feltobservasjonane at det veks skog like opp mot toppane i den sørvendte fjellsida, og dermed er risikoen for å få akkumulert større snømengder og få utløyst snøskred minimal. Dette har ikkje modelleringsverktya (aktsemdskartet) tatt 33

35 omsyn til. I tillegg viser klimadata (Kapittel 1.3.) at ein kan forvente mindre nedbør som snø i tida fram mot Det er heller ikkje kjent at det er gått snøskred i nyare tid i dette området, sjølv om snøskred ikkje har vore uvanleg i fjella kring Jølstravatnet. Men det kan ikkje utelatast at det i ekstreme tilfelle med langvarig nordavind kan bygge seg opp snøskavlar i fjellsida eller på toppane over planområdet, men at desse sannsynlegvis ikkje har potensiale til å nå langt ned i planområdet om dei skulle rase ut. Vi konkluderer med at det ikkje vil komme snøskred inn i det aktuelle planområdet med eit nominelt årleg sannsyn på 1/1000, og at det dermed heller ikkje er behov for sikringstiltak mot dette Sørpeskred Når det gjeld faren for sørpeskred i området vil klimautvikling også ha stor innverknad. Det same vil dreneringa i området. Bekkane som renn i undersøkingsområdet (Kapittel 5.2.) har eit visst potensiale til å generere sørpeskred, spesielt dersom kanalen vert oppdemd av snø som kan bli væta gjennom hurtige temperaturaukingar og/eller nedbør. I tillegg kan det flate opne partiet kring Feflotmyra øverst i planområdet kunne ha gode forutsetningar for å akkumulere større snømengder som kan ha potensiale for å utløyse sørpeskred som følger bekkekanalane nedover (mot sør) lia ved gitte vêrtilhøve. Det kan då medføre ei viss fare for at sørpeskred vil kunne skjere ut av bekkekanalane og nå ut på flatene i planområdet, på same måte som eventuelt flaum- og lausmasseskred. Men sidan eit sørpeskred er tørrare vil det sannsynlegvis avsetjast tidlegare. Ein kan imidlertid gardere seg mot dette på same måte som for flaum. Sjå Kapittel 6 for våre tilrådingar til sikringstiltak mot slike lokale sørpeskred. 34

36 Kombinert faresonekart Vidare har vi gjort ei samanstilling mellom alle innhenta data og ein diskusjon kring faren for dei ulike skredtypane. For dei skredtypane det vert påvist fare for er det utarbeidd eit faresonekart som viser grensene i høve til dei tre tryggleiksklassene (Figur 39 og Vedlegg I). For ei generell utgreiing om dei ulike skredtypane, sjå Vedlegg IV. Figur 39: Faresonekart som viser grensa for steinsprang med eit nominelt årleg sannsyn på 1/1000, samt 1/20 og 1/200 for flaum/flaumskred langs dei aktive bekkane. Den raude faresona for flaum med eit nominelt årleg sannsyn på meir enn 1/20, er avgrensa til nokre meter eller meir ut frå sjølve bekkeløpet, avhengig av terreng forma/hellinga i området. I den gule faresona for flaum med eit nominelt årleg sannsyn på over 1/200, vil truleg bekkane kunne gå opptil fleire meter over sine bredder spesielt i nedre av planområdet kor terrenget flater ut. Basert på kart frå Statens kartverk. 35

37 KAPITTEL 6 FORSLAG TIL SIKRINGSTILTAK 6.1. Generelt Skred vert vanlegvis inndelt i tre fasar/områder: 1) utløysingsområdet, der skredmassane losnar og kjem i rørsle. 2) skredløpet, som er bana skredet følgjer. 3) utløpsområdet, som er det arealet skredet legg seg når energien er oppbrukt. Ved sikring mot skred er det mogleg å gjere inngrep i alle desse tre fasane, for å forhindre skadar på bygg. Kva for sikringsmetodar som bør nyttast er ei avveging mellom skredfare, kostnad og lokale, praktiske føresetnader/utfordringar for skredsikring (f.eks. tilgjengelegheit for anleggsmaskiner o.l.) Sikringstiltak Under skredfarevurderinga (Kapittel 5) vart det påvist ein viss fare steinsprang i øvre del av planområdet mot nord og for flaum og sørpeskred langs bekkane som renn i området. Dette kan likevel imøtekomast med ulike inngrep. Dersom framtidig utbygging kjem i konflikt med faresonen for steinsprang i øvre del av planområdet, kring Feflotmyra, bør det vurderast om det skal byggast ein rasvoll eller skytast ned/gravast ei oppsamlingsgrøft som kan stogge potensielt rasmateriale frå fjellsida. I tillegg bør bekkekanalane bli reinska og utvida i breidda og djupna for å auke kapasiteten for vasstransport. Dette er spesielt viktig der bekkane svingar og ved eksisterande og planlagde gjennomløp. For å ytterlegare motverke at bekkane går over sine breidder kan ein i desse partia vurdere å mure eller plastre opp ytterdelen av kanalane med stein. Ein betong- eller natursteinsmur som stikk ca. 0,5-1 m over bakkenivå vil bidra til å halde vatnet på plass under ekstreme vêrsituasjonar, i tillegg til at kanalane vert sikra mot erosjon. Det er viktig å understreke at ovannemnde tilrådingar er forslag frå SGC si side, og endeleg avgjersle på val og dimensjonering av tryggingstiltak bør gjerast av aktørar som har spesialkompetanse på dette. SGC har imidlertid sentral godkjenning for prosjektering i tiltaksklasse 3 (Direktoratet for byggkvalitet) og våre forslag kan i utgangspunktet leggast til grunn for utforming og dimensjonering av eventuelle sikringstiltak. Dersom oppdragsgjevar eller byggingsentreprenør av ulike årsaker vil gå for alternative sikringstiltak bør dette likevel baserast på dei geologiske forholda i området, som er dokumentert i vårt faresonekart. Vår skredfarevurdering er gjort med utgangspunkt i noverande, naturgjevne forhold. Eventuelle menneskelege inngrep i området i framtida kan endre desse og då vil også graden av skredfare kunne bli endra. All utbygging, sjølvsagt inkludert eventuell utbygging av dei føreslåtte sikringstiltaka i seg sjølv, bør difor skje i samråd med kvalifisert personell. 36

38 KAPITTEL 7 RISIKO- OG SÅRBARHEITSANALYSE Dette er eit standardskjema for risiko- og sårbarheitsanalyse (ROS) der SGC har fylt ut felta som har med dei geologiske aspekta å gjere. Dersom oppdragsgjevar i framtida skal fylle ut eit fullstendig ROS-skjema, m.t.p. utbygging i området, kan punkta under overførast til dette. Emne Naturgjevne forhold Er det knytt uakseptabel risiko til følgjande forhold? a Jordskred og/eller massestraum X b c Skred frå fast fjell (steinsprang, steinskred og/eller fjellskred) Flodbølgjer som følgje av skred i vatn d Snøskred X e Sørpeskred X f Flaum og/eller flaumskred X Nei Ja Kommentarar h Stormflo X Ikkje aktuelt. i Grunnutgliding, berg X j Grunnutgliding, lausmassar X k Radon i berggrunn l Sterk vind X m Anna X Faren for flodbølgjer som følgje av fjellskred ved andre deler av Jølstravatnet er ikkje vurdert. Radonmengda i grunnen er ikkje målt. 37

39 KAPITTEL 8 KONKLUSJONAR SGC Geofare si skredfarevurdering i planområdet Smiehogen konkluderer med at det er fare for steinsprang inn i planområdet på bakgrunn av potensielle lausblokker i fjellhammaren i aust. Feltarbeid syner at tidligere skred/steinsprang aktivitet har gått like nedenfor Feflotmyra og nominell 1/1000 års faresone er satt her. Det er også ein viss fare for flaum-/ flaumskred og sørpeskred langs bekkar som renn gjennom undersøkelsesområdet. I tillegg er det flaumfare langs Jølstraelva, men det er ikkje gjort detaljert modellering av dette området. Det er presentert eit faresonekart som viser nominell årleg sannsynleghet 1/1000 grense for skred, samt 1/20 og 1/200 grense soner for flaum/flaumskred/sørpeskred langs dei aktive bekkane. Vi foreslår at dersom ein ønsker å bygge i øvre del av planområdet og kommer i konflikt med 1/1000 faresone for skred så bør ein gjere tiltak for å sikre området. For å sikre mot flaumfare langs bekkane i området vil det være tilstrekkelig å utvide eksisterande bekkeløp. Praktiske og økonomiske omsyn bør avgjere kva alternativ oppdragsgjevar vil gå for. Vår skredfarevurdering er gjort med utgangspunkt i noverande, naturgjevne forhold. Eventuelle menneskelege inngrep i området i framtida kan endre desse og då vil også graden av skredfare kunne bli endra. 38

40 KAPITTEL 9 REFERANSAR Derron, M. H. 2009: Method for the susceptibility mapping of rock falls in Norway. Technical report, Norges Geologiske Undersøking. Domaas, U. (2011). Sørpeskred og snøskred. Skredseminar, Nov 2011, Lofthus, Ullensvang. Hanssen-Bauer I., Førland E.J., Haddeland I., Hisdal H., Nesje A., Nilsen J.E.Ø, Sandvend S., Sandø A.B., Sorteberg A., og Ådlandsvik B. 2015: Klima i Norge 2100 Kunnskapsgrunnlag for Klimatilpasning. Norsk Klimaservicesenter 2/2015. Utgitt av Miljødirektoratet Hestnes, E. 1998: Slushflow hazard-where, why and when? 25 years of experience with slushflow consulting and research. Annals of Glaciology 26, s Highland, L. M., Bobrowsky, P. 2008: The landslide handbook A guide to understanding landslides. U. S. Geological Survey Circular Reston. Lied, K., Kristensen, K. 2003: Snøskred. Håndbok om snøskred (Norsk utgave). Vett & Viten AS. Høvik. Norsk Klimaservicesenter, 2016: Klimaprofil Sogn og Fjordane Ramberg, I.B., Bryhni, I., Nøttvedt, A. og Rangnes, K (red.): Landet blir til Norges geologi. 2. utgåve. Trondheim. Norsk Geologisk Forening, s Terzaghi, K. 1962: Stability of steep slopes on hard unweathered rock. Geotechnique 12, s Internettsider: Kart, satellittbileter og topografiske profil: Statens kartverk, Det Norske Kartselskap AS Geologiske data: Norges geologiske undersøking Klima: Meteorologisk institutt, Miljøverndepartementet Norsk klimaservicesenter Skredkart: Norges vassdrags- og energidirektorat Føreskrifter: Direktoratet for byggkvalitet

41 VEDLEGG I

42 VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE I Plan- og byggingslova, føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2012/Byggteknisk forskrift TEK10) er tryggleikskrav definert ut frå ulike typar bygningar: 7-3. Sikkerhet mot skred (1) Byggverk hvor konsekvensen av et skred, herunder sekundærvirkninger av skred, er særlig stor, skal ikke plasseres i skredfarlig område. (2) For byggverk i skredfareområde skal sikkerhetsklasse for skred fastsettes. Byggverk og tilhørende uteareal skal plasseres, dimensjoneres eller sikres mot skred, herunder sekundærvirkninger av skred, slik at største nominelle årlige sannsynleghet i tabellen nedenfor ikke overskrides. Tabell 3: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane for skred, i følgje Plan- og byggingslova (TEK10). Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme S1 Liten 1/100 Naust, garasjar S2 Middels 1/1000 Hus, einebustader S3 Stor 1/5000 Rekkehus, hotell Tabell 4: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane for flaum, i følgje Plan- og byggingslova (TEK10). Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme F1 Liten 1/20 Naust, garasjar F2 Middels 1/200 Hotell, bustadhus F3 Stor 1/1000 Sjukehus Det eksisterer altså tre tryggleiksklassar (Figur 40 og Figur 41) som er definert ut frå konsekvensen av ei skredhending: Tryggleiksklasse 1 (S1/F1) Denne tryggleiksklassen har det minste kravet for sikring og den omfattar bygningar der det normalt ikkje vil opphalde seg folk til ei kvar til. Dette gjeld til dømes garasjar og naust (Tabell 3 og Tabell 4). Opphaldstid av personar er kort og difor er konsekvensen vanlegvis liten. Ved oppføring av bygg i kategorien S1 er kravet at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/100. I prinsippet betyr dette at denne bygningstypen må plasserast utanfor utløpsdistansen til «hundreårsskredet». Dersom skredfarevurderinga viser at det vil kunne gå skred hyppigare enn dette må tomta/bygningane sikrast mot skred. For flaum i slike område er kravet sett til eit største nominelle årleg sannsyn på 1/20. Ein kan difor tillate ein høgare flaumfrekvens enn skredfrekvens. I

43 Tryggleiksklasse 2 (S2/F2) For skred gjeld denne tryggleiksklassen (S2) for bygningar der opptil 25 personar oppheld seg meir eller mindre permanent. Eit typisk døme på dette er einebustader og tomannsbustader (Tabell 3 og Tabell 4). For slike bygningar er kravet at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/1000. I prinsippet betyr dette at denne bygningstypen må plasserast utanfor utløpsdistansen til «tusenårsskredet». Dersom skredfarevurderinga viser at det vil kunne gå skred hyppigare enn dette må tomta/bygningane sikrast. For flaum i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/200. For flaum (F2) inkluderer denne tryggleiksklassen område også der meir enn 25 personar vil opphalde seg, til dømes skular, bustadblokker og hotell. For uteareal i tilknyting til evaluerte byggverk som klassifiserast under S2/F2 kan kravet til tryggleik reduserast til tryggleiksnivået for tryggleiksklasse 1 (1/100). Dette fordi faren for liv og helse i samband med skred normalt vil vere vesentlig lågare for personar som oppheld seg utandørs. Tryggleiksklasse 3 (S3/F3) For skred (S3) gjeld denne tryggleiksklassen dersom meir enn 25 personar oppheld seg permanent i eit område. Dette gjeld til dømes bustadblokker, rekkehus, store kontorbygningar, kjøpesenter og hotell (Tabell 3 og Tabell 4). I desse tilfella vil konsekvensen ved ei skredhending vere stor og kravet til slike områder er at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/5000. Slike bygningar skal altså plasserast utanfor utløpsområdet til «femtusenårsskredet». For flaum (F3) i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/1000, og F3 gjeld for byggverk for spesielt sårbare grupper, eller med kritiske samfunns- og beredskapsfunksjonar, som sjukeheimar og sjukehus. Også for S3/F3 kan det vurderast å redusere tilhøyrande uteareal for dei aktuelle bygningane til S2/F2, sidan eksponeringstida og derfor risikoen for personar som held seg utandørs er lågare. Figur 40: Prinsippskisse for tryggleiksklassar og faresoner. I det raude området vil det gå «årvisse» skred med ei sannsynleg hyppigheit høgare enn 1/100. «Hundreårsskredet» vil i teorien stanse ved nedre grense av denne sona. Bygg i tryggleiksklasse 1 (S1) kan derfor plasserast utanfor dette området utan at ein treng sikringstiltak. Tilsvarande gjeld for bygg i S2 og S3 som må plasserast utanfor nedre grense for respektivt «tusenårsskred» og «femtusenårsskred». II

44 Figur 41: Figuren viser tryggleiksklassar og faresonar for flaum. Desse følgjer same prinsippet som for skred, men ein tillèt her noko høgare nominelt årleg sannsyn. I F3 ligg bygg som har kritiske samfunns- og beredskapsfunksjonar. Som Figur 40 og Figur 41 viser er det talet på personar som normalt vil opphalde seg i eit hus, som avgjer krav til tryggleiksklasse. For enkelte typar bygningar krev lovverket at det ikkje skal vere sannsyn for skred eller flaum i det heile teke. Dette gjeld til dømes sjukehus eller bygningar der ein produserer og lagrar miljøfarlege kjemikaliar. III

45 VEDLEGG II KLIMA Klimastatistikk Nedanfor følgjer Meteorologisk institutt sin klimastatistikk for Vestlandet, frå 1900 til Figur 42: Vårtemperaturen på Vestlandet Denne har stige sidan Dei varmaste vårane var i 1920, -59, -02, -04, -09 og Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 43: Sommartemperaturen på Vestlandet Dei varmaste sommartemperaturane var på 1930-talet (1933 var det varmaste året) og etter Dei varmaste åra var 1997, 2002, 2003, 2006 og Dei kaldaste somrane var i 1907, 1921, 1923, 1928, 1929 og Kjelde: Meteorologisk institutt. IV

46 Figur 44: Hausttemperaturen på Vestlandet Haustane var generelt kjølege tidleg på 1900-talet, med ein periode tidleg på 1920-talet som den kaldaste. Frå 1933 til 1966 var hausttemperaturane over normalen, medan haustane var kjølege på 1970-talet. Etter 1999 har det vore fleire milde haustar, t.d. i 1999, 2000, 2006, 2011 og Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 45: Vintertemperaturen på Vestlandet Når det gjeld vintertemperaturen på Vestlandet, var det generelt milde vintrar rundt 1910 og første del av 1930-talet. Vintrane tidleg på 1940-talet var derimot uvanleg kalde. Det var fleire kalde vintrar i perioden og Milde vintrar var det på byrjinga av 1970-talet og slutten av og byrjinga av 1990-talet. Vintrane både i 2010 og 2011 var kalde. Dei kaldaste åra var , 1966, 1979 og Det var milde vintrar i 1925, 1949, 1989, 1990, 1992 og Kjelde: Meteorologisk institutt. V