Skredfarevurdering ved planlagd montørbase på Rugsundøy ved Skatestraumen, Bremanger kommune

Transkript

1 Skredfarevurdering ved planlagd montørbase på Rugsundøy ved Skatestraumen, Bremanger kommune

2 Prosjektinformasjon og status Dokumentittel: Skredfarevurdering ved planlagd montørbase på Rugsundøy ved Skatestraumen, Bremanger kommune Dokumentnr.: Kontraktnr.: Prosjekt: Klassifisering: Distribusjon: Intern Leveransedato.: Status: Sider: 21. mai, 2015 Godkjend rapport 28 Kontraktør: Kontraktørinformasjon: SGC Geofare AS Villabyen 3, 6984 Stongfjorden Organisasjonsnummer: MVA Kontaktinformasjon: SGC Geofare AS v/synne Lindgren, Dagleg leiar Villabyen 3, 6984 Stongfjorden Tlf.: e-post: Kundeinformasjon: Sogn og Fjordane Energi AS v/kjell Heggdal, Administrasjons- og eigedomssjef Bukta, 6823 Sandane Tlf.: e-post: Fagområde: Dokumenttype: Lokalitet: Geologi Rapport Rugsundøy, Bremanger kommune Feltarbeid utførd av: Dato for feltarbeid: Signatur: Anders Haaland Einar Alsaker Even Vie 6. mai, mai, mai, 2015 Anders Haaland (sign.) Einar Alsaker (sign.) Even Vie (sign.) Rapport utarbeidd av: Dato for ferdigstilling: Signatur: Anders Haaland Even Vie 15. mai, mai, 2015 Anders Haaland (sign.) Even Vie (sign.) Rapport revidert av: Godkjend (Dato) Signatur: Einar Alsaker (Fagleg rådgjevar) Atle Nesje (Fagleiar) 20. mai, mai, 2015 Einar Alsaker (sign.) Atle Nesje (sign.) Rapport godkjend av: Godkjend (Dato) Signatur: Synne Lindgren (Dagleg leiar) 21. mai, 2015 Synne Lindgren (sign.)

3 INNHALDSLISTE INNLEIING... 4 SAMANDRAG... 5 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING Plassering Topografi, hydrologi og vegetasjon Klima Klimastatistikk Klimaprognosar... 9 KAPITTEL 2 GEOLOGI Berggrunnsgeologi Lausmassegeologi KAPITTEL 3 AKTSEMDSKART OG TIDLEGARE HENDINGAR Aktsemdskart for flaum, steinsprang og snøskred Tidlegare skredhendingar KAPITTEL 4 MODELLERING AV SKREDFARE RocFall KAPITTEL 5 SKREDFAREVURDERING Vurdering av skredfare Feltobservasjonar Samanstilling og diskusjon kring skredfare Flaum og lausmasseskred Skred frå fast fjell Snøskred KAPITTEL 6 FORSLAG TIL SIKRINGSTILTAK Generelt Sikringstiltak

4 KAPITTEL 7 RISIKO- OG SÅRBARHEITSANALYSE KAPITTEL 8 KONKLUSJONAR KAPITTEL 9 REFERANSAR VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE... II VEDLEGG II KLIMA... V Klimastatistikk... V Klimaprognosar... X VEDLEGG III MODELLERING AV SKREDFARE... XVI VEDLEGG IV GENERELT OM DEI ULIKE SKREDTYPANE... XVIII 3

5 INNLEIING SGC GeoFare AS (SGC) vart kontakta av Sogn og Fjordane Energi AS ved Kjell Heggdal for å gjennomføre ei skredfarevurdering i samband med etablering av ein montørbase på Rugsundøy ved Skatestraumen i Bremanger kommune. Vi har gjort ei heilskapleg vurdering av faren for flaum, lausmasseskred, steinsprang, snø- og sørpeskred. Feltarbeidet vart utførd den 6. mai 2015, og resultata herifrå er supplert med informasjon frå som er ein felles internettdatabase for skred, administrert av Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE). I tillegg er det henta klimadata frå Meteorologisk institutt og kart frå Statens kartverk, Det Norske Kartselskap AS og NGU. Det er også gjort nytte av enkelte modelleringsverkty for å bygge opp under konklusjonane. I byggteknisk forskrift (TEK10) er tryggleikskrav mot skred definert ut frå kva type byggverk som skal oppførast. Dess fleire personar som vil opphalde seg i eit område, dess mindre nominelt årleg sannsyn for skred kan ein tillate. Byggverk er klassifisert under tre tryggleiksklassar for skredfare; S1, S2 og S3. Lovverket krev at største nominelle årlege sannsyn for skred ikkje skal vere høgare enn 1/100, 1/1000 og 1/5000, respektivt for desse tre klassane (Tabell 1). På bakgrunn av dette går vår skredfarevurdering i hovudsak ut på å dele undersøkingsområdet inn i faresoner som representerer ulike nominelle årlege sannsyn for skred. For flaumfarevurdering er det eit noko annleis system som gjeld. For ei grundigare forklaring til tryggleiksklassene, sjå Vedlegg 1. Tabell 1: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane ved plassering av byggverk i skredfarlege område. Tryggleiksklasse Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme S1/F1 Liten 1/100 Naust, garasjar S2/F2 Middels 1/1000 Hus, einebustader S3/F3 Stor 1/5000 Rekkehus, hotell Rapporten er bygd opp av ni kapittel. Kapittel 1-4 handsamar ekstern bakgrunnsinformasjon (klimadata, eksisterande geologiske kart o.l.), og denne informasjonen vert samanstilt med våre eigne feltobservasjonar i Kapittel 5. På bakgrunn av dette vert skredfaren i området vurdert for kvar skredtype. Det er feltobservasjonane som dannar hovudgrunnlaget for dei endelege konklusjonane til SGC. Eksterne data vert berre nytta som eit supplement til desse. Berre dei geologiske aspekta ved skredfarevurderinga vert her omtala. Alle konklusjonar som her vert trekt føreset at menneskelege inngrep i området vil kunne endre dei geologiske og hydrologiske forholda, og dermed også skred- og flaumfaren. Dersom skredfare vert påvist i undersøkingsområdet, vil SGC føreslå sikringstiltak mot skred (Kapittel 6). SGC har sentral godkjenning for prosjektering i tiltaksklasse 3 og er difor kvalifisert til å legge dimensjonerande føringar for sikringstiltak mot skred. SGC vil vidare i ein slik prosess kunne bidra med rådgjeving kring geologiske tilhøve, om dette er ønskeleg frå oppdragsgjevar side. 4

6 SAMANDRAG SGC GeoFare AS (SGC) har undersøkt ei tomt som er tiltenkt montørbase for Sogn og Fjordane Energi AS (SFE) ved Skatestraumen på Rugsundøy i Bremanger kommune. Vi har tatt omsyn til flaum, lausmasseskred, skred frå fast fjell, snøskred og sørpeskred. Feltområdet består av ei myrlendt flate på nivå med Fv. 616 om lag 20 m o.h. Frå denne og opp mot fjellet i nord går det ei skogdekt li som består av tre flatare platå med brattare skråningar mellom. Det er ingen elver i området og nedslagsfeltet for nedbør er avgrensa. Området har eit typisk kystklima, med vestavêr og ein del nedbør. prognosar viser at ein vil kunne få ei auke i nedbør på % fram mot Det vil elles bli ein del mindre snø. NGU har kartlagd kvartsitt, eklogitt og augegneis i området. Vidare er det kartlagd bert fjell eller tynt sedimentdekke i området. På NVE m.fl. sine aktsemdskart ser ein at modellert utløpsdistanse for både steinsprang og snøskred når ned til den aktuelle tomta. Det er ikkje registrert tidlegare skred i området. Vi har også sjølv utførd ei modellering med dataprogrammet RocFall og denne viste at steinsprang vil stoppe på platåa oppe i lia, og ikkje nå ned til tomta. Feltsynfaringa støtta dette då det vart observert ein del steinblokker i området, men ikkje nedanfor desse platåa. På bakgrunn av dette har vi utarbeidd eit faresonekart for steinsprang som viser at planområdet ligg utanfor utløpsdistansen for steinsprang med nominelt årleg sannsyn på 1/100, 1/1000 og 1/5000. På bakgrunn av topografi, drenering og klimadata vart det også konkludert med at området ikkje ligg i fare for flaum, lausmasseskred, snøskred eller sørpeskred. 5

7 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING 1.1. Plassering Undersøkingsområde er ei tomt med gnr. 65, bnr. 5 på Rugsundøy, som ligg på nordsida av Skatestraumen i Bremanger kommune. Tomta ligg like ved fylkesveg 616 om lag 27 km nord for Svelgen sentrum. Figur 1: Undersøkingsområdet ligg på Rugsundøy på nordsida av Skatestraumen i Bremanger kommune. Det øvste kartutsnittet er tilsendt frå Sogn og Fjordane Energi og viser den planlagde montørbasen. Dei to nedste kartutsnitta er basert på kart frå Det Norske Kartselskap AS. 6

8 1.2. Topografi, hydrologi og vegetasjon Planområdet ligg på ei flate om lag 20 m o.h. nedanfor ei sørvendt li som går opp mot Høgehammaren og Klasenyken (375 m o.h.). Flyfoto (Figur 2) viser at sjølve planområdet ligg på ope område med humusdekke, medan nord for planområdet går det eit belte med tett furuskog før lia går over i bert fjell ved ca. 170 m o.h. Det er ikkje kartlagt større bekkar eller elver som drenerer inn i eller i nærleiken av planområdet, og det er berre kartlagt eit mindre dreneringsløp som drenerer ut av planområdet mot sør. Nedslagsfeltet til planområdet er svært avgrensa. Figur 2: Flyfoto av planområdet (råma inn) og undersøkingsområdet. I fjellsida nord for planområdet er det eit belte med tett skog før fjellsida går over i bert fjell. Kjelde: Statens kartverk. På sin nettdatabase har NGI presentert hellingsdata frå undersøkingsområdet. I følgje dette kartet (Figur 3) ligg planområdet på ei flate, medan lia ovanfor vert gradvis brattare opp mot Klasenyken. Mot toppen, før det flatar ut, er hellinga mellom Ut i frå hellingskartet kan ein sjå at det er det er tre platå i fjellsida der topografien flatar ut. Desse platåa er om lag m breie og samanliknar ein hellingskartet med flyfoto, ser ein at det er fjellhamrar ovanfor alle platåa. 7

9 Figur 3: Hellingskart over planområdet og lia nord for dette. Lia direkte ovanfor den undersøkte tomta har ei helling mellom 20 og 90. Basert på kart frå NGI m.fl Klima Klimastatistikk Skredfare og klima heng tett i saman. Temperatur og nedbør er avgjerande for stabiliteten til lausmassar, vassavrenning, flaumfare, steinsprangfare som følgje av frostsprenging og sjølvsagt mengde og stabilitet på snø. For å kunne gjere ei tilstrekkeleg skredfareevaluering må ein ta omsyn til gjeldande klimastatistikk, samt oppdaterte prognosar for framtidige klimaendringar. Meteorologisk institutt har hatt operative vêrstasjonar på ulike stader i Nordfjord i lang tid. Det er henta temperaturdata frå målestasjonen på Kråkenes, stasjon 5910 (38 m o.h.), som har vore operativ sidan Nedbørsdata er henta frå målestasjonen i Svelgen, stasjon 5781 (3 m o.h.) som har vore operativ sidan Sidan datamaterialet frå desse stasjonane strekk seg over ein periode på over 30 år, som er det statistiske minsteintervallet for klimamålingar, gjev dette ein peikepinn på klimaet i området gjennom 1900-talet- 8

10 Figur 4 : Temperatur - og nedbørsnormalar frå Meteorologisk institutt. Temperaturdata er henta frå stasjon 5910 Kråkenes fyr (38 m o.h.) medan nedbørsdata er henta frå stasjon 5781 Svelgen (3 m o.h.). Statistikken viser at årsnormalen for temperatur har vore 7,3 sidan 1929 og årsnormalen for nedbør har vore 2560 mm sidan målingane starta i 1973 til i dag Klimaprognosar Prognosar for klimautvikling for Rugsundøy fram mot klimaperioden viser at ein kan forvente ein auke i årstemperatur på 2-3 C. Normal årsnedbørssum kan auke med % i løpet av same periode. Årsavrenninga vil kunne auke med 5-20 %, og størst auke i avrenning vil det vere på hausten som vil kunne få ei auke på %. Modellen viser vidare at snømengda kan verte redusert med opptil % og at det kan bli færre dagar i året med snø fram mot Vedlegg II viser detaljane i både klimastatistikk og klimaprogn osar for Rugsundøy. 9

11 KAPITTEL 2 GEOLOGI I dette kapittelet gjer vi ein generell skildring av berggrunnsgeologien og kvartærgeologien på Rugsundøy og nærliggande områder. Data er henta frå NGU sin database og NGU sine berggrunnsgeologiske- og kvartærgeologiske kart ( Dette er data som vil vere viktige for å forstå deformasjonen og terrengformene i området der tomta ligg på. Nokre detaljar frå våre eigne observasjonar er tatt med i Figur 6, detaljar som ikkje er merka av på NGU sitt berggrunnsgeologiske kart, men som er utarbeidde frå våre observasjonar Berggrunnsgeologi Bergartane i området rundt og på Rugsundøy er dominert av gneisar langs nordlige deler av Bremangerlandet, samt nord for Nordfjorden og Skatestraumen (Figur 5). Sørlege halvdel av Bremangerlandet er samansett av bergarter danna under den kaledonske fjellkjedefaldinga; kvartsittar, kvartsskifer og bergartar som høyrer til Sunnfjord- og Kalvåg melange. Dei siste består av blokker av grønstein, grønskifer, kvartsittar og metasandsteinar i ein matriks av glimmerskifer. I tillegg har ein yngre sedimentære breksjer, konglomeratar og sandsteinar som tilhøyrer Hornelen devonbasseng, samt yngre intrusjonar av dioritt (Bremangerdioritten) og gabbro (Gåsøy-intrusjonen). På sjølve Rugsundøy er det ein dominans av augegneis, diorittisk- til granittisk gneis. I tillegg finn ein kvartsskifer som er antatt å vere ein del av Høyvik-gruppa. I tillegg finn ein også linser av eklogitt rett ovanfor den aktuelle tomta (Figur 6). Skatestraumen og vidare austover mot Leirgulen er definert av ei stor forkastingssone. Dette er ein del av eit større forkastingssystem som ein finn langs heile Nordfjorden. Det same austvestsystemet kan ein finne igjen langs alle fjordane sørover. Desse vart utvikla under den kaledonske fjellkjedefaldinga, og vart seinare reaktivert gjennom devon alder ( millionar år sidan). Mindre nord-sør-forkastingar vart observerte på Rugsundøy, og er tolka til å vere utvikla i perm alder for omlag 300 millionar år sidan. Bergartane på Rugsundøy ber preg av ein eldre (devon), plastisk deformasjon, og yngre (postperm) sprø deformasjon. Den siste deformasjonsstilen har utvikla nord-sør-orienterte sprekker. Sunnfjord melange og Kalvåg melange er definert som ein obduksjonsmelange utvikla under siste perioden av den kaledonske orogenesen (Alsaker & Furnes 1994; Ravnås & Furnes 1995). Den er samansett av skifer, i utgangspunktet finkorna sediment transportert med store undersjøiske massestraumar og avsett i sjølve subduksjonssona mellom Grønland og det baltiske skjoldet. Massestraumane inneheldt òg store blokker transportert på same måten. Sedimenta og blokkene er erosjonsprodukt frå minst to kjelder. Den eine er ei kjelde frå det baltiske skjoldet, samansett av sure bergartar; granittar/gneisar og kvartsittar (metasandsteinar). Den andre kjelda har eit vulkansk (basisk) opphav knytt mot havbotnskorpa (Solund-Stavfjorden ofiolittkompleks) som kjem i erosjonsnivå under delar av den orogene prosessen. Frå denne kjelda finn komponentar i bergartane beskrive som grønsteinar og gabbro (Figur 6). 10

12 Figur 5: Utsnitt av geologiskberggrunnskartover ytre delar av Nordfjord. Det aktuelletomteområdetkan sjåasttil høgrepå kartet (raud råme).kjelde: geo.ngu.no/kart/berggrunn. Figur 6: Utsnitt av kart over geologiskberggrunnskartover undersøkingsområdet. Kjelde: geo.ngu.no/kart/berggrunn. 11

13 2.2. Lausmassegeologi For 2,6 millionar år sidan byrja epoken kvartær, ein periode kor den nordlege halvkula var prega av om lag istider. Breane som dekka store delar av Noreg under desse kuldeperiodane grov ut dalar og fjordar og danna det landskapet vi har i dag, og som er typisk for Nordfjord. Innlandsisen under siste istida hadde si maksimale utbreiing for om lag år sidan. Etter kvart som innlandsisen smelta attende dei følgjande tusenåra, blottla den morenemateriale og smeltevassavsetjingar i dei fleste lier og dalstrøk. På lausmassekartet er størstedelen av Rugsundøy (om lag 95 %) markert som fast fjell (NGU, 2015). Nokre få stadar på øya er det markert tynt morenedekke, torv og myr. Mesteparten av morenedekket ligg langs sørsida av øya ned mot Skatestraumen (Figur 7). I området der tomta er definert er det dominerande dekket torv og myr. Nedre delane av fjellpartiet nord for tomta, er dekka av eit tynnt skogkledd morenedekke. Figur 7: Utsnitt av lausmassekart over Rugsundøy. Store delar av Rugsundøy er kartlagt som fast fjell av NGU. Kjelde: geo.ngu.no/kart/lausmasse. 12

14 KAPITTEL 3 AKTSEMDSKART OG TIDLEGARE HENDINGAR 3.1. Aktsemdskart for flaum, steinsprang og snøskred Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE) er ansvarlig for aktsemdskart for steinsprang og snøskred på Tenesta er utarbeidd i samarbeid med Norges geologiske undersøkelse (NGU), Statens vegvesen, Jernbaneverket og Forsvarets militærgeografiske tjeneste. Aktsemdskarta for flaum-/jordskred, steinsprang og snøskred viser potensielle utløysingsområde (kjeldeområde) og utløpsområde (rekkevidda av potensielle skred). Karta er utarbeidd ved bruk av ein datamodell som identifiserer moglege utløysingsområde for steinsprang og snøskred ut frå hellinga på fjellsida. For kvart utløysingsområde vert utløpsområdet for flaum-/jordskred, steinsprang og snøskred utrekna. Denne kartdatabasen er utelukkande basert på datamodellering og ingen feltobservasjonar er lagde til grunn. Det er derfor ikkje teke omsyn til viktige faktorar som klima, vegetasjon og berggrunn, og meir detaljerte faresonekart må utarbeidast for å kunne seie noko om sannsynet for steinsprang og snøskred. Aktsemdskarta kan difor ikkje brukast direkte i reguleringsplanar eller i byggesaker for å avgjere om eit areal/område tilfredsstiller krav til tryggleik mot naturfarar, jamfør føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2015). Karta gjev likevel ein god indikasjon på kvar topografien tilseier at ytterlegare undersøkingar bør gjennomførast. Aktsemdskartet for steinsprang (Figur 8) viser at det næraste potensielle utløysingsområdet (mørkegrå felt) ligg oppunder hammaren under Klasenyken i nord og at heile planområdet ligg innanfor modellert utløpsområde for steinsprang. Aktsemdskartet for snøskred (Figur 9) viser at lia opp mot Klasenyken er potensielt utløysingsområde og at heile planområdet ligg innanfor modellert utløpsområde for steinsprang. Planområdet ligg ikkje innanfor aktsemdstsområde for flaum og jord- og flaumskred. 13

15 Figur 8: Aktsemdskart for steinsprang ved undersøkingsområdet. Basert på kart frå NVE m.fl. Figur 9: Aktsemdskart for snøskred ved undersøkingsområdet. Basert på kart frå NVE m.fl Tidlegare skredhendingar På si nettside har NVE m.fl. også ei oversikt over tidlegare skred ved undersøkingsområdet. Det er ikkje registrert skredhendingar i eller i nærleiken av undersøkingsområdet. 14

16 KAPITTEL 4 MODELLERING AV SKREDFARE 4.1. RocFall RocFall er eit digitalt modelleringsverkty for kalkulering av utløpsdistanse for steinsprang. Det er levert av det kanadiske føretaket Rockscience Inc. Energi, fart og spretthøgd vert her kalkulert for heile skredbana. Vi har her tatt utgangspunkt i fire potensielle utløysingspunkt i fjellsida opp mot Klasenyken (375 m o.h.); eitt nesten på toppen av fjellsida der det er brattast, to ovanfor kvart av dei to platåa, og eitt i hammaren like ovanfor planområdet. Det vart gjennomførd 1000 forsøk med varierande parameter. Figur 10 viser at den maksimale utløpsdistansen til steinsprang frå hammaren like ovanfor planområdet rekk ned til planområdet, men den stoppar fort opp der topografien flatar ut. Den maksimale utløpsdistansen frå dei potensielle utløysingspunkta lenger opp i fjellsida, stoggar alle relativt fort opp der topografien til fjellsida flatar ut. Ingen av desse når ned til planområdet. Figur 10: Profil frå RocFall-modellen av utløpsdistanse for steinsprang. Det vart gjennomført 1000 forsøk kvar frå fire ulike potensielle utløysingspunkt. Berre frå det nedste utløysingspunktet når den maksimale utløpsdistansen inn i planområdet (svart rektangel), men berre nokre få meter. Kartutsnittet er basert på kart frå Statens Kartverk. 15

17 KAPITTEL 5 SKREDFAREVURDERING 5.1. Vurdering av skredfare Modelleringane ovanfor indikerer at deler av planområdet delvis ligg innanfor utløpsdistanse for snøskred med gjentaksintervall på tusen år, og NVE m.fl. ( sine aktsemdskart viser eit liknande resultat. Dette er som nemnd berre matematiske modelleringar basert på terrenggradientar, ofte med ekvidistanse på 20 m, noko som gjev ei forholdsvis låg kartoppløysing. I modelleringa er det heller ikkje teke omsyn til viktige faktorar som vegetasjon, drenering, klima, lausmassar, bergartstype og sprekkesystem. Risikoen for at massar (jord, stein, snø, etc.) skal kome i rørsle, dessutan akkumulasjonspotensiale for snø og vatn er også avgjerande faktorar, som krev nærare undersøking for å få kartlagd skredfaren på ein tilfredsstillande måte. Det vart difor gjennomførd feltarbeid for å gjere ei heilskapleg vurdering av den reelle skredfaren. For at det skal kunne gå skred må det: 1) finnast rasfarleg materiale. 2) vere tilstrekkeleg bratt i terrenget, slik at raset kan løysast ut og utvikle seg. 3) finnast ein mekanisme som set materialet i rørsle. Desse mekanismane er ofte knytt til ekstreme situasjonar som endrar stabiliteten i massane Feltobservasjonar Feltarbeidet vart utførd 6. mai 2015 av Einar Alsaker, Even Vie og Anders Haaland frå SGC GeoFare AS. Området der feltarbeidet vart utførd ligg på oppsida av riksveg 616 om lag 20 m o.h. og strekk seg nordover opp i lia som går opp mot Klasenyken (375 m o.h.). Under feltarbeidet var det opphaldsvêr og det var mindre mengder nedbør dagane før. Sjølve planområdet er mosegrodd, medan nedste del av lia er prega av tett einekave. Vidare oppover i lia er det eit belte med tett furuskog og mot toppen er det bart fjell. Det vart ikkje observert bekkar eller andre dreneringsløp med nemneverdig vassføring i undersøkingsområdet, men mindre deler av flata planområdet ligg på er delvis myrlendt. Som karta til Statens kartverk viser ligg sjølve planområdet tilnærma heilt flatt. Det stikk opp nokre bergflater i nedre del av dette. Like nord for planområdet byrjar fjellsida opp mot Klasenyken (Figur 11). I denne fjellsida er det tre platå som ligg nedanfor fjellhamrar. Det er og ein delvis blottlagd hammar like ovanfor flata som planområdet ligg på. Lia nord for planområdet har dermed ein trappetrinnstopografi. Bergartane i undersøkingsområdet er dominert av augegneis, men ein finn òg kvartsskifer heilt sør og linser av eklogitt i lia like ovanfor planområdet. Store delar av undersøkingsområdet er dekt av eit tynt morenedekke. Hammaren like i overkant av planområdet er blottlagd heilt i vest, ved grensa til nabotomta (Figur 12). Her er den om lag 6 m høg og står fram som oppsprukken med fleire lause blokker på opp til 1 m 3 som heng i openbar fare for å rase ut. Nedanfor hammaren er det fleire halvferske skredblokker som har rasa ut i frå hammaren. Den største av desse er også om lag 16

18 1 m 3. Dei blokkene som har rulla lengst har ikkje stansa lenger enn ca. 10 m frå hammaren, der bakken flatar ut. Denne eksponerte delen av hammaren er om lag 10 m brei. Følgjer ein hammaren austover, smalnar den ut og vert tilgrodd. Skråninga er av varierande brattleik og det førekjem enkelte parti med bert fjell. Enkelte stader ligg det også kanta steinblokker synleg i og over vegetasjonsdekket (Figur 13). Den største av desse er litt i underkant av 1 m 3 stor. Blokkene her består av den same kvartsskiferen som berggrunnen i området. Det ligg ingen slike blokker på den flate, nedre delen av eigedommen, kor montørbasen er planlagd. Ovanfor denne hammaren ligg det nedste av desse tre platåa. Det er om lag 20 m bredt, før det byrjar å skrå opp mot hammaren som ligg ovanfor. Her ligg det enkelte endå større blokker enn dei i skråninga nedanfor. Desse blokkene består av augegneis, og har ei noko meir avrunda form enn dei mindre blokkene som ligg nedanfor. Berggrunnen ved dette platået og ved den neste hammaren ovanfor består av kvartsskifer. Figur 11: Fotografi av fjellsida nord for den undersøkte tomta. Denne lia har ein trappetrinnstopografi med tre flate platå mellom brattare fjellskrentar. Kraftlinja går på det nedste platået og dei to andre kan ein sjå i furuskogen ovanfor. Ein ser at det ligg enkelte steinblokker i desse skråningane. 17

19 Figur 12: Heilt vest, ved grensa til nabotomta, i den nedste delen av lia, er fjellskråninga utan særleg vegetasjonsdekke. Her ser ein at fjellhammaren er tydeleg oppsprukken, og det ligg utrasa materiale nedanfor. Ingen av desse blokkene har trilla lenger enn ca. 10 m, der bakken flatar ut. Figur 13: Steinblokk i skråninga ovanfor flata der montørbasen er planlagd. Blokkene her er kanta i forma og har den same litologiske samansetnaden som berggrunnen her. Dei er derfor tolka til å vere skredavsette. 18

20 Figur 14: På det nedste av dei tre platåa ligg det enkelte blokker som er større en det som er tolka som skredblokker nedanfor. Dei består av augegneis, altså ein annan bergart enn kvartskiferen i berggrunnen på dette platået. Figur 15: Oversiktsbilete teke ovanfor det nedste av dei tre platåa. Til venstre ser ein den store steinblokka frå Figur 14 og i bakgrunnen til høgre ser ein tomta for den planlagde montørbasen. 19

21 Flyttar ein seg vidare oppover i skråninga ovanfor det nedste platået, kjem ein opp mot det midtre platået i denne fjellsida (Figur 11). I denne skråninga finn ein noko fleire parti der det er blottlagd, oppsprukke fjell. Ein finn også steinblokker av same karakter som i skråninga nedanfor. Ved ein stad ligg desse så tett at det må tolkast som ei ur danna ved steinsprang. Oppe på sjølve platået startar furuskogen. Her er steinblokkene mykje meir utbredt og av noko meir varierande tekstur. Nokre er så store som 4-5 m 3, nokre er meir runda i kantane og dei består både av kvartsskifer og augegneis. Heilt framme ved kanten av hammaren ligg det ei større blokk av augegneis (Figur 16). Lenger inne på platået, som skrår svakt oppover, førekjem det fleire og fleire slike blokker. Inst på platået støyter ein på ein tilnærma loddrett fjellhammar, og inntil denne er det akkumulert store mengder slike blokker (Figur 17). Denne fjellveggen består også av augegneis. Grunna vanskeleg tilkomst vart det ikkje føretatt observasjonar på det øvste av dei tre platåa. Figur 16: Stor blokk nesten yst på det midtre platået. Denne består av augegneis. 20

22 Figur 17: Inst på det midtre platået, inntil fjellhammaren, ligg det store mengder blokker oppsamla, også desse av augegneis. Fjellveggen består også av denne bergarten Samanstilling og diskusjon kring skredfare Nedanfor følgjer ei samanstilling mellom alle innhenta data og ein diskusjon kring faren for dei ulike skredtypane. For dei skredtypane det vert påvist fare for er det utarbeidd eit faresonekart som viser grensene i høve til dei tre tryggleiksklassene (Vedlegg I). For ei generell utgreiing om dei ulike skredtypane sjå Vedlegg IV Flaum og lausmasseskred Den undersøkte tomta ligg på ei myrlendt flate om lag 20 m o.h. og det er ikkje observert spor etter elvar og bekkar med stor vassføring på denne eller i lia ovanfor (Kap og Kap. 5.2.). Sedimentdekket er også tynt med blottlagd fjell fleire stader, inkludert på sjølve tomta (Kap. 5.2.). På bakgrunn av dette konkluderer vi med at det ikkje er fare for flaum og lausmasseskred i området. Sidan deler av tomta ligg på myr, minner vi likevel om at det er viktig å ha god drenering på og rundt tomta Skred frå fast fjell Det er ikkje tvil om at enkelte av dei mindre blokkene av kvartsskifer, som vart observert i dei to skråningane er skredavsett. Her vart det også observert fleire tydelege utløysingspunkt. Utfordringa i undersøkingsområdet er å vurdere kva av dei større observerte augegneisblokkene som skal tolkast som steinsprangmateriale og kva av dei som skal tolkast 21

23 som bretransportert materiale. Av Kap går det fram at NGU har kartlagd tynt morenedekke i nærleiken, og dei observerte blokkene var kantrunda med ein annan litologi enn den lokale berggrunnen (Kap. 5.2.), noko som indikerer at blokkene har blitt transportert over lengre distansar. Likevel vart det observert augegneis i fast fjell øvste del av undersøkingsområdet, og dette er ein meir massiv bergart, som kan generere skredblokker med ei rundare form. Eit anna argument for at dette faktisk er skredmateriale er at det ikkje vart observert slike blokker i nedre (sørlege) del av undersøkingsområdet, men dei er meir og meir utbredt dess nærare ein kjem fjellveggen av augegneis. På bakgrunn av dette kan ein ikkje utelukke at det er snakk om skredblokker. Rundingsgrad og avstand frå kjeldeområdet kan imidlertid også indikere at dei er svært gamle, kanskje til og med så gamle som frå sluttfasen av siste istid (for ca år sidan), slik at utrasing og utløpsdistanse kan ha blitt påverka av restar av innlandsisen i området. Ein må uansett sjå på dagens situasjon for å vurdere den reelle skredfaren i undersøkingsområdet. Det er openbart potensielle kjeldeparti til stades, både i dei mindre skråningane av kvartsskifer og i den brattaste hammaren av augegneis. Vi går ut ifrå at det er sistnemnde som er i stand til å produsere dei største og mest energirike skredblokkene. Topografien i området (Kap. 1.2.) vil imidlertid kunne avgrense utløpsdistansen til steinsprang i betydeleg grad. Feltobservasjonane viser at det ikkje ligg skredblokker på sjølve planområdet; alle dei mindre skredblokkene har stoppa før eller der lia flatar ut (Kap. 5.2.). Dei aller fleste av dei større augegneisblokkene har stoppa på det midtre platået, og berre eit par av dei har nådd ned til det nedste platået. Desse trappetrinnliknande platåa fungerer altså som effektive barrierar mot steinsprang. Dette vert støtta av resultatet frå datasimuleringa (Kap. 4.1.) som viser om lag nøyaktig same resultat som observert i felt. Aktsemdskartet for steinsprang (Kap. 3.1.) viser eit noko meir konservativt resultat, men her er marginane innanfor den relativt låge oppløysinga til desse modellane. Vi konkluderer dermed med at den planlagde montørbasen ligg utanfor utløpsdistanse til skred frå fast fjell med nominelt årleg sannsyn på både 1/100, 1/1000 og 1/5000, og at det dermed ikkje er behov for sikringstiltak mot dette. Dette har vi presentert på eit faresonekart (Figur 18). 22

24 Figur 18 : Faresonekart for steinsprang frå undersøkingsområdet på Rugsundøy. Fargekodane raud, gul og grøn representerer utløpsområde for skred med nominelt årleg sannsyn på respektivt 1/100, 1/1000 og 1/5000. Farge fordelinga er noko komplisert. Dette er fordi skråningane mellom kvart av platåa utgjer ei potensielt kjelde for «hundreårskredet»(sjølv om det er snakk om mindre blokker) samstundes som dei fleste blokkene vil stanse på sjølve platåa. Den ufarga sona i s ørlegaste del av nedre platå viser at «femtusenårskreda» som kjem ovanfrå, både med utløysingspunkt i skråninga like ovanfor og med uløysingspunkt ovanfor midtre platå vil stanse før dei ramlar utfor den siste skråninga og ned på planområdet. Dette er med utgangspunkt i ei tolking om at augegneisblokkene på nedre platå ( Figur 14 ) kjem frå den øvste fjellhammaren, men har stoppa på nedre platå. Dette viser at dei to platåa fungerer som barrierar mot eventuelle steins prang og stein skred ovanfrå, og sikrar slik planområdet mot skred frå fast fjell. Figuren er basert på kart frå Det Norske Kartselskap AS og SFE. 23

25 Snøskred Aktsemdskarte til NVE m.fl. (Kap. 3.1.) viser at heile planområdet ligg innanfor modellert utløpsdistanse for snøskred og at det er lia opp mot Klasenyken (375 m o.h.) som er potensielt utløysingsområde. NGI m.fl. sitt hellingskart (Kap. 1.2.) stadfestar at det er områder i denne lia som hellar mellom 30-60, som vert rekna for den kritiske sona for utløysing av snøskred (Lied Kristensen, 2003). Område som ligg innanfor kritisk sone for utløysing er imidlertid svært avgrensa og er det tett skog nedanfor denne sona, noko som vil ha ein avgrensande effekt på snøskred. I tillegg viser klimadata (Kap. 1.3.) at ein kan forvente ein reduksjon på % i snømengd og dagar færre med snø fram mot klimaperioden Det er heller ikkje registrert tidlegare snøskredhendingar i området. Vi konkluderer derfor med at heile planområdet ligg utanfor utløpsdistansen til snøskred med eit nominelt sannsyn på 1/100, 1/1000 og 1/15000, og at det dermed heller ikkje er behov for sikringstiltak mot dette Sørpeskred Den gode dreneringa i området (Kap. 1.2.) tilseier at det ikkje er fare for sørpeskred her. Det er også lite snødrift så langt vest (Kap ) og prognosane tilseier at det vil bli endå mindre snø i framtida (Kap ). På bakgrunn av dette konkluderer vi med at det ikkje er fare for sørpeskred i undersøkingsområdet. 24

26 KAPITTEL 6 FORSLAG TIL SIKRINGSTILTAK 6.1. Generelt Skred vert vanlegvis inndelt i tre fasar/områder: 1) utløysingsområdet, der skredmassane losnar og kjem i rørsle 2) skredløpet, som er bana skredet følgjer 3) utløpsområdet, som er det arealet skredet legg seg når energien er oppbrukt Ved sikring mot skred er det mogleg å gjere inngrep i alle desse tre fasane, for å forhindre skadar på bygg. Kva for sikringsmetodar som bør nyttast er ei avveging mellom skredfare, kostnad og lokale, praktiske føresetnader/utfordringar for skredsikring (f.eks. tilgjengelegheit for anleggsmaskiner o.l.) Sikringstiltak Sidan undersøkingsområdet er utanfor fare for skred er det i utgangspunktet ikkje behov for sikringstiltak her. Vår skredfarevurdering er gjort med utgangspunkt i noverande, naturgjevne forhold. Det må derfor nemnast at dersom tomta skal utvidast nordover, utover det tomteområdet SFE har avgrensa (Figur 1), og det dermed vert nødvendig å grave seg inn i lausmassane eller skyte seg inn i fjellet, kan det bli blottlagd heilt lokalt materiale med fare for å rase ut. Det vil her uansett ikkje vere snakk om destabilisering av store massar og dette vil kunne sikrast heilt enkelt med ein mur eller ei grøft til å fange opp det som måtte kome ned. Dersom dette skulle bli aktuelt kan SGC stille med rådgjeving under detaljert utforming av ei slik sikring. Vi har sentral godkjenning for prosjektering i tiltaksklasse 3 (Direktoratet for byggkvalitet) og våre forslag kan i utgangspunktet leggast til grunn for utforming og dimensjonering av eventuelle sikringstiltak. 25

27 KAPITTEL 7 RISIKO- OG SÅRBARHEITSANALYSE Dette er eit standardskjema for risiko- og sårbarheitsanalyse (ROS) der SGC har fylt ut felta som har med dei geologiske aspekta å gjere. Dersom oppdragsgjevar i framtida skal fylle ut eit fullstendig ROS-skjema, m.t.p. utbygging i området, kan punkta under overførast til dette. Emne Naturgjevne forhold Er det knytt uakseptabel risiko til følgjande forhold? a Jordskred og/eller massestraum X b c Skred frå fast fjell (steinsprang, steinskred og/eller fjellskred) Flodbølgjer som følgje av skred i vatn eller sjø d Snøskred X e Sørpeskred X f Flaum og/eller flaumskred X h Stormflo X i Grunnutgliding, berg X j Grunnutgliding, lausmassar X Nei Ja X Kommentarar Faren for flodbølgjer som følgje av fjellskred ved andre deler av Oppstrynsvatnet er ikkje vurdert. k Radon i berggrunn Radonmengda i grunnen er ikkje målt. l Sterk vind X m Anna 26

28 KAPITTEL 8 KONKLUSJONAR SGC GeoFare AS si skredfarevurdering ved tomta for den planlagde montørstasjonen på gbnr. 65/5 viser området er utanfor fare for flaum, lausmasseskred, skred frå fast fjell, snøskred og sørpeskred. Det ligg rett nok ein del mindre skredblokker i området, samt nokre større blokker som også kan tolkast til å ha blitt bretransportert. Ingen av desse ligg imidlertid innanfor den planlagde tomta, og fleire platå i ein trappetrinnsforma topografi i lia ovanfor tomta vil uansett fungere som effektive barrierar mot steinsprang. Ut frå dei noverande, naturgjevne tilhøva er det derfor ikkje behov for sikring mot steinsprang. 27

29 KAPITTEL 9 REFERANSAR Alsaker, E. og Furnes, H. 1994: Geochemistry of the Sunnfjord Melange: Sediment mixing from different sources during obduction of the Solund-Stavfjord Ophiolite complex Norwegian Caledonides. Geological Magazine 131, s Derron, M. H. 2009: Method for the susceptibility mapping of rock falls in Norway. Technical report, Norges Geologiske Undersøkelse. Hestnes, E. 1998: Slushflow hazard-where, why and when? 25 years of experience with slushflow consulting and research. Annals of Glaciology 26, Highland, L. M. og Bobrowsky, P. 2008: The landslide handbook A guide to understanding landslides. U. S. Geological Survey Circular Reston. Lied, K., Kristensen, K. 2003: Snøskred. Håndbok om snøskred (Norsk utgave). Vett & Viten AS. Høvik. Norges Geotekniske Institutt (NGI) 2014: Skred. Skredfare og sikringstiltak. Praktiske erfaringer og teoretiske prinsipper. Universitetsforlaget. 237 sider. Ramberg, I.B., Bryhni, I., Nøttvedt, A. og Rangnes, K (red.): Landet blir til Norges geologi. 2. utgåve. Trondheim. Norsk Geologisk Forening, s Ravnås, R. og Furnes, H. 1995: The use of geochemical and isotope data in determining the provenance and tectonic setting of ancient sedimentary successions: The Kalvåg Melange, western Norwegian Caldedonides. Spec. publ. Int. ass. Sediment. 22, Terzaghi, K. 1962: Stability of steep slopes on hard unweathered rock. Geotechnique 12, Internettsider: Kart, satellittbileter og topografiske profil: Statens kartverk, Det Norske Kartselskap AS Geologiske og klimatiske data: Norges geologiske undersøkelse Norges Geotekniske Institutt Norges vassdrags- og energidirektorat Meteorologisk institutt, Miljøverndepartementet Føreskrifter: Direktoratet for byggkvalitet

30 VEDLEGG

31 VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE I Plan- og byggingslova, føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2012/Byggteknisk forskrift TEK10) er tryggleikskrav definert ut frå ulike typar bygningar: 7-3. Sikkerhet mot skred (1) Byggverk hvor konsekvensen av et skred, herunder sekundærvirkninger av skred, er særlig stor, skal ikke plasseres i skredfarlig område. (2) For byggverk i skredfareområde skal sikkerhetsklasse for skred fastsettes. Byggverk og tilhørende uteareal skal plasseres, dimensjoneres eller sikres mot skred, herunder sekundærvirkninger av skred, slik at største nominelle årlige sannsynlighet i tabellen nedenfor ikke overskrides. Tabell 2: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane for skred, i følgje Plan- og byggingslova (TEK10). Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme S1 Liten 1/100 Naust, garasjar S2 Middels 1/1000 Hus, einebustader S3 Stor 1/5000 Rekkehus, hotell Tabell 3: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane for flaum, i følgje Plan- og byggingslova (TEK10). Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme F1 Liten 1/20 Naust, garasjar F2 Middels 1/200 Hotell, bustadhus F3 Stor 1/1000 Sjukehus Det eksisterer altså tre tryggleiksklassar (Tabell 2 og Tabell 3) som er definert ut frå konsekvensen av ei skredhending: Tryggleiksklasse 1 (S1/F1) Denne tryggleiksklassen har det minste kravet for sikring og den omfattar bygningar der det normalt ikkje vil opphalde seg folk til ei kvar til. Dette gjeld til dømes garasjar og naust (Figur 19). Opphaldstid av personar er kort og difor er konsekvensen vanlegvis liten. Ved oppføring av bygg kategorien S1 er kravet at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/100. I prinsippet betyr dette at denne bygningstypen må plasserast utanfor utløpsdistansen til «hundreårsskredet». Dersom skredfarevurderinga viser at det vil kunne gå skred hyppigare enn dette må tomta/bygningane sikrast mot skred. For flaum i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/20 (Figur 20). Ein kan derfor tillate ein høgare flaumfrekvens enn skredfrekvens. II

32 Tryggleiksklasse 2 (S2/F2) For skred gjeld denne tryggleiksklassen (S2) for bygningar der opptil 25 personar oppheld seg meir eller mindre permanent. Eit typisk døme på dette er einebustader og tomannsbustader ( Figur 19 ). For slike bygningar er kravet at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/1000. I prinsippet betyr dette at denne bygningstypen må plasserast utanfor utløpsdistansen til «tusenårsskrede t». Dersom skredfarevurderinga viser at det vil kunne gå skred hyppigare enn dette må tomta/bygningane sikrast. For flaum i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/200. For flaum (F2) inkluderer denne tryggleiksklassen om råde også der meir enn 25 personar vil opphalde seg, til dømes skular, bustadblokker og hotell ( Figur 20 ). For uteareal i tilknyting til evaluerte byggverk som klassifiserast under S2/F2 kan kravet til tryggleik re duserast til tryggleiksnivået for tryggleiksklasse 1 (1/100). Dette fordi faren for liv og helse i samband med skred normalt vil vere vesentlig lågare for personar som oppheld seg utandørs. Tryggleiksklasse 3 (S3/F3) For skred (S3) gjeld denne tryggleiksk lassen dersom meir enn 25 personar oppheld seg permanent i eit område. Dette gjeld til dømes bustadblokker, rekkehus, store kontorbygningar, kjøpesenter og hotell ( Figur 19 ). I desse tilfella vil konsekvensen ved e i skredhending vere stor og kravet til slike områder er at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/5000. Slike bygningar skal altså plasserast utanfor utløpsområdet til «femtusenårsskredet». For flaum (F3) i slike områder er k ravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/1000, og F3 gjeld for byggverk for spesielt sårbare grupper, eller med kritiske samfunns - og beredskapsfunksjonar, som sjukeheimar og sjukehus ( Figur 20 ). Og så for S3/F3 kan det vurderast å redusere tilhøyrande uteareal for dei aktuelle bygningane til S2/F2, sidan eksponeringstida og derfor risikoen for personar som held seg utandørs er lågare. Figur 19 : Prinsippskisse for tryggleiksk lassar og faresoner. I det raude området vil det gå «årvisse» skred med ei sannsynleg hyppigheit høgare enn 1/100. «Hundreårsskredet» vil derfor i teorien stanse ved nedre grense av denne sona. Bygg i tryggleiksklasse 1 (S1) kan derfor plasserast utanfor d ette området utan at ein treng sikringstiltak. Tilsvarande gjeld for bygg i S2 og S3 som må plasserast utanfor nedre grense for respektivt «tusenårsskred» og «femtusenårsskred». III

33 Figur 20 : Figuren viser tryggleiksklassar og fareson ar for flaum. Desse følgjer same prinsippet som for skred, men her er det noko høgare nominelt årleg sannsyn enn for skred (sjå Figur 19 ). I F3 ligg bygg som har kritiske samfunns - og beredskapsfunksjonar. Som Figur 19 og Figur 20 viser er det talet på personar som normalt vil opphalde seg i eit hus, som avgjer krav til tryggleiksklasse. For enkelte typar bygningar krev lovverket at det ikkje skal vere sannsyn for skred el ler flaum i det heile teke. Dette gjeld til dømes sjukehus eller bygningar der ein produserer og lagrar miljøfarlege kjemikaliar. IV

34 VEDLEGG II KLIMA Klimastatistikk Nedanfor følgjer Meteorologisk institutt sin klimastatistikk for Vestlandet, frå 1900 til Figur 21: Vårtemperaturen på Vestlandet Denne har stige sidan Dei varmaste vårane var i 1920, 1959, 2002, 2004, 2009 og Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 22: Sommartemperaturen på Vestlandet Dei varmaste sommartemperaturane var på 1930-talet (1933 var det varmaste året) og etter Dei varmaste åra var 1997, 2002, 2003, 2006 og Dei kaldaste somrane var i 1907, 1921, 1923, 1928, 1929 og Kjelde: Meteorologisk institutt. V

35 Figur 23: Hausttemperaturen på Vestlandet Haustane var generelt kjølege tidleg på 1900-talet, med ein periode tidleg på 1920-talet som kaldaste. Frå 1933 til 1966 var temperaturane over normalen, medan haustane var kjølege på talet. Etter 1999 har det vore fleire milde haustar, t.d. i 1999, 2000, 2006, 2011 og Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 24: Vintertemperaturen på Vestlandet Når det gjeld vintertemperaturen på Vestlandet, var det generelt milde vintrar rundt 1910 og første del av 1930-talet. Vintrane tidleg på 1940-talet var derimot uvanleg kalde. Det var fleire kalde vintrar i perioden og Milde vintrar var det på byrjinga av 1970-talet og slutten av og byrjinga av 1990-talet. Vintrane både i 2010 og 2011 var kalde. Dei kaldaste åra var , 1966, 1979 og Det var milde vintrar i 1925, 1949, 1989, 1990, 1992 og i Kjelde: Meteorologisk institutt. VI

36 Figur 25: Årsmiddeltemperaturen på Vestlandet Målingar frå Vestlandet syner at årsmiddeltemperaturen var over normalen i periodane , , , og etter Den varmaste perioden har vore etter 2000 og det varmaste året var i 2014, då årsmiddeltemperaturen var 2,5 C over normalen. Dei kaldaste åra sett under eitt var 1915, 1940, 1942, 1979 og Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 26: Vårnedbøren på Vestlandet Ein legg merke til dei nedbørsfattige vårane på og 1930-talet. Dei våtaste vårane var i 1921, 1938, 1943, 1967, 1990 og Kjelde: Meteorologisk institutt. VII

37 Figur 27: Sommarnedbøren på Vestlandet Det var mindre variasjon i sommarsnedbør enn vårnedbør på Vestlandet gjennom 1900-talet. 1910, 1913, 1955, 1968 og 1997 skil seg likevel ut med tørre somrar. I 1964 var det ein særdeles våt sommar. Det var også var relativt nedbørsfattige somrar tidleg på 1900-talet. Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 28: Haustnedbøren på Vestlandet Frå 1900 til slutten av 1960-talet var det svært nedbørsfattige haustar. Det same gjaldt frå 1987 til , 1933, 1960, 1993 og 2002 skil seg ut med relativt tørre haustar. Kjelde: Meteorologisk institutt. VIII

38 Figur 29: Vinternedbøren på Vestlandet Det var nedbørsrike vintrar på slutten av 1980-talet og første halvdel av 1990-talet, med 1989 med våtaste vinter. Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 30: Årsnedbøren på Vestlandet Årsnedbøren har auka med rundt 20 prosent frå 1900 til i dag. Dei mest nedbørsrike åra var 1921, 1967, 1983, 1990 og Dei mest nedbørsfattige åra var 1915, 1937, 1941, 1960 og Ser ein på sesongnedbøren, viser datasettet store mellomårlege og sesongmessige variasjonar. Kjelde: Meteorologisk institutt. IX

39 Klimaprognosar Dei fleste klimamodellane byrjar å gje rimeleg pålitelege data om global vêr- og klimautvikling både i fortid, notid (og dermed truleg også i framtid), men modellane har framleis store uvisser, spesielt på regional og lokal skala. Likevel bør ein ta høgde for dei mange resultata som peikar mot ei global oppvarming, med påfølgjande lokale klimatiske endringar. For skredfareevaluering er det først og fremst snømengde og ekstremnedbør i form av regn og dermed avrenning som er avgjerande med tanke på stabilitet til snø og jordsmonn. Miljøverndepartementet har offentleggjort prognosar for klimautvikling i Vest-Noreg for dei neste 100 åra. Det kjem her fram at det truleg vil verte hyppigare tilfelle av intens nedbør i fylket, og både gjennomsnittstemperatur og havnivå vil stige. Generelt kan ein seie at det er fare for jord- og steinras når det kjem meir enn 8 % av normal årsnedbør i løpet av eit døgn, og når det kjem meir enn 5 % av den normale årsnedbøren i løpet av eit halvt døgn. Samanstilt med klimaprognosane tyder dette på at det på Vestlandet vil bli til dels sterk auke i skredfrekvens. Flaum og skred kan også opptre på stader som ikkje tidlegare har vore utsette og flaumsesongen kan verte endra ( Tabell 4 syner framtidige temperatur- og nedbørendringar i Vest-Noreg i 2050 og Tala syner temperatur- og nedbørendringar med låg, middels og høg framskriving i høve til perioden (normalperioden). Framskrivingane kjem frå rapporten Klima i Norge Dei er basert på klimamodellar og er derfor usikre. Framskrivingane for temperatur gjeld heile Vestlandet, medan dei for nedbør gjeld Sogn og Fjordande og Nordhordland. Tala kan i følgje Miljøverndepartementet brukast som eit hjelpemiddel når kommunane skal planlegge for framtidige klimaendringar (ROS-analysar, arealplanlegging m.m.). Tabell 4: Prognosar for temperaturendringar ( o C) på Vestlandet og nedbørendringar (prosent) i Sogn og Fjordane og Nordhordland i 2050 og 2100 i høve til normalperioden Lågt, middels og høgt estimat er oppgjevne. Kjelde: Temperatur ( o C) Lågt est. Middels est. Høgt est. Lågt est. Middels est. Høgt est År +0,1 +1,7 +2,3 +1,9 +3,1 +4,2 Vinter +1,2 +2,1 +2,9 +2,3 +3,8 +5,4 Vår +1,0 +1,7 +2,3 +1,8 +3,1 +4,3 Sommar +0,7 +1,3 +1,9 +1,2 +2,3 +3,5 Haust +1,2 +1,7 +2,3 +2,2 +3,2 +4,3 Nedbør (%) År +1,5 +12,0 +19,6 +2,7 +22,0 +36,0 Vinter +3,6 +12,1 +21,9 +6,6 +22,2 +40,2 Vår +4,7 +14,1 +24,8 +8,6 +25,9 +45,4 Sommar +5,8 +5,6 +14,2-10,6 +10,3 +26,0 Haust +0,4 +15,4 +24,1 +0,8 +28,2 +44,2 X

40 NVE har målestasjon for lufttemperatur og avrenning ved Førdeelv (45 m o.h.), medan Meteorologisk institutt har målestasjonar for nedbør og temperatur i Svelgen (16 m o.h.) og på Kråkenes (75 m o.h.). Desse stasjonane måler også snømengde. Desse stasjonane har mellom anna bidrege med datagrunnlag for klimaprognosar for framtida. Ved hjelp av den globale klimamodellen ECHAM4/OPYC3, frå Max-Planck-Institut für Meterologie, den regionale klimamodellen HIRHAM, IPCC SRES scenario B2 for drivhusgassar i atmosfæren og den hydrologiske modellen HBV, er det utarbeidd ein prognose for endringar i årstemperatur, nedbør, avrenning og snømengde frå den klimatiske perioden til den klimatiske perioden (for meir informasjon sjå eller Prognosane er vist på dei følgjande sidene. Figur 31: I følgje klimamodellen vil årstemperaturen på Rugsundøy kunne stige med 2-3 C frå normalen til Kjelde: Meteorologisk institutt. XI

41 Figur 32: Normal årsnedbørssum på Rugsundøy vil kunne stige med % frå normalen til Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 33: Den årlege avrenninga på Rugsundøy er modellert til å kunne auke med 5-20 % frå normalen til Kjelde: Meteorologisk institutt. XII

42 Figur 34: Våravrenninga vil i følgje modellen kunne auke med 5-50 % på Rugsundøy, frå normalen til Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 35: Om sommaren er avrenninga i forventa å halde seg på same nivå som i normalperioden Kjelde: Meteorologisk institutt. XIII

43 Figur 36: Haustavrenninga er modellert til å kunne auke med % i undersøkingsområdet i i høve til normalperioden Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 37: Vinteravrenninga vil i følgje modellen kunne med 5-20 % frå normalen til Kjelde: Meteorologisk institutt. XIV

44 Figur 38: I følgje klimamodellen vil årsmaksimum av snømengde på Rugsundøy kunne minke med heile % fram mot i høve til normalperioden Kjelde: Meteorologisk institutt.. Figur 39: Det vil i følgje modellen kunne bli færre dagar i året med snødekke i undersøkingsområdet fram mot perioden i høve til normalperioden Kjelde: Meteorologisk institutt. XV