Flaumsonekartlegging ved gamle Åsnes skifabrikk, Fjaler kommune

Transkript

1 Flaumsonekartlegging ved gamle Åsnes skifabrikk, Fjaler kommune 1

2 Prosjektinformasjon og status Dokumentnr.: Dokumenttittel: Flaumsonekartlegging ved gamle Åsnes skifabrikk, Fjaler kommune Klassifisering: Distribusjon: Intern Oppdragsgjevar Leveransedato: Status: Sider: 28. september 2017 Godkjend 21 Kontraktør: Kontraktørinformasjon: SGC Geofare AS Villabyen 3, 6984 Stongfjorden Organisasjonsnummer: MVA Kontaktinformasjon: SGC Geofare AS Villabyen Stongfjorden Tlf.: Mob.: e-post: Einar@SGCas.no Kundeinformasjon: Optima Utvikling AS v/harald Høisæther Tlf.: E-post: harald@optimautvikling.no Fagområde: Dokumenttype: Lokalitet: Geologi/hydrologi Notat Åsnes Feltarbeid utførd av: Dato for feltarbeid: Signatur: Anders Haaland 8. september 2017 Anders Haaland (sign.) Rapport utarbeidd av: Dato for ferdigstilling: Signatur: Anders Haaland Vetle Nordang 22. september 2017 Anders Haaland (sign.) Vetle Nordang (sign.) Rapport revidert av: Godkjend (dato) Signatur: Anders Haaland 22. september 2017, rev. 28. september 2017 Anders Haaland(sign.) Rapport godkjend av: Godkjend (dato) Signatur: Even Vie (dagleg leiar) 22. september 2017, 28. september 2017 Even Vie(sign.) 1

3 SAMANDRAG Sunnfjord Geo Center AS har utført ei vurdering av flaumfare og erosjonsfare langs deler av Åsneselva i samband med utarbeiding av ein reguleringsplan. I planområdet er det planlagd ombygging av skifabrikken til om lag 40 leilegheiter. Desse er klassifisert i tryggleiksklasse 2 (F2) og må dermed ligge utanfor fare for 200-årsflaum. I følgje NGU viser lausmassekartet at undersøkingsområdet hovudsakeleg består av forvitringsmateriale. Nord i planområdet renn Åsneselva, som drenere mot vest og har sitt kjeldeområde i fjellområda aust for planområdet. Nedslagsfeltet er om lag 1 km 2 stort. Det vart utført feltobservasjonar i området, kvar det mellom anna vart målt opp 5 tverrprofil over Åsneselva. For å berekne dimensjonerande flaumstorleiken er den rasjonelle metode og det nasjonale formelverket for små nedbørfelt (NEVINA), nytta. Det er lagt til ein klimafaktor på 40 % på flaumstorleikane, jf. NVE sinte tilrådingar. Vidare er det modellert vassliner med modelleringsverktyet HEC RAS ved fem tverrprofil over Åsneselva ved planområdet. På bakgrunn av klimadata, feltobservasjonar og modellering av vassliner er flaum- og erosjonsfaren ved ei elv som renn lags gamle Åsnes skifabrikk vurdert. Elva har generelt god kapasitet til å handsame ein 200-årsflaum, men ved øvre deler av elva viser modelleringa at det er svært liten margin og at det kan vere fare for at elva flaumar over ved ein 200-årsflaum. Skadepotensialet ved ei slik hending vil imidlertid vere lite og vil ikkje utgjere noko fare for bygget der leilegheitene skal etablerast. Sidan elva berre vil flaume over med nokre få cm, vert det antatt at vatnet renn tilbake til elveløpet eller nedover til sjø. For å avgrense flaumfaren heilt, bør deler av elveløpet utbetrast. Dette kan gjerast ved å utvide/gjere elveløpet djupare eller ved å heve elveforbygginga langs det utsette partia. Elva er også generelt godt sikra mot erosjon, men i øvre deler av elva er forbygginga noko mangelfull og det har rasa ut ei stor blokk. Denne delen av elveforbygginga bør utbetrast for at område skal vere tilstrekkeleg sikra mot erosjon. Her bør ein etterfylle med blokker der det manglar og elles kontrollere at det ikkje er igjen lause blokker i forbygginga når ein gjer dette arbeidet. Etter opplysningar frå oppdragsgjevar er det behov for ei bru/plate for å få tilkomst til gbnr. 33/9 som ligg på nordsida av elva. Så lenge dei tilrådde sikringstiltaka vert utført vil dette ikkje føre til noko hinder til vassføringa i elva. 2

4 INNHALDSLISTE SAMANDRAG... 2 INNLEIING... 4 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING Plassering Topografi, nedslagsfelt og geologi Klima Klimastatistikk Klimaprognosar... 8 KAPITTEL 2 AKTSEMDSKART FOR FLAUM KAPITTEL 3 VURDERING AV FLAUMFARE Dimensjonerande flaumstorleikar Modellering av vassliner Faresonekart for flaum KAPITTEL 4 VURDERING AV EROSJONSFARE KAPITTEL 5 KONKLUSJONAR OG TILRÅDDE SIKRINGSTILTAK KAPITTEL 6 REFERANSAR VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE... II VEDLEGG II KLIMA... V Klimastatistikk... V Klimaprognosar... X 3

5 INNLEIING SGC Geofare AS vart kontakta av Harald Høisæther for å utføre ei vurdering av flaum- og erosjonsfaren langs deler av Åsneselva, i samband med utarbeiding av ein reguleringsplan for Åsnes sjø og Fritid. Feltarbeidet vart utført 8. september 2017 og resultata herifrå er supplert med informasjon frå atlas.nve.no, som er ein internettdatabase for flaum og skred, administrert av Norges vassdrags- og energidirektorat, og frå Meteorologisk institutt. I byggteknisk forskrift (TEK10) er tryggleikskrav mot flaum definert ut i frå kva type byggverk som skal oppførast. Dess fleire personar som skal opphalde seg i eit område, dess mindre nominelt årleg sannsyn for flaum kan ein tillate. Byggverk klassifisert under tre tryggleiksklassar for flaum; F1, F2 og F3. Lovverket krev at største nominelle årlege sannsyn for flaum ikkje skal vere høgare enn 1/20, 1/200 og 1/1000, respektivt for desse tre klassane (Tabell 1). På bakgrunn av dette går vår flaumfarevurdering i hovudsak ut på å dele undersøkingsområdet inn i faresoner som representerer ulike nominelle årlege sannsyn. I undersøkingsområdet ved Åsneselva er det planlagd ombygging av skifabrikken til om lag 40 leilegheiter. Desse vil ligge under tryggleiksklasse 2 (F2). Området der byggverket skal førast opp, må dermed ligge utanfor fare for flaum med årleg nominelt sannsyn på meir enn 1/200 (tilsvarande ein 200-årsflaum). For ei grundigare forklaring til tryggleiksklassane, sjå Vedlegg I. Tabell 1: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane ved plassering av byggverk i flaumfarleg område. Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme F1 Liten 1/20 Naust, garasjar F2 Middels 1/200 Hotell, bustadhus F3 Stor 1/1000 Sjukehus Rapporten er bygd opp av 6 kapittel. Kapittel 1-2 handsamar ekstern bakgrunnsinformasjon som vert samanstilt med eigne feltobservasjonar og modelleringar i Kap 3 og 4. Det er feltobservasjonane og modelleringane som dannar hovudgrunnlaget for dei endelege konklusjonane til SGC. Ekstern data vert nytta som eit supplement til desse. Alle konklusjonar i denne leveransen føreset at menneskelege inngrep i området vil kunne endre dei geologiske og hydrologiske tilhøva, og dermed også flaumfaren. Dersom det vert påvist flaumfare i området vil SGC føreslå sikringstiltak kvalifisert til å legge dimensjonerande føringar for sikringstiltak mot flaum. SGC vil vidare i ein slik mot flaum. SGC har sentral godkjenning for prosjektering i tiltaksklasse 3 og er difor prosess kunne bidra med rådgjeving kring dei geologiske og hydrologiske tilhøva, om dette er ønskjeleg frå oppdragsgjevar si side. 4

6 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING 1.1. Plassering Det undersøkte området ligg på Åsnes i Fjaler kommune, og omfattar gbnr. 32/1, 32/7, 32/12, og 33/9 (Figur 1). Planområdet er vist på Figur 1. Figur 1: Det undersøkte området (råma inn i raudt) på Åsnes. Kart: Statens kartverk. 5

7 Figur 2: Planområdet ved Åsnes. Som ein kan sjå frå figuren, renn Åsneselva gjennom den nordlege delen av planområdet. Kjelde: Harald Høisæther v/ Optima Utvikling AS Topografi, nedslagsfelt og geologi Åsneselva drenerer hovudsakleg mot vest og har sitt kjeldeområde i områda mellom Kalhagen i sør, Arnsteinsheia i aust (446 m o.h.) og Hestebakken og Jonstad i nord. Lausmassekartet frå NGU viser at undersøkingsområdet ligg på forvitringsmateriale, med innslag av tynn moreneavsetjing og bart fjell opp mot Arnsteinsheia i aust. Nedslagsfeltet for Åsneselva er vist i Figur 3, medan Tabell 2 viser aktuelle feltkarakteristikkar for vassdraget. Feltkarakteristikkane er henta frå NVE sin lavvannsapplikasjon NEVINA. Denne applikasjonen bereknar feltkarakteristikkar ut i frå GIS-analyser. 6

8 Figur 3: Nedslagsfeltet til Åsneselva. Det undersøkte området er omtrentleg råma inn i svart. Kjelde: nevina.nve.no. Tabell 2: Feltkarakteristikkar for Åsneselva. Feltstorleik (km2) Sjø (%) Effektiv sjø (%) Feltlengde (km) Elvegradient (m/km) Normalavrenning (l/s*km2) Skog (%) Dyrka mark (%) 1, ,0 170,5 78,5 44,3 9, Klima Klimastatistikk Flaum og klima heng tett i saman. Nedbør og avrenning er avgjerande for flaumfare og erosjonsfare. For å kunne gjere ei tilstrekkeleg vurderinga av flaumfare og erosjonsfare må ein ta omsyn til gjeldande klimastatistikk, samt oppdaterte prognosar for framtidige klimaendringar. Meteorologisk institutt har hatt operative vêrstasjonar på ulike stader i Sunnfjord i lang tid. Det er henta nedbørsdata frå målestasjon 5665 Dale i Sunnfjord II (51 m o.h.), som har som var operativ gjennom heile klimaperioden , og temperaturdata frå stasjon 5719 Førde Vie (11 m o.h.) som har vore operativ sidan Sidan datamaterialet strekk seg over ein periode på ca. 30 år, som er det statistiske minsteintervallet for klimamålingar, gjev dette ein peikepinn på klimaet i området gjennom 1900-talet. 7

9 Temperatur ( C) Temperatur- og nedbørsnormaler for Dalsfjorden Nedbør (mm) Nedbør 0 Temperatur Månad Figur 4: Temperatur- og nedbørsnormalar frå Meteorologisk institutt. Nedbørsdata er henta frå stasjon 5665 Dale i Sunnfjord II, medan temperaturdata er henta frå stasjon 5719 Førde Vie. Årsnormalen for nedbør har i løpet av klimaperioden vore 2730 mm i løpet av denne perioden. Årsnormalen for temperatur har vore 5,7 C gjennom denne perioden. Det er også henta inn intensitet-varigheit-frekvensverdiar (IVF-verdiar) frå stasjon Modalen II. Stasjonen ligg om lag 60 km sør for Dale, og er den næraste og best samanliknbare stasjonen med denne typen data. Verdiane viser nedbørsintensiteten for ulike returintervall og vert nytta i samband med berekning av dimensjonerande flaumstorleikar. Tabell 3: IVF-verdiar frå stasjon Modalen II (114 m o.h.). Verdiane er gjeve i l/s pr. hektar. Returperiodar (År) Varigheit (minutt) 1 min. 2 min. 3 min. 5 min. 10 min. 15 min. 20 min. 30 min. 45 min. 60 min. 90 min. 120 min. 180 min. 360 min. 720 min min ,1 137,6 122,3 102,0 74,4 62,0 53,6 44,6 38,2 34,6 30,4 27,8 25,0 20,2 14,8 10, ,7 169,3 150,3 128,3 94,0 79,7 68,0 55,4 47,2 45,1 38,9 33,6 28,9 23,0 16,6 12, ,2 190,2 168,8 145,7 107,0 91,4 77,5 62,6 53,1 52,0 44,6 37,5 31,5 24,8 17,8 13, ,7 210,4 186,5 162,4 119,5 102,6 86,7 69,5 58,8 58,7 50,0 41,2 34,0 26,6 18,9 14, ,1 216,7 192,1 167,7 123,4 106,1 89,6 71,7 60,6 60,8 51,7 42,3 34,8 27,1 19,3 14, ,9 236,4 209,4 184,0 135,6 117,1 98,5 78,4 66,1 67,3 56,9 45,9 37,2 28,9 20,4 16, ,5 255,9 226,6 200,2 147,6 128,0 107,4 85,1 71,6 73,8 62,2 49,5 39,6 30,6 21,5 17, ,6 272,2 236,2 209,3 155,4 135,9 114,0 90,5 75,7 79,1 66,6 52,5 41,7 32,3 22,6 18, Klimaprognosar Dei fleste klimamodellane byrjar å gje rimeleg pålitelege data om global vêr- og klimautvikling både i fortid, notid (og dermed truleg også i framtid), men modellane har framleis store uvisser, spesielt på regional og lokal skala. Likevel bør ein ta høgde for dei mange resultata som peikar mot ei global oppvarming, med påfølgjande lokale klimatiske endringar. Hausten 2015 vart den siste Klima i Norge 2100-rapporten publisert. Hovudfunna i denne rapporten er at ein i Noreg må forvente høgare temperaturar, meir nedbør og meir ekstremnedbør. Ei følgje av dette vil 8

10 vere at ein må ta høgde for at flaumane vert større og kjem hyppigare, og at skredfrekvensen vil auke i Noreg. Norsk klimaservicesenter har presentert klimaframskrivingane fram mot klimaperioden for ulike geografiske områder i eit norgeskart på sine nettsider (klimaservicsesenter.no). Her viser prognosane for områda kring Åsnes at ein forvente ein auke i årstemperatur på 2-3 C og at normal årsnedbørssum kan auke med opptil 7,5 %. Avrenninga om hausten og vinteren kan auke med opptil 5 %, medan ein forventar ein reduksjon i avrenninga om våren på inntil 15 %. Storleiken på flaumane i området er estimert til å auke med 10 %. NVE rår å legge til eit klimapåslag for flaumstorleikar på 40 %. Dimensjonerande flaumstorleikar vil difor verte lagt til eit klimapåslag på 40 %. Planområdet ligg langs fjordkanten, noko som gjer at det vil verte påverka av framtidig havnivåendringar og stormflo. Direktoratet for samfunnsikkrehet og beredskap (DSB) har utarbeidd tilrådingar for framtidig havnivåendringar og returnivå for stormflo for Fjaler kommune. Tabell 4 viser forventa høgde over N2000 ved stormflo + klimapåslag. Planområdet ligg under tryggleiksklasse 2 og byggverk må derfor ligg over 220 cm over N2000. Tabell 4: Tabellen viser forventa stormflo med klimapåslag og nominelt årleg sannsyn på 1/20, 1/200 og 1/1000 i Fjaler kommune. Kjelde: Simpson m.fl., 2015/DSB. Anbefalte tal frå DSB 1000-års returnivå for stormflo (tryggleiksklasse 3 i TEK 10) + klimapåslag (ref. DSB) 200-års returnivå for stormflo (tryggleiksklasse 2 i TEK 10) + klimapåslag (ref. DSB) 20-års returnivå for stormflo (tryggleiksklasse 1 i TEK 10) + klimapåslag (ref. DSB) Høgder over NN cm 220 cm 208 cm Det er teke utgangspunkt i utsleppscenario RCP4.5 for klimaprognosane. Vedlegg II viser detaljane i både klimastatistikk og klimaprognosar for Dalsfjordområdet. 9

11 KAPITTEL 2 AKTSEMDSKART FOR FLAUM NVE har utarbeidd og presentert aktsemdskart for flaum i målestokk 1:50000 på atlas.nve.no som syner kva område som kan vere utsett for ein 500-årsflaum. Aktsemdsområda er generert basert erfaringstal for norske vassdrag som vert kombinert med ein terrengmodell. Aktsemdskarta er som oftast sterkt overestimert, og ei meir detaljert kartlegging vil som regel redusere aktsemdsområda si utstrekning. Figur 5 viser aktsemdsområda ved planområdet. Figur 5: Aktsemdskartet ved Åsnes viser at den nordvestlege delen av planområdet ligg innanfor aktsemdsområde for flaum. Undersøkingsområdet er markert omtrentleg i svart. Kjelde: atlas.nve.no. 10

12 KAPITTEL 3 VURDERING AV FLAUMFARE 3.1. Dimensjonerande flaumstorleikar For å berekne dimensjonerande avrenning for Åsneselva er den rasjonelle metode nytta, som er eigna for berekningar av avrenning frå nedbørsfelt som er mindre enn 5 km 2 (SVV, håndbok N200. Avrenninga er berekna ut ifrå returperiodar på 20, 50 og 200 år som vil representere høvesvis 20-, 50-, og 200-årsflaumar. I fylgje den rasjonelle metode er avrenninga (Q) gitt ved: Q = C x i x A x Kf Der C er avrenningsfaktoren, som er sett til 0,5 og lagt til 20 % for ein returperiode på 50 år og 30 % for ein returperiode på 200 år. i er dimensjonerande nedbørsintensitet, A er feltarealet og Kf er klimafaktor (1,4 jf. NVE sine tilrådingar). Den dimensjonerande nedbørsintensiteten vert berekna ut i frå feltets konsentrasjonstid (tc) og varierer med gjentakingsintervallet. I fylgje Statens vegvesen, handbok N200 er konsentrasjonstida tc gitt ved: tc = 0,6 x L x H -0, x Ase der L er lengda av feltet (m), H er høgdeskilnaden i feltet (m) og Ase er andel innsjø i feltet. Tabell 5 summerer opp utrekninga av konsentrasjonstida og avrenninga frå nedbørsfelta til elva. Konsentrasjonstida (tidsfaktoren) er berekna frå formelen ovanfor deretter er nedbørsintensiteten henta frå Tabell 3 i Kap Utrekningane i Tabell 5 viser at under ein 200-årsflaum vil ha ei avrenning på 7200 l/s ved planområdet. Tabell 5: Tabellen viser feltparameter og utrekning av konsentrasjonstida og avrenninga frå nedbørsfelta til Åsneselva for nedbørssummar med returperiodar på 20, 50 og 200 år. Det er tatt med eit klimapåslag på 40 % på storleiken på avrenninga. Flaumstorleik Avrenningsfaktor (C) Feltareal (ha) Nedbørsintensitet (l/s) Avrenning (m3/s) Avrenning med klimapåslag (m3/s) 2-årsflaum 0, ,60 1,73 2,42 20-årsflaum 0, ,70 2,94 4,11 50-årsflaum 0, ,30 4,14 5, årsflaum 0, ,10 5,14 7,20 Det er knytt ein del usikkerheit i samband med berekning av flaumstorleikar ved den rasjonelle metode. Det er difor naudsynt å samanlikne resultata frå andre metodar. Sælthun m.fl. (NVE-rapport 14/1997 og 04/2011) har utarbeidd regionale formlar for berekning av flaumar basert på regionale flaumfrekvensanalyser. Tabell 7 summerer opp flaumverdiane ved bruk av desse formlane. Det er også generert flaumverdiar frå NEVINA, som er eit analyseverktøy for hydrologar. Flaumverdiane er berekna ved bruka av eit formelverk som er utarbeida for nedbørfelt under ca. 50 km 2. 11

13 Tabell 6: Flaumstorleikar ved regionale flaumformlar som er utarbeidde på bakgrunn av regional flaumfrekvensanalyse for norske vassdrag (Sælthun m.fl., 1997; gjengeve i NVE rapport 14/1997 og 04/2011). Qmom/ Qmid QM (l/s km2) QM (m3/s) Q20 (m3/s) Q50 (m3/s) Q200 (m3/s) Flomfrekvensfaktorar ,6 1,9 2,5 Flaumstorleikar - 733,65 0,73 1,17 1,39 1,83 Kulminasjonsflaum -verdiar 1, ,11 1,43 2,28 2,71 3,56 Kulminasjonsflaumverdia r med klimafaktor (1.4) ,16 2,00 3,19 3,79 4,99 Tabell 7:Flaumverdiar som er innhenta frå NVE si teneste for hydrologar, NEVINA (nevina.no). Resultata som er innhenta frå NEVINA er kontrollert ved eigne utrekningar av same metode, og stemmer overeins. Resultata er samanlikna i Tabell 9. Resultata viser at den rasjonelle metoden og det nasjonale formelverket for små nedbørfelt (Nevina, Tabell 8) samsvarar godt. Den regionale formelen for berekningar av flaum viser eit noko lågare resultat. Nevina har god dekning av lavvannsindekser frå regionen der planområdet er lokalisert. Sidan resultata samsvarer godt med den rasjonelle metoden, vert desse resultata brukt som dimensjonerande flaumstorleik. Tabell 8: Samanlikning av flaumverdiar frå ulike metodar. Alle verdiane er inkludert klimapåslag. Q200 (m 3 /s) Regional flaumformlar 4,99 Den rasjonelle metode 7,20 NEVINA 7,20 Dimensjonerande flaumstorleik 7, Modellering av vassliner For å rekne ut vasstanden i elva ved ulike vassføringsverdiar/flaumhendingar, også kalla vassliner, er det hydrauliske modelleringsverktyet HEC RAS nytta. Programmet er utvikla av det Amerikanske forsvarsdepartementet og fyrste versjon vart gitt ut i I denne modellen vert vasslinene rekna ut ved å legge inn geometrien til elva, vassføringsverdiar for ulike gjentakingsintervall, ruheitstalet for elveløpet og elvebreiddene og grensevilkår. Det er laga 5 tverrprofil (Figur 6) over elva som renn gjennom planområdet. Elveprofila er oppmålt manuelt i felt. 12

14 Figur 6: Plassering av dei fem profila ved planområdet. Kartkjelde: Statens kartverk. Figur 7 - Figur 9 viser dei modellerte vasslinene for ein 200-årsflaum ved dei fem profila. Modelleringa viser at det er relativt god margin ved alle profila utanom profil 5. Her er det berre 18 cm margin. I denne strekninga av elva er elva grunnare, noko som gjev utslag i modelleringa. Det er også noko låg margin ved profil 2, kor det går eit betongdekke/ei bru over elva. Her er det 30 cm margin mellom brua og vasshøgda ved ein 200-årsflaum. Det vil alltid vere knytt noko usikkerheit ved modellering av vassliner, som t.d. kartgrunnlag med låg oppløysing, flaumstorleikar, manningstal med meir. Det er difor utført sensitivitetsanalyse ved å auke storleiken på flaum og manningstala (ruheita) med 20 prosent. Resultata frå sensitivitetsanalysen viste at høgda på vasslinene ved dei ulike profila auke med mellom 0-17 cm. På bakgrunn av dette og kartgrunnlag med låg oppløysing tilrår vi å legge til grunn ein tryggleiksmargin på 20 cm. Ved profil 5 er det dermed ikkje tilstrekkeleg kapasitet for at elveløpet skal kunne handsame ein 200-årsflaum. Ein må difor utbetre deler av elvestrekninga for at elva skal kunne ha kapasitet nok for ein 200-årsflaum. Sjå Kap. 5 for våre tilrådingar. 13

15 Figur 7: Profil 1 og 2. Ved profil 2 ligg det eit betongdekke/bru over elva. Modelleringa viser at det er 30 cm klaring under brua ved ein 200-årsflaum. Ved profil 1 vil ikkje ein 200-årsflaum gå over elvebreiddene. Figur 8: Modellerte vassliner for ein 200-årsflaum ved profil 3 og 4. Her er elva djup og det er høvesvis ca. 1 m og 75 cm klaring opp til toppen av elveforbygginga mot skifabrikken. Figur 9: Vassline ved ein 200-årsflaum ved profil 5. Her er elva grunnare og det er berre 18 cm klaring opp til betongdekket der det tidlegare har stått ein bygning. 14

16 Figur 10: Øvre deler ved profil 5 av elva er grunnare Faresonekart for flaum På bakgrunn av feltobservasjonar, berekning av flaumstorleikar, klimadata og modellering av vassliner er det utarbeidd faresonekart for flaum langs delar av Åsneselva (Figur 12). Faresonekartet viser at ved profil 5 (Figur 7) kan elva flaume over ved ein eventuell 200 års flaum. Dersom det skal byggjast innanfor grenser med eit nominelt årleg sannsyn på 1/200, bør det gjerast sikringstiltak. 15

17 Figur 11: Faresonekart for flaum med eit nominelt årleg sannsyn på meir enn 1/200. Ved store delar av planområdet vil elva følgje elveløpet. Nordaust i planområdet, ved profil 5, vert elveløpet grunnare og elva kan gå over sine breidder ved ein 200 års flaum. Kartkjelde: Statens kartverk. 16

18 KAPITTEL 4 VURDERING AV EROSJONSFARE Elvestrekninga langs planområdet vart undersøkt av Anders Haaland frå Sunnfjord Geo Center 8. september Gjennom planområdet renn elva på fast fjell med eit tynt lag med lausmassar beståande av sand, grus og blokker. Mot sør og skifabrikken er det ei elveforbygging, som truleg vart sett opp på 50-talet. Denne består av avlange blokker med varierande storleik. Ved profil 3, 4 og 5 står det igjen ei betongflate etter eit gamalt bygg. Nordsida av elveløpet består hovudsakleg av fast fjell med noko vegetasjonsdekke, og det er derfor ikkje noko fare for erosjon her. Det går ei lita bru over elva om lag 15 m før elva når Dalsfjorden. Elveforbygginga er i generelt god stand. Figur 12 viser elveforbygginga i nedre deler av elva. Her er det avlange store blokker i muren, og det vart ikkje funne teikn på erosjon. I denne delen av elva er den eksisterande elveforbygginga vurdert som tilstrekkeleg. Figur 13 viser øvre deler av elva, der den kjem inn i planområdet og renn lags betongplata der det tidlegare stod eit bygg. Før elva når betongplata er elveforbygginga noko mangelfull. Her er også ein yttersving, noko som aukar erosjonskapasiteten til elva. Om lag ved profil 5 har det ramla ut ei blokk frå forbygginga. Her kan elva få ytterlegare tak og undergrave elveforbygginga slik at meir av muren kan rase ut. Slik vi vurderer det er ikkje ovre deler av elva i planområdet sikra tilstrekkeleg mot erosjon. Sjå Kap. 5 for våre tilrådingar. Figur 12: Elveforbygging og bru om lag 15 m før elva når Dalsfjorden. Forbygginga består av store avlange blokker. Det vart ikkje påvist teikn på erosjon her, og forbygginga her er vurdert som tilstrekkeleg. 17

19 Figur 13: Til venstre: øvst i planområdet gjer elva to svingar før den renn vidare langs bygget som er revet. Her er det mangelfull elveforbygging. Om lag ved profil 5 har det ramla ut ei blokk frå elveforbygginga. Her kan elva få tak og øydelegge meir av forbygginga. 18

20 KAPITTEL 5 KONKLUSJONAR OG TILRÅDDE SIKRINGSTILTAK På bakgrunn av klimadata, feltobservasjonar og modellering av vassliner er flaum- og erosjonsfaren ved ei elv som renn lags gamle Åsnes skifabrikk vurdert. Elva har generelt god kapasitet til å handsame ein 200-årsflaum, men ved øvre deler av elva viser modelleringa at det er svært liten margin og at det kan vere fare for at elva flaumar over ved ein 200-årsflaum. Skadepotensialet ved ei slik hending vil imidlertid vere lite og vil ikkje utgjere noko fare for bygget der leilegheitene skal etablerast. Sidan elva berre vil flaume over med nokre få cm, vert det antatt at vatnet renn tilbake til elveløpet eller nedover til sjø. For å avgrense flaumfaren heilt, bør deler av elveløpet utbetrast. Dette kan gjerast ved å utvide/gjere elveløpet djupare eller ved å heve elveforbygginga langs det utsette partia (Feil! Fant ikke referansekilden.). Figur 14: Blå strek indikerer kor elva bør utbetrast. Her bør elveløpet utvidast eller så bør elvekanten hevast for å avgrense flaumfaren heilt. Elva er generelt godt sikra mot erosjon, men i øvre deler av elva er forbygginga noko mangelfull og det har rasa ut ei stor blokk. Denne delen av elveforbygginga bør utbetrast for at område skal vere tilstrekkeleg sikra mot erosjon. Følgjande tiltak bør utførast for at elva skal vere tilstrekkeleg sikra mot erosjon: Manglande blokk i forbygginga bør utbetrast for å hindre undergraving av elveforbygginga/betongdekket (Figur 15). Hòlet bør fyllast igjen med blokk/blokker med tilsvarande storleik som blokkene elles i elveforbygginga. Figur 17 viser omtrentleg plassering av hòlet. 19

21 Figur 15: Manglande blokk i elveforbygginga. Hòlet bør fyllast med blokk/blokker med tilsvarande storleik som blokkene elles i forbygginga. Mellom betongdekke og natursteinsmur i øvre deler av planområdet er elveforbygginga mangelfull (Figur 16). Her er det ein yttersving mot planområdet, noko som aukar faren for erosjon. Langs dette strekket bør det etablerast tilsvarande elveforbygging som elles langs elvestrekninga mot planområdet for få ei heilskapleg sikring mot erosjon. Forbygginga bør følgje same høgd som langs betongdekket (frå elvebotn til topp forbygging). Storleik tilsvarande som blokker elles i forbygginga kan leggast til grunn. Figur 17 viser plasseringa til det tilrådde tiltaket. Figur 16: Til høgre Frå denne muren øvst i planområdet og ned til betongdekket bør elveforbygginga utbetrast. Sjå Figur 17 for plassering av tiltaket. Etter opplysningar frå oppdragsgjevar er det behov for ei bru/plate for å få tilkomst til gbnr. 33/9 som ligg på nordsida av elva. Så lenge dei tilrådde sikringstiltaka vert utført 20

22 og etableringa av bur ikkje snevrar inn elveløpet eller gjer det grunnare, vil dette ikkje føre til noko hinder til vassføringa i elva. Figur 17: Blå strek markerer kvar elveforbygginga bør utbetrast for at elva skal vere tilstrekkeleg sikra mot erosjon. Svart sirkel markerer omtrentleg kvar det manglar ei blokk i elveforbygginga. Tiltaka kan gjerast når ein har maskiner og utstyr på staden i samband med planering av gbnr. 33/9. Dersom tiltaka vert utført fagmessig i tråd på tilrådingane våre, reknar vi elva som tilstrekkeleg sikra mot erosjon og at det ikkje er behov for ytterlegare prosjektering av sikringstiltak mot erosjon. 21

23 KAPITTEL 6 REFERANSAR Direktoratet for Samfunnstryggleik og beredskap (DSB), 2016: Havnivåstiging og Stormflo Samfunnsikkerhet i kommunal planlegging. Noregs vassdrags- og energidirektorat, 2015: Veileder for flomberegninger i små uregulerte felt. NVE-veileder 7, 2015 Statens vegvesen, 2014: Håndbok N200, Vegbygging Ramberg, I.B., Bryhni, I., Nøttvedt, A. og Rangnes, K (red.): Landet blir til Norges geologi. 2. utgåve. Trondheim. Norsk Geologisk Forening, s Simpson, M.J.R., Nilsen, J.E.Ø., Ravndal, O.R., Breili, K., Sand, H., Kierulf, H.P., Steffen, H., Jansen, E., Carson, M., Vestøl, O. 2015: Sea level change for Norway Past and present observations and projectations to Miljødirektoratet. NCCS report no. 1/2015. Internettsider: Kart, satellittbileter og topografiske profil: Statens kartverk, Geologiske data: Norges geologiske undersøkelse Hydrologiske data: Noregs- vassdrags og energidirektorat Aktsemdskart: Norges- vassdrags og energidirektorat

24 VEDLEGG I

25 VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE I Plan- og byggingslova, føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2012/Byggteknisk forskrift TEK10) er tryggleikskrav definert ut frå ulike typar bygningar: 7-3. Sikkerhet mot skred (1) Byggverk hvor konsekvensen av et skred, herunder sekundærvirkninger av skred, er særlig stor, skal ikke plasseres i skredfarlig område. (2) For byggverk i skredfareområde skal sikkerhetsklasse for skred fastsettes. Byggverk og tilhørende uteareal skal plasseres, dimensjoneres eller sikres mot skred, herunder sekundærvirkninger av skred, slik at største nominelle årlige sannsynlighet i tabellen nedenfor ikke overskrides. Tabell 9: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane for skred, i følgje Plan- og byggingslova (TEK10). Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme S1 Liten 1/100 Naust, garasjar S2 Middels 1/1000 Hus, einebustader S3 Stor 1/5000 Rekkehus, hotell Tabell 10: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane for flaum, i følgje Plan- og byggingslova (TEK10). Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme F1 Liten 1/20 Naust, garasjar F2 Middels 1/200 Hotell, bustadhus F3 Stor 1/1000 Sjukehus Det eksisterer altså tre tryggleiksklassar (Figur 18 og Figur 19) som er definert ut frå konsekvensen av ei skredhending: Tryggleiksklasse 1 (S1/F1) Denne tryggleiksklassen har det minste kravet for sikring og den omfattar bygningar der det normalt ikkje vil opphalde seg folk til ei kvar til. Dette gjeld til dømes garasjar og naust (Tabell 9 og Tabell 10). Opphaldstid av personar er kort og difor er konsekvensen vanlegvis liten. Ved oppføring av bygg i kategorien S1 er kravet at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/100. I prinsippet betyr dette at denne bygningstypen må plasserast utanfor utløpsdistansen til «hundreårsskredet». Dersom skredfarevurderinga viser at det vil kunne gå skred hyppigare enn dette må tomta/bygningane sikrast mot skred. For flaum i slike område er kravet sett til eit største nominelle årleg sannsyn på 1/20. Ein kan difor tillate ein høgare flaumfrekvens enn skredfrekvens. II

26 Tryggleiksklasse 2 (S2/F2) For skred gjeld denne tryggleiksklassen (S2) for bygningar der opptil 25 personar oppheld seg meir eller mindre permanent. Eit typisk døme på dette er einebustader og tomannsbustader (Tabell 9 og Tabell 10). For slike bygningar er kravet at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/1000. I prinsippet betyr dette at denne bygningstypen må plasserast utanfor utløpsdistansen til «tusenårsskredet». Dersom skredfarevurderinga viser at det vil kunne gå skred hyppigare enn dette må tomta/bygningane sikrast. For flaum i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/200. For flaum (F2) inkluderer denne tryggleiksklassen område også der meir enn 25 personar vil opphalde seg, til dømes skular, bustadblokker og hotell. For uteareal i tilknyting til evaluerte byggverk som klassifiserast under S2/F2 kan kravet til tryggleik reduserast til tryggleiksnivået for tryggleiksklasse 1 (1/100). Dette fordi faren for liv og helse i samband med skred normalt vil vere vesentlig lågare for personar som oppheld seg utandørs. Tryggleiksklasse 3 (S3/F3) For skred (S3) gjeld denne tryggleiksklassen dersom meir enn 25 personar oppheld seg permanent i eit område. Dette gjeld til dømes bustadblokker, rekkehus, store kontorbygningar, kjøpesenter og hotell (Tabell 9 og Tabell 10). I desse tilfella vil konsekvensen ved ei skredhending vere stor og kravet til slike områder er at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/5000. Slike bygningar skal altså plasserast utanfor utløpsområdet til «femtusenårsskredet». For flaum (F3) i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/1000, og F3 gjeld for byggverk for spesielt sårbare grupper, eller med kritiske samfunns- og beredskapsfunksjonar, som sjukeheimar og sjukehus. Også for S3/F3 kan det vurderast å redusere tilhøyrande uteareal for dei aktuelle bygningane til S2/F2, sidan eksponeringstida og derfor risikoen for personar som held seg utandørs er lågare. Figur 18: Prinsippskisse for tryggleiksklassar og faresoner. I det raude området vil det gå «årvisse» skred med ei sannsynleg hyppigheit høgare enn 1/100. «Hundreårsskredet» vil derfor i teorien stanse ved nedre grense av denne sona. Bygg i tryggleiksklasse 1 (S1) kan derfor plasserast utanfor dette området utan at ein treng sikringstiltak. Tilsvarande gjeld for bygg i S2 og S3 som må plasserast utanfor nedre grense for respektivt «tusenårsskred» og «femtusenårsskred». III

27 Figur 19: Figuren viser tryggleiksklassar og faresonar for flaum. Desse følgjer same prinsippet som for skred, men ein tillèt her noko høgare nominelt årleg sannsyn. I F3 ligg bygg som har kritiske samfunns- og beredskapsfunksjonar. Som Figur 18 og Figur 19 viser er det talet på personar som normalt vil opphalde seg i eit hus, som avgjer krav til tryggleiksklasse. For enkelte typar bygningar krev lovverket at det ikkje skal vere sannsyn for skred eller flaum i det heile teke. Dette gjeld til dømes sjukehus eller bygningar der ein produserer og lagrar miljøfarlege kjemikaliar. IV

28 VEDLEGG II KLIMA Klimastatistikk Nedanfor følgjer Meteorologisk institutt sin klimastatistikk for Vestlandet, frå 1900 til Figur 20: Vårtemperaturen på Vestlandet Denne har stige sidan Dei varmaste vårane var i 1920, -59, -02, -04, -09 og Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 21: Sommartemperaturen på Vestlandet Dei varmaste sommartemperaturane var på 1930-talet (1933 var det varmaste året) og etter Dei varmaste åra var 1997, 2002, 2003, 2006 og Dei kaldaste somrane var i 1907, 1921, 1923, 1928, 1929 og Kjelde: Meteorologisk institutt. V

29 Figur 22: Hausttemperaturen på Vestlandet Haustane var generelt kjølege tidleg på 1900-talet, med ein periode tidleg på 1920-talet som den kaldaste. Frå 1933 til 1966 var hausttemperaturane over normalen, medan haustane var kjølege på 1970-talet. Etter 1999 har det vore fleire milde haustar, t.d. i 1999, 2000, 2006, 2011 og Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 23: Vintertemperaturen på Vestlandet Når det gjeld vintertemperaturen på Vestlandet, var det generelt milde vintrar rundt 1910 og første del av 1930-talet. Vintrane tidleg på 1940-talet var derimot uvanleg kalde. Det var fleire kalde vintrar i perioden og Milde vintrar var det på byrjinga av 1970-talet og slutten av og byrjinga av 1990-talet. Vintrane både i 2010 og 2011 var kalde. Dei kaldaste åra var , 1966, 1979 og Det var milde vintrar i 1925, 1949, 1989, 1990, 1992 og Kjelde: Meteorologisk institutt. VI

30 Figur 24: Årsmiddeltemperaturen på Vestlandet Målingar frå Vestlandet syner at årsmiddeltemperaturen var over normalen i periodane , , , og etter Den varmaste perioden har vore etter 2000 og det varmaste året var i 2014, då årsmiddeltemperaturen var 2,4 C over normalen. Dette er den høgaste årsmiddeltemperaturen som er målt på Vestlandet. Dei kaldaste åra sett under eitt var 1915, 1940, 1942, 1979 og Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 25: Vårnedbøren på Vestlandet Ein legg merke til dei nedbørsfattige vårane på og 1930-talet. Dei våtaste vårane var i 1921, 1938, 1943, 1967, 1990 og Kjelde: Meteorologisk institutt. VII

31 Figur 26: Sommarnedbøren på Vestlandet Det var mindre variasjon i sommarsnedbør enn vårnedbør på Vestlandet gjennom 1900-talet. 1910, 1913, 1955, 1968 og 1997 skil seg likevel ut med tørre somrar. I 1964 var det ein særdeles våt sommar. Det var også var relativt nedbørsfattige somrar tidleg på 1900-talet. Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 27: Haustnedbøren på Vestlandet Frå 1900 til slutten av 1960-talet var det svært nedbørsfattige haustar. Det same gjaldt frå 1987 til , 1933, 1960, 1993 og 2002 skil seg ut med relativt tørre haustar. Kjelde: Meteorologisk institutt. VIII

32 Figur 28: Vinternedbøren på Vestlandet Det var nedbørsrike vintrar på slutten av 1980-talet og første halvdel av 1990-talet, med 1989 med våtaste vinter. Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 29: Årsnedbøren på Vestlandet Årsnedbøren har auka med rundt 20 prosent frå 1900 til i dag. Dei mest nedbørsrike åra var 1921, 1967, 1983, 1990 og Dei mest nedbørsfattige åra var 1915, 1937, 1941, 1960 og Ser ein på sesongnedbøren, viser datasettet store mellomårlege og sesongmessige variasjonar. Kjelde: Meteorologisk institutt. IX

33 Klimaprognosar Dei fleste klimamodellane byrjar å gje rimeleg pålitelege data om global vêr- og klimautvikling både i fortid, notid (og dermed truleg også i framtid), men modellane har framleis store uvisser, spesielt på regional og lokal skala. Likevel bør ein ta høgde for dei mange resultata som peikar mot ei global oppvarming, med påfølgjande lokale klimatiske endringar. For skredfareevaluering er det først og fremst snømengde og ekstremnedbør i form av regn og dermed avrenning som er avgjerande med tanke på stabilitet til snø og jordsmonn. På oppdrag frå miljødirektoratet har Norsk klimaservicesenter offentleggjort prognosar for klimautvikling i Noreg for dei neste 100 åra ( Det kjem her fram at det truleg vil verte hyppigare tilfelle av intens nedbør på Vestlandet, og at både gjennomsnittstemperatur og havnivå vil stige. Det er også venta at flaumane i vassdraga på Vestlandet vil komme hyppigare og ha større omfang. Generelt kan ein sei at det er fare for jord- og steinras når det kjem meir enn 8 % av normal årsnedbør i løpet av eit døgn, og når det kjem meir enn 5 % av den normale årsnedbøren i løpet av eit halvt døgn. Samanstilt med klimaprognosane tyder dette på at det på Vestlandet vil bli til dels sterk auke i skredfrekvens. Flaum og skred kan også opptre på stader som ikkje tidlegare har vore utsette og flaumsesongen kan verte endra. Tabell 11 syner framtidige temperatur- og nedbørendringar i Vest-Noreg i 2060 og Tala syner temperatur- og nedbørendringar med låg, middels og høg framskriving i høve til perioden (normalperioden). Framskrivingane kjem frå rapporten Klima i Norge 2100 som vart lansert september Dei er basert på klimamodellar og er derfor usikre. Framskrivingane for temperatur gjeld heile Vestlandet, medan dei for nedbør gjeld Sogn og Fjordande og Nordhordland. Tala kan i følgje Norsk klimaservicesenter brukast som eit hjelpemiddel når kommunar og andre aktørar skal planlegge for framtidige klimaendringar (ROS-analysar, arealplanlegging, vegbygging m.m.). Tabell 11: Prognosar for temperaturendringar ( o C) på Vestlandet og nedbørendringar samt endring i tal på dagar med kraftig nedbør (prosent) i Sogn og Fjordane og Nordhordland i 2060 og 2100 i høve til normalperioden Lågt, middels og høgt estimat er oppgjevne. Kjelde: Temperatur ( o C) Lågt est. Middels est. Høgt est. Lågt est. Middels est. Høgt est. År +0,7 +1,5 +2,4 +1,3 +2,3 +3,2 Vinter -0,2 +1,6 +3,2 +0,5 +2,4 +4,1 Vår +0,1 +1,5 +3,1 +0,8 +2,3 +3,7 Sommar +0,3 +1,5 +2,7 +1,0 +2,2 +3,7 Haust +0,4 +1,8 +3,1 +1,1 +2,5 +3,8 Nedbør (%) total endring År X

34 Vinter Vår Sommar Haust Endring (%) i tal på dagar med kraftig nedbør År Vinter Vår Sommar Haust Norsk klimaservicesenter har presentert klimaframskrivingane for ulike geografiske områder i eit norgeskart på sine nettsider. Berekningane kan brukast som grunnlag for klimatilpassa dimensjonering av infrastruktur som bygg, avløp, ved og bane. Verdiane i kartet er presentert som medianverdiar berekna frå eit ensemble av ti klimaframskrivingar. Klimaframskrivingane er basert på forventingar om framtidige utslepp av drivhusgassar og globale og regionale klimamodellar. For meir informasjon sjå XI