Flaumfarevurdering langs Hovlandselva i Vadheim, Høyanger kommune

Transkript

1 Flaumfarevurdering langs Hovlandselva i Vadheim, Høyanger kommune

2 Prosjektinformasjon og status Dokumentnr.: Dokumenttittel: Flaumfarevurdering langs Hovlandselva i Vadheim sentrum, Høyanger kommune_rev Klassifisering: Distribusjon: Intern Oppdragsgjevar Leveransedato: Status: Sider: Godkjend rapport 24 Kontraktør: Kontraktørinformasjon: Sunnfjord Geo Center AS Villabyen 3, 6984 Stongfjorden Organisasjonsnummer: MVA Kontaktinformasjon: Sunnfjord Geo Center AS Villabyen Stongfjorden Tlf.: E-post: post@sgcas.no Kundeinformasjon: Nordplan AS v/arvid Teit Postboks Nordfjordeid Fagområde: Dokumenttype: Lokalitet: Geologi/hydrologi Rapport Vadheim Feltarbeid utførd av: Dato for feltarbeid: Signatur: Anders Haaland Christian Solheim Anders Haaland (sign.) Christian Solheim Rapport utarbeidd av: Dato for ferdigstilling: Signatur: Versjon 1: Anders Haaland Anders Haaland (sign.) Versjon 2: Anders Haaland Anders Haaland (sign.) Rapport kvalitetskontrollert av: Godkjend (dato) Signatur: Versjon 1: Alice Hestad Vie Alice Hestad Vie (sign.) Versjon 2: Even Vie Even Vie Rapport godkjend av: Godkjend (dato) Signatur: Even Vie (dagleg leiar) Even Vie (sign.)

3 SAMANDRAG Sunnfjord Geo Center har på vegne av Nordplan utført ei flaumsonekartlegging langs Hovlandselva i Vadheim sentrum. Dimensjonerande flaumstorleik for området er berekna til 314,7 m 3 /s. Dette er kulminasjonsflaumverdiar og er inkludert eit klimapåslag på 40 %. QM Q200 inkl. Flaumverdiar (m 3 /s) Q20 (m 3 /s) Q200 (m 3 /s) klimapåslag (m 3 /s) Hovlandselva uregulert del 30,4 49,3 76,6 107,3 Åsvatnet 4,3 7,1 11,8 16,5 Blåvatnet 2,5 4,2 7,4 10,4 Fossvatnet ,6 Dimensjonerande flaumstorleik ,8 314,7 På bakgrunn av feltobservasjonar, klimadata, berekning av flaumstorleikar og modellering av vasslinder konkluder Sunnfjord Geo Center at ein 200-årsflaum vil råke store deler av det nordre planområdet. Modelleringa viser også at brua som tek Fv. 55 over elva ikkje har god nok kapasitet. Dersom det skal førast opp tiltak i tryggleiksklasse 2 innanfor faresona for 200- årsflaum, må det difor utførast sikringstiltak mot flaum. Korleis ein skal gjere dette, må i så høve utgreiast nærare. 2

4 INNHALDSLISTE SAMANDRAG... 2 INNLEIING... 4 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING Plassering Skildring av vassdraget Klimaprognosar Havnivå Klimapåslag... 9 KAPITTEL 2 AKTSEMDSKART FOR FLAUM KAPITTEL 3 BEREKNING AV FLAUMSTORLEIK Nasjonalt formelverk Samanliknbare målestasjonar Regional flaumfrekvensanalyse Bidrag frå Fossvatnet Dimensjonerande flaumstorleik APITTEL 4 MODELLERING AV FLAUM Faresonekart for flaum Vurdering av erosjonsfare KAPITTEL 4 KONKLUSJONAR KAPITTEL 5 REFERANSAR VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE... II VEDLEGG II KLIMA... IV Klimastatistikk... IV Klimaprognosar... VI 3

5 INNLEIING Sunnfjord Geo Center AS (SGC) har på vegne av Nordplan AS vurdert flaumfaren langs Hovlandselva i Vadheim sentrum i samband med detaljreguleringsplan for Vadheim sentrum gbnr 36/50 mfl. og detaljreguleringsplan for Vadheim nord. Begge planane ligg i Høyanger kommune. Feltarbeidet vart utført 03. januar 2018 og resultata herifrå er supplert med informasjon frå atlas.nve.no, som er ein internettdatabase for flaum og skred, administrert av Norges vassdrags- og energidirektorat, og frå Meteorologisk institutt. I byggteknisk forskrift (TEK17) er tryggleikskrav mot flaum definert ut i frå kva type byggverk som skal oppførast. Dess fleire personar som skal opphalde seg i eit område, dess mindre nominelt årleg sannsyn for flaum kan ein tillate. Byggverk klassifisert under tre tryggleiksklassar for flaum; F1, F2 og F3. Lovverket krev at største nominelle årlege sannsyn for flaum ikkje skal vere høgare enn 1/20, 1/200 og 1/1000, respektivt for desse tre klassane (Tabell 1). På bakgrunn av dette går vår flaumfarevurdering i hovudsak ut på å dele undersøkingsområdet inn i faresoner som representerer ulike nominelle årlege sannsyn. Reguleringsplanane legg i hovudsak opp til bustader og næringsbygg som ligg i tryggleiksklasse 2 (F2), og må dermed ligge utanfor fare for flaum med årleg nominelt sannsyn på meir enn 1/200 (tilsvarande ein 200-årsflaum). For ei grundigare forklaring til tryggleiksklassane, sjå Vedlegg I. Tabell 1: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane ved plassering av byggverk i flaumfarleg område. Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme F1 Liten 1/20 Naust, garasjar F2 Middels 1/200 Bustad, skule, barnehage industribygg F3 Stor 1/1000 Sjukeheim, hotell Byggverk der konsekvensen av ein flaum er særleg stor (til dømes sjukehus og beredskapsinstitusjonar), skal ikkje plasserast i flaumutsette område. Rapporten er bygd opp av 6 kapittel. Kapittel 1-2 handsamar ekstern bakgrunnsinformasjon som vert samanstilt med eigne feltobservasjonar og modelleringar i Kap 4. Det er feltobservasjonane og modelleringane som dannar hovudgrunnlaget for dei endelege konklusjonane til SGC. Ekstern data vert nytta som eit supplement til desse. Alle konklusjonar i denne leveransen føreset at menneskelege inngrep i området vil kunne endre dei geologiske og hydrologiske tilhøva, og dermed også flaumfaren. Dersom det vert påvist flaumfare i området vil SGC kunne følgje kunde opp med sikringstiltak mot flaum i etterkant av levert rapport. 4

6 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING 1.1. Plassering Det undersøkte området ligg i Vadheim sentrum i Høyanger kommune, langs den vestre elvebreidda til Hovlandselva. Området som er vurdert gjeld dei to reguleringsplanane Vadheim sentrum og Vadheim nord (Figur 1). Figur 1: Planområda ligg langs den vestre elvebreidda til Hovlandselva i Vadheim sentrum i Høyanger kommune. Kartkjelde: Statens kartverk. 5

7 1.2. Skildring av vassdraget Hovlandselva drenerer mot sørvest og har sitt utløp i Sognefjorden i Vadheim sentrum. Nedslagsfeltet ligg hovudsakleg i fjellområdet mellom Blåfjellet (968 m o.h.), Snøheia (1141 m o.h.), Jemdalsnova (1122 m o.h.), Svarthamrane (964 m o.h.) og Fagerslettnipa (914 m o.h.), samt i Indredalen med tilstøytande fjellsider. Nedslagsfeltet er relativt høgtliggande, og 80 % av feltet ligg over 592 m o.h. Nedslagsfeltet er 71,1 km 2 stort, men om lag 47,1 km 2 av nedslagsfeltet er overført til Statkraft sitt kraftverk Høyanger K5A i Høyanger. Dette gjeld den delen av nedslagsfeltet som ligg over ca. 640 m o.h. Dette området er regulert, og det er tre magasin med overløp mot den uregulerte delen av nedslagsfeltet, ved Åsvatnet, Fossvatnet og Blåvatnet. Figur 2 viser nedslagsfeltet, medan Tabell 2 viser aktuelle feltkarakteristikkar for vassdraget, og dei ulike delane av feltet. Feltkarakteristikkane er henta frå NVE sin lavvannsapplikasjon NEVINA, medan normalavrenninga er henta frå NVE sitt avrenningskart for referanseperioden Åsvatnet Fossvatnet Uregulert Blåvatnet Figur 2: Nedslagsfeltet til vassdraget. Vassdraget er delt inn i ein uregulert del, og ein regulert del som omfattar nedslagsfelta til Åsvatnet, Fossvatnet og Blåvatnet. Dei tre vatna har overløp som støyter til den uregulerte delen. Planområdet er markert med raud sirkel. Kjelde: nevina.nve.no. 6

8 Tabell 2: Feltkarakteristikkar med for Hovlandsvassdraget. Store deler av nedslagsfeltet er regulert og overført til Statkraft sitt kraftverkt Høyanger K5A i Høyanger. Kjelde: nevina.nve.no. Felt Feltst orleik (km 2 ) Sjø (%) Effektiv sjø (%) Feltlengde (km) Elvegradient (m/km) Normalavrenning (l/s*km 2 ) Skog (%) Snaufjell (%) Heile feltet 71,1 10 0,7 18,1 43,8 84, ,6 Uregulert del 23,8 1,8 0 8,6-72,5 41,8 37,3 Åsvatnet 4,3 14,9 6,7 4,9 36,8 89, Fossvatnet 9,8 2,8 82, ,5 2, ,8 (inkl. bekkar) Blåvatnet 3 14,9 12,4 1,8 141,5 89,3 11,4 73, Klimaprognosar Havnivå Hovlandselva renn ut i Vadheimsfjorden nedstraums i undersøkingsområdet. Det er difor naudsyn å ta omsyn til framtidige havnivåendringar og stormflom. Det er henta data frå sehavnivå.no (Figur 3), som viser ekstremverdiar for stormflo ved ulike gjentaksintervall og dimensjonerande høgder for dei ulike tryggleiksklassane, inkludert klimapåslag. I følgje denne oversikta er dimensjonerande kotehøgder for dei tre tryggleiksklassane: Tryggleiksklasse 1 (S1): 197 cm over normalnull 2000 Tryggleiksklasse 2 (S2): 209 cm over normalnull 2000 Tryggleiksklasse 3 (S3): 2016 cm over normalnull 2000 Nivå er henta frå Bergen, som er næraste målestasjon med denne type målingar. Nivåa er justert med ein faktor på

9 Figur 3: Dimensjonerande stormflo med klimapåslag for tryggleiksklassane. Kjelde: sehavnivå.no. 8

10 Klimapåslag Dei fleste klimamodellane byrjar å gje rimeleg pålitelege data om global vêr- og klimautvikling både i fortid, notid (og dermed truleg også i framtid), men modellane har framleis store uvisser, spesielt på regional og lokal skala. Likevel bør ein ta høgde for dei mange resultata som peikar mot ei global oppvarming, med påfølgjande lokale klimatiske endringar. Hausten 2015 vart den siste Klima i Norge 2100-rapporten publisert av Norsk klimaservicesenter (NKSS). Hovudfunna i denne rapporten er at ein i Noreg må forvente høgare temperaturar, meir nedbør og meir ekstremnedbør. Ei følgje av dette vil vere at ein må ta høgde for at flaumane vert større og kjem hyppigare, og at skredfrekvensen vil auke i Noreg. Norsk klimaservicesenter har på bakgrunn av denne rapporten utarbeidd ein klimaprofil for Sogn og Fjordane (NKSS, 2016), som er meint som eit hjelpemiddel i planlegging. I klimaprofilen er det mellom anna skildra korleis ein bør førebu seg på framtidige klimaendringar som stormflo, auka avrenning, hyppigare episodar med styrtregn og større flaumar. I klimaprofilen er det tilrådd å legge til eit klimapåslag på 20 eller 40 % på dei berekna flaumstorleikane. Sidan det er lite demping i feltet, er eit klimapåslag på 40 % valt. 9

11 KAPITTEL 2 AKTSEMDSKART FOR FLAUM NVE har utarbeidd og presentert aktsemdskart for flaum i målestokk 1:50000 på atlas.nve.no som syner kva område som kan vere utsett for ein 500-årsflaum. Aktsemdsområda er generert basert erfaringstal for norske vassdrag som vert kombinert med ein terrengmodell. Aktsemdskarta er som oftast sterkt overestimert, og ei meir detaljert kartlegging vil som regel redusere aktsemdsområda si utstrekning. Figur 4 viser at store deler av undersøkingsområdet ligg innanfor aktsemdsområde for flaum. Figur 4: Aktsemdskartet langs elva viser at store deler undersøkingsområdet ligg innanfor aktsemdsområde for flaum. Kjelde: atlas.nve.no. 10

12 KAPITTEL 3 BEREKNING AV FLAUMSTORLEIK Sidan nedslagsfeltet til Hovlandselva er delt inn i ein regulert del og ein uregulert del, er det naudsynt å gjere berekningar av flaumstorleikar uavhengig av kvarandre. I den regulerte delen av nedslagsfeltet er det tre overløp som støyter til den uregulerte; Fossvatnet, Åsvatnet og Blåvatnet. Under ei flaumhending er vassdraga ved Åsvatnet og Blåvatnet forventa å reagere som uregulerte, og vil derfor verte handsama på tilsvarande måte som dem uregulerte delen av Hovlandselva Nasjonalt formelverk For å berekne flaumstorleikar for den uregulerte delen av vassdraget, samt ved Åsvatnet og Blåvatnet, er nasjonalt formelverk for flomberekningar i små felt nytta (Glad m. fl., 2015). Formelverket bereknar middelflaum og vassføringar med høgare returperiodar, direkte på kulminasjonsverdiar for små (< ca. 50 km 2 ) uregulerte felt i Norge og er basert på regresjonsanalysar. Formelverket er testa på meir enn 4000 nedbørsfelt. Inputparameter er feltareal, normalavrenning og effektiv sjøprosent. I følgje formelverket er middelflaumen (QM) gitt ved: (1) QM = 18.97QN e A SE Der QN er nedbørsfeltets normalavrenning (m 3 /s), henta frå NVE sitt avrenningskart i perioden , ASE er den effektive sjøprosenten og e er eit grunntal. Vekstkurva er gitt ved: (2) QT/QM = qn [Γ(1 + k)γ1 k) (T 1) k ]/k der qn er normalavrenninga (l/s km 2 ) i perioden henta frå avrenningskartet, Γ er gammafunksjonen, T er gjentakingsintervall og k er ein konstant som er gitt ved: (3) k = -1+2/ [1 + e Ase/100 ] Tabell 3 viser resultata frå berekning av middelflaum, vekstfaktorar og flaumstorleikar for 20- og 200 årsflaum berekna frå formelverket. Ved bruk av formelverket er det alltid knytt usikkerheit, og det er difor alltid tilrådd gjere berekningar med fleire metodar og frekvensanalysar frå samanliknbare målestasjonar. Sjå Kap 3.2 og

13 Tabell 3: Middelflaum og vekstfaktorar for 20- og 200-årsflaum berekna med nasjonalt formelverk for flomberekningar i små felt. Feltareal QM Q20 Q200 (km 2 ) (m 3 /s) (l/s*km 2 ) Q20/QM (m 3 /s) Q200/QM (m 3 /s) (l/s*km 2 ) Hovlandselva, ,8 30, ,6 49,3 2,5 76,6 uregulert del Åsvatnet 4,3 4, ,6 7,1 2,7 11, Blåvatnet 3 2, ,7 4,2 2,9 7, Fossvatnet , Samanliknbare målestasjonar Det er ingen vassføringsstasjonar i vassdraget. Det er difor naudsynt å samanlikne vassdraget med vassdrag med vassføringsstasjonar i nærleiken og med liknande feltkarakteristikkar. Tabell 4 viser feltkarakteristikkar og resultat frå frekvensanalyse frå samanliknbare felt i området. Tabell 4: Feltkarakteristikkar og resultat frå frekvensanalyser frå målestasjonar i vassdrag nærleiken av Hovlandsvassdraget. Flaumstorleikane er gjeve som døgnverdiar. Måleperiode Eff. QM Målestasjon (år) Feltareal (km 2 ) sjøprosent Høgdeintervall (m o.h.) Normalavrenning a (l/s*km 2 ) m 3 /s l/s*km 2 Q20/ QM Q200 /QM Ullebøelv 26 8,3 1, ,3 11, ,70 2,52 Nessedalsel v 28 30,1 1, ,4 16, ,57 2,12 Holsenvatn 66 70, , ,75 2,45 Viksvatn , , ,45 1,8 Frekvensanalysen er utført på døgnmiddelverdiar, medan resultata frå berekning av flaum ved bruk av nasjonalt formelverk er gjeve som kulminasjonsverdiar. Kulminasjonsverdien kan bereknast ved å nytte formelverk frå regional flaumfrekvensanalyse (Sælthun m.fl., 1997) og er gitt ved følgjande: Samanlikningsstasjonane ligg i områder som er mest utsett for haustflaumar, så likninga for haustflaumar vil verte brukt vidare i flaumberekningane. Tabell 5 viser kulminasjonsverdiar frå målestasjonane samanlikna med resultata frå flaumberekningane (Kap. 3.1.). Tabellen viser at Ullebøelv har vesentleg høgare verdiar enn dei andre målestasjonane og resultata frå nasjonalt formelverk. Dette skuldast truleg at Ullebøelva har høgare normalavrenning enn dei andre felta. Erfaringstal frå NIFS-prosjektet (Stenius m.fl. 2015) viser at på Sør- og Vestlandet varierer flaumverdiane frå 700 l/s*km 2 til l/s*km 2, kor dei høgaste verdiane ligg i bratte felt med låg effektiv sjøprosent. Resultata frå nasjonalt formelverk samsvarar bra med erfaringstala frå Sør- og Vestlandet, og vil dermed verte brukt vidare i flaumberekningane. 12

14 Tabell 5: Kulminasjonsverdiar for middelflaum og 200-årsflaum for målestasjonar samanlikna med resultat frå berekninga av flaumstorleikar ved bruk av nasjonalt formelverk. Qmom/Qdøgn QM (l/s*km 2 ) Q200 (l/s*km 2 ) Ullebøelv 1, Nessedalselv 1, Viksvatn Holesenvatn 1, Hovlandselva, uregulert Åsvatnet Blåvatnet Når det gjeld vekstfaktoren viser berekningane at 20-årsflaumen samsvarar bra med samanlikningsfelta. For 200-årsflaumen samsvarar vekstfaktoren for Hovlandselva bra, medan det er noko høgare vekstfaktor ved Åsvatnet og Blåvatnet. Dette er venta sidan auka effektiv sjøprosent gjev brattare kurve (Glad m fl., 2015). Vekstfaktorane vist i Tabell 3 vil difor vert brukt vidare i flaumberekningane Regional flaumfrekvensanalyse På grunn av usikkerheit i samband med berekning av flaumstorleikar, er det tilrådd samanlikne resultata med fleire metodar. Det er gjort berekning av flaumstorleikar og vekstfaktor med regionale flaumformlar (Sælthun m.fl., 1997). Desse formlane gjeld for felt større enn 20 km 2, men skal brukast med forsiktigheit for felt mindre enn 100 km 2. Resultata for den uregulerte delen av Hovlandselva samsvarar relativt bra, men for Blåvatnet og Åsvatnet ligg resultata ein del under resultata frå nasjonalt formelverk. Metoden er ikkje gyldig for felt under 20 km 2, og vil difor ikkje verte lagt særleg vekt på vidare i fastsetjing av flaumstorleikane. Tabell 6: Resultat frå berekning av flaumstorleikar frå regional flaumfrekvensanalyse samanlikna med nasjonalt formelverk. QM Nasjonalt formelv. QM kulminert Reg. flomanalyse Q200 (m 3 /s) Nasjonalt formelv Q200 (m 3 /s) Reg. flaumanalyse Hovlandselva, uregulert del ,6 78,8 Åsvatnet ,8 7,0 Blåvatnet ,4 4, Bidrag frå Fossvatnet Norconsult (2015) har berekna 1000-flaumen i samband med damanlegget ved Fossvatnet. Her vart avløpet ved ein 1000-årsflaum berekna til 173 m 3 /s. Flaumstorleiken for ein 200-årsflaum er estimert frå vekstfaktor berekna ved bruk av nasjonalt formelverk. Vekstfaktor for ein årsflaum er berekna til 3,35, medan for ein 200-årsflaum er den berekna til 2,5. Dette gjev ein ein 200-årsflaum på 129 m 3 /s. 13

15 3.5. Dimensjonerande flaumstorleik Tabell 7 viser dimensjonerande flaumstorleikar/vassføring for Hovlandselva langs planområdet. Flaumverdiane er estimert på bakgrunn av diskusjonen ovanfor. Verdiane er gjeve som kulminasjonsvassføring og er lagt til tilrådd klimafaktor på 1,4. Ved planområda er det 200-årsflaumen som er dimensjonerande. Denne har ein storleik på 314,7 m 3 /s. Tabell 7: Flaumstorleikar ved Hovlandselva langs planområdet. Dimensjonerande flaumstorleik for planområda er 200-årsflaum inkludert eit klimapåslag på 40 %. QM Q200 inkl. Flaumverdiar (m 3 /s) Q20 (m 3 /s) Q200 (m 3 /s) klimapåslag (m 3 /s) Hovlandselva uregulert del 30,4 49,3 76,6 107,3 Åsvatnet 4,3 7,1 11,8 16,5 Blåvatnet 2,5 4,2 7,4 10,4 Fossvatnet ,6 Dimensjonerande flaumstorleik 224,8 314,7 14

16 APITTEL 4 MODELLERING AV FLAUM For å rekne ut vasstanden langs elva ved undersøkingsområdet ved ulike vassføringsverdiar /flaumhendingar, også kalla vassliner, er det hydrauliske modelleringsverktyet HEC RAS nytta. Programmet er utvikla av det Amerikanske forsvarsdepartementet og fyrste versjon vart gitt ut i I denne modellen vert vasslinene rekna ut ved å legge inn geometrien til elva, vassføringsverdiar for ulike gjentakingsintervall, ruheitstalet for elveløpet og elvebreiddene og grensevilkår. Det er utarbeidd elleve tverrprofil over elva i planområdet. I tillegg er det lagt inn to bruer i modellen; ei gangbru som går over elva om lag 80 m oppstraums for planområdet og Fv. 55 som går over elva om lag midt i det vurderte området (Figur 6 og Figur 7). Som grunnlag for elveprofila er det utarbeidd terrengmodellar med laserdata frå prosjekt Høyanger 2012 og prosjekt Sogn og Fjordane Begge prosjekta har ein tettleik på 2 pkt/m 2 og ei oppløysing på 0,5 m. For sjølve elveløpet viste terremodell basert frå prosjekt Høyanger for høge kotehøgder, medan terrengmodellane utanfor elveløpet viste godt samsvar mellom dei to laserdatasetta. Dette kan skuldast at det kan ha våre høgare vasstand i elva då kartlegginga vart gjort i 2012 enn i Laserdata frå prosjekt Sogn og Fjordane 2008 vart difor nytta for å utarbeide geometrien til sjølve elveløpet, medan laserdata frå prosjekt Høyanger 2012 vart nytta for terrengmodell av områder utanfor elveløpet. Det vart i tillegg gjort kontrollmålingar og oppmålingar av elveløpet i felt. Som grensevilkår i modelleringa er normal depth (elvegradienten) nytta oppstraums. Sidan Hovlandselva renn ut i Vadheimsfjorden, er vasstanden ved 1-års stormflo sett til nedre grensevilkår. Denne kotehøgda er henta frå sehavnivå.no og er basert på målingar frå Bergen, og justert med ein faktor på 1,11. I følgje sehavnivå.no er kotehøgda ved 1-års stormflo 1,10 m. o.h. 15

17 Figur 5: Plassering av dei elleve profila (P1 P11) ved undersøkingsområdet. Det er også to bruer i undersøkingsområdet som er lagt inn i modellen (Figur 6 og Figur 7). Kartkjelde: Statens kartverk. Det er alltid knytt usikkerheit ved modellering av vassliner, som t.d. kartgrunnlag, flaumstorleikar og ruheitstal, og vanlegvis utfører ein ei sensitivitetsanalyse i HEC RAS for å ta høgde for eventuelle feilmarginar. Det er utført ei sensitivitetsanalyse ved å auke ruheitstal og flaumstorleik med 20 %. Analysen viste ei største auke på 11 cm ved 20 % auke i ruheitstal og ei største auke på 18 cm ved 20 % auke i flaumstorleik. På bakgrunn av dette tilrår vi å legge til ein tryggleiksmargin på 18 cm ved bruk av høgda på vasslinene. Tabell 8 viser høgda på dei berekna vasslinene. Modelleringa viser at elva vil flaume over ved profil 7, 8, 9 og 13 ved ein 200-årsflaum. Modellen viser også at brua på Fv. 55 ikkje har nok kapasitet til å handsame ein 200-årsflaum. Modellen viser at brua som ligg om lag 80 m oppstraums for planområdet har tilstrekkeleg kapasitet til å handsame ein 200-årsflaum. Tabell 8: Modellerte vasshøgder ved dei 11 profila og bruer. Profil Q200 (m3/s) Vasshøgd (m. o.h.) Vasshøgd inkl. tryggleiksmargin Profil Profil Gangbru Profil

18 Profil Profil Profil Profil Profil Profil Profil Profil Profil Profil Profil Profil Profil Profil Bru, RV Profil Profil Profil Profil Profil Figur 6: Fv.55 går over Hovlandselva om lag midt i undersøkingsområdet. Resultata frå modelleringa viser at denne brua har for liten kapasitet til å handsame ein 200-årsflaum, noko som kan føre til oppstuving av vatn. 17

19 Figur 7: Gangbru over elva om lag 80 m oppstraums for planområdet. Denne brua har marginal kapasitet til å handsame ein 200-årsflaum. Dersom ein legg til grunn ein tryggleiksmargin på 22 cm, er kapasiteten for liten. Dette vil imidlertid ikkje utgjere noko fare for planområda lenger nedstraums Faresonekart for flaum Modellering av vassliner ved planområdet viser at store deler av det nordre planområdet er utsett for ein 200-årsflaum. Delar av det søndre planområdet er også flaumutsett for ein 200- årsflaum. Faresonekartet er vist på (Figur 8). 18

20 Figur 8: Faresonekart for flaum med eit årleg nominelt sannsyn på meir enn 1/200. Faresona dekker store deler av det nordre planområdet. Kartkjelde: Statens kartverk Vurdering av erosjonsfare Det vart utført synfaring ved planområda 3. januar 2018 av Anders Haaland og Christian Solheim frå Sunnfjord Geo Center. I denne delen er Hovlandselva karakterisert av eit flatt elveløp/elveslette. Høgdeskilnaden frå elva sitt utløp i Vadheimsfjorden til det øvste elveprofilet er mellom to og tre meter, noko som gjev ein gjennomsnittleg gradient på 1/140. Synfaringa viste elva har ein flat elvebotn beståande av grus og blokker. Om lag 2 m nedanfor Fv. 55 vert elva djupare og rolegare. Her er står vatnet frå Vadheimsfjorden inn. Innanfor undersøkingsområdet har elveløpet to slake svingar slik at yttersvingen er mot planområdet. Det er i yttersvinga det er høgast hastigheit på vassføringa og elva har høgast erosjonskapasitet. Den øvste svingen (om lag 60 m oppstraums for planområdet er relativt krass, og elveløpet vert noko snevra inn (Figur 12). Like nedstraums for svingen består elveskråninga av fast fjell, noko som i realiteten avgrensar faren for erosjon. Frå området med fast fjell og ned til Fv. 55 er det elveforbygging under eit betongdekke som er fundamentet til vegen (Figur 11). Frå brua og ned til Vadheimsfjorden er det elveforbygging av god kvalitet (Figur 9 og Figur 10). Tilstanden på denne er ikkje vurdert i denne rapporten, men det vart ikkje observert teikn på erosjon langs elveskråninga som går langs planområda. 19

21 Etter våre vurderinga er dei mest kritiske punkta innanfor planområda strekninga frå Fv. 55 og nordover til avgrensinga av planområde. Sidan modelleringa viser at brua ved Fv. 55 har nok kapasitet, kan dette føre til oppstuving av vatn som kan føre til at elva eroderer i dette området. Figur 9: Elva nedstraums for brua. Det er elveforbygging langs heile denne strekninga på den sida som er mot planområdet. Her er elvestrekninga rett og elva renn roleg. Dette området ligg også så lågt at det er havnivået som definerer vasstanden. Det vart ikkje observert lause steinar eller andre teikn på erosjon langs elveforbygginga. 20

22 Figur 10: Siste stykket av Hovlandselva ned mot Vadheimsfjorden. Figur 11: Oversyn over elvestrekninga frå brua over Fv. 55. Det går ein veg langs elvekanten mot planområdet som ligg på ein støypt mur. Under muren er det ei vegetasjonsdekt elveforbygging. Vi såg ikkje teikn på laust materiale eller teikn på erosjon i elveskråninga. 21

23 Figur 12: Bilete teke frå gangbrua som ligg oppstraums for planområdet. Nedstraums for svingen er det fast fjell, noko som avgrensar faren for erosjon. 22

24 KAPITTEL 4 KONKLUSJONAR På bakgrunn av feltobservasjonar, klimadata, berekning av flaumstorleikar og modellering av vasslinder konkluder viser Sunnfjord Geo Center at ein 200-årsflaum vil råke store deler av det nordre planområdet. Modelleringa viser også at brua som tek Fv. 55 over elva ikkje har god nok kapasitet. Dersom det skal førast opp tiltak i tryggleiksklasse 2 innanfor faresona for 200- årsflaum, må det difor utførast sikringstiltak mot flaum. Korleis ein skal gjere dette, må i så høve utgreiast nærare. 23

25 KAPITTEL 5 REFERANSAR Beldring, S., Roald, L.A., Voksø, A., 2002: Avrenningskart for Norge. Årsmiddelverdier for avrenning NVE-dokument nr Glad, P.A., Reitan, T., Stenius, S., 2015: Nasjonalt formelverk for flomberegninger i små felt nedbørsfelt. NVE rapport Norconsult, 2015: Flomberegning Monsdalsvatnet, Seltuftevatnet og Fossvatnet Noregs vassdrags- og energidirektorat, 2015: Veileder for flomberegninger i små uregulerte felt. NVE-veileder 7, 2015 Noregs vassdrags- og energidirektorat, 2011: Retningslinjer for flomberegninger. NVEveileder 4, 2011 Noregs vassdrags- og energidirektorat, 2011: Flaum- og skredfare i arealplanar. NVE-veileder 2, Noregs vassdrags- og energidirektorat, 2010: Vassdragshåndboka Noregs vassdrags- og energidirektorat, 2009: Veileder for dimensjonering av erosjonsikringer av stein. NVE-veileder 4,2009. Norsk klimaservicesenter, 2016: Klimaprofil for Sogn og Fjordane. Statens vegvesen, 2014: Håndbok N200, Vegbygging Sælthun, N. R., Tveito, O. E., Bønsnes, T. E. og Roald, L. A. 1997: Regional flomfrekvensanalyse for norske vassdrag. NVE-rapport nr. 14/1997 Ramberg, I.B., Bryhni, I., Nøttvedt, A. og Rangnes, K (red.): Landet blir til Norges geologi. 2. utgåve. Trondheim. Norsk Geologisk Forening, s Internettsider: Kart, satellittbileter og topografiske profil: Statens kartverk, Det Norske Kartselskap AS Geologiske data: Norges geologiske undersøkelse Hydrologiske data: Norges- vassdrags og energidirektorat Statens kartverk, Aktsemdskart: Norges- vassdrags og energidirektorat

26 VEDLEGG

27 VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE I Plan- og byggingslova, føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2012/Byggteknisk forskrift TEK10) er tryggleikskrav definert ut frå ulike typar bygningar: 7-3. Sikkerhet mot skred (1) Byggverk hvor konsekvensen av et skred, herunder sekundærvirkninger av skred, er særlig stor, skal ikke plasseres i skredfarlig område. (2) For byggverk i skredfareområde skal sikkerhetsklasse for skred fastsettes. Byggverk og tilhørende uteareal skal plasseres, dimensjoneres eller sikres mot skred, herunder sekundærvirkninger av skred, slik at største nominelle årlige sannsynlighet i tabellen nedenfor ikke overskrides. Tabell 9: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane for flaum, i følgje Plan- og byggingslova (TEK10). Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme F1 Liten 1/20 Naust, garasje, lagerbygg F2 Middels 1/200 Bustad,skule, barnehage, industribygg F3 Stor 1/1000 Sjukeheim, hotell Det eksisterer altså tre tryggleiksklassar (Figur 13) som er definert ut frå konsekvensen av ei flaumhending: Tryggleiksklasse 1 (/F1) Denne tryggleiksklassen har det minste kravet for sikring og den omfattar bygningar der det normalt ikkje vil opphalde seg folk til ei kvar til. Dette gjeld til dømes naust, garasjar og lagerbygg (Tabell 9). Opphaldstid av personar er kort og difor er konsekvensen vanlegvis liten. Ved oppføring av bygg i kategorien F1 er kravet at det nominelle årlege sannsynet for flaum ikkje skal vere større enn 1/20. I prinsippet betyr dette at denne bygningstypen må plasserast utanfor område til ein 20-årsflaum. Dersom flaumfarevurderinga viser at område kan verte råka av flaum hyppigare enn dette må tomta/bygningane sikrast mot flaum. Tryggleiksklasse 2 (/F2) For flaum i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/200. For flaum (F2) inkluderer denne tryggleiksklassen område også der meir enn 25 personar vil opphalde seg, til dømes skular, barnehagar, bustadblokker og industribygg (Tabell 9). I prinsippet betyr dette at denne bygningstypen må plasserast utanfor utløpsdistansen til «200- årsflaumen». For uteareal i tilknyting til evaluerte byggverk som klassifiserast under F2 kan kravet til tryggleik reduserast til tryggleiksnivået for tryggleiksklasse 1 (1/20). Dette fordi faren II

28 for liv og helse i samband med flaum normalt vil vere vesentlig lågare for personar som oppheld seg utandørs. Tryggleiksklasse 3 (S3/F3) For skred (S3) gjeld denne tryggleiksklassen dersom meir enn 25 personar oppheld seg permanent i eit område. Dette gjeld til dømes bustadblokker, rekkehus, store kontorbygningar, kjøpesenter og hotell (Figur 13 og Tabell 9). I desse tilfella vil konsekvensen ved ei skredhending vere stor og kravet til slike område er at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/5000. Slike bygningar skal altså plasserast utanfor utløpsområdet til «femtusenårsskredet». For flaum (F3) gjeld denne tryggleiksklassen for byggverk for spesielt sårbare grupper, eller med kritiske samfunns- og beredskapsfunksjonar, som sjukehus (Tabell 9). Slike bygningar skal altså plasserast utanfor fareområde til «1000-årsflaumen» Også for F3 kan det vurderast å redusere tilhøyrande uteareal for dei aktuelle bygningane til F2, sidan eksponeringstida og derfor risikoen for personar som held seg utandørs er lågare. Figur 13: Figuren viser tryggleiksklassar og faresonar for flaum. Desse følgjer same prinsippet som for skred, men ein tillèt her noko høgare nominelt årleg sannsyn. I F3 ligg bygg som har kritiske samfunns- og beredskapsfunksjonar. Som Figur 13 viser er det talet på personar som normalt vil opphalde seg i eit hus, som avgjer krav til tryggleiksklasse. For enkelte typar bygningar krev lovverket at det ikkje skal vere sannsyn for skred eller flaum i det heile teke. Dette gjeld til dømes sjukehus eller bygningar der ein produserer og lagrar miljøfarlege kjemikaliar. III

29 VEDLEGG II KLIMA Klimastatistikk Nedanfor følgjer Meteorologisk institutt sin klimastatistikk for Vestlandet, frå 1900 til Figur 14: Vær- og klimautvikling på Vestlandet for vårsesongen (mars, april, mai). Temperatur (øvst): Prikkane syner berekna gjennomsnittleg temperatur for vårsesongen. Kurva er ei utjamning over 10 år. Normalen for perioden er vist som ein tjukk strek. Nedbør (nedst): Dei blå stolpane syner kor mykje nedbør som har falle samanlikna med normalen (=100%, tjukk horisontal strek). Kurva syner ei utjamning over 10 år. Kjelde: Figur 15: Vær- og klimautvikling på Vestlandet for sommarsesongen (juni, juli, august). Temperatur (øvst): Prikkane syner berekna gjennomsnittleg temperatur for sommarsesongen. Kurva er ei utjamning over 10 år. Normalen for perioden er vist som ein tjukk strek. Nedbør (nedst): Dei blå stolpane syner kor mykje nedbør som har falle samanlikna med normalen (=100%, tjukk horisontal strek). Kurva syner ei utjamning over 10 år. Kjelde: IV

30 Figur 16: Vær- og klimautvikling på Vestlandet for haustsesongen (september, oktober, november). Temperatur (øvst): Prikkane syner berekna gjennomsnittleg temperatur for haustsesongen. Kurva er ei utjamning over 10 år. Normalen for perioden er vist som ein tjukk strek. Nedbør (nedst): Dei blå stolpane syner kor mykje nedbør som har falle samanlikna med normalen (=100%, tjukk horisontal strek). Kurva syner ei utjamning over 10 år. Kjelde: Figur 17: Vær- og klimautvikling på Vestlandet for vintersesongen (desember, januar, februar). Temperatur (øvst): Prikkane syner berekna gjennomsnittleg temperatur for vintersesongen. Kurva er ei utjamning over 10 år. Normalen for perioden er vist som ein tjukk strek. Nedbør (nedst): Dei blå stolpane syner kor mykje nedbør som har falle samanlikna med normalen (=100%, tjukk horisontal strek). Kurva syner ei utjamning over 10 år. Kjelde: V

31 Klimaprognosar Dei fleste klimamodellane byrjar å gje rimeleg pålitelege data om global vêr- og klimautvikling både i fortid, notid (og dermed truleg også i framtid), men modellane har framleis store uvisser, spesielt på regional og lokal skala. Likevel bør ein ta høgde for dei mange resultata som peikar mot ei global oppvarming, med påfølgjande lokale klimatiske endringar. For skredfareevaluering er det først og fremst snømengde og ekstremnedbør i form av regn og dermed avrenning som er avgjerande med tanke på stabilitet til snø og jordsmonn. På oppdrag frå miljødirektoratet har Norsk klimaservicesenter offentleggjort prognosar for klimautvikling i Noreg for dei neste 100 åra ( Det kjem her fram at det truleg vil verte hyppigare tilfelle av intens nedbør på Vestlandet, og at både gjennomsnittstemperatur og havnivå vil stige. Det er også venta at flaumane i vassdraga på Vestlandet vil komme hyppigare og ha større omfang. Generelt kan ein sei at det er fare for jord- og steinras når det kjem meir enn 8 % av normal årsnedbør i løpet av eit døgn, og når det kjem meir enn 5 % av den normale årsnedbøren i løpet av eit halvt døgn. Samanstilt med klimaprognosane tyder dette på at det på Vestlandet vil bli til dels sterk auke i skredfrekvens. Flaum og skred kan også opptre på stader som ikkje tidlegare har vore utsette og flaumsesongen kan verte endra. Tabell 10 syner framtidige temperatur- og nedbørendringar i Vest-Noreg i 2060 og Tala syner temperatur- og nedbørendringar med låg, middels og høg framskriving i høve til perioden (normalperioden). Framskrivingane kjem frå rapporten Klima i Norge 2100 som vart lansert september Dei er basert på klimamodellar og er derfor usikre. Framskrivingane for temperatur gjeld heile Vestlandet, medan dei for nedbør gjeld Sogn og Fjordande og Nordhordland. Tala kan i følgje Norsk klimaservicesenter brukast som eit hjelpemiddel når kommunar og andre aktørar skal planlegge for framtidige klimaendringar (ROS-analysar, arealplanlegging, vegbygging m.m.). Tabell 10: Prognosar for temperaturendringar ( o C) på Vestlandet og nedbørendringar samt endring i tal på dagar med kraftig nedbør (prosent) i Sogn og Fjordane og Nordhordland i 2060 og 2100 i høve til normalperioden Lågt, middels og høgt estimat er oppgjevne. Kjelde: Temperatur ( o C) Lågt est. Middels est. Høgt est. Lågt est. Middels est. Høgt est. År +0,7 +1,5 +2,4 +1,3 +2,3 +3,2 Vinter -0,2 +1,6 +3,2 +0,5 +2,4 +4,1 Vår +0,1 +1,5 +3,1 +0,8 +2,3 +3,7 Sommar +0,3 +1,5 +2,7 +1,0 +2,2 +3,7 Haust +0,4 +1,8 +3,1 +1,1 +2,5 +3,8 Nedbør (%) total endring År VI

32 Vinter Vår Sommar Haust Endring (%) i tal på dagar med kraftig nedbør År Vinter Vår Sommar Haust Norsk klimaservicesenter har presentert klimaframskrivingane for ulike geografiske områder i eit norgeskart på sine nettsider. Berekningane kan brukast som grunnlag for klimatilpassa dimensjonering av infrastruktur som bygg, avløp, ved og bane. Verdiane i kartet er presentert som medianverdiar berekna frå eit ensemble av ti klimaframskrivingar. Klimaframskrivingane er basert på forventingar om framtidige utslepp av drivhusgassar og globale og regionale klimamodellar. For meir informasjon sjå VII