Flaum- og skredfarevurdering ved planlagd skogsveg mellom Liavika og Lia i Askvoll kommune

Transkript

1 Flaum- og skredfarevurdering ved planlagd skogsveg mellom Liavika og Lia i Askvoll kommune

2 Prosjektinformasjon og status Dokumentnr.: Dokumenttittel: U Flaum- og skredfarevurdering ved planlagd skogsveg mellom Liavika og Lia i Askvoll kommune Klassifisering: Distribusjon: Intern Oppdragsgjevar Leveransedato: Status: Sider: Godkjend rapport 51 Kontraktør: Kontraktørinformasjon: SGC Geofare AS Villabyen 3, 6984 Stongfjorden Organisasjonsnummer: MVA Kontaktinformasjon: SGC Geofare AS Villabyen 3, 6984 Stongfjorden Tlf.: Mob.: e-post: Einar@SGCas.no Kundeinformasjon: Sivilingeniør Edvin Helle AS v/ Edvin Helle 6980, Askvoll Tlf.: E-post: edvin@siehelle.no Fagområde: Dokumenttype: Lokalitet: Geologi Skredfarevurdering Liavika og Lia i Askvoll kommune Feltarbeid utførd av: Dato for feltarbeid: Signatur: Alice Hestad Vie Christian Solheim Rapport utarbeidd av: Dato for ferdigstilling: Signatur: Alice Hestad Vie (sign.) Christian Solheim (sign.) Alice Hestad Vie Alice Hestad Vie (sign.) Rapport revidert av: Godkjend (dato) Signatur: Atle Nesje, Fagleiar Atle Nesje (sign.) Rapport godkjend av: Godkjend (dato) Signatur: Even Vie, Dagleg leiar Even Ve (sign.) 1

3 SAMANDRAG Undersøkingsområdet er to gardsbruk på gbnr. 3/1 i Lia (140 m o.h.) og Liavika (0-15 m o.h.) på sørsida av Stavfjorden i Askvoll kommune. Det er planlagd ein veg for firehjul-sykkel mellom desse to gardane. Dette er i ei nordvendt li, nord/nordaust for Høgeheia (450 m o.h.), nord for Stølsfjellet (331 m o.h.) og nordvest for Brendehaugane (220 m o.h.). I Ifølge NVE sitt hellingskart er den dominerande hellinga i området < 20, men langs ein 350 m nordsørvendt hammar sør for Liavika er hellingsvinkelen oppe i Det er lite vegetasjon i fjellsidene, men i forseinkingane veks det ein del skog. Klimaprognosar viser at ein kan forvente ein auke i både temperatur og avrenning fram mot klimaperioden Ifølge NGU sine geologiske kart er det kartlagt tjukt morenedekke i Liavika, eit område sør for Liavika og i Lia. Elles er det markert bart fjell på kartet. Det er ikkje kartlagt skredavsetningar i det heile innanfor undersøkingsområdet. NVE m.fl. ( sine aktsemdskart viser at det er eit potensielt kjeldeområde for steinsprang i den bratte hammaren som ligg sør for Liavika, og kartet sin modellerte utløpsdistanse herifrå strekk seg 40 m nedover skråninga. Ifølge den same databasen er det også snøskredfare i samband med denne hammaren. SGC sine eigne modelleringar for steinsprang, utført med alpha-beta-metoden, samsvarer godt med resultata til NVE m.fl. Det vart gjennomførd feltarbeid og dette stadfesta langt på veg lausmassekartet til NGU. På grunn av lite akkumulasjonsområde og ein del skog, vart det konkludert med at det ikkje er snøskredfare i området. På bakgrunn av topografien i området, samt klimadata, vart det konkludert med at tomta ligg utanfor faresonene for større flaum- og lausmasseskred, snøskred og sørpeskred. Det er påvist lokal fare for steinsprang langs hammaren der det er planlagd ein firehjuls-sykkelveg og dette vert presentert i eit faresonekart. SGC Geofare anbefaler at vegen vert lagt utanfor sona for steinsprang med nominelt årleg sannsyn på 1/100. Dersom vegen vert lagt innanfor sona, tilrår SGC Geofare å utføre sikringstiltak langs fjellhammaren for å redusere utbreiinga av faresona. 2

4 INNHALDSLISTE SAMANDRAG... 2 INNLEIING... 5 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING Plassering Topografi, hydrologi og vegetasjon Klima Klimastatistikk Klimaprognosar KAPITTEL 2 GEOLOGI Berggrunnsgeologi Lausmassegeologi KAPITTEL 3 AKTSEMDSKART OG TIDLEGARE HENDINGAR Aktsemdskart for flaum, steinsprang og snøskred Tidlegare skredhendingar KAPITTEL 4 MODELLERING AV SKREDFARE Alpha-beta-metoden KAPITTEL 5 SKREDFAREVURDERING Vurdering av skredfare Feltobservasjonar Samanstilling og diskusjon kring skredfare Flaum- og lausmasseskred Skred frå fast fjell Snøskred Sørpeskred KAPITTEL 6 FORSLAG TIL SIKRINGSTILTAK Generelt

5 6.2. Sikringstiltak KAPITTEL 7 RISIKO- OG SÅRBARHEITSANALYSE KAPITTEL 8 KONKLUSJONAR KAPITTEL 9 REFERANSAR VEDLEGG... I VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE... I VEDLEGG II KLIMA... IV Klimastatistikk... IV Klimaprognosar... VI VEDLEGG III MODELLERING AV SKREDFARE... VIII VEDLEGG IV GENERELT OM DEI ULIKE SKREDTYPANE... X 4

6 INNLEIING SGC Geofare AS vart kontakta av Edvin Helle AS ved Edvin Helle for å gjennomføre ei skredfarevurdering i samband med oppføring av landbruksveg mellom Lia og Liavika i Askvoll kommune. Vi har gjort ei heilskapleg vurdering av faren for flaum, lausmasseskred, steinsprang, snø- og sørpeskred. Feltarbeidet vart utførd den 25. januar 2017, og resultata herifrå er supplert med informasjon frå som er ein felles internettdatabase for skred, administrert av Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE). I tillegg er det henta klimadata frå Meteorologisk institutt og kart frå Statens kartverk og NGU. Det er også nytta enkelte modelleringsverkty for å bygge opp under konklusjonane. I byggteknisk forskrift (TEK10) er tryggleikskrav mot skred definert ut frå kva type byggverk som skal oppførast. Dess fleire personar som vil opphalde seg i eit område, dess mindre nominelt årleg sannsyn for skred kan ein tillate. Byggverk er klassifisert under tre tryggleiksklassar for skredfare; S1, S2 og S3. Lovverket krev at største nominelle årlege sannsyn for skred ikkje skal vere høgare enn 1/100, 1/1000 og 1/5000, respektivt for desse tre klassane (Tabell 1). På bakgrunn av dette går vår skredfarevurdering i hovudsak ut på å dele undersøkingsområdet inn i faresoner som representerer ulike nominelle årlege sannsyn for skred. For flaumfarevurdering er det gjentakingsintervalla 1/20, 1/200 og 1/1000 som gjeld for dei tre tryggleiksklassane. For ei grundigare forklaring, sjå Vedlegg 1. Tabell 1: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane ved plassering av byggverk i skredfarlege område. Tryggleiksklasse Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme S1 Liten 1/100 Naust, garasjar S2 Middels 1/1000 Hus, einebustader S3 Stor 1/5000 Rekkehus, hotell Rapporten er bygd opp av ni kapittel. Kapittel 1-4 handsamar ekstern bakgrunnsinformasjon (klimadata, eksisterande geologiske kart ol.), og denne informasjonen vert samanstilt med våre eigne feltobservasjonar i Kapittel 5. På bakgrunn av dette vert skredfaren i området vurdert for kvar skredtype. Det er feltobservasjonane som dannar hovudgrunnlaget for dei endelege konklusjonane til SGC. Eksterne data vert berre nytta som eit supplement til desse. Alle konklusjonar som vert trekt i denne leveranse føreset at menneskelege inngrep i området vil kunne endre dei geologiske og hydrologiske forholda, og dermed også skred- og flaumfaren. Dersom skredfare vert påvist i undersøkingsområdet, vil SGC føreslå sikringstiltak mot skred (Kapittel 6). SGC har sentral godkjenning for prosjektering i tiltaksklasse 3 og er difor kvalifisert til å legge dimensjonerande føringar for sikringstiltak mot skred. SGC Geofare vil vidare i ein slik prosess kunne bidra med rådgjeving kring geologiske tilhøve, om dette er ønskeleg frå oppdragsgjevar side. 5

7 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING 1.1. Plassering Undersøkingsområdet er to bruk, bnr. 1 og 2, på gnr. 3 og mellom dei der det er planlagt å legge ein 1,5 m brei veg for firehjul-sykkel (Figur 1 og 2). Området ligg på sørsida av Stavfjorden mellom Holevika og Grimelia i Askvoll kommune. Det er ingen tilkomstveg til dette området i dag, kun ein tursti. Figur 1: Undersøkingsområdet er Lia-Liavika i Askvoll kommune, sør for Stavfjorden. Indekskartet syner kvar i landet dette er. Basert på kart frå Statens kartverk (norgeskart.no). 6

8 Figur 2: Oversikt over undersøkingsområdet som inkluderer Lia, Liavika og den planlagde vegen imellom desse to gardane (lilla strek). Kjelde: Edvin Helle AS. 7

9 1.2. Topografi, hydrologi og vegetasjon Undersøkingsområdet, Lia (140 m o.h.) og Liavika (0-15 m o.h.) ligg i ei nordvendt li, nord/ nordaust for Høgeheia (450 m o.h.), nord for Stølsfjellet (331 m o.h.) og nordvest for Brendehaugane (Figur 3: 220 m o.h.). Figur 3: 3-dimensjonal framstilling av fjellområdet sør for undersøkingsområde, sett frå nord/nordaust. Undersøkingsområdet er avmerka med raud ellipse. Kjelde: Norgei3d.no På sin nettdatabase har NVE presentert hellingsdata frå undersøkingsområdet. Ifølge dette kartet (Figur 4) er den dominerande hellinga i området <20. Ved garden i Liavika er det relativt flatt, forutan nokre lave høgdedrag like sør for bygga, der hellinga er mellom 20 og 30. Dette er opninga til eit lite dalføre som er orientert i nord-sørgåande retning og som går heilt til Lia i sør. Sørvest for Liavika går det ein fjellhammar. Denne hammaren, som ligg like vest for den planlagde skogsvegen, er ca. 350 m lang og har ei maksimal helling på Lengre sør langs stien ligger Liahaugen i aust, denne har ei helling på Garden i Lia ligg også på eit flatt område. Sør og sørvest for Lia stig landskapet gradvis, og den dominerande hellingsvinkelen er Det renn ei elv frå fjellområdet i sørvest og ned i dalføret mellom Lia og Liavika. Den passerer garden i Lia i nordvest, før den renn nordover og ut på ei myr (Figur 1). Svartesvadet er ei anna elv som kjem ifrå sørvest. Denne passerer Lia i søraust og møter der ei anna elv som kjem ifrå sør. Her er det markert eit myrområde på kartet og ein kan sjå at det er fleire småelver som renn ned til dette punktet. Liavikelva kjem frå søraust, ved ei myr sør for Brendehaugane, og har sitt utløp i Liavika. Elveutløpa frå myrområda ved Lia møter Liavikelva ved ulike punkt på vegen nordover. Like nord for bygget huset i Lia er det også markert myrområde på kartet. På flyfotoet (Figur 5) ser ein at det er totalt sett lite skogvekst i området som er dominert av buskvekstar og lågtveksande vegetasjon. Skogveksten er konsentrert rundt elveløpa og 8

10 myrområda. I Liavika veks det lauvskog i kanten av den dyrka marka (Figur 5-A). Langs dalføret mellom Liavika og Lia er det ein del lauvskog i den nordre delen (Figur 5-B), medan i Lia er det lauvskog ved kanten av myrområdet (Figur 5-C). Figur 4: Hellingskart over undersøkingsområdet og området rundt. Den dominerande hellinga på terrenget i området er <20. Det brattaste partiet innanfor undersøkingsområdet er ein fjellhammar som har maksimal helling på Basert på kart frå NVE m.fl. 9

11 Figur 5: Flyfoto over undersøkingsområdet. A) Forstørring av Liavika, B) Forstørring av området mellom Liavika og Lia. C) Forstørring av Lia. Ein kan sjå at skogveksten er konsentrert rundt elveløp og myrområde. Basert på kart frå Statens kartverk (norgeskart.no) Klima Klimastatistikk Skredfare og klima heng tett i saman. Temperatur og nedbør er avgjerande for stabiliteten til lausmassar, vassavrenning, flaumfare, steinsprangfare som følge av frostsprenging og sjølvsagt mengde og stabilitet på snø. For å kunne gjere ei tilstrekkeleg skredfarevurdering må ein ta omsyn til gjeldande klimastatistikk, samt oppdaterte prognosar for framtidige klimaendringar. Meteorologisk institutt har hatt operative vêrstasjonar på ulike stader i Sunnfjord i lang tid. Det er her henta temperaturdata frå stasjon 5775 på Kinn (10 m o.h.) og nedbørsdata frå stasjon 5708 i Stongfjorden (3 m o.h.), som strekk seg attende til 1895 (Figur 6). Sidan 10

12 datamaterialet strekk seg over ein periode på ca. 30 år, som er det statistiske minsteintervallet for klimamålingar, gjev dette ein peikepinn på klimaet i området gjennom 1900-talet. Figur 6: Temperatur- og nedbørsnormalar frå Meteorologisk institutt. Nedbørsstatistikken er henta frå stasjon 5708 (3 m o.h.) i Stongfjorden, og temperaturstatistikken er frå stasjon 5775 på Kinn (10 m o.h.). Data herifrå strekk seg attende til 1895 og årsnormalen ( ) for nedbør har i løpet av denne perioden vore 2920 mm. Årsnormalen ( )for temperatur har vore 7,3 C gjennom denne perioden. På Figur 7 er det vist statistikk på vindretning og vindstyrke i eit vindrosediagram. Datastatistikken er henta ifrå vindmålaren ved Førde lufthamn på Bringeland (stasjon 57000) som er næraste vindstasjon til Lia og Liavika. Ein ser at den dominerande vindretninga i området er vind frå sør og sørvest og dominerande vindstyrke er 0,3-5,1 m/s. 11

13 Figur 7: Frekvensfordeling av vindretning og vindstyrke for Førde Lufthamn det siste året vist i eit vindrosediagram. Ein ser at dominerande vindretning er vind frå sør og sørvest. Kjelde: Meterologisk institutt Klimaprognosar Dei store forskingsinstitusjonane sine klimamodellar gjev meir og meir pålitelege prognosar om global klimautvikling i framtida, men modellane har framleis stor uvisse, spesielt på regional og lokal skala. Likevel bør ein ta høgde for dei mange resultata som peikar mot ei global oppvarming, med påfølgande lokale klimatiske endringar. Hausten 2015 vart den siste Klima i Norge 2100-rapporten publisert. Hovudfunna i denne rapporten er at ein i Noreg må forvente høgare temperaturar, meir nedbør og meir ekstremnedbør. Ei følge av dette vil vere at ein må ta høgde for at flaumane vert større og kjem hyppigare, og at skredfrekvensen vil auke i Noreg. Norsk klimaservicesenter har på sine nettsider (klimaservicsesenter.no) presentert klimaframskrivingane for ulike geografiske områder fram mot klimaperioden Her viser prognosane for Liavika at ein kan forvente ein auke i årstemperatur på 1-2 C. Normal årsnedbørssum kan auke med 2,5 % i løpet av same periode, og årsavrenninga kan auke med 5-15 %. Modellen viser vidare at det vil verte 80 færre dagar med snø i året fram mot Vedlegg II viser detaljane i både klimastatistikk og klimaprognosar for undersøkingsområdet. Det er teke utgangspunkt i utsleppscenario RCP4.5 for klimaprognosane. Vedlegg II viser detaljane i både klimastatistikk og klimaprognosar for Vestlandet. Ved prognosar for havnivåendringar er det tatt utgangspunkt Miljødirektoratet sin oppdaterte rapport per 2015 (Simpson m.fl., 2015). Rapporten baserer seg på mengd av framtidig klimagassutslepp. Simpson et al. (2015) deler inn i tre ulike utsleppsscenario: RCP2.6: Dramatiske kutt allereie frå

14 RCP4.5: Små endringar i utslepp fram til 2050, deretter auke i kutt RCP8.2: Ingen kutt, utsleppa fortset å auke i dagens tempo Tabell 2 nedanfor syner prognosar for havnivåendringar for år , og 2100 ved Måløy målestasjon der det er teke utgangspunkt i RCP2.6, RCP4.5 og RCP8.2. Måløy er den næraste målestasjonen for Liavika. Figur 8 viser eit diagram for endringar i havnivå ved Liavika fram mot 2100 ved dei ulike utsleppscenarioa (Kartverket, 2015). Den midtre grafen representerer gjennomsnittsverdien, medan den tilhøyrande sone rundt er konfidensintervallet. Ved høgt klimagassutslepp (RCP8.5) vil havnivået auke i gjennomsnitt 51 cm, ved redusert utslepp (RCP4.5) 31 cm, og ved lågt utslepp (RCP2.6) 22 cm ved Liavika. Utifrå diagrammet er høgst mogeleg havnivåendring for Liavika i år 2100; 79 cm (konfidenstoppen for RCP8.5). Tabell 2: Prognosar for havnivåendringar for år , og 2100 for Liavika der det er teke utgangspunkt i RCP2.6: lågt utslepp, RCP4.5: redusert utslepp og RCP8.2: høgt utslepp av klimagassar. Verdiane oppgitt i cm og er gjennomsnittsverdi med eit konfidensintervall, 5 % eller 95 % (Simpson m.fl., 2015). Havnivåendringar i Liavika Utslepps- scenario Gj.verdi 5 % 95 % Gj.verdi 5 % 95 % Gj.verdi 5 % 95 % RCP RCP RCP

15 Figur 8: Diagrammet viser endringar i havnivå fram mot år 2100, utsleppscenario RCP4.5 (reduserte utslepp), RCP8.5 (høgt utslepp) og RCP2.6 (lågt utslepp). Den midtre grafen representerer gjennomsnittsverdien, medan den tilhøyrande sona rundt er konfidensintervallet (kartverket.no). 14

16 KAPITTEL 2 GEOLOGI 2.1. Berggrunnsgeologi Store delar av berggrunnen i Sunnfjord er definert som ein del av den vestre gneisregionen, og består millionar år gamle bergartar, frå prekambrisk tid (Ramberg m.fl. 2013). Desse bergartane vart pressa fleire kilometer ned under jordoverflata når den nordamerikanske kontinentalplata, Laurentia, kolliderte med den europeiske, Baltica, under den kaledonske orogenesen (fjellkjededanninga) for om lag 400 millionar år sidan. Det høge trykk- og temperaturregimet som bergartane vart underlagt resulterte i at dei vart sterkt metamorfiserte (omdanna), og kan i dag finnast att som banda gneisar, migmatittar og granittar. Enkelte stader finn ein også eklogitt. Ved Liavika er det kartlagt Grønstein, grønskifer og putelava på sjølve garden, i strandsona er det kartlagt ei lita strip med metagråvakke med mafiske intrusjonar før det er markert gabbro. I Lia og vegen mellom Liavika og Lia er det framleis grønstein, grønskifer og putelava som er markert på kartet (Figur 9). Figur 9: Berggrunnskart over Liavika og Lia og omegn. Undersøkingsområdet er avmerka med svart ellipse. Undersøkingsområdet ligger stort sett på grønstein, grønskifer og putelava, det er einaste i strandsona det er markert metagråvakke med mafiske intrusjonar og gabbro. Kjelde: NGU. 15

17 2.2. Lausmassegeologi For 2,6 millionar år sidan byrja kvartærperioden, ein periode der den nordlege halvkula var prega av om lag istider. Breane som dekka store delar av Noreg under desse kuldeperiodane grov ut dalar og fjordar og danna det landskapet vi har i dag, og som er typisk for Sunnfjord. Innlandsisen under siste istida hadde si maksimale utbreiing for om lag år sidan. Etter kvart som innlandsisen smelta attende dei følgjande tusenåra, blottla den morenemateriale og smeltevassavsetningar i dei fleste lier og dalstrøk. NGU sitt kart frå undersøkingsområdet viser at det ligg tjukk moreneavsetning ved vestre del av Liavika, ved eit område sør for Liavika og i Lia. Det er kartlagt torv og myr like nord for Lia, elles er det bart fjell i området rundt desse avsetningane (Figur 10). Det er ikkje markert skredmateriale i eller i nærleiken av undersøkingsområdet. Høgste havnivå etter siste istid (marin grense: blå stipla linje), ligg om lag 25 m o.h. i dette området, over garden i Liavika. Det er likevel ikkje kartlagd marine avsetningar ved undersøkingsområdet. Figur 10: Lausmassekart frå undersøkingsområdet. Det aktuelle undersøkingsområdet (svart ellipse) ligg i følge kartet på tjukt morenedekke, torv og myr og bart fjell. Det er ikkje kartlagd skredavsetningar innan eller i nærleiken av undersøkingsområdet. Basert på kart frå NGU. 16

18 KAPITTEL 3 AKTSEMDSKART OG TIDLEGARE HENDINGAR 3.1. Aktsemdskart for flaum, steinsprang og snøskred Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE) er ansvarlig for aktsemdskart for steinsprang, snøskred og flaum- og jordskred på Tenesta er utarbeidd i samarbeid med Norges geologiske undersøkelse (NGU), Statens vegvesen, Jernbaneverket og Forsvarets militærgeografiske tjeneste. Aktsemdskarta for flaum-/jordskred, steinsprang og snøskred viser potensielle utløysingsområde (kjeldeområde) og utløpsområde (rekkevidda av potensielle skred). Karta er utarbeidd ved bruk av ein datamodell som identifiserer moglege utløysingsområde for steinsprang og snøskred ut frå hellinga på fjellsida. For kvart utløysingsområde vert utløpsområdet for flaum-/jordskred, steinsprang og snøskred utrekna. Denne kartdatabasen er utelukkande basert på datamodellering og ingen feltobservasjonar er lagde til grunn. Det er derfor ikkje teke omsyn til viktige faktorar som klima, vegetasjon og berggrunn, og meir detaljerte faresonekart må utarbeidast for å kunne seie noko om sannsynet for steinsprang og snøskred. Aktsemdskarta kan difor ikkje brukast direkte i reguleringsplanar eller i byggesaker for å avgjere om eit areal/område tilfredsstiller krav til tryggleik mot naturfarar, jamfør føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2015). Karta gjev likevel ein god indikasjon på kvar topografien tilseier at ytterlegare undersøkingar bør gjennomførast. Aktsemdkartet for flaum- og lausmasseskred (Figur 11) viser at heile undersøkingsområdet er utanfor fare for desse skredtypane. Aktsemdskartet for steinsprang (Figur 12) viser at det næraste potensielle utløysingsområdet (mørkegrå felt) ligg oppunder fjellhammaren som ligg vest for stien, sørvest for Liavika. Det modellerte utløpsområdet (lysegrå sone) strekk seg like nedanfor hammaren. Aktsemdskartet for snøskred (Figur 13) viser at potensielt utløpsområde for snøskred innanfor undersøkingsområdet er den same hammaren. Modellert utløpsområde går 250 m mot nordaust, like sør for Liavika. 17

19 Figur 11: Aktsemdskart for flaum og jordskred (lausmasseskred) ved undersøkingsområdet. Basert på kart frå NVE m.fl. Figur 12: Aktsemdskart for steinsprang ved undersøkingsområdet. Basert på kart frå NVE m.fl. 18

20 Figur 13: Aktsemdskart for snøskred ved undersøkingsområdet. Basert på kart frå NVE m.fl Tidlegare skredhendingar På si nettside har NVE m.fl. også ei oversikt over tidlegare skred i Noreg (Figur 14). Det er ikkje markert tidlegare registrerte skred i undersøkingsområdet, og heller ikkje i nærleiken. Næraste registrerte skred er eit skred i Holevika, ca. 2,5 km vest for Lia og Liavika, men det er ikkje angitt type skred eller tidspunkt for skredet. Elles er det markert ein del steinskred og jordskred inne i Stongfjorden og langs fv. 609 mot Askvoll ( 19

21 Figur 14: Oversikt over tidlegare skredhendingar i Lia og Liavika. Det er ikkje registrert tidlegare skredhendingar i undersøkingsområdet eller i nærleiken. Basert på kart frå NVE m.fl. 20

22 KAPITTEL 4 MODELLERING AV SKREDFARE Alpha-beta-metoden Det er vanleg å nytte seg av den såkalla alpha-beta-metoden ved kalkulering av utløpsdistansen til snø- og steinskred/-sprang (Derron, 2009). Metoden er basert på empiriske data om utløpsdistanse for skred, på bakgrunn av topografien i skredbana. For utgreiing om metoden, sjå Vedlegg III. Vi har nytta metoden for å modellere utløpsdistansen for steinsprang og snøskred frå utvalde potensielle utløysingspunkt i undersøkingsområdet. Det er gjort modellering for steinsprang ved to profil og for snøskred langs eitt profil. Dette gjev tre profil der ein ser utløpsdistansen til dei to respektive skredtypane med eitt standardavvik (S). Sidan alpha-beta-metoden berre modellerer maksimal utløpsdistanse for skred ut frå eit gitt punkt, er val av dette punktet essensielt. Modellen kan vise at eit område er innanfor utløpsfeltet, men dersom det ikkje finst reell utløysingsfare er det heller inga skredfare. For steinsprang er det viktig å ha fokus på sprekker og synleg ustabilitet i blottlagd berggrunn. Dette er delvis plukka ut frå flyfoto og kartmateriale og delvis frå feltobservasjonar (Kap. 5.2.). Alpha-beta-modelleringa av utløpsdistanse til steinsprang er gjort frå to potensielle utløysingspunkt (A) i den bratte hammaren som er nord-sør-orientert og går langs den planlagde vegen mellom Liavika og Lia. Profil 1 er streka opp ved det høgste partiet langs hammaren og viser at den kalkulerte utløpsdistansen strekker seg om lag 30 m ifrå punkt A, og med eitt standardavvik (S) på 2,16 strekk grensa seg ned ca. 4 m meir (Figur 15). Profil 2 er streka opp ca. 70 m lengre nord langs same hammaren. Den kalkulerte utløpsdistansen strekk seg her om lag 32 m ifrå punkt A, og med eitt standardavvik (S) på 2,16 strekk grensa seg ned ca. 7 m lengre (Figur 16). Tilsvarande modellering vart gjort for snøskred (Figur 17). Her vart profilet streka lenger opp frå Lia og opp mot Høgeheia i sørvest. Det er få stader langs profilet at hellinga er mellom 30 og 60, noko som representerer den kritiske sonen for utløysing av snøskred. Punkt A vart vald 365 m nordaust for Høgeheia. Resultatet herifrå viser at eventuelle snøskred vil stoppe opp lenge før undersøkingsområdet. Desse kartskissene er berre basert på modellert utløpsdistanse, frå nokre få utvalde kjeldeområde. Alpha-beta-metoden åleine er derfor ikkje tilstrekkeleg til å påvise skredfare i eit område. Sjølv om den potensielle utløpsdistansen kan vere lang, må ein òg ha eit reelt utløysingspotensiale (lause blokker, oppsprukke fjell, tilstrekkeleg snømengd) for å påvise skredfare. Metoden tek heller ikkje omsyn til faktorar som vegetasjon, klima og akkumulasjonspotensiale for snø. Også grunna den avgrensa kartoppløysinga bør ikkje dette resultatet vektleggast for mykje. Resultata frå alpha-beta-metoden vert likevel teke med som eit nyttig supplement når den reelle skredfaren skal diskuterast i Kapittel

23 Figur 15: Profil 1: Modellert utløpsdistanse for steinsprang. Profilet (blå linje) er vald ut ifrå eit potensielt utløysingspunkt (A) i den bratte hammaren sør for Liavika. Det følger kartkotane nedover, omtrent slik eit forventa steinsprang vil gjere. Punkt B viser kvar hellinga når under 23 og er brukt under kalkuleringa av utløpsdistansen. Sjå forklaring til dette i Vedlegg III. Resultatet viser at eit steinsprang kan nå 34 m frå utløysingspunktet når ein har trekt frå eit standardavvik. Basert på kart frå Statens kartverk. 22

24 Figur 16: Profil 2: Modellert utløpsdistanse for steinsprang langs eit profil 70 m nord for profil 1. Profilet (blå linje) er vald ut frå eit potensielt utløysingspunkt (A) i den bratte hammaren nord for undersøkingsområdet. Det følger kotane nedover, omtrent slik eit forventa steinsprang vil gjere. Punkt B viser der hellinga når under 23 og er brukt under kalkuleringa av utløpsdistansen. Sjå forklaring til dette i Vedlegg III. Resultatet viser at eit eventuelt steinsprang kan nå 39 m frå utløysingspunktet når ein har trekt i frå eit standardavvik. Basert på kart frå Statens kartverk. 23

25 Figur 17: Profil 3: Modellert utløpsdistanse for snøskred. Her er det streka opp eit profil frå Lia og opp mot Høgeheia. Det er få stader langs profilet at hellinga er i mellom 30 og 60 (den kritiske vinkelen for å få utløyst snøskred). Hellingskartet i Kap stadfestar dette. Potensielt utløysingspunkt (A) er sett 365 m nordaust for Høgeheia der hellinga er ca. 33. Punkt B viser kor hellinga når under 10 og er brukt under kalkuleringa. Resultatet viser at potensiell utløpsdistanse for snøskred kan gå om lag 100 m frå utløysingspunktet. Dette er ca. 600 m sørvest for Lia. Undersøkingsområdet ligg dermed langt utanfor fare for snøskred. Basert på kart frå Statens kartverk. 24

26 KAPITTEL 5 SKREDFAREVURDERING 5.1. Vurdering av skredfare Modelleringane ovanfor indikerer at deler av planområdet delvis ligg innanfor utløpsdistanse for steinsprang med gjentaksintervall på hundre og tusen år, og NVE m.fl. ( sine aktsemdskart viser eit liknande resultat. Dette er som nemnd berre matematiske modelleringar basert på terrenggradientar, ofte med ekvidistanse på 20 m, noko som gjev ei forholdsvis låg kartoppløysing. I modelleringa er det heller ikkje teke omsyn til viktige faktorar som vegetasjon, drenering, klima, lausmassar, bergartstype og sprekkesystem. Risikoen for at massar (jord, stein, snø, etc.) skal kome i rørsle, dessutan akkumulasjonspotensiale for snø og vatn er også avgjerande faktorar, som krev nærare undersøking for å få kartlagd skredfaren på ein tilfredsstillande måte. Det vart difor gjennomførd feltarbeid for å gjere ei heilskapleg vurdering av den reelle skredfaren. For at det skal kunne gå skred må det: 1) finnast rasfarleg materiale. 2) vere tilstrekkeleg bratt i terrenget, slik at raset kan løysast ut og utvikle seg. 3) finnast ein mekanisme som set materialet i rørsle. Desse mekanismane er ofte knytt til ekstreme situasjonar som endrar stabiliteten i massane Feltobservasjonar Feltarbeidet vart utførd den 25. januar 2017 av Alice Hestad Vie og Christian Solheim frå SGC Geofare AS. I Liavika er det eit gammalt gardsbruk som består av eit hovudhus, ein fjøs og eit naust (Figur 18). Lia ligg ca. 1 km sør for Liavika. Her er det også eit gammalt gardsbruk ved foten av Hestedalfjellet og Stølsfjellet, men det er kun hovudhuset som står igjen (Figur 19). Både i Liavika, i Lia og området mellom er det mykje myr og såleis også ein del bekkeløp ned i myrområda. Det veks ein del bjørkeskog i området, men det er også glatte berg som stikk fram, spesielt nærare strandsona (Figur 18 og 20). Figur 20 A viser eit fotografi som er teke i retning aust/søraust, der ein kan sjå Blåfjellet og Brendehaugane i bakgrunnen. I sør ligg Hestedalfjellet og Stølsfjellet bakom Lia, som er markert inst i dalen på Figur 20 B. Mot vest i same bilete ligg Liahaugen. Dette er ein haug som stikk 40 m opp frå flata rundt. Det som er blottlagde fjellflater på denne haugen er avrunda og har lite sprekker og det er ingen rasfare frå denne haugen. I sør/sørvestleg retning ligg Høgeheia. Terrenget opp mot Høgheia har ei jamn stigning utan teikn til blottlagte fjellhamrar (Figur 20 C). Det går ein nord-sør-orientert fjellhammar langs stien mellom Liavika og Lia som er ca. 380 m lang (Figur 21). Aust for denne fjellhammaren går det ein mindre fjellhammar (ca. 150 m lang) som har same orientering som den store hammaren. Den nordre kanten av den vesle hammaren ligg ca. 35 m frå hovudhuset i Liavika. Hammaren er bratt, men har ei nokså avrunda overflate som er lite oppsprukke og det er lite skredblokkmateriale nedanfor (Figur 22). Eit nærbilete syner at bergarten er svêrt foliert med innhald av grøne mineral, kvarts og feltspat, noko som er typisk for grønskifer. Hammaren vert meir oppsprukken og forvitra 25

27 lengre sørover (Figur 23). Lausmassedekket nedanfor ser ut til å bestå av morenemateriale og forvitringsmateriale. Det renn ei elv 1,5-5 m frå hammaren. Vest for denne fjellhammaren er starten på den lengre hammaren. I den nordre enden av fjellhammaren er det ingen observasjon av ferske brotflater i hammaren og ferske skredblokker nedanfor (Figur 24). Berget er generelt avrunda og lite oppsprukke. Bakken nedanfor er relativt flat. Lengre sørover inneheld hammaren ferskare brotflater (Figur 25). Foliasjonen til bergarten heller inn imot fjellet, men det har danna seg sprekkeflater som heller ned mot bakken. Nedanfor hammaren kan ein observere blokkmateriale, der den største har ein lengdeakse på 2 m. Denne blokka er mest truleg skredmateriale frå hammaren, men mykje av blokkmaterialet rundt er også forvitringsmateriale. Terrenget som er inn til hammaren er nokså flatt. Lausmassedekket elles består av morenemateriale. Lengre sør langs hammaren er det ei forkastingssone med ei skredvifte som er avsett nedanfor (Figur 26). Det tilstøytande terrenget har no endra karakter, til å gå ifrå relativt flatt til ei jamn skråning som strekk seg ned til botnen av dalen, ca. 160 m lenger nede. Lausmassedekket langs bakken nedover inneheld mykje blokkmateriale. Sør for dette flatar bakken ut igjen (Figur 27). Hammaren er her på sitt høgste, ca. 20 m. Ved den sørlege enden vert fjellhammaren lågare og lågare (Figur 28). Her er ei forkasting, der bergarten forvitrar i forkastingssona. Det er også her relativt flatt nedanfor fjellhammaren. Det ligg blokkmateriale nedanfor fjellhammaren. Dette er nok ei blanding av skredblokker frå fjellhammaren og forvitringsmateriale frå berggrunn som har vore på staden. For å summere opp observasjonane langs hamrane varierer kvaliteten på bergarten. Nokre stader er den svêrt oppsprukken, medan andre stader er den lite oppsprukken. Det tilstøytande terrenget er dei fleste stader relativt flatt, men ved eit parti omtrent på midten langs fjellhammaren er terrenget nokså bratt nedover mot dalen. Eventuelt skredmateriale frå hammaren vil truleg ha ei flat form sidan dette er ein skifrig bergart, og flate blokker vil stoppe raskt opp når dei treff bakken, særleg der bakken er flat. Der bakken nedanfor hammaren er bratt, vil blokkene kunne trille lengre enn der bakken er flat. I Liavika har Liavikelva utløp i fjorden. Denne elva renn forbi naustet på vestre side (Figur 29). Det kjem ei sideelv frå søraust som går saman med Liavikelva like før utløpet til sjøen. Liavikelva startar 200 m oppstraums der ei elv frå Brendehaugane i søraust går saman med ei elv som kjem ifrå Høgeheiaområdet i vest (Figur 30). Liavikelva har vidare ein godt definert dreneringskanal slik at den har god dreneringskapasitet. Sør for hovudhuset i Liavika går ein nord-sør-orientert bekk. Om lag 15 med frå huset er bekken lagt i røyr. Opninga til inntaket er ca. 50 cm høg og 80 cm breidt. Ein kunne sjå at diameteren smalna innover i røyret (Figur 31). Det renn ei elv frå Høgeheiaområdet i vest og ned i myra nord for Lia. Denne elva passerer Liahaugen i vest og sør (Figur 32). Den har eit godt definert elveløp som gjev god vassføringskapasitet. I Lia renn det ein bekk ifrå lia i sørvest. Denne bekken passerar nordaust for huset med ein distanse på ca. 20 m. Bekken renn vidare i noraustleg retning (Figur 33 A- C). Søraust for huset er ein mindre bekk (Figur 33 D). 26

28 Figur 18: A) Fotografiet er teke ned mot Liavika frå lisida i sør. Ein ser at det veks ein del bjørkeskog i området, men det er også glatte berg som stikk fram, spesielt nærmare strandsona. B) Hovudhuset på bruket. Området rundt huset ber preg av at det er både dyrka mark og myrlendt. C) Bilete av sjølve vika. Her står det oppført eit naust. Indekskarta i høgre hjørnet syner kvar dei ulike bileta er tekne frå og mot kva retning. Basert på kart frå Statens kartverk. 27

29 Figur 19: Lia sett frå nord. I bakkant i nord ser ein Hestedalfjellet og Stølsfjellet. Området rundt huset er myrlendt. Indekskartet viser om lag kvar bileta er tekne frå og mot kva retning. Basert på kart frå Statens kartverk. 28

30 Figur 20: Fotografia er tekne omlag midt i mellom Liavika og Lia. På desse bileta er det tydeleg at lausmassedekket anten består av myr eller bart fjell. A) Fotografi teke i retning aust/søraust med Blåfjellet og Brendehaugane i bakgrunnen. B) Fotografi i retning sør med Hestedalfjellet og Stølsfjellet i bakgrunnen. Inst i dalen ligg Lia. Markert stipla linje på biletet viser kvar det går ei elv. Dette er ei elv som kjem frå Høgeheiområdet og går saman med Liavikelva lengre nede. Liahaugen ligg mot vest i biletet. C) Fotografi i retning sør/sørvest med Høgeheia i bakgrunnen. Terrenget har ei jamn stigning oppover utan særleg markerte fjellhamrar og lite skogvekst. Indekskarta viser posisjonen til fotografen og mot kva retning bileta er tekne. Basert på kart frå Statens kartverk (norgeskart). 29

31 Figur 21: Fotografiet viser ein nord-sør-orientert fjellhammar der Liavika er mot nord og Lia ligg sør for fjellhammaren. Indekskartet viser posisjonen til fotografen og mot kva retning biletet er teke. Basert på kart frå Statens kartverk. 30

32 Figur 22: Fotografi av fjellhammaren som går nærast bygningane i Liavika. A og B) Bergarten, som er grønskifer, står steilt opp, er lite oppsprukken og generelt avrunda. Det er lite blokkmateriale under. På indekskartet markerer blå strek kvar på hammaren vi befinn oss. Basert på kart frå Statens kartverk. 31

33 Figur 23: Fotografi tekne langs same fjellhammaren som på Figur 22, litt lenger mot sør. A) Lausmassedekket ser ut til å bestå av morenemateriale og forvitringsmateriale. Det renn ei elv om lag 1,5-5 m frå fjellhammaren. B) Her er hammaren meir oppsprukken og forvitra. På indekskartet markerer blå strek kvar langs fjellhammaren vi befinn oss. Basert på kart frå Statens kartverk. 32

34 Figur 24: Den nordre enden av den ytre (store) fjellhammaren. A og B) Det er ingen observasjon av ferske brotflater og ferske skredblokker nedanfor fjellhammaren. Berget er generelt avrunda og lite oppsprukke. Bakken nedanfor er relativt flatt. På indekskartet markerer blå strek kvar langs fjellhammaren vi befinn oss. Basert på kart frå Statens kartverk. 33

35 Figur 25: A) Ferskare brotflater enn ved lokaliteten på Figur 24. Foliasjonen til bergarten heller inn imot fjellet, men det har danna seg sprekkeflater som heller ned mot bakken. B) Nedanfor fjellhammaren kan ein observere blokkmateriale, der den største er 2 m i den lengste aksen. Denne blokka har kome frå hammaren, men mykje av blokkmaterialet rundt er også forvitringsmateriale. C) Terrenget på nedsida av fjellhammaren er nokså flatt. Lausmassedekket her består stort sett av morenemateriale. På indekskartet markerer blå strek kvar på hammaren vi befinn oss. Basert på kart frå Statens kartverk. 34

36 Figur 26: A) Forkastingssone med ei skredvifte nedanfor. B) Kanten av skredvifta. C) Det er jamn helling på terrenget nedanfor fjellhammaren og lausmassedekket inneheld mykje blokkmateriale. På indekskartet markerer blå strek kvar langs fjellhammaren vi befinn oss. Basert på kart frå Statens kartverk. 35

37 Figur 27: A) Bakken nedanfor fjellhammaren byrjar å flate ut. B) Hammaren er her på sitt høgste, ca. 20 m. På indekskartet markerer blå strek kvar langs fjellhammaren vi befinn oss. Basert på kart frå Statens kartverk. 36

38 Figur 28: Den sørlege enden av fjellhammaren. A) Ei forkasting der bergarten forvitrar i forkastingssona. B) Terrenget er relativt flatt nedanfor fjellhammaren. C) Det ligg blokkmateriale nedanfor fjellhammaren. Dette er truleg ei blanding av skredblokker frå hammaren og forvitringsmateriale frå berggrunnen på staden. På indekskartet markerer blå strek kvar på hammaren vi befinn oss. Basert på kart frå Statens kartverk. 37

39 Figur 29: A) Fotografia viser Liavikelva som renn forbi naustet i Liavika på vestre side. Det kjem ei sideelv frå søraust som går saman med Liavikelva like før utløpet til sjøen. B) Fotografiet viser Liavikelva sitt utløp ut i sjøen. Indekskarta viser posisjonen til fotografen og mot kva retning bileta er tekne. Basert på kart frå Statens kartverk. 38

40 Figur 30: Fotografia viser Liavikelva ca. 200 oppstraums for utløpet i sjøen. A) Her går to elvar saman og utgjer Liavikelva. Elva mot aust kjem frå Brendehaugane og elva mot vest kjem frå Høgeheia-området. B) og C) viser at elva har ein godt definert dreneringskanal slik at den har god dreneringskapasitet. Indekskarta viser posisjonen til fotografen (svart prikk eller raud sirkel). Basert på kart frå Statens kartverk. 39

41 Figur 31: A) og B) Fotografia viser ein nord-sør-orientert bekk sør for hovudhuset på bruket i Liavika. C) Om lag 15 m sør for huset er bekken lagt i røyr. Opninga til inntaket er om lag 50 cm høg og 80 cm brei. Ein kunne ikkje observere røyret under, men diametern smalnar av innover. Indekskarta viser posisjon til fotografen (svart prikk eller raud sirkel). Basert på kart frå Statens kartverk. 40

42 Figur 32: A) Stipla linje markerer elva som renn ned frå Høgeheiaområde og inn i Liavikelva lenger nede. B) og C) Elva har eit godt definert elveløp som gjev god vassføringskapasitet. Indekskarta viser posisjonen til fotografen (svart prikk eller raud sirkel). Basert på kart frå Statens kartverk. 41

43 Figur 33: Fotografia er tekne i Lia. A) Det renn ein bekk frå fjellområdet i sørvest og denne bekken passerar om lag 20 m nordaust for huset. Her er bekken sett frå nord. B) Bekken renn vidare i noraustleg retning. C) Bekken der den renn ned lia vest for huset. D) Dette er ein mindre bekk som går søraust for huset. Indekskarta viser posisjonen til fotografen (svart prikk eller raud sirkel). Basert på kart frå Statens kartverk. 42

44 5.3. Samanstilling og diskusjon kring skredfare Nedanfor følger ei samanstilling av alle innhenta data og ein diskusjon kring faren for dei ulike skredtypane. For dei skredtypane det vert påvist fare for, er det utarbeidd eit faresonekart som viser grensene i høve til dei tre tryggleiksklassene (Vedlegg I). For ei generell utgreiing om dei ulike skredtypane sjå Vedlegg IV Flaum- og lausmasseskred Det er ein del vassføring i bekkane i området, spesielt i periodar med mykje nedbør (Kap. 1.2.) og klimamodellane (Kap. 1.3.) viser at ein kan forvente ein auke i haustleg avrenning på 5-15 % fram mot Samstundes viser modellen ein reduksjon av snømengde på opptil 80 %, noko som truleg vil redusere flaumrisikoen på våren. Aktsemdskarta til NVE m.fl. (Kap. 3.1.) viser at heile undersøkingsområdet ligg utanfor modellert flaum- og jordskredfare. I kapittelet Feltobservasjonar (Kap. 5.2.) er det registrert ein bekk som kjem frå fjellområdet i vest og renn ned mot huset i Lia, der bekken 20 m på oppsida av huset svingar mot nordaust. I dalsida der bekken renn ned er det kartlagt bart fjell. Under feltobservasjonar vart det observert glissen skog i området. Det er dermed kun eit tynt humusdekke i dalsida og lite lausmassar å ta av. Det renn også ein bekk like sør for hovudhuset i Liavika som er lagt i røyr ca. 15 m på oppsida av huset. Her har NGU kartlagt tjukt morenedekke, eit materiale som vanlegvis er sett på som stabilt. Terrenget i området er dessutan tilnærma flatt. Dermed er det ikkje noko fare for at lausmasseskred skal bli utløyst i samband med denne bekken. Det er heller ikkje registrert tidlegare flaum- eller lausmasseskred i området. Både ekstern og sjølverva informasjon tilseier altså at undersøkingsområdet ligg utanfor utløpsdistansen for flaum- og lausmasseskred med eit nominelt årleg sannsyn på både 1/100 og 1/1000. Vi ser derfor ingen grunn til at tomta skal sikrast mot lausmasseskred Skred frå fast fjell Topografiske data (Kap. 1.2.) og feltobservasjonar viser at det går ein bratt fjellhamrar sør for Liavika, langs vegen mellom Liavika og Lia, men på NGU sine lausmassekart frå området (Kap. 2.2.) er det ikkje markert skredmateriale nedanfor fjellhammaren. Den modellerte utløpsdistansen for steinsprang på NVE m.fl. sitt aktsemdskart (Kap. 3.1.) viser at steinsprang kan strekke seg nesten 40 m ut frå hammaren. Det er svêrt godt samsvar mellom desse og vår eiga modellering av utløpsdistanse for steinsprang ved bruk av alpha-beta-metoden (Kap. 4.1.). Under feltarbeidet (Kap. 5.2.) kunne ein observere at graden av oppsprekking varierer langs hammaren. Det vart observert blokkmateriale like under hammaren, men det er usikkert om dette berre er skredmateriale fordi det kunne sjå ut til at det også er ein del forvitringsmateriale på staden. Det vart også observert ei skredvifte som var dekka av eit tjukt lag med vegetasjon. Bergarten er foliert, noko som fører til at eventuelt skredmateriale frå hammaren vil ha flat form og truleg vil stoppe raskt opp etter at det treff bakken. Dette i motsetnad til runda blokker som kan trille lenger. Nordaust for denne fjellhammaren går det ein mindre fjellhammar som er beskriven i kapittelet Feltobservasjonar (Kap. 5.2.). Denne fjellhammaren er bratt, men det er ikkje teikn til skredmateriale på bakken nedanfor. Figur 34 43

45 viser eit faresonekart for steinsprang med nominelt årleg sannsyn på 1/100 (raudt skravert) og 1/1000 (gult skravert). Grensene baserer seg på resultatet av utløpsdistansen i alpha-betamodelleringa, topografisk data og observasjonar av oppsprukke fjell og skredmateriale observert i felt. Der det er relativt flatt nedanfor fjellhammaren, går grensene nærmare hammaren. Der vil skredmaterialet stoppe nokså raskt opp. Sjå Kap. 7 for våre tilrådingar til sikringstiltak mot eventuelt slike lokale steinskred. Figur 34: Faresonekart for steinsprang viser at deler av området som skal regulerast til skogsveg ligg innanfor faresona med eit nominelt årleg sannsyn høgare enn både 1/100 og 1/1000. Basert på kart frå Statens kartverk Snøskred Vindrosediagrammet i Kap syner at den dominerande vindretninga i området er frå sør/ sørvest og dominerande vindstyrke er 0,3-5,1 m/s. Når vindretninga kjem frå sørleg retning, vil snø akkumulere i sørvendte lier, men det vil kunne danne seg skavlar på toppen av dei nordvendte liene. Sjølv om undersøkingsområdet ligger i ei nordvendt li, er det lite truleg at det dannar seg skavlar i høgda, fordi nedbøren som kjem frå sørleg retning sjeldan kjem som 44

46 snø, men regn. Aktsemdskarta til NVE m.fl. (Kap. 3.1.) viser at det er markert eit potensielt utløysingsområde for snøskred i fjellhammaren og i bakken like nedanfor fjellhammaren. Den modellerte utløpsdistansen når ca. 150 m ned mot Liavika, 90 m sør for hovudhuset. I felt vart det registrert at hammaren er for bratt for at det skal legge seg snø her. Bakken nedanfor har anten ei for flat eller for konkav form, slik at dette ikkje er noko potensielt akkumulasjonsområde for snø. Både flyfoto (Kap. 1.2.) og feltobservasjonane (Kap. 5.2.) viser at det i desse områda veks ein del skog og dermed er risikoen for å få utløyst snøskred minimal. Det er ikkje markert/registrert snøskredfare andre stader i undersøkingsområdet på NVE sine aktsemdkart. Det næraste markerte utløpsområdet i Lia, er snøskred frå Hestedalfjellet, men utløpsdistansen går ikkje lenger enn ned til 150 m søraust for huset. Eventuelle skred frå dette området vil dessutan styre mot nordaust og ikkje mot huset i Lia. I terrenget like bak huset i Lia vart det observert ei jamn stiging opp mot Høgeheia i vest. Både flyfoto (Kap. 1.2.) og feltobservasjonane (Kap. 5.2.) viser at det i dette området ikkje veks skog, og dermed er risikoen for å få utløyst snøskred større. Her har vi utført ei alpha-beta-modellering for å teste om området er utsett for snøskred (Kap. 4). Det vart laga eit profil nesten heilt til toppen av Høgeheia i sørvest og vald ut eit potensielt utløysingspunkt. NVE m.fl. sitt hellingskart frå området (Kap. 1.2.) stadfestar at hellinga ved det valde utløysingspunktet er mellom 30 og 60, som vert rekna som det kritisk hellingsvinkelintervallet for utløysing av snøskred: Slakt nok til at snø kan akkumulerast, men bratt nok til at skred kan utløysast (Lied & Kristensen, 2003). Det må nemnast at det er få stader langs profilet at hellinga er mellom 30 og 60. Resultatet viser at eventuelle snøskred vil stoppe opp ca. 650 m sørvest for huset i Lia. Skredhistorikken frå området (Kap. 3.2.) viser ingen tidlegare registrerte snøskred. I tillegg viser klimadata (Kap.1.3.) at ein kan forvente ein reduksjon i snømengde på 80 % før Vi konkluderer derfor med at heile det aktuelle undersøkingsområdet ligg utanfor utløpsdistansen til snøskred med eit nominelt årleg sannsyn på 1/100 og 1/1000, og at det dermed heller ikkje er behov for sikringstiltak mot dette Sørpeskred Når det gjeld faren for sørpeskred i området, vil klimautviklinga i framtida også ha stor innverknad. Det same vil dreneringa i området. Spesielt dersom kanalane vert oppdemde av snø som kan bli væta gjennom hurtig temperaturauke eller mykje nedbør. Typiske utløysingsområde for sørpeskred er myrområde som drenerar ut gjennom ein bekk og der utløpet har eit bratt fall. Grunnforhold ved sørpeskredutsette område er ofte berre fjellflater (Høeg et al., 2014). I kapittelet Feltobservasjonar (Kap. 5.2) er det observert ein god del myr og vassdrenering i undersøkingsområdet, men dei fleste stader der vatnet drenerer ut av myra er det morenedekke. Det er dessutan ikkje bratt fall ved utløpet til myra og elvekanalane i området er alle beskrivne i Feltobservasjonar (Kap. 5.2) som godt definerte og har god dreneringskapasitet. Bekken som renn like sør for hovudhuset i Liavika (Kap. 5.2.) ligg så nær huset at dersom denne genererer sørpeskred, vil dette påverke huset. Bekken er lagt i røyr 15 m sør for huset 45

47 og røyret har ein stor nok dimensjon til å ta unna vatn før eit eventuelt sørpeskred kan utvikle seg. Det er dessutan tilnærma flatt her, og skal det løysast ut sørpeskred må det til ei viss helling i terrenget. Det er heller ikkje registrert tidlegare sørpeskred i samband med myrene eller elveløpa i området (Kap. 3.2.). Vi konkluderer derfor med at det aktuelle området ligg utanfor utløpsdistansen til sørpeskred med eit nominelt årleg sannsyn på 1/100 og 1/1000, og at det dermed heller ikkje er behov for sikringstiltak mot denne skredtypen. 46

48 KAPITTEL 6 FORSLAG TIL SIKRINGSTILTAK 6.1. Generelt Skred vert vanlegvis inndelt i tre fasar/områder: 1) utløysingsområdet, der skredmassane losnar og kjem i rørsle 2) skredløpet, som er bana skredet følger 3) utløpsområdet, som er det arealet skredet legg seg når energien er oppbrukt Ved sikring mot skred er det mogleg å gjere inngrep i alle desse tre fasane, for å forhindre skadar på bygg. Kva for sikringsmetodar som bør nyttast er ei avveging mellom skredfare, kostnad og lokale, praktiske føresetnader/utfordringar for skredsikring (f.eks. tilgjengelegheit for anleggsmaskiner o.l.) Sikringstiltak Under skredfarevurderinga (Kap. 5) vart det påvist ein viss fare for steinsprang frå hammaren som går langs den planlagde vegen mellom Liavika og Lia. Den planlagde vegen skal vere 1,5 m brei og nyttast til firehjuls-syklar og kan definerast under same kategori som tursti. Lovverket definerer ikkje klart kva skredfrekvens ein kan tillate på denne typen vegar, og denne vurderinga må gjerast av grunneigar eller tiltakshavar. Dersom den årlege ferdselen er svêrt lav vil ein slik veg best kunne samanliknast med ein turveg i utmark. Til dette stillast det vanlegvis ikkje noko krav til skredsikring. Dersom ein definerer vegen som tilhøyrande uteområde til husa i Liavika og Lia, og ferdselen tilsvarer normal ferdsel i eit uteområde tilknytt fritidsbustader, kan vegen klassifiserast under tryggleiksklasse 1. Då vil det vere faresonen for skred med nominelt årleg sannsyn på 1/100 som vil vere dimensjonerande. Deler av vegen ligg innanfor denne sonen (raud sone på Figur 34) og bør dermed sikrast. Det enklaste sikringstiltaket her vil vere å plassere vegen utanfor denne faresonen, dvs. litt lenger mot aust i det midtre partiet av vegen. Dersom vegen likevel vert lagt innanfor sona og ein ønskjer å nytta andre sikringstiltak, kan skredfaren motverkast ved å etablere ei fanggrøft i overkant av vegen. Heile vegen bør ha ei viss grøfting uansett, men i den delen av vegen som ligg innanfor den raude sona bør grøfta dimensjonerast til å kunne stanse blokker på opptil 1 m 3. Både djupne og breidde bør derfor ikkje vere mindre enn 1-1,5 m. Grøftesida inn mot vegen bør vere forsterka med naturstein. Det er sjølvsagt også mogleg å sikre vegen ved å reinske fjellsida i dei mest utsette partia, men dette vil vere meir omfattande tiltak. Dersom ein vel å gå for dette alternativet, tilrår vi at det vert utført ei ny geologisk synfaring under/etter sprenging for å sjå etter at sprekkesystema er stabile og at det ikkje heng igjen lause blokker. Faresonekartet vil då bli modifisert ved området det er reiska. Der vegen skal krysse elva som kjem ned frå fjellområdet i vest og bekken som renn ned i Lia, må ein etablere eit kanalsystem under vegen slik at vatnet framleis har god dreneringskapasitet etter at vegen er bygd. 47

49 Det er viktig å understreke at ovannemnde tilrådingar berre er forslag frå SGC Geofare si side, og endeleg avgjersle på val og dimensjonering av tryggingstiltak bør gjerast av aktørar som har spesialkompetanse på dette. SGC har imidlertid sentral godkjenning for prosjektering i tiltaksklasse 3 (Direktoratet for byggkvalitet) og våre forslag kan i utgangspunktet leggast til grunn for utforming og dimensjonering av eventuelle sikringstiltak. Dersom oppdragsgjevar eller utbyggingsentreprenør av ulike årsaker vil gå for alternative sikringstiltak, bør dette likevel baserast på dei geologiske forholda i området, som vi har dokumentert i våre faresonekart. Vår skredfarevurdering er gjort med utgangspunkt i noverande, naturgjevne forhold. Eventuelle menneskelege inngrep i området i framtida kan endre desse og då vil også graden av skredfare kunne bli endra. All utbygging, sjølvsagt inkludert eventuell utbygging av dei føreslåtte sikringstiltaka i seg sjølv, bør difor skje i samråd med kvalifisert personell. 48

50 KAPITTEL 7 RISIKO- OG SÅRBARHEITSANALYSE Dette er eit standardskjema for risiko- og sårbarheitsanalyse (ROS) der SGC har fylt ut felta som har med dei geologiske aspekta å gjere. Dersom oppdragsgjevar i framtida skal fylle ut eit fullstendig ROS-skjema, m.t.p. utbygging i området, kan punkta under overførast til dette. Emne Naturgjevne forhold Er det knytt uakseptabel risiko til følgjande forhold? a Jordskred og/eller massestraum X b c Skred frå fast fjell (steinsprang, steinskred og/eller fjellskred) Flodbølgjer som følge av skred i vatn eller sjø d Snøskred X e Sørpeskred X f Flaum og/eller flaumskred X h Stormflo X i Grunnutgliding, berg X j Grunnutgliding, lausmassar X Nei Ja X Kommentarar Faren for flodbølgjer som følge av fjellskred ved andre deler av fjorden er ikkje vurdert. k Radon i berggrunn Radonmengda i grunnen er ikkje målt. l Sterk vind X m Anna 49

51 KAPITTEL 8 KONKLUSJONAR SGC si skredfarevurdering ved undersøkingsområdet ved Liavika og Lia viser at det er lokal fare for steinsprang langs to nord-sør-orienterte fjellhamrar sør for Liavika. Dette er presentert på eit faresonekart. Langs hammaren er det planlagt ein firehjuls-sykkelveg. Vi tilrår å legge vegen utanfor faresona for skred med nominelt årleg sannsyn på 1/100. Dersom vegen likevel vert lagt innanfor sona, kan dei utsette partia sikrast ved anten å etablere ei fanggrøft i overkant eller ved å reinske fjellhammaren for å redusere faresonen. 50

52 KAPITTEL 9 REFERANSAR Derron, M. H. 2009: Method for the susceptibility mapping of rock falls in Norway. Technical report, Norges Geologiske Undersøkelse. Hanssen-Bauer I., Førland E.J., Haddeland I., Hisdal H., Nesje A., Nilsen J.E.Ø, Sandvend S., Sandø A.B., Sorteberg A., og Ådlandsvik B. 2015: Klima i Norge 2100 Kunnskapsgrunnlag for Klimatilpasning. Norsk Klimaservicesenter 2/2015. Utgitt av Miljødirektoratet Hestnes, E. 1998: Slushflow hazard-where, why and when? 25 years of experience with slushflow consulting and research. Annals of Glaciology 26, s Highland, L. M., Bobrowsky, P. 2008: The landslide handbook A guide to understanding landslides. U. S. Geological Survey Circular Reston. Lied, K., Kristensen, K. 2003: Snøskred. Håndbok om snøskred (Norsk utgave). Vett & Viten AS. Høvik. Norsk Klimaservicesenter, 2016: Klimaprofil Sogn og Fjordane Norsk Klimaservicesenter, 2016: Klimaprofil Hordaland Ramberg, I.B., Bryhni, I., Nøttvedt, A. og Rangnes, K (red.): Landet blir til Norges geologi. 2. utgåve. Trondheim. Norsk Geologisk Forening, s Terzaghi, K. 1962: Stability of steep slopes on hard unweathered rock. Geotechnique 12, s Internettsider: Kart, satellittbileter og topografiske profil: Statens kartverk, Norkart Geologiske data: Norges geologiske undersøkelse Klima: Meteorologisk institutt, Miljøverndepartementet Norsk klimaservicesenter Skredkart: Norges vassdrags- og energidirektorat Føreskrifter: Direktoratet for byggkvalitet

53 VEDLEGG I

54 VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE I Plan- og byggingslova, føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2012/Byggteknisk forskrift TEK10) er tryggleikskrav definert ut frå ulike typar bygningar: 7-3. Sikkerhet mot skred (1) Byggverk hvor konsekvensen av et skred, herunder sekundærvirkninger av skred, er særlig stor, skal ikke plasseres i skredfarlig område. (2) For byggverk i skredfareområde skal sikkerhetsklasse for skred fastsettes. Byggverk og tilhørende uteareal skal plasseres, dimensjoneres eller sikres mot skred, herunder sekundærvirkninger av skred, slik at største nominelle årlige sannsynlighet i tabellen nedenfor ikke overskrides. Tabell 3: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane for skred, i følge Plan- og byggingslova (TEK10). Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme S1 Liten 1/100 Naust, garasjar S2 Middels 1/1000 Hus, einebustader S3 Stor 1/5000 Rekkehus, hotell Tabell 4: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane for flaum, i følge Plan- og byggingslova (TEK10). Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme F1 Liten 1/20 Naust, garasjar F2 Middels 1/200 Hotell, bustadhus F3 Stor 1/1000 Sjukehus Det eksisterer altså tre tryggleiksklassar (Figur 35 og Figur 36) som er definert ut frå konsekvensen av ei skredhending: Tryggleiksklasse 1 (S1/F1) Denne tryggleiksklassen har det minste kravet for sikring og den omfattar bygningar der det normalt ikkje vil opphalde seg folk til ei kvar til. Dette gjeld til dømes garasjar og naust (Tabell 3 og Tabell 4). Opphaldstid av personar er kort og difor er konsekvensen vanlegvis liten. Ved oppføring av bygg i kategorien S1 er kravet at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/100. I prinsippet betyr dette at denne bygningstypen må plasserast utanfor utløpsdistansen til «hundreårsskredet». Dersom skredfarevurderinga viser at det vil kunne gå skred hyppigare enn dette må tomta/bygningane sikrast mot skred. For flaum i slike område er kravet sett til eit største nominelle årleg sannsyn på 1/20. Ein kan difor tillate ein høgare flaumfrekvens enn skredfrekvens. I

55 Tryggleiksklasse 2 (S2/F2) For skred gjeld denne tryggleiksklassen (S2) for bygningar der opptil 25 personar oppheld seg meir eller mindre permanent. Eit typisk døme på dette er einebustader og tomannsbustader (Tabell 3 og Tabell). For slike bygningar er kravet at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/1000. I prinsippet betyr dette at denne bygningstypen må plasserast utanfor utløpsdistansen til «tusenårsskredet». Dersom skredfarevurderinga viser at det vil kunne gå skred hyppigare enn dette må tomta/bygningane sikrast. For flaum i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/200. For flaum (F2) inkluderer denne tryggleiksklassen område også der meir enn 25 personar vil opphalde seg, til dømes skular, bustadblokker og hotell. For uteareal i tilknyting til evaluerte byggverk som klassifiserast under S2/F2 kan kravet til tryggleik reduserast til tryggleiksnivået for tryggleiksklasse 1 (1/100). Dette fordi faren for liv og helse i samband med skred normalt vil vere vesentlig lågare for personar som oppheld seg utandørs. Tryggleiksklasse 3 (S3/F3) For skred (S3) gjeld denne tryggleiksklassen dersom meir enn 25 personar oppheld seg permanent i eit område. Dette gjeld til dømes bustadblokker, rekkehus, store kontorbygningar, kjøpesenter og hotell (Tabell 3 og Tabell 4). I desse tilfella vil konsekvensen ved ei skredhending vere stor og kravet til slike områder er at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/5000. Slike bygningar skal altså plasserast utanfor utløpsområdet til «femtusenårsskredet». For flaum (F3) i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/1000, og F3 gjeld for byggverk for spesielt sårbare grupper, eller med kritiske samfunns- og beredskapsfunksjonar, som sjukeheimar og sjukehus. Også for S3/F3 kan det vurderast å redusere tilhøyrande uteareal for dei aktuelle bygningane til S2/F2, sidan eksponeringstida og derfor risikoen for personar som held seg utandørs er lågare. Figur 35: Prinsippskisse for tryggleiksklassar og faresoner. I det raude området vil det gå «årvisse» skred med ei sannsynleg hyppigheit høgare enn 1/100. «Hundreårsskredet» vil derfor i teorien stanse ved nedre grense av denne sona. Bygg i tryggleiksklasse 1 (S1) kan derfor plasserast utanfor dette området utan at ein treng sikringstiltak. Tilsvarande gjeld for bygg i S2 og S3 som må plasserast utanfor nedre grense for respektivt «tusenårsskred» og «femtusenårsskred». II

56 Figur 36: Figuren viser tryggleiksklassar og faresonar for flaum. Desse følger same prinsippet som for skred, men ein tillèt her noko høgare nominelt årleg sannsyn. I F3 ligg bygg som har kritiske samfunns- og beredskapsfunksjonar. Som Figur 35 og Figur 36 viser er det talet på personar som normalt vil opphalde seg i eit hus, som avgjer krav til tryggleiksklasse. For enkelte typar bygningar krev lovverket at det ikkje skal vere sannsyn for skred eller flaum i det heile teke. Dette gjeld til dømes sjukehus eller bygningar der ein produserer og lagrar miljøfarlege kjemikaliar. III

57 VEDLEGG II KLIMA Klimastatistikk Nedanfor følger Meteorologisk institutt sin klimastatistikk for Vestlandet, frå 1900 til Figur 37: Vêr- og klimautvikling på Vestlandet for vårsesongen (mars, april, mai). Temperatur (øvst): Prikkane syner berekna gjennomsnittleg temperatur for vårsesongen. Kurva er ei utjamning over 10 år. Normalen for perioden er vist som ein tjukk strek. Nedbør (nedst): Dei blå stolpane syner kor mykje nedbør som har falle samanlikna med normalen (=100%, tjukk horisontal strek). Kurva syner ei utjamning over 10 år. Kjelde: Figur 38: Vêr- og klimautvikling på Vestlandet for sommarsesongen (juni, juli, august). Temperatur (øvst): Prikkane syner berekna gjennomsnittleg temperatur for sommarsesongen. Kurva er ei utjamning over 10 år. Normalen for perioden er vist som ein tjukk strek. Nedbør (nedst): Dei blå stolpane syner kor mykje nedbør som har falle samanlikna med normalen (=100%, tjukk horisontal strek). Kurva syner ei utjamning over 10 år. Kjelde: IV

58 Figur 39: Vêr- og klimautvikling på Vestlandet for haustsesongen (september, oktober, november). Temperatur (øvst): Prikkane syner berekna gjennomsnittleg temperatur for haustsesongen. Kurva er ei utjamning over 10 år. Normalen for perioden er vist som ein tjukk strek. Nedbør (nedst): Dei blå stolpane syner kor mykje nedbør som har falle samanlikna med normalen (=100%, tjukk horisontal strek). Kurva syner ei utjamning over 10 år. Kjelde: Figur 40: Vêr- og klimautvikling på Vestlandet for vintersesongen (desember, januar, februar). Temperatur (øvst): Prikkane syner berekna gjennomsnittleg temperatur for vintersesongen. Kurva er ei utjamning over 10 år. Normalen for perioden er vist som ein tjukk strek. Nedbør (nedst): Dei blå stolpane syner kor mykje nedbør som har falle samanlikna med normalen (=100%, tjukk horisontal strek). Kurva syner ei utjamning over 10 år. Kjelde: V