Sakspapir. Sakshandsamar Arkiv Arkivsaksnr. Oddbjørn Ese K /

Transkript

1 Sakspapir Sakshandsamar Arkiv Arkivsaksnr. Oddbjørn Ese K / Kommunereforma i Vik - val av alternativ Rådmannen si tilråding Saka blir lagt fram for kommunestyret med fylgjande framlegg til vedtak: 1. Vik kommune seier ja til å slå seg saman med Voss kommune og evt. Aurland og Granvin kommunar. 2. Det er ein føresetnad for samanslåinga at RV 13 Vikafjellstunnelen blir prioritert i NTP for gjennomføring i løpet av planperioden , og med oppstartløyving i første del av planperioden Dersom vilkåret i pkt. 2 ikkje blir innfridd, vil Vik halda fram som eigen kommune. Vedlegg Dokument dato Tittel DokID Uttale kommunereform Ungdomsrådet - Kommunereform informasjon om reforma skuleval og uttale Vik som eigen kommune - notat frå einingsleiarar Uprenta vedlegg Rapportar frå Telemarksforsking Utfordringsnotat frå Telemarksforsking Intensjonsavtalane Tidlegare saksutgreiingar m/vedlegg Utfordringar med å stå åleine oppsummering etter intern prosess Aktuelle heimesider og kjelder 1

2 Kort samandrag Saka gjeld Vik kommune si avgjerd i høve til kommunereforma. Alle kommunane i Norge skal seinast ta stilling til om dei vil slå seg saman med andre kommunar, eller halda fram som eigen kommune. Telemarksforsking har vore engasjert til å greia ut ulike alternativ for kommunesamanslåing både i Sogn og i Hordaland med Voss kommune. Det er inngått to intensjonsavtalar - ein i Sogn med kommunane Balestrand, Leikanger og Sogndal og ein med kommunane Voss og Aurland. Den vart det halde folkerøysting med slik resultat: Nei. Vik kommune slår seg ikkje saman med ein eller fleire kommunar: 65,78 %. Ja. Vik kommune slår seg saman med kommunane Aurland og Voss: 31,57 % Ja. Vik kommune slår seg saman med kommunane Balestrand, Leikanger og Sogndal: 2,65 %. Rådmannen tilrår at Vik kommune seier eit betinga ja til å slå seg saman med Voss og evt. Aurland og Granvin kommunar. Føresetnaden ar at RV 13 Vikafjellstunnelen blir prioritert i NTP for gjennomføring i løpet av planperioden , og med oppstartløyving i første del av planperioden Kommunestyret gjer endeleg vedtak i saka. Aktuelle lover, forskrifter, avtalar m.m. Kommuneproposisjonen 2015 Rapportar frå Telemarksforsking Intensjonsavtalane Folkerøysting Saksopplysningar Regjeringa la 14. mai 2014 fram kommuneproposisjonen for 2015 med ein meldingsdel for ei kommunereform. Meldinga vart handsama av Stortinget 18. juni 2014, der det gjennom eit fleirtal vart gitt politisk tilslutning til at det er trong for endringar i kommunestrukturen i Norge. Handsaminga og vedtaket i Stortinget i 2014 hadde som konsekvens at alle kommunar vart pålagt ei utgreiingsplikt i høve til kommunereforma og ny kommunestruktur. Fylkesmannen fekk i oppdrag å vera tilretteleggar, koordinator og rettleiar for dei regionale og lokale prosessane. Oppdraget har vorte gjennomført i samarbeid med KS lokalt. Fylkesmannen skal laga ei oppsummering og gje si tilråding innan Stortinget skal gjera vedtak om ny kommunestruktur i vårsesjon Stortinget slutta seg til fylgjande overordna mål for reforma. Desse har vore førande for kommunane sitt arbeid: Side 2 av 12

3 Gode og likeverdige tenester for innbyggjarane. Heilskapleg og samordna samfunnsutvikling. Berekraftige og økonomisk robuste kommunar. Styrka lokaldemokrati. Kommunereforma er sagt skal vera ei velferdsreform. Det handlar om betre velferdstenester der folk bur, no og i framtida; gode skular, pleie og omsorg når me blir eldre, trygge barnehagar for borna våre. Det handlar også om kva som skal til for å ta vara på innbyggjarane som treng det aller mest: Born som treng barnevernet, rusavhengige, menneske med psykiske helseutfordringar og dei som fell utanfor. Ekspertutvalet for kommunereforma har sett opp ti kriteriar som kommunane må vurdera i høve til kommunestruktur: Tilstrekkeleg kapasitet Relevant kompetanse Tilstrekkeleg distanse Effektiv tenesteproduksjon Økonomisk soliditet Valfridom Funksjonelle samfunnsutviklingsområde Høg politisk deltaking Lokal politisk styring Lokal identitet For å fylgja opp Stortinget sitt vedtak har dei fleste kommunar gjennomført utgreiingar og prosessar som har hatt slik framdrift at det skal gjerast vedtak i kommunestyret om kommunestruktur i løpet av våren Kommunane i Sogn regionråd har gjennomført ei felles utgreiing som skal gje kommunane eit grunnlag for å ta stilling til evt. kommunesamanslåing med andre kommunar i Sogn. Parallelt med dette gjennomførte kommunane Aurland, Vik og Voss ei tilsvarande utgreiing for å gje desse tre kommunane grunnlag for å ta stilling til ei evt. kommunesamanslåing. For begge alternativa vart Telemarksforsking engasjert til å gjennomføra utgreiing. Mandatet for felles utgreiing både for «sogne-alternativet» og alternativet Aurland/Vik/Voss vart politisk vedteke i alle kommunane. Sogn regionråd sjølv har også gjort vedtak i høve til mandatet. Felles utgreiing er eit supplement til kommunane sine prosessar. Det føreligg eigne rapportar for dei to alternativa. Kommunal- og moderniseringsminister Jan Tore Sanner sende i slutten av oktober 2015 brev til alle kommunestyra i landet om det vidare arbeidet med kommunereforma, om oppdraget frå Stortinget og at kommunane må gjera vurderingar ut frå eit langsiktig perspektiv. Som del av den felles utgreiinga har Telemarksforsking laga eit utfordringsnotat. Notatet er eit supplement til utgreiinga og er meint å setja på dagsorden nokre sentral retningsval ved ei kommunesamanslåing, og inneheld også sentrale hovudpunkt i ein intensjonsavtale. Side 3 av 12

4 Hovudkonklusjonen i rapportane frå Telemarksforsking kan oppsummerast slik: Alternativet Sogn: Rapporten frå Telemarksforsking hadde som ein viktig konklusjon at Vik kommune ikkje vart vurdert å høyra til ein felles bu- og arbeidsregion i Sogn. Til det vart inn- og utpendling vurdert å ha for lite omfang. I utgangspunktet tilrådde difor Telemarksforsking at ein gjekk vidare med fleire alternativ, men der Vik kommune ikkje var inkludert i nokon av alternativa. Kommunestyret i Vik ynskte likevel at det også vart arbeidd vidare med eit sognealternativ. Etter ein omfattande prosess vinteren/våren 2016 vart det inngått intensjonsavtale mellom kommunane Balestrand, Leikanger, Sogndal og Vik. Alternativet Aurland/Vik/Voss: Rapporten frå Telemarksforsking konkluderte med at etter ei samla vurdering av fordelane og ulempene ved ei eventuell samanslåing, stod Aurland, Vik og Voss fram som eit høgst aktuelt og framtidsretta alternativ. Alternativet kom godt ut økonomisk dersom ein samanliknar med utgreiinga for Sogn regionråd. I rapporten vart det vidare halde fram at ei eventuell samanslåing vil gje ein kommune med eit innbyggjartal som gjer at kommunen vil vera i stand til å handtera dei fleste eksisterande og nye tenesteoppgåver på eiga hand. Kommunane har felles utfordringar og interesser knytta til både tenesteproduksjon og samfunnsutvikling. Dersom planane om ny tunell gjennom Vikafjellet og planar om forbetringar av E16 vert realisert, vil dette føra til at kommunane vert knytt tettare saman i ein felles bu- og arbeidsmarknadsregion. Dagens avstands- og kommunikasjonstilhøve vil bli betydeleg forbetra. Dette vil gjera at fellesinteressene knytt til framtidig utvikling vert endå sterkare, samstundes som det vert lettare å realisera prosjekta. Aksen i retning Voss og Bergen blir oppfatta som viktig for framtidig utviking av næringsliv og tursime både i Aurland og Vik, og fleire meiner òg at kommunesamanslåing vil føra til at desse samferdselsprosjekta vil få høgare prioritet. Det vart halde fram som ein klar føresetnad for dette prosjektet at Vikafjellstunnelen må realiserast. Etter to sonderingsmøte og eitt forhandlingsmøte vart det inngått intensjonsavtale mellom kommunane Aurland, Vik og Voss. Utgreiingane hadde som føremål å avklara kva for rammeføresetnader som vil vera knytt til ei eventuell samanslåing, og kva som kan vera mogelege fordelar og ulemper. Rådmannen viser til dei to rapportane for meir detaljar om rammeføresetnadane. Den vart det gjennomført folkerøysting for dei tre aktuelle alternativ for Vik kommune med slikt resultat: Nei. Vik kommune slår seg ikkje saman med ein eller fleire kommunar: 65,78 %. Ja. Vik kommune slår seg saman med kommunane Aurland og Voss: 31,57 % Ja. Vik kommune slår seg saman med kommunane Balestrand, Leikanger og Sogndal: 2,65 %. Valdeltakinga var på 63,5 %. Side 4 av 12

5 Økonomiske konsekvensar I samband med revidert nasjonalbudsjett for 2016 og kommuneproposisjonen for 2017 blir det også vedteke nytt inntektssystem for kommunane. Det nye systemet skil mellom frivillig og ufrivillig små kommunar. Vik kommune er i kategorien ufrivillig liten, og blir ikkje ramma økonomisk av det nye systemet. I intensjonsavtalen med Voss kommune er det verdt å merka seg at det er inngått avtale om kommunedelsutval som m.a. skal ha avgjersmynde knytt til disponering av konsesjonsavgifta. For Vik kommune sin del handlar dette kr 6 mill. årleg. Vurdering Eit stort fleirtal på Stortinget er for at det skal gjennomførast ei kommunereform i Norge. Det er noko meir usemje i høve til korleis reforma skal fylgjast opp dersom ein ikkje oppnår frivillige endringar. Med utgangspunkt i Stortinget sitt vedtak ved handsaminga av kommuneproposisjonen for 2015 i juni 2014, er det klart at det påkviler alle kommunar ei utgreiingsplikt i kommunereforma, plikt til å gjennomføra ein prosess som fører fram til eit kommunestyrevedtak seinast om framtidig kommunestruktur. Kommunestyrevedtaka skal sendast Fylkesmannen, som skal vurdera om vedtaka er i tråd med måla i reforma og gi tilråding om kommunestrukturen i fylket, slik stortingsfleirtalet har bede om. Statsråd Jan Tore Sanner har i skriv av til alle kommunestyra i landet minna om ansvaret som kviler på politikarane i kvar kommune i høve til å føra prosessen vidare. Då Stortinget handsama rammene for kommunereforma, understreka eit breitt fleirtal at det er trong for endringar i dagens kommunestruktur. Mykje er endra sidan siste store endring av kommunestrukturen på byrjinga av 1960-talet: Kommunikasjonane har endra seg. Næringsstrukturen er endra. Busetjingsmønsteret er endra som fylgje av tiår med sentralisering. Omfang og innhald i offentlege tenester er vortne fleire og meir komplekse. Krava til fagkompetanse og tverrfagleg samarbeid har auka både i tenesteyting og forvaltning. Forventningane frå innbyggjarane og næringsliv er noko heilt anna enn for 50 år sidan. Kommunane sine hovudoppgåver kan grovt delast i fire: 1. Kommunen som tenesteytar. 2. Kommunen som forvaltningsorgan og utøving av mynde. 3. Kommunen som samfunnsutviklar. 4. Kommunen som demokratisk arena. Rådmannen trur dei største utfordringane er knytt til rolla som samfunnsutviklar, og at dette er særskilt utfordrande for små kommunar. Det er også knytt noko uvisse til den varsla Side 5 av 12

6 endringa i inntektssystemet, og til nye oppgåver for kommunane. Også desse endringane kan i særskilt grad vera utfordrande for små kommunar. Når kommunestyret no skal ta endeleg stilling til val av alternativ må det etter rådmannen si vurdering leggjast vekt på ei brei vurdering av innhenta informasjon og utgreiingar i saka. Fylgjande er aktuelt: Storting og regjering sine premissar for ny kommunestruktur. Synspunkt kome fram i folkemøte og andre tilskipingar. Rapportane frå Telemarksforsking Høyringsuttalar frå ungdomsråd og andre. Den rådgjevande folkerøystinga Interne administrative vurderingar av ulike alternativ. Rådmannen si saksutgreiing. Slik saka står no er det etter rådmannen si vurdering berre to aktuelle alternativ: 1. Å halda fram som eigen kommune. 2. Å slå seg saman med Voss kommune og evt. Aurland og Granvin kommunar. På grunnlag av Telemarksforsking si faglege tilråding og resultatet av folkerøystinga framstår ei samanslåing med andre kommunar i Sogn som heilt uaktuelt for Vik kommune på noverande tidspunkt. Dette alternativet vert difor ikkje vurdert nærmare her. Trass i resultatet av folkerøystinga, både i Vik og Aurland (85 % for å halda fram som eigen kommune) meiner rådmannen det er sterke faglege grunnar for å slå seg saman med kommunar sørover. Rådmannen trur også at dersom RV 13 Vikafjellstunnelen låg inne i NTP, ville det vore fleirtal for å slå seg saman med Voss kommune. Rådmannen har ved fleire høve peika på at alternativet å halda fram som eigen kommune har store utfordringar. Eit nei til ein ny større kommune er ikkje det same som ja til å halda fram som før. Til det er utfordringane med å stå åleine for omfattande. At kommunar rundt oss kan koma til å slå seg saman er også eit viktig moment å ta omsyn til for Vik kommune. Med utgangspunkt i Telemarksforsking sine utgreiingar, kriteriar for god kommunestruktur og andre relevante dokument har rådmannen særskilt peika på desse utfordringane: Trass i at ein no er ute av Robek-registeret er driftsunderskotet på rundt kr 10 mill. årleg dersom det ikkje blir gjort tiltak. Stort etterslep på vedlikehald og investeringar. Mange og til dels kostnadskrevjande interkommunale løysingar kr 25 mill. pr. år. Effektiviseringsgevinstar ved å bli større, særskilt knytt til administrative kostnader, vil ikkje bli realiserte. Manglande utnytting av konsesjonskraftpotensialet. Manglande juridisk kompetanse. Krav til kvalitet i sakshandsaminga og tilstrekkeleg distanse for å unngå habilitetsutfordringar. Side 6 av 12

7 Auka krav til kapasitet og kompetanse, særskilt i rolla som samfunnsutviklar. Regionale utfordringar krev regional samhandling. Fleire av kommunane rundt oss og elles i fylket blir større. Region og omland krev felles strategi. Nye oppgåver til kommunane gir nye krav. Folketalsutvikling og alderssamansetjing vil gi sterkt auka press på dei kommunale tenestene, særskilt innan eldreomsorga. Rådmannen har i opplistinga ovanfor særskilt vore oppteken av utfordringane med å stå åleine. Å slå seg saman med andre kommunar har også sine utfordringar, truleg særskilt knytt til avstandsulemper. Rådmannen er likevel overtydd om at å stå åleine som liten kommune vil bli svært utfordrande. Denne vurderinga har også støtte i det meste av den administrative leiinga. Det er berre oppvekstsektoren som i si vurdering av utfordringsbiletet meiner det kan gå greitt å stå åleine som liten kommune på sikt. (Innhenta uttalar frå leiargruppa fylgjer saka som vedlegg). Kommunereforma gjeld spørsmålet om ny kommunestruktur, og om det vil vera tenleg for innbyggjarane å bli slått saman med andre kommunar. Med utgangspunkt i kommunane sine 4 hovudoppgåver er det rådmannen si vurdering at det er eit klar ja som er svaret på dette spørsmålet. Kommunereformsaka i Vik har også vorte mykje ei sak om samferdsleløysingar, og om eit ja til å slå seg saman med Voss kommune vil framskunda Vikafjellstunnelen. Rådmannen meiner kommunereformsaka står på eigne bein, og at det etter ei samla vurdering framstår som nødvendig for Vik kommune å bli del av ein større kommune. Fordelar og ulemper med alternativet Voss (og evt. andre kommunar) er vurdert nedanfor ut frå desse faktorane: Økonomi Tenester Samfunnsutvikling Demokrati Økonomi Moglege fordelar Ved ei eventuell samanslåing i reformperioden er kommunane garantert eingongstilskot og reformstøtte. Berekningar av dei økonomiske effektane av ei eventuell samanslåing, syner at dette er ei samanslåing som kjem relativt godt ut samanlikna med andre utgreiingsalternativ for Sogn regionråd der Vik er med. Dette skuldast mellom anna at ei samanslåing av kommunane vil utløysa auke i kraftinntektene. Det vil vera eit effektiviseringspotensial på administrasjon dersom utgiftene kjem på nivå med kommunar på samanliknbar storleik. Det vil òg vera eit betydeleg innsparingspotensial knytt til tenester. Målet med ei samanslåing er ikkje å gjera dramatisk kutt i tenesteproduksjonen, men samstundes er det viktig å vera klar over at på ein del spesialiserte område kan samlokalisering gje større og sterkare fagmiljø, betre tenester og meir effektiv tenesteproduksjon. Side 7 av 12

8 Moglege ulemper Inntektsskilnadane mellom kommunane er store, noko som kan føre til harmoniseringsutfordringar knytt til tenestene. For å avdempa moglege negative effektar av dette kan det vera ei løysing at delar av kraftinntektene som den nye kommunen vil få, blir avsett til fond som har til føremål å fremja utviklingsarbeid i bestemte geografiske område. Kommunen vil blir stor arealmessig, og reiseavstandane vil vera betydelege. Effektiviseringsgevinstar på tenester der nærleik til innbyggjarane er viktig, vil derfor vera avgrensa. Dersom planar om forbetringar av kommunikasjonane mellom kommunane vert realisert, vert avstandsproblematikken redusert. Det kan letta tilgjenge til eit breiare og meir spesialisert tenestetilbod. Tenester Moglege fordelar Ei samanslåing vil gje ein kommune med eit innbyggjartal på mellom 15 og innbyggjarar. Dette er eit innbyggjartal som ligg innanfor ekspertutvalet si anbefaling om at kommunane bør ha minimum innbyggjarar for å levera gode tenester utan omfattande interkommunalt samarbeid. Vik er liten og sårbar i dag og vil profittera på å få større og sterkare fagmiljø på fleire område, spesielt spesialiserte tenesteområde. Det er helse og omsorg som står fram som dei mest krevjande tenesteområda. Ved ei eventuell samanslåing kan det verta lettare å rekruttera fagkompetanse og driva utviklingsarbeid på dei ulike tenesteområda. Krava til kapasitet og kompetanse har auka betydeleg dei siste tiåra, og det er ingen ting som tilseier at ikkje desse krava òg vil auka i framtida. At det i framtida vil bli ei betydeleg auke i den eldre delen av innbyggjarane, vil òg føra til auka press på dei kommunale tenestene. Etter kvart som kommunane får fleire oppgåver og krava til kommunal oppgåveløysing aukar, vil små kommunar i aukane grad ha problem med å handtera desse. Kommunane vil kvar for seg ha vanskar med å ta på seg nye oppgåver utan at dette blir handtert gjennom eit enda meir omfattande interkommunalt samarbeid. Ved ei samanslåing vil altså den nye kommunen som heilskap verta betre i stand til å driva utviklingsarbeid og levera spesialiserte tenester til innbyggjarar. På grunn av avstandane vil det vera behov for å sikra og vidareutvikla basistenester som skule, barnehage, heimetenester og sjukeheimtenester der folk bur. Det vil òg vera viktig å ha eit desentralisert tilbod som sikrar beredskapsomsyn i kommunane. Moglege ulemper Einskilde spesialiserte tenester kan bli slått saman og levert på færre stadar enn i dag. Behovet for dette vil vera avhengig av kva som blir kravd av fagmiljø for å levera gode og effektive tenester. Etablering av interkommunale samarbeid for å få sterkare fagmiljø, betre og meir effektive tenester (i staden for kommunesamanslåing), vil ha same effekt når det gjeld tilgjenge til tenestene. Skal ein vera brukarnær, må ein også ha noko å vera brukar nær med. Det går dessutan ei grense for kor omfattande eit interkommunalt samarbeid kan vera før Side 8 av 12

9 samarbeidsulempene blir større enn fordelane. Det er behov for eit godt tverrfagleg samarbeid mellom ulike tenester for å sikra eit godt heilskapleg tenestetilbod til innbyggjarane. Dette kan vera vanskelegare å få til gjennom interkommunalt samarbeid samanlikna med felles styring og koordinering gjennom ein felles kommune. Kommunen blir relativt stor geografisk, og reiseavstandar kan vera krevjande ut frå dagens kommunikasjonsløysingar. Dette kan òg skapa utfordringar knytt til organisering og tilrettelegging av tenestetilbodet. Desse utfordringane vil bli betydeleg reduserte når planlagde vegløysingar kjem på plass, noko som er ein føresetnad for samanslåing. Felles organisering av tenestene treng heller ikkje innebera at ei teneste berre blir levert éin stad. Felles organisering kan gje høve til meir fleksibel utnytting av kompetanse på tvers av dagens kommunegrenser, og det kan vera aktuelt med kontordagar i ulike deler av den nye kommunen for å sikra større nærleik til innbyggjarane. Ved tidlegare samanslåingar har det t.d. vorte etablert servicekontor i gamle kommunesenter. Samfunnsutvikling Moglege fordelar Ut frå folketal er Voss ein relativt stor kommune i norsk målestokk, medan Vik må karakteriserast som liten. Små kommunar har i dag utfordringar med å halda tritt med folketalsutviklinga på landsbasis. Utfordringar med å halda oppe folketalet kan gje grunn til uro. I kommunar med lågt innbyggjartal frå før vil ein ytterlegare reduksjon vera ekstra krevjande. Å tilpassa tenestetilbodet til eit stadig lågare innbyggjartal kan vera utfordrande på mange måtar. For å skapa vekst og utvikling har kommunane felles behov for utviklingsarbeid som kan bidra til å sikra og vidareutvikla eksisterande næringar, men òg leggja til rette for entreprenørskap, innovasjon og ny næringsverksemd. Dette vil òg krevja ressursar i form av økonomi, kapasitet og kompetanse. Kommunane har historisk sett felles interesser og samkjensle. Når det gjeld rolla til kommunane som samfunnsutviklar, kan ein større kommune med sterke fagmiljø knytt til samfunns- og næringsutvikling gje meir føreseielege rammer for næringslivet, og kommunen vil kunna forbetra sine føresetnader for å utvikle og vera ein aktiv samhandlingspart i ein innovasjonsregion. Med realisering av planlagde vegprosjekt vil kommunane i større grad danna ein felles bu- og arbeidsmarknadsregion. Ei kommunesamanslåing kan òg framskunda behovet for å realisera desse planane. Dette vil gje betre føresetnader for å handtera felles utfordringar og moglegheiter. Aksen i retning Voss og Bergen blir sett som viktig for framtidig utviking av næringsliv og tursime også i Vik. Ei samanslåing blir derfor oppfatta som det mest framtidsretta alternativet ut frå planane om ny tunell gjennom Vikafjellet og planar om forbetringar av E16. Føresetnadene for planlegging, utvikling, marknadsføring og profilering av regionen sin status og verdsarvområde, og eit av verdas vakraste reisemål, kan styrkjast. Dette føreset ein heilskapleg og sameint utviklingsstrategi der regionsenter og omland utviklar seg i fellesskap. Positiv utvikling av eit regionsenter vil òg vera avhengig av eit aktivt og levande omland. Side 9 av 12

10 Gjennom ei kommunesamanslåing kan ein flytta fokuset frå intern konkurranse mellom kommunane til felles innsats i konkurranse med andre regionar. Moglege ulemper Den største utfordringa knytt til ei samanslåing er avstandar og kommunikasjonar. Det er relativt lite pendling mellom kommunane, og kommunane høyrer i dag til ulike bu- og arbeidsmarknadsregionar. Dette vil endra seg dersom planlagde samferdselsutbyggingar blir realisert. Sjølv om ei samanslåing vil vera i samsvar med det som i framtida vil bli ein sterkare bu- og arbeidsmarknadsregionen, vil det likevel vera betydelege interne avstandar i kommunen, og det kan vera ei utfordring å ivareta ulike interesser og behov. Samstundes er kommunane avhengig av den same arbeidsmarknaden, og det bør vere ei felles interesse i å legga til rette for ei utvikling som styrkjer denne på ein best mogleg måte. Demokrati Moglege fordelar Ein samanslått kommune kan gje høve til auka politisk handlingsrom og meir heilskapleg politisk styring og utvikling. Det kan òg verta meir attraktivt og spennande å engasjera seg som lokalpolitikar. Det kan igjen føra til at kompetansenivået blant politikarane aukar, noko som kan koma den nye kommunen til gode. Når det gjeld interkommunalt samarbeid, vil ein mogleg ny kommune sjølv kunna handtera fleire oppgåver som i dag blir utført som interkommunale samarbeid. Ein vil kunne ta på seg nye oppgåver utan trong for etablering av interkommunale løysingar. Det vil gje høve til meir heilskapleg, lokalpolitisk styring. Ein mogleg ny kommune kan gje betre rammevilkår for utøving av den politiske verksemda, og politikarane kan få meir tid til å driva politisk arbeid og gjera det lettare å setta seg inn i saker. Ein større kommune kan gje auka politisk tyngde og slagkraft ovanfor regionale og statlege styresmakter, og vil potensielt sett kunna utgjera ei sterkare kraft for utvikling i dei indre delane av Sogn og Hordaland. Moglege ulemper Ei kommunesamanslåing vil gje færre folkevalde per innbyggjar og lågare politisk representasjon. Dette kan føra til større avstand mellom innbyggjarar og politikarar. Maktforskyving og ulike utfordringar når det gjeld framtidig utvikling kan skapa konfliktar, og det kan oppstå bygdelister. Det kan vera behov for å bruka meir ressursar på organisering, tilrettelegging og gjennomføring av gode lokalpolitiske arenaer for involvering av innbyggjarar. Det kan til dømes vera aktuelt med kommunedelutval/grendeutval som får delegert oppgåver og mynde frå kommunestyret. Slike tiltak kan gje vel så positive effektar samanlikna med om ein berre aukar mengda medlemmar i kommunestyret. For å kunna utløysa potensielle gevinstar på ein best mogleg måte, vil det vera ei føremon med ei mest mogleg politisk sameint plattform for den nye kommunen, der ein så langt som Side 10 av 12

11 råd klargjer kva som er målet med samanslåinga, kva som er dei viktigaste utfordringane framover, og korleis ein saman skal løysa desse gjennom ein felles kommune. Samla vurdering av alternativet Vik, Voss og evt. andre kommunar. Ut frå ei samla vurdering av fordelane og ulempene ved ei eventuell samanslåing, står Voss, Vik og evt. Aurland og Granvin fram som eit høgst aktuelt og framtidsretta alternativ. Dette er eit samanslåingsalternativ som kjem godt ut økonomisk dersom ein samanliknar med utgreiinga for Sogn regionråd og alternativet å stå åleine. Ei eventuell samanslåing vil gje ein kommune med eit innbyggjartal som gjer at kommunen vil vera i stand til å handtere dei fleste eksisterande og nye tenesteoppgåver på eiga hand. Kommunane har felles utfordringar og interesser knytt til både tenesteproduksjon og samfunnsutvikling. Dersom planane om ny tunell gjennom Vikafjellet og planar om forbetringar av E16 vert realisert, vil dette føre til at kommunane vert knytt tettare saman i ein felles bu- og arbeidsmarknadsregion. Dagens avstands- og kommunikasjonstilhøve vil bli betydeleg forbetra. Dette vil gjera at fellesinteressene knytt til framtidig utvikling vert enda sterkare, samstundes som det vert lettare å realisere dei potensielle gevinstane som ei samanslåing vil føra med seg. Aksen i retning Voss og Bergen blir oppfatta som viktig for framtidig utviking av næringsliv og turisme, og fleire meiner òg at kommunesamanslåing vil føra til at desse samferdselsprosjekta vil få høgare prioritet. Det samla inntrykket er at kommunane har mykje felles, og at ei samanslåing kan gje ein ressurssterk kommune med nye og spanande utvikingsmulegheiter både knytt til samfunnsutvikling og tenesteproduksjon. Saman kan kommunane stå sterkare i forvaltninga av verdsarvstatusen og byggje opp under regionen som eit av verdas vakraste reisemål. Vikafjellsvegen Rådmann har tidlegare konkludert med at det framstår som uaktuelt for Vik kommune på noverande tidspunkt å slå seg saman med andre kommunar i Sogn. Utfordringane med å stå åleine vurderer rådmannen likevel som så store, at ein må vera open for og aktivt på leit etter anna alternativ. Då er det samanslåing sørover med Voss og evt. andre kommunar som er det einaste alternativet. Også dette alternativet har sine klåre begrensningar, særskilt knytt til utilfredsstillande samferdsleløysingar. Det er rådmannen si klåre meining at alternativet sørover berre er aktuelt frå dersom tunnel under Vikafjellet med sikkerheit blir realisert. Einaste måten å få sikkerheit for det er at prosjektet kjem inn i NTP for perioden og med oppstartløyving i første del av planperioden, dvs. seinast i Det må setjast eit klårt vilkår om dette i kommunestyret sitt vedtak. Rådmannen er overtydd om at eit stort fleirtal av innbyggjarane i Vik ynskjer at Vikafjellstunnelen skal bli realisert så raskt som mogeleg. Det har vore arbeidd for dette prosjektet i meir enn 50 år, og etter at me fekk plansystemet med NTP tidleg på 2000-talet er dette eit tilbakevendande tema kvart 4. år. Det nye i den pågåande NTP-prosessen, som ein ikkje har hatt i tidlegare prosessar, er at ein har gåande ein parallell kommunereformprosess. Begge prosessane skal avgjerast i Stortinget våren Frå regjeringa er det stadfesta ved fleire høve at desse prosessane skal sjåast i samanheng. Ein har på ein måte fått delt ut eit nytt kort. Det vil etter rådmannen si vurdering vera svært uklokt å ikkje bruka dette kortet i den Side 11 av 12

12 pågåande NTP-prosessen framover. Det er ingen garantiar for utfallet, men dei mogelegheitene ein har fått som fylgje av samanfall i tid for desse prosessane bør ikkje vera unytta. Rådmannen tek opp att at usikkerheita som er knytt til realiseringa av Vikafjellstunnelen gjer at det må seiast eit betinga ja til samanslåing med Voss kommune. Sjølv om vilkåret som rådmannen tek til orde for skulle bli innfridd, vil den nye kommunen mangla tilfredsstillande samferdsleløysingar i mange år fram til ferdigstilling av tunnelprosjektet. Dette vil vera utfordrande dei åra det gjeld, men kan også vera positivt. Intensjonsavtalen er utforma som ein «to-trinns-kommunen», der Vik er eit vel fungerande lokalsamfunn inntil tunnelen er på plass. Ved å nytte nettverk og digitale verktøy får ein samtidig etablert ein kultur for desentraliserte løysingar som er godt innarbeidd den dagen tunnelen er realisert. Rådmannen sin konklusjon. Prosessen fram til no har vist at det berre finst eitt alternativ for samanslåing, og at dette er med Voss, og evt. andre kommunar sørover. Sidan dette alternativet føreset at Vikafjellstunnelen må realisertast, må det setjast vilkår om dette i kommunestyret sitt vedtak. Det er mykje som tyder på at Aurland kommunestyre kjem til å gjera vedtak om å ikkje slå seg saman med andre kommunar. Rådmannen meiner dette ikkje er avgjerande for det standpunktet Vik kommune skal ta. Intensjonsavtalen sine forpliktingar står seg også om Aurland ikkje skulle bli med. Voss har eigen intensjonsavtale med Granvin. Eit fleirtal i Granvin kommune ynskjer samanslåing, men Granvin vurderer også andre alternativ enn Voss. Med tilvising til saksutgreiinga og den informasjon og dei utgreiingar som denne kviler på fremjar rådmannen slikt framlegg til vedtak: Saka blir lagt fram for kommunestyret med fylgjande framlegg til vedtak: 1. Vik kommune seier ja til å slå seg saman med Voss kommune og evt. Aurland og Granvin kommunar. 2. Det er ein føresetnad for samanslåinga at RV 13 Vikafjellstunnelen blir prioritert i NTP for gjennomføring i løpet av planperioden , og med oppstartløyving i første del av planperioden Dersom vilkåret i pkt. 2 ikkje blir innfridd, vil Vik halda fram som eigen kommune. Side 12 av 12