Ultralyd i gynekologi og obstetrikk. for almennlegar! Ragnar Kvie Sande Seksjonsoverlege PhD KK SUS

Transkript

1 Ultralyd i gynekologi og obstetrikk for almennlegar! Ragnar Kvie Sande Seksjonsoverlege PhD KK SUS

2 Obstetrikk Dersom det er indikasjon for ultralydundersøking av ei gravid kvinne etter 12 veker, er det som regel også indikasjon for å henvise til obstetrikar

3 Obstetrikk Som tar seg av pasienten på beste måte

4 Obstetrikk Dersom det er indikasjon for ultralydundersøking av ei gravid kvinne etter 12 veker, er det som regel også indikasjon for å henvise til obstetrikar Ingen regel utan unntak

5 Obstetrikk

6 Undersøkingsteknikk Full blære Ultralyd går godt gjennom vatn Dårleg gjennom luft Full blære held tarmane (luft) unna og fungerer som eit vindu til genitalia

7

8 Undersøkingsteknikk Start med proben i transversalplan slik at venstre på pasienten vert venstre for deg Roter 90 grader med klokka slik at kranialt på pasienten vert til venstre for deg

9

10

11 Normal anatomi - uterus Premenopausal uterus max 9 x 6 x 5 cm Postmenopausal uterus max 6,5 x 1,8 cm Endometriet kan vere opp til 8 millimeter i proliferasjonsfasen, og opp til 14 millimeter i sekresjonsfasen Postmenopausalt skal endometriet vere under 8 millimeter

12

13

14

15

16

17

18

19 Normal anatomi uterus Det er ikkje uvanleg å sjå dilaterte vener i myometriet, som ekkotomme randstilte cyster

20

21 Normal anatomi uterus Det er ikkje uvanleg å sjå dilaterte vener i myometriet, som ekkotomme randstilte cyster Doppler vil avsløre sirkulasjon i desse

22

23 Normal anatomi uterus Det er ikkje uvanleg å sjå dilaterte vener i myometriet, som ekkotomme randstilte cyster Doppler vil avsløre sirkulasjon i desse Postmenopausalt kan ein sjå forkalking av aa. arcuata som ekkotette randstilte strukturar

24

25 Normal anatomi ovarier Ovaria befinn seg mellom uterus og bekkenkara (arteria og vena iliaca interna) Meir ekkosvake enn omkringliggande vev Måler ca 4 x 2 cm premenopausalt Måler ca 2 x 1 cm postmenopausalt

26 Normal anatomi ovarier Typisk fleire små ekkosvake folliklar Alt under to centimeter er folliklar

27

28

29

30

31 Tidleg graviditet Gestasjonssekk skal vere synleg ved ca 4,5 vk Plommesekk frå ca 5 vk Foster med hjerteaksjon frå ca 5,5 vk Viss i tvil, kontroll om ei veke

32 Tidleg graviditet Ca 6 veker:

33

34

35

36

37 Tidleg graviditet Ca 8 veker:

38

39

40

41

42 Tidleg graviditet Ca 10 veker:

43

44

45

46 Tidleg graviditet Ca 11 veker:

47

48

49

50

51

52

53 Ekstrauterin graviditet 20/1000 graviditeter Lateraliserte smerter og blødning mindre enn mens hos gravid vk 6-8 Kan vere vanskeleg å skilje frå truande abort

54 Ekstrauterin graviditet Ved HCG over 1500 forventar ein å sjå intrauterin gestasjonssekk hos 98% Ved HCG over 2000 forventar ein å sjå intrauterin gestasjonssekk hos 100% Obs pseudogestasjonssekk

55 Ekstrauterin graviditet Dersom vi ser eit sikkert intrauterint svangerskap, har vi utelukka diagnosen Tom uterinhole ved 5-6 veker er mistenkeleg Direkte teikn på ekstrauterin graviditet er vanskelegare å sjå, særleg med abdominal ultralyd Smultringteikn Ekkotett ringstruktur utan peristaltikk, nær men separat frå ovariet

56

57

58

59

60 Ovarialcyster - benigne Funksjonelle cyster follikkelcyster og corpus luteum cyster Paraovarialcyster skilt frå ovariet og uterus Ekkotomme Einkamra Glattvegga

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74 Ovarialcyster Dermoid (teratom, tvillingcyste) Kan minne om tarmekko Heterogene Ofte cystiske med eit ekkotett område Dette kan innehalde talg, hår og tenner og kastar ofte ein ekkoskugge 2 % risiko for malign transformasjon

75

76

77

78

79

80

81 Ovarialcyster Endometriom Ekkotett flytande innhald Ofte saman med adheransar Klinikk på endometriose

82

83

84

85 Ovarialcyster Sactosalpinx Væskefyllt salpinx Ofte etter bekkeninfeksjon Kan gje infertitlitet Typisk utsjånad på ultralyd - pseudosepta

86

87

88

89

90

91 Torkvert adnex Sterke smerter Eit adnex forstørra til over 5 cm Redusert sirkulasjon bedømt ved Doppler Begge ovarier framstilt normalt store avkreftar diegnosen

92 Salpingitt Framleis ein klinisk diagnose Kliniske og biokjemiske infeksjonsteikn Lateraliserte smerter i bekkenet Ruggeøm uterus Ultralyd kan påvise abscess i ein salpinx pyosalpinx Den må i så tilfelle tappast Meir sjeldan puss intrauterint - pyometra

93

94

95 Spiral Ultralyd kan brukast til å bekrefte kor spiralen ligg Koparspiral kan ein sjå som ein tydeleg ekkotett struktur Mirena reflekterer ikkje ultralyd, men kastar ein veldig karakteristisk skugge

96

97 Myoma uteri Vanleg tilstand, 30 % av alle kvinner på 30 år Asymptomatisk hos mange Kan gje symptom Menometroragi Infertilitet Stilka myom kan torkverast Raskt veksande myom kan infarsere

98

99

100

101

102

103

104 Spontanabort Ved blødning og vitalt foster i 1 trimester over 90 % sannsyn for normalt svangerskap Ved inklomplett spontanabort alt under 20 millimeter vil kvittere av seg sjølv Viss lite foster og usikker hjerteaksjon kontroll om ei veke

105 PCOS Polycystiske ovarier Over 10 folliklar i eit snitt Polycystisk ovariesyndrom Polycystiske ovarier samt to av følgande: Oligo/amenore Hirsutisme Anovulasjon Økt androgenkonsentrasjon i serum LH/FSH over 2

106

107

108 Cancer Ovarialcancer Ca 500 nye tilfelle i Noreg pr år Ca 260 dødsfall pr år % sporadiske 5-10 % BRCA 1+2, HNPCCS

109 Cancer Ovarialcancer ultralydfunn som gjev grunn til alarm: Solid komponent som ikkje er hyperekkoisk og er ofte nodulær eller papillær Septa, om tilstades, som er tjukke, (>2 til 3 mm) Doppler demonstrasjon av flow i den solide komponenten Ascites

110

111

112

113

114

115

116

117

118

119 Cancer Ovarialcancer ultralydfunn og risiko Unilokulær cyste utan solid komponent 0,3 % malignitetsrisiko Multilokulær cyste med solid komponent 73 % malignitetsrisiko