ÅRSBUDSJETT 2014 / ØKONOMIPLAN ØKONOMISKE FØRESETNADER OG RAMMER

Transkript

1 HORDALAND FYLKESKOMMUNE Økonomiavdelinga Arkivsak Arkivnr. 111 Saksh. Smørdal, Jon-Rune Saksgang Møtedato Fylkesutvalet ÅRSBUDSJETT 2014 / ØKONOMIPLAN ØKONOMISKE FØRESETNADER OG RAMMER SAMANDRAG Årsbudsjett 2014/Økonomiplan skal leggjast fram for fylkestinget i desember Fylkesrådmannen har i denne saka sett på økonomiske føresetnader for arbeidet med Årsbudsjett 2014/ Økonomiplan Det vert lagt opp til at samla driftsramme i 2014 vert redusert med 30 mill. kr i høve til budsjettet for Med dei føresetnadane som er lagt til grunn vil nedgangen i driftsrammene halda fram vidare i økonomiplanperioden, og vil i slutten av perioden liggja nær 100 mill. kr lågare samanlikna med budsjettet for Fylkesrådmannen vil seinare tilpassa budsjettet for 2014 og økonomiplanperioden når føresetnadane vert meir avklart gjennom budsjettprosessen til hausten. Det er rekna med investeringar på mill. kr i 2014, mill. kr i 2015, mill. kr i 2016 og mill. kr i Til samanlikning er investeringane i 2013 etter budsjettendringar i sak til junitinget på mill. kr. Investeringane i økonomiplanperioden er i stor grad innan samferdsel, men også skuleinvesteringane vil framleis vera på eit høgt nivå. FORSLAG TIL VEDTAK Fylkesutvalet tek til orientering dei økonomiske rammene for perioden slik dei er skisserte i denne saka. Rammene vert å justera i den grad ein får nye haldepunkt som gjev grunnlag for det. Rune Haugsdal fylkesrådmann Johnny Stiansen økonomidirektør 1

2 FYLKESRÅDMANNEN, : 1. Arbeidet med Årsbudsjett 2014/Økonomiplan I denne saka vert det lagt fram førebels økonomiske rammer for bruk i budsjettarbeidet for perioden Dei politiske utvala får budsjettdokumenta til handsaming etter at fylkesrådmannen har utarbeidd eit samla budsjettgrunnlag for fylkeskommunen. Fylkesrådmannen reknar med å leggja fram budsjettgrunnlaget om lag 1. oktober. Med dette opplegget vil det vera tidsnok for framdrifta av budsjettarbeidet at avdelingane har ferdig sine bidrag til om lag 1. september. Tidleg i oktober kort tid etter at budsjettgrunnlaget er utarbeidd vert statsbudsjettet for 2014 lagt fram. Fylkesrådmannen vil ta omsyn til verknadene av statsbudsjettet i eit notat revidert budsjettgrunnlag som vert lagt fram om lag 1. november. Budsjettet og økonomiplanen vert vedtekne av fylkestinget på møtet i desember Litt om den økonomiske stoda i 2012 og Rekneskapsresultatet for 2012 Fylkeskommunen sine rekneskapar for 2008, 2009 og 2010 gjekk ut med 0 som resultat. Rekneskapen for 2011 kom ut med eit overskot på 7,3 mill. kr. I 2012 fekk fylkeskommunen eit overskot på 71,4 mill. kr. Samferdselssektoren overskreid budsjettet med om lag 53 mill. kr og opplæring med om lag 33 mill. kr. God skatteinngang og innsparingar på nokre andre postar gjorde at ein likevel kom ut i pluss. Netto driftsresultat viser kva ein har igjen etter at alle driftsutgifter medrekna renter og avdrag er dekka. For Hordaland fylkeskommune vart netto driftsresultat i 2012 på 242 mill. kr, som er om lag uendra frå Netto resultatgrad (netto driftsresultat i prosent av driftsinntektene) var på 3,5 prosent og 3,3 prosent i åra 2011 og Tal for landet viser ein nedgang frå 5,5 prosent til 5,2 prosent. Netto driftsresultat for Hordaland har utvikla seg parallelt med landsgjennomsnittet dei seinare åra, men har heile tida lege eit godt hakk lågare. Det er vanleg å rekna at kommunesektoren bør ha eit netto driftsresultat på minst 3 prosent av driftsinntektene. 2.2 Budsjettsituasjonen for 2013 Prognosen etter 1. tertial viser på dei fleste områda godt samsvar mellom rekneskap og budsjett. Skatteinntektene har vore gode også i år. Ut frå opplysningane i revidert nasjonalbudsjett for 2013 kan ein rekna med meirinntekter i skatten på om lag 20 mill. kr i høve til budsjettet. På den andre sida viser prognosen overforbruk på til saman 20 mill. kr innan samferdsel og opplæring. Samla sett er det balanse mellom budsjett og rekneskap i prognosen etter 1. tertial. 3. Overslag over inntektsutviklinga for perioden Signal frå sentralt hald I revidert nasjonalbudsjett for 2013 som vart lagt fram 7. mai framgår det at den reelle veksten i kommunesektoren sine samla inntekter i 2013 i høve til rekneskapen for 2012 ser ut til å verta om lag 4,9 milliardar kroner, tilsvarande 1,3 prosent. Dei frie inntektene i kommunesektoren ser ut til å auka reelt med 2,4 milliardar kroner frå 2012 til 2013, tilsvarande 0,8 prosent. 2

3 I kommuneproposisjonen for 2014 som også vart lagt fram 7. mai heiter det at Regjeringa legg opp til ein reell vekst i kommunesektoren sine samla inntekter i 2014 på mellom 6 og 6 ½ milliardar kroner. Av den samla inntektsveksten skal 5 5 ½ milliardar kroner koma som frie inntekter (skatt og rammeoverføringar). Dette tilsvarar ein realvekst på 1,6-1,8 prosent. I følgje opplegget skal 1 milliard kroner av veksten i dei frie inntektene fordelast til fylkeskommunane. Halvparten av denne milliarden gjeld opprusting av fylkesvegane og skal tildelast over rammetilskotet etter særskilt fordeling. I Nasjonal transportplan er det lagt til grunn at det i perioden fram til 2023 skal nyttast 10 milliardar kroner til fornying og opprusting av fylkesvegane. 2,75 milliardar av midlane kjem i perioden , og av denne summen vert 0,5 milliardar innfasa i Midlane vert gjevne som del av dei fylkeskommunale rammeoverføringane og vil altså få særskild fordeling. Elles må nemnast at ordninga med rentekompensasjon for transporttiltak vert avvikla for nye tiltak frå Også auka rammeoverføringar til fylkeskommunane i samband med forvaltningsreforma på samferdselsområdet i 2010 vart gjevne med særskilt fordeling. Midlane til fylkesveginvesteringar og styrking av frie inntekter frå 2010 har vore fordelte med utgangspunkt i veglengde og folkemengd. I tillegg er det teke omsyn til bindingar i perioden og forfall på vegnettet. Opplegget er no i følgje kommuneproposisjonen for 2014 at desse midlane skal få ny fordeling med 50 prosent vekt på veglengde og 50 prosent vekt på folkemengd. Dette ser ut til å gje eit tap på om lag 20 mill. kr for Hordaland fylkeskommune i 2014 samanlikna med tidlegare fordeling. Når det gjeld dei nye midlane som vert innfasa frå 2014, er fordelinga førebels ikkje kjend. I kommuneproposisjonen vert det opplyst at fordelinga av desse midlane vert lagt fram i statsbudsjettet til hausten. Fordelinga av nye midlar til opprusting av fylkesvegane er altså ikkje kjend og difor ikkje innarbeidd i inntektsoverslaga. Ein må koma attende til dette etter at forslaget til statsbudsjettet for 2014 er lagt fram. Utrekningar tyder på at kommunesektoren i 2014 kan få meirutgifter i storleiken 3,3 milliardar kroner knytta til den demografiske utviklinga. Av desse meirutgiftene gjeld vel 0,4 milliardar kroner fylkeskommunane. Ein vesentleg del av fylkeskommunane sine driftsutgifter går til vidaregåande opplæring for aldersgruppa år. Veksten i denne aldersgruppa flatar ut, og dette vil påverka veksten fylkeskommunane kan rekna med å få i dei frie inntektene. Vidare vil fylkesrådmannen visa til at det i kommuneproposisjonen for 2014 vert peika på at pensjonskostnadene for kommunesektoren vil auka. Kommuneproposisjonen for 2014 gjev ikkje presise haldepunkt for veksten i dei frie inntektene i åra etter Veksten i dei frie inntektene for kommunesektoren samla sett over mange år har vore litt over 1 prosent i gjennomsnitt. Stagnasjonen i veksten i aldersgruppa år kan medføra noko lågare vekst i åra framover. Fylkesrådmannen har lagt til grunn ¾ prosent årleg vekst i dei frie inntektene etter Utover dette må ein rekna med vekst til opptrapping i dei særskilte midlane til fylkesvegar, men dette må ein kome attende til etter at fordelinga av desse midlane er nærare avklara. Elles kan nemnast at nytt inntektssystem for fylkeskommunane kjem i 2015, og er dermed utsett eitt år. 3

4 3.2 Inntekter for Hordaland fylkeskommune Tabell 1 gjev eit oversyn over dei utrekna frie disponible inntektene i økonomiplanperioden. Tabell 1. Hordaland fylkeskommune Frie inntekter Mill. kr 4 Faste 2013-prisar Budsjett Overslag Overslag Overslag Overslag Skatt 2 665, , , , ,7 Rammeoverføringar 2 710, , , , ,3 Sum frie inntekter 5 375, , , , ,0 Dei frie inntektene i Tabell 1 er delt opp i skatt og rammeoverføringar. I revidert nasjonalbudsjett for 2013 vart det varsla noko auke i høve til tidlegare overslag i skatteinntektene for Denne auken er førebels ikkje innarbeidd i fylkeskommunen sitt budsjett for 2013, men er teken omsyn til ved utrekning av 2014-skatten. Utrekningane for 2014 byggjer på den utviklinga i dei frie inntektene som er varsla i kommuneproposisjonen og som er gjort greie for ovanfor. For åra er det lagt til grunn ¾ prosent realvekst i frie inntekter pr. år. I tillegg må ein rekna med opptrappinga av midlar til fylkesvegane, men disse midlane er førebels ikkje innarbeidde i inntektsoverslaga. Utrekning av frie inntekter for åra i Tabell 1 er gjort ved hjelp av KS sin modell. Som nemnt vert inntektssystemet endra frå 2015, og ein veit ikkje kva utslag dette vil få for Hordaland fylkeskommune. 4. Investeringar i økonomiplanperioden I det følgjande (sjå Tabell 2) er det gjeve eit oversyn over investeringane som ligg til grunn for rammeutrekningane i denne saka. For 2013 er budsjettendringar til og med forslag til fylkestinget i juni i år innarbeidde i tala. Fylkesrådmannen har i denne rammesaka i hovudsak vidareført opplegget frå siste økonomiplan, som fylkestinget vedtok i desember 2012, men nye planar og vedtak medfører nokre endringar. Innan kultursektoren er det i 2013 ei løyving på 3 mill. kr til restaurering av verneverdige bygg i fylkeskommunal eige, og det er ført opp ein tilsvarande sum i Dei etterfølgjande åra er det teke med 1 mill. kr kvart år. Innan opplæringssektoren er budsjettramma for samleposten Rehabilitering/mindre tilbygg i skulesektoren auka frå 105 mill. kr i 2013 til 120 mill. kr i 2014, 125 mill. kr i 2015, 130 mill. kr i 2016 og 135 mill. kr i Auken har mellom anna samanheng med at ein reknar med auka utgifter til tiltak i samband med Klimaplanen. Løyvinga til større undervisningsutstyr er på 35 mill. kr i 2013, og denne summen er vidareført i perioden. Amalie Skram videregående skole i Bergen har ei kostnadsramme på 830 mill. kr. For denne skulen kjem sluttløyvinga i Vidare er det i økonomiplanperioden ført opp midlar til tilbygg/rehabilitering ved Årstad videregående skole. Det er også teke med investeringsmidlar til ny skulestruktur på Voss. Til nybygg for Åsane videregående skole er ført opp til saman 500 mill. kr med sluttløyving i For åra 2014 og 2015 er det innarbeidd til saman 140 mill. kr til nye investeringstiltak, som ikkje var innarbeidd i sist vedteken økonomiplan. Dette gjeld tilbygg ved Bergen Katedralskole, utgifter til rehabilitering av Bergen handelsgymnas, oppgradering av Bergen tekniske fagskole, kjøp av

5 tilleggsareal til Bergen maritime videregående skole og investeringar ved Hjeltnes vidaregåande skule. Opplegget, jf. Tabell 2, medfører skuleinvesteringar på i alt mill. kr i perioden Investeringane i denne perioden er størst i 2016 med 742 mill. kr. I budsjettet for 2013 er skuleinvesteringane til samanlikning på 467 mill. kr. Til tannklinikkar er samleløyvinga på 20 mill. kr i Det er ført opp 15 mill. kr kvart av åra 2014, 2015 og 2016 og 10 mill. kr i Samleløyvinga til utstyr i tannhelsetenesta er på 4,5 mill. kr alle åra. I investeringsoversynet for samferdsel er det til ruteinformasjonssystem (sanntid) teke med 20 mill. kr i Medrekna tidlegare løyvingar vil det etter dette vera 95 mill. kr til diposisjon til ruteinformasjonssystemet. Det er også med 32 mill. kr til billetteringssystemet og reiseregistreringssystem i åra Fylkestinget har gjort vedtak om kjøp av 8 nye bybanevogner og forlenging av 20 vogner. Midlar til dette er innarbeidd i 2015 og 2016 i tabell 2. Fylkesrådmannen gjer merksam på at det i eiga sak til fylkestinget i juni vert tilrådd at fylkeskommunen inngår kontrakt med leverandør Stadler om kjøp av 8 nye vogner og forlenging av 20 vogner. Dette medfører ei tilleggsløyving på 120 mill. kr i 2013 for førehandsutbetaling ved kontraktsinngåinga. Delar av midlane vert dermed løyvd tidlegare enn innarbeidd i tabellen. Budsjettramma for fylkesveginvesteringar er i revidert budsjett for 2013 på 1 688,5 mill. kr. Vidare utover i perioden er det ført opp 1 770,1 mill. kr i 2014, 1 249,4 mill. kr i 2015, 1 199,0 mill. kr i 2016 og 1 127,2 mill. kr i Det er då teke omsyn til auka momssatsar frå Tala tek utgangspunkt i vedtekne planar for fylkesvegnettet og handlingsprogrammet for fylkesvegnettet. Det kan verta ein del justeringar i tala ved endeleg utarbeiding av 2014-budsjettet. Vidare er det for byggjesteg 2 for Bybanen rekna med sluttløyving på 50 mill. kr i For byggjesteg 3 for Bybanen er det ført opp 3 216,5 mill. kr i perioden Til investeringar knytt til næringsutvikling er det som i 2013-budsjettet ført opp 1 mill. kr kvart år i perioden til oppfølging av fylkeskommunen si regionale rolle. Til mindre ombygging/oppussing av fylkeshuset er det budsjettert med 10 mill. kr i Etter 2013 er det rekna med 4 mill. kr årleg på denne budsjettposten. IT-løyvingar til fellessystem er ført opp med 25 mill. kr kvart år i perioden Investeringsmidlar til jordbruksskulegardar m.v. er ført opp med ein årleg sum på 1 mill. kr. Brutto investeringsutgifter går i følgje opplegget opp frå 3 222,5 mill. kr i 2013 til 3 742,1 mill. kr i Deretter er det ført opp investeringar på 3 175,4 mill. kr i 2015, 2 645,5 mill. kr i 2016 og 1 737,2 mill. kr i Dei store investeringane i økonomiplanperioden har i stor grad samanheng med investeringane til fylkesvegar/bybanen og skular dei komande åra. Opplegget fylkesrådmannen har lagt til grunn, medfører at av samla investeringar på mill. kr i perioden vert mill. kr finansierte med lånemidlar og mill. kr finansiert med momskompensasjon frå investeringar. Resten er finansiert med eksterne finansieringskjelder, og av desse er bompengefinansiering størst. Til veginvesteringar er det også rekna med nokre tilskot og forskotteringar frå staten, kommunar og private. 5

6 Tabell 2. Hordaland Fylkeskommune. Investeringsoversyn Revidert Mill. kr i løpande prisar Budsjett Forslag Forslag Forslag Forslag for 2013 for 2014 for 2015 for 2016 for 2017 Kultur Restaurering av verneverdige f.k. bygg 3,0 3,0 1,0 1,0 1,0 Sum område 3,0 3,0 1,0 1,0 1,0 Opplæring Rehabilitering/mindre tilbygg i skulesektoren 105,0 120,0 125,0 130,0 135,0 Utstyr skulesektoren 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 Større undervisningsutstyr 35,0 35,0 35,0 35,0 35,0 Amalie Skram videregående skole - Nybygg 215,0 175,0 Årstad videregående skole - Tilbygg/rehab. 95,0 75,0 50,0 75,0 50,0 Nye Voss gymnas 3,0 20,0 140,0 180,0 65,0 Nye Voss vidaregåande skule 3,0 55,0 145,0 112,0 100,0 Åsane videregående skole - Nybygg 1,0 35,0 90,0 200,0 164,0 Bergen Katedralskole - Tilbygg 20,0 20,0 Bergens handelsgym. - Rehabilitering 5,0 5,0 Bergen tek. fagsk. - Oppgradering Haugev. 25,0 25,0 Bergen marit.videreg. sk. - Kjøp tileggsareal 20,0 Hjeltnes vidareg. sk. - Drivhus planteskule 20,0 Sum område 467,0 615,0 645,0 742,0 559,0 Tannhelse Utstyr tannhelsetenesta 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 Tannklinikkar - Nybygg og rehabilitering 20,0 15,0 15,0 15,0 10,0 Sum område 25,0 20,0 20,0 20,0 15,0 Samferdsel Sjåførfasilitetar 2,0 Knarvik kai 1,0 Reiseregistreringssystem 5,0 5,0 Billetteringssystem 11,0 8,0 6,0 4,0 4,0 Biogassopplegg 10,0 Bybanen i Bergen - Vognmateriell 37,0 115,0 345,0 Ruteinformasjonssystem (Sanntid) 25,0 20,0 Fylkesvegar 1 688, , , , ,2 Bybanen - Byggjesteg 2 300,0 50,0 Bybanen - Byggjesteg 3 600, , ,0 303,5 Sum område 2 664, , , , ,2 Regional utvikling Næringsføremål 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Sum område 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Fellesfunksjonar Fylkeshuset - Ombygging/opprusting 10,0 4,0 4,0 4,0 4,0 IT - Fellessystem 41,0 25,0 25,0 25,0 25,0 Jordbruksskulegardar m.v. 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Profilering eigedomar 10,0 Sum område 62,0 30,0 30,0 30,0 30,0 Sum investeringar 3 222, , , , ,2 6

7 5. Renter og avdrag og lånegjeld Med utgangspunkt i investeringsprogrammet i Tabell 2 og det skisserte finansieringsopplegget er det i Tabell 3 sett opp oversyn over renter og avdrag fram til I utrekningane er det teke omsyn til at det vert gjeve renterefusjon for ein del lån til skuleføremål. Vidare er det teke omsyn til at det i samband med forvaltningsreforma vart innført ei rentekompensasjonsordning for veg- og kollektivtransporttiltak i fylka, men i følgje Nasjonal transportplan fell denne ordninga vekk for nye tiltak etter Tabell 3. Hordaland fylkeskommune Renter og avdrag ) Mill. kr Budsjett Overslag Overslag Overslag Overslag A. Løpande prisar Netto renteutgifter 162,2 175,2 195,7 232,3 280,2 Avdrag 279,0 312,0 353,0 396,0 446,0 Netto renter og avdrag 441,2 487,2 548,7 628,3 726,2 B. Faste 2013-prisar2) Netto renter og avdrag 441,2 473,0 517,2 575,0 645,2 Av Tabell 3 ser ein at netto renteutgifter aukar frå 162,2 mill. kr i 2013 til 280,2 mill. kr i Avdraga aukar frå 279 mill. kr i 2013 til 446 mill. kr i Den store auken i renter og avdrag har samanheng med dei høge investeringane i perioden. Ein har også verknaden av at det er lagt til grunn noko auke i rentesatsane i økonomiplanperioden. Omgjort til faste prisar går summen av renter og avdrag opp frå 441,2 mill. kr i 2013 til 645,2 mill. kr i Opplegget som er skissert i denne saka vil medføra at lånegjelda aukar frå om lag 6,5 mrd. kr ved utgangen av 2012 til vel 10,7 mrd. kr ved utgangen av Gjennomsnittleg aukar lånegjelda med om lag 10,6 prosent pr. år i perioden. 1) For nye lån er lagt til grunn 2,25% rente i 2014, 2,50% rente i 2015, 3,00% rente i 2016 og 3,50% rente i ) Ved deflateringa er lagt til grunn 3,0% pris- og lønsauke (deflator) pr. år etter

8 6. Driftsutgiftsrammer for perioden Om netto driftsresultat Netto driftsresultat er den delen av driftsinntektene som er igjen etter at driftsutgiftene og renter og avdrag er dekka. Denne indikatoren er eit viktig mål på den økonomiske handlefridomen i kommunesektoren. Netto driftsresultat kan nyttast til dekning av tidlegare års rekneskapsunderskot, avsetjingar til fond og overføringar til investeringsbudsjettet for eigenfinansieringa av investeringar. Ein vanleg regel nytta for kommunesektoren er at netto driftsresultat bør vera på minst 3 prosent av driftsinntektene. Netto driftsresultatet for fylkeskommunane samla var 5,3 prosent av driftsinntektene i 2006, for så å gå ned til 4,0 prosent i 2007 og til 2,9 prosent i Seinare har netto driftsresultat for fylkeskommunane samla auka til 4,4 prosent av driftsinntektene i 2009 og 8,7 prosent i I 2011 er det så ein nedgang til 5,5 prosent og vidare ned til 5,2 prosent i Netto driftsresultatet for Hordaland fylkeskommune var på 7,8 prosent av driftsinntektene i For Hordaland sin del vart det tydeleg nedgang i netto driftsresultat i 2007 og 2008, og rekneskapen synte eit netto driftsresultat på 1,6 prosent av driftsinntektene i 2007 og 0,2 prosent av driftsinntektene i I 2009 vart netto driftsresultat 0,3 prosent for deretter å auka til 5,5 prosent i For 2011 er det 3,5 prosent og 3,3 prosent for I fylkesrådmannen sitt budsjettgrunnlag for 2013 var netto driftsresultat på 155,3 mill. kr, tilsvarande 2,2 prosent av driftsinntektene. Som følgje av nye momssatsar for veginvesteringar, vart momskompensasjonen frå investeringar auka med 200 mill. kr i fylkesrådmannen sitt reviderte budsjettgrunnlag for Heile summen vart overført til finansiering av investeringar. Dette førte i sin tur til at netto driftsresultat auka til 4,8 prosent. Frå 2014 skal momskompensasjonen på investeringar førast direkte i investeringsbudsjettet og vil dermed ikkje inngå i netto driftsresultat. Det er i utrekningane heller ikkje lagt til grunn at andre driftsmidlar kan overførast til investeringsbudsjettet. Netto driftsresultat vil då frå 2014 verta 0 i opplegget i denne saka. 6.2 Utrekning av driftsrammer Ved utrekning av endringar i driftsrammene i perioden har ein teke utgangspunkt i vedteke budsjett for 2013 som fylkestinget godkjente i desember Utrekningane framgår av Tabell 4 og er gjort i faste 2013-prisar. For å få fram endringar i rammene over tid har ein sett på sentrale inntekter på driftsbudsjettet og korleis dei utviklar seg. Viktigast her er dei frie inntektene. Andre sentrale inntekter er momskompensasjon frå investeringar og konsesjonskraftinntekter. Vidare er det i tabellen justert for endringar i renter, avdrag, driftsmidlar til investeringar og tilskot frå konsesjonskraftmidlane. Det er også teke omsyn til at det er varsla at pensjonskostnadene vil gå opp i

9 Tabell 4. Hordaland fylkeskommune - Samla driftsrammer i perioden Mill. kr Faste 2013 prisar Vedteke budsjett Skatt og rammeoverføringar Momskomp. frå investeringar Konsesjonskraftinntekter Sum sentrale inntekter drift Renter + avdrag Driftsmidl. til invest.budsjett Auka pensjonskostnader Sum spesifiserte utgifter Til anna drift (4-8) Endring i høve til vedteke budsjett Endring i høve til året før Det er ovanfor, jf. avsnitt 3.2, gjort greie for utviklinga i dei frie inntektene for Hordaland, og desse inntektene framgår av linje 1 i Tabell 4. Ved utrekning av dei frie inntektene for 2014 er opplegget i kommuneproposisjonen 2014 lagt til grunn. Det har vore ein tendens dei siste åra til at skatteinngangen har vorte ein del betre enn prognosane frå sentralt hald. Dette kan og skje i 2014, men førebels er dei nasjonale prognosane lagt til grunn. For Hordaland sin del er skatteinngangen i 2013 så langt på linje med sentrale prognosar. For åra etter 2014 har ein få haldepunkt om inntektsveksten, og ein må være budd på at tala må justerast ved eit seinare høve. I 2013-budsjett er momskompensasjon frå investeringar på 373 mill. kr (linje 2 i tabellen ovanfor). Av desse er 351 mill. kr (linje 6) overført til investeringsbudsjettet og resten 22 mill. kr er nytta til drift. Dermed kan ein seia at 22 mill. kr av desse inntektene vert nytta til å finansiera utgifter på driftsbudsjettet i Frå 2014 skal momskompensasjon frå investeringar inntektsførast direkte i investeringsrekneskapen. Dermed kan ein ikkje nytta av disse midlane til å finansiere driftsutgifter. I utrekningane for 2014 og vidare framover er det heller ikkje rekna med andre overføringar av driftsmidlar til investeringsbudsjettet. Konsesjonskraftinntektene er på 100 mill. kr i 2013-budsjett. I den seinare tida har prisane i kraftmarknaden gått ned. Prognosane for 2014 og utover syner no drastisk fall i konsesjonskraftinntektene. Fram mot 2017 går prognosane ned mot 60 mill. kr. Nedgangen i prognosane for konsesjonskraftinntektene har mellom anna samanheng med at gunstige fastprisavtalar etter kvart går ut. Det må likevel understrekast at storleiken på framtidige straumprisar er usikker. Renter og avdrag, jf. avsnitt 5, er førte på linje 5 i tabellen. I utrekningane er det lagt til grunn at rentene for nye lån går opp frå 2,25 prosent i 2014 til 3,5 prosent i Dersom renteoppgangen kjem seinare enn lagt til grunn frå sentralt hald, kan renteutgiftene verta noko lågare enn tala som er nytta. I kommuneproposisjonen for 2014 vert det varsla vekst i dei rekneskapsmessige pensjonskostnadene. I utrekningane er det førebels ført opp 10 mill. kr i auka pensjonskostnader frå 2014 og ytterlegare 10 mill. kr frå Auken i pensjonskostnadene har samanheng med at reguleringa av pensjonsutgiftene ikkje vert dekka inn av tilsvarande auke i avkastninga på pensjonsmidlane. Ei årsak til dette er låg marknadsrente. Dersom prognosane om høgare rente slår til, kan auken i pensjonskostnader stagnera. 9

10 Summen av dei spesifiserte utgiftene finn ein i linje 8. Desse utgiftene er så trekte frå dei sentrale inntektene for å koma fram til dei samla driftsrammene fylkeskommunen har til disposisjon for avdelingane si drift. Desse samla driftsrammene går fram av linje 9 i tabellen. Fylkesrådmannen viser til at med dei føresetnadene som er lagt til grunn i utrekningane, vil driftsrammene bli 30 mill. kr lågare i 2014 samanlikna med 2013 (faste 2013 prisar). Driftsrammene går vidare ned utover i perioden, slik at i 2017 er driftsrammene nærare 100 mill. kr lågare enn i Inntektsveksten ut over i perioden går med til å dekkja den store veksten i renter og avdrag, forventa nedgang i konsesjonskraftinntektene og auka pensjonskostnadar. Auka utgifter til renter og avdrag er igjen er ein konsekvens av investeringsnivået det er lagt opp til. I tillegg har ein verknaden av at frå 2014 kan ikkje momskompensasjonen frå investeringar nyttast til å finansiere utgifter på driftsbudsjettet. Utrekningane viser, med dei føresetnadane som ligg til grunn, at fylkeskommunen får mindre økonomisk handlefridom utover i økonomiplanperioden. Fylkeskommunen må vere førebudd på å måtta kutta i driftsrammene dersom ikkje føresetnadane endrar seg. I utfordringsnotata frå avdelingane, som er omtalt nedanfor, har dei kome med forslag om innsparingar på inntil 2% av ramma i 2013 budsjettet. I budsjettprosessen til hausten, når føresetnadane er meir avklart, vil fylkesrådmannen kome nærare attende til konkrete innsparingstiltak. 7. Sektorrammer I budsjettprosessen har dei ulike avdelingane utarbeidd notat om utfordringar ein står overfor i sektoren. Det er peika på behov ein ser framover og kva ein kan ta bort om den økonomiske situasjonen skulle tilseia det. Fylkesrådmannen har i brev til avdelingsdirektørane bede om at det i notata vert peika på omprioriteringar ved nullvekst, aktuelle tiltak ved vekst i rammene og forslag om innsparingar på inntil 2 % av ramma i 2013-budsjettet. Viktige utfordringar avdelingane i følgje notata står overfor er: Opplæring Innanfor opplæringssektoren vert det peika på auke i elevtalet hausten 2012 på 200 elevar. 100 av desse var i grupper med redusert elevtal. Hausten 2013 er det venta at elevtalet vert uendra samanlikna med inneverande skuleår, men det er venta ytterlegare vekst for grupper med redusert elevtal på 50. Opplæringsdirektøren vil i 2014 gjera omprioriteringar innanfor budsjettramma der særleg overføring av budsjettmidlar frå elevar til lærlingar kan vera aktuelt. Ved eventuell vekst i budsjettramma peikar opplæringsdirektøren på behov som følgje av fleire i grupper med redusert elevtal. Det vert vidare trekt fram ulike nye opplæringstilbod m.a. tilbod til ungdom som har trong for alternative utdanningsløp. Opplæringsdirektøren har vidare forslag på vel 50 mill. kr til reduksjon av budsjettet. Det er her forslag om m.a. å leggja ned toppidrettsklassar, innføring av inntektskrav for oppdragsverksemda, redusera talet på utanlandsklassar i tillegg reduksjonar i skulebudsjetta meir generelt. Fylkesrådmannen viser elles til Skulebruksplanen som fylkestinget vedtok i desember 2012 og mars Konklusjonane i denne planen vil leggja føringar for opplæringssektoren framover. 10

11 Tannhelse Tannhelsetenesta etablerte hausten 2012 Tannhelsetenestas kompetansesenter Vest TK Vest eit samarbeidsprosjekt mellom Rogaland, Hordaland og Sogn og Fjordane og ved eventuell vekst i budsjettramma peikar fylkestannlegen på at det kan vera nødvendig å styrkja budsjettet for TK-Vest. Rekneskapen for 2013 det første heile driftsåret vil her vera avgjerande. Ved nullvekst i budsjettramma vil ein satsa på omprioriteringar mellom tannhelsedistrikta. Fylkestannlegen vil vurdera å flytta lønsmidlar frå område med nedgang i folketalet til område med vekst. Fylkestannlegen foreslår å dekka ein eventuell reduksjon av budsjettramma på 2% med effektivisering av drifta der opp mot 10 tannklinikkar må leggjast ned. Det vil i tillegg vera naudsynt å redusera tenestetilbodet der fjerning av tilbodet til personar i rusomsorga kan vera eit aktuelt tiltak. Regional utvikling Regionaldirektøren peikar på at arbeidet med fleire regionale planar er i gang. Planprogram er vedtatt for Regional plan for attraktive senter og regional kystsoneplan for Sunnhordland og Ytre Hardanger. Planprogram for regional plan for Bergensområdet blir vedtatt våren Det er i gang analysearbeid og vil bli starta nye analysar for fleire av planane i år. I 2014 vil det vera sterkt ynskjeleg å halda oppe tempo i planarbeidet. Til dette trengst både administrativt personell i fylkeskommunen og løyvingar til ekstern kompetanse. Miljøverndepartementet har og løyvd midlar til planarbeidet i Bergensområde og dette krev oppfølging frå fylkeskommunen si side. Planaktiviteten er ut over dette stor i fylket og rettleiingsbehovet aukar i takt med rekrutteringsutfordringane i kommunane. Oppfølging av regionale planar gjennom kommuneplanar vil avgjera i kva grad ein lukkast med regional planlegging. For å følgje opp planoppdrag og halda oppe tempoet i planlegginga meiner regionaldirektøren det er behov for 2 til 3 nye årsverk. Klimaplanen sitt handlingsprogram for 2014 skal leggjast fram til politisk handsaming i desember 2013 samstundes med budsjettet. Handlingsprogrammet for 2013 har 55 tiltak og det er ønskeleg med ein konsentrasjon om færre, men større tiltak. Budsjettet for regionale utviklingsmidlar er no på om lag 5 mill. kr. årleg. Tilskotet skal gå til større prosjekt av betyding for regional utvikling. Tilskotsordninga har vore redusert i fleire omgangar for å løyse ulike salderingsbehov. Utlysing skjer no kvart andre år, slik at det vert eit breiare søkargrunnlag og meir tilgjengelege ressursar til gode prosjekt. Løyvinga er no komen på eit minimumsnivå i forhold til å ivareta intensjonane med ordninga, og bør etter regionaldirektøren si meining styrkast med 2 4 mill. kr. Ny regional plan for folkehelsearbeidet i Hordaland vil leggja grunnlag for framtidig satsing på folkehelsefeltet. Regionaldirektøren peikar på at det vil vera behov for økonomiske midlar for å iverksetja tiltaka i planen. Regionaldirektøren foreslår ved ein eventuell rammereduksjon på 2% å redusera tilskota til regionale tiltakskontor og budsjettet for posten «prosjekt, institusjonar med mellombels driftstilskot». Samferdsel Samferdselssektoren har store økonomiske utfordringar i dei komande åra, både på vegsida og kollektivsida. Det er viktig å kunna levera gode kollektivtenester som byggjer opp om klima- og miljømål, samt å kunna drifta og vedlikehalda fylkesvegnettet på ein måte som sikrar effektiv og trygg ferdsel langs vegane. 11

12 Utfordringar på kollektivsektoren Nye snøggbåtkontraktar Fylkeskommunen har inngått nye snøggbåtavtalar som skal setjast i verk frå 1. januar Nokre av avtalane er bruttoavtalar så kostnadstala ikkje er direkte samanliknbare med tidlegare periodar med nettoavtalar, men samferdselssjefen peikar på at dei fleste nye kontraktane er vesentleg dyrare enn dei nogjeldande. Bruttokontraktforma tilfører eit nytt element ved at ein får inntektsansvaret for kontraktane til Sunnhordland/Austevoll og Nordhordland. Sunnhordlandskontrakten tek over noko av produksjonen som Flaggruten har i dag. Inntektsprognosen er dermed usikker. Bussdrift I utfordringsdokumentet frå Skyss er det peika på at det i Regional Transportplan er lagt opp til at kollektivandelen i Bergensområdet skal aukast frå 12% til 16% innan Dette inneber at kollektivtrafikken bør ha ein årleg passasjervekst på om lag 4% dei neste 10 åra. Dette kan ein ikkje oppnå utan å auka produksjonen. Det er difor lagt opp til auka ruteproduksjon i Bergensområdet med ein kostnad på 20 mill. kr årleg. Samferdselssjefen peikar i notatet på effektar av ulike tiltak som kan setjast i verk på inntektssida. Justeringar av rabattordningar kan vera eit tiltak. I 2014 får ein vidare heilårsverknad av ombordtillegg som vart innført i juni i år og det nye ruteopplegget i Vest-korridoren. Bybanedrift til Lagunen Det vert lagt til grunn at heilårseffekten av bybanedrifta til Lagunen vil gje ein meirkostnad på 14 mill. kr i Kostnadsauken skuldast meir ruteproduksjon og fleire vogner i drift. Marknadsarbeid For å oppnå auka passasjervekst i åra framover vil det vera turvande å få fleire bilistar til å velja rutegåande transport. Skyss vil arbeida med det i tida framover og samferdselssjefen peikar i notatet på nokre ønskjeleg marknadstiltak i Dette gjeld informasjonssøyler og digital skilting på sentrale kollektivknutepunkt og vidareutvikling av linje- og områdekart og skyss-appen. Transportordninga for funksjonshemma Budsjettet for transportordninga for funksjonshemma har vore oppjustert prisstiginga dei siste åra, og denne oppjusteringa har gått med til å dekka inn auka transportkostnader for brukarane. I eit møte med dei funksjonshemma sine organisasjonar nyleg, vart det gjeve tydeleg uttrykk for at ein venta seg eit løft i reisekvotane. Desse vart sist oppjusterte i 2007 og Samferdselssjefen rår i notatet til at kvotane vert auka. Eit kvoteløft på 12% - i samsvar med auke i konsumprisindeksen frå 2007 til 2012 vil gje trong for ei auka løyving på 4,0 mill. kr. Omprioriteringar/redusert budsjettramme Samferdselssjefen viser til dei nye snøggbåtkontraktane som startar opp ved årsskiftet og at 2014 får heilårsdrift av bybanen til Lagunen og finn det vanskeleg å koma med forslag til omprioriteringar som dekker kostnadsauken. I notatet frå samferdselssjefen vert det vist til at beleggprosenten på ein del distriktsruter er låg og det kan dermed vera mogeleg å redusera ein del ruteproduksjon i distrikta utan at det i særleg grad går ut over tilbodet. Budsjettet for 2013 for samferdselssektoren har ei brutto ramme på 2,0 milliardar kr for postane bildrift, ferje, båt og bybane. Ein reduksjon på 2 % inneber at driftsbudsjettet må reduserast med om lag 40 mill. kr. Samferdselssjefen meiner det vil vera krevjande å redusera budsjettet så mykje og viser til at tiltak som då må vurderast er høgare takstauke enn elles lagt til grunn og reduksjon av ruteproduksjonen for ruter med svakt belegg. I ein slik situasjon vil det og vera aktuelt å vurdera ferjeog snøggbåttilboda. 12

13 Utfordringar på vegsektoren Generelt Det er store driftsoppgåver på fylkesvegane som må løysast for å sikre at fylkesvegane har en tilfredstillande operativ standard. Driftskontraktane er fleirårige og gjeld normalt for 5 år, med opsjon på 1 års forlenging. Såleis er mykje av driftsbudsjettet alt bunde opp. Kostnadene til drift og vedlikehald har dei seinare åra vore fordelt med om lag ¾ til drift og ¼ til vedlikehald. Drifta av vegnettet er den produksjonen som må til for å halde vegnettet ope og i tilfredsstillande stand, og har derfor høgste prioritet. Drift Budsjettramma for drifta, dvs. driftskontraktane, er i hovudsak i samsvar med dei løpande kontraktane som er inngått. Fornying av tre kontraktar (Nordhordland, Midthordland/Sunnhordland, Haugesund inkl. Sveio) gjeldande frå 1. september 2013 viser høgare kontraktsum enn dei ein har no. Det er teke høgde for dette i 2013-budsjettet, men for 2014 får ein heilårseffekten. I 2014 skal driftskontrakten for Voss fornyast og gjerast gjeldande frå 1. september. Det er mykje som tyder på at kontraktsummen vert høgare enn det som gjeld i dag. Vedlikehald Innanfor vedlikehaldsområdet er det store uløyste oppgåve på fylkesvegnettet. Det vert synt til nyleg framlagt rapport om kartlegginga av forfallet på fylkesvegane, der fylkesvegnettet i Hordaland er mellom dei som har det største etterslepet i landet. For Hordaland er det rekna ut at det vil kosta mellom 5,2 8,6 milliardar kr å ta att forfallet og gjera naudsynt oppgradering av vegnettet. I drifts- og vedlikehaldsstrategien for fylkesvegnettet i Hordaland ( ) er det ei målsetjing om å stoppa veksten i forfallet innan 2017, noko som inneber at samla løyving til drift og vedlikehald må aukast med om lag 150 mill. kr i året. Det er særleg behov for midlar til bru- og tunnelvedlikehald og dekkelegging. Samferdselsjefen viser i notatet til at ein eventuell budsjettreduksjon må takast frå vedlikehaldspostane der særleg vegoppmerking og dekkelegging er aktuelle postar som kan reduserast. Investeringar For investeringsbudsjettet legg regionvegsjefen og samferdssjefen til grunn dei rammene som er i Regional transportplan Handlingsprogrammet. Utfordringa dei seinare åra har vore å få godkjent reguleringsplaner i rett tid slik at arbeidet med prosjektet kan starta som planlagt. Kultur og idrett Hordaland har eit rikt kulturliv med stort spenn, frå frivillig sektor til profesjonelle aktørar på høgt nivå. Mange kommunar i fylket har for tida offensive satsingar, ikkje minst på anleggs- og arenafeltet, ofte med store investeringar. Fylkeskultursjefen peikar i notatet på at det er store forventningar til fylkeskommunen på feltet, frå organisasjonar, frå institusjonar og ikkje minst frå kommunane. Regional plan for kultur og idrett Hordaland fylkeskommune er midt i arbeidet med ein ny og offensiv regional kulturplan, som del av den regionale planstrategien. Planen skal vedtakast av fylkestinget hausten Planen er ikkje fullfinansiert, og vil trenge midlar til ferdigstilling i Planen vil også vera eit verktøy for gjennomgang av tilskotsordningar og prioriteringar i budsjettet frå

14 Musea Regional plan for museum vart vedteken og handsama av fylkestinget i juni Den økonomiske situasjonen i musea er vanskeleg, både når det gjeld investeringar og drift og det er særleg peika på behov for midlar til sikringstiltak av samlingane. Kulturhus/arenaer I mange kommunar er det no store satsingar på kulturhus og kulturarenaer. På dette området har Hordaland fylkeskommune styrka seg som utviklingsaktør og medspelar gjennom den nye posten for kulturbygg med regionale funksjonar. Kunst- og kulturformidling Fylkeskultursjefen viser i notatet til ulike institusjonar og tiltak så som planane om flytting av Hordaland teater frå Stend til Bergen sentrum, prosjekt samspel om utdanning og opplæring på kunstog kulturfeltet, kunstnarhuset Messen i Ålvik, Kor Vest, Stiftelsen Kulturhuset USF, Cornerteateret, Jiri Hlinka klaverakademi og Skrivekunstakademiet. Ved vekst i budsjettrammene vil fylkeskultursjefen vurdera å auka tilskota til m.a. desse institusjonane. Kulturminnevern Hordaland fylkeskommune er regional styresmakt for kulturminnevern. Hordaland fylkeskommune representerer eit av dei fremste kompetansemiljø i landet på feltet. For å utvikle forvaltinga av kulturminne og i sterkare grad gjere dei til ressursar for utvikling i lokalsamfunna skal samarbeidet med kommunane styrkast og ved vekst i budsjettrammene vil ein foreslå ei ny incentivordning for kommunane innanfor kulturminnefeltet. Bibliotek Endringar i Lov om folkebibliotek blir vedtatt av Stortinget våren Fylkeskommunen si rolle som regional utviklingsaktør på bibliotekfeltet blir styrkt gjennom den nye lovteksten. Fylkeskommunen skal ivareta regionale bibliotekoppgåver og regional bibliotekutvikling. Dette omfattar å gi råd til lokale mynde, yte bibliotekfagleg rettleiing og assistanse, og arrangere møte og kurs om bibliotekspørsmål. Fylkeskommunen kan opprette avtalar om felles bibliotekdrift og lånesamarbeid med ein eller fleire kommunar. Fylkeskommunen driv ein bibliotekbåt i samarbeid med Møre og Romsdal og Sogn og Fjordane. Hausten 2013 blir det markert at det er 50 år sidan samarbeidet starta, då bokbåten Epos blei sett i drift. Ved vekst i budsjettrammene vil ein satsa på kompetanseutvikling, prosjektet «Biblioteklandskap i endring» og bokbåttenesta. Redusert budsjettramme vil føra til at arbeidet med å organisera felles teknisk løysing og felles samling av e-bøker for biblioteka i fylket vil stoppa opp. Arkiv Den største utfordringa for fylkesarkivet er bevaring av dei elektroniske arkiva som blir skapt i fylkeskommunen. Arbeidet med ein arkivplan har avdekka at det finst over 80 fagsystem i bruk i HFK. Store delar av saksbehandlinga, spesielt på opplæring og samferdsel, går føre seg i fagsystem utan integrasjon til sak/arkivsystemet. Bevaring av privatarkiv er viktig for å sikre ein heilskapleg samfunnsdokumentasjon. Tilgang til både offentlege og private arkiv er viktig for å sikre forvaltningsmessig og rettsleg dokumentasjon og dannar grunnlaget for utvikling av lokal-, regional- og nasjonal historie. Det er difor behov for å etablere verkemiddel for å få samla inn privatarkiv i fylket. Kulturnett Hordaland Hordaland fylkeskommune har saman med Sogn og Fjordane, Møre og Romsdal og Norsk kulturråd gått saman om ei felles satsing for utvikling av digitale formidlingsløysingar for kultur- og naturhistorie. Den digitale formidlingsløysinga bygger på nasjonal teknisk infrastruktur og er basert på integrasjon av kunnskap i ulike databasar for å formidle informasjon om kulturarv og naturinformasjon på Vestlandet. Det vil teknisk bli lagt til rette for at kulturinstitusjonar og digitale 14

15 formidlingsprosjekt i dei tre fylka skal kunne ta i bruk denne formidlingsteknologien utan for store kostandar. Idrett og friluftsliv Innanfor idrett- og friluftsliv viser fylkeskultursjefen til søknadane frå dei ulike friluftsråd og turlag i fylket. Søknadane viser stor aktivitet og trong for midlar til ulike aktivitetar både tilrettelegging og kurs- og skuleringstiltak. Ved eventuell vekst i budsjettramma trekkjer fylkeskultursjefen fram Vestkystparken og Rallarvegen som aktuelle tiltak. På same måte er Forum for natur og friluftsliv eit samarbeidsforum mellom sju natur- og friluftsorganisasjonar på fylkesnivå trekt fram som eit viktig tiltak. Forumet representerer om lag medlemmer. Ved redusert budsjettramme vil fylkeskultursjefen redusera det fylkeskommunale tilskotet til idrettsanlegg. Fellesfunksjonar Organisasjonsutvikling Organisasjonsdirektøren nemner i notatet at ein innanfor organisasjonsutvikling i 2014 spesielt vil satsa på opplæring av nytilsette og leiarar (modulbasert leiarutvikling), profilering og kommunikasjon, og auka digitalisering av organisasjonen (m.a. digitale arbeidsprosessar). Organisasjonsdirektøren viser til at avdelinga sine juridiske ressursar vart halvert i samband med budsjettet for 2013 slik at det er ei målsetjing å omprioritera ressursar til dette arbeidsfeltet. For IT-området vert det vist til at innkjøp av ulike system i andre avdelingar og einingar fører til auka driftskostnader for organisasjonsavdelinga. I 2014 vil det særleg vera sanntidsløysingar og digital skilting for kollektivtrafikken, og den nye ordninga med private elevpc-ar som vil ha slik innverknad på driftsbudsjettet. Eit nullvekstscenario vil krevje analyse av ressursbehova slik at ein kan allokera personalressursar der det er størst behov kvar gong ei stilling vert ledig. Dette kan bety at nokre tenester vil verte nedprioriterte. Ved rammevekst vil organisasjonsavdelinga sette i verk ei rekke tiltak så som auka satsing på organisasjons- og leiarutvikling, styrkje informasjonstenesta m.a. knytt til profileringsarbeidet og oppfølging av revisjonsrapporten av personalforvaltinga. Ein 2 % reduksjon i brutto driftsbudsjett for organisasjonsavdelinga vil gjera det nødvendig å foreta ein analyse av tenestene ein utfører, og samanlikne med tilgjengelege personellresursar. 8. Sluttmerknader I denne saka har ein skissert storleiken på driftsrammene for komande økonomiplanperiode under nærare spesifiserte føresetnader. Notata frå avdelingane syner at ein står overfor mange utfordringar. Dei totale driftsrammene for 2014 viser nedgang på 30 mill. kr i høve til budsjettet for 2013 og dette gjer det nødvendig med streng prioritering av fylkeskommunen sine midlar. Nedgangen i driftsrammene held fram resten av åra i økonomiplanperioden fram til Driftsramma i 2017 er då nær 100 mill. kr lågare enn 2013-ramma. Viktige årsaker til dette er veksande kapitalutgifter og at ein frå og med 2014 ikkje kan nytta av momskompensasjon frå investeringar til å dekkja driftsutgifter. I tillegg viser konsesjonskraftinntektene nedgang i perioden. Det er avgjerande at ein tilpassar drifta til inntektsrammene. Fylkesrådmannen vil likevel peika på at einskilde felt må tilførast auka rammer for å gjennomføra vedtekne tiltak. Her må spesielt nemnast samferdselsektoren, der nye snøggbåtkontraktar og heilårsdrift av Bybanen til Lagunen krev auka midlar i

16 Fylkestinget vedtok i desember 2012 Prosjekt handelfridom II. Det var her lagt til grunn innsparing frå 2013 til 2014 på om lag 30 mill. kr. Fylkesrådmannen legg til grunn at desse innsparingane kan innarbeidast i budsjettet for 2014, men dette er ikkje tilstrekkeleg til å ha eit balansert budsjett. I utfordringsnotata er det peika på forslag til reduksjon i budsjettramma, og fylkesrådmannen vil vurdera desse forslaga i det vidare budsjettarbeidet. I kommuneproposisjonen for 2014 er det varsla at det i dei frie inntektene til fylkeskommunane er lagt inn 500 mill. kr til fornying og opprusting av fylkesvegane. Fordelinga av denne summen kjem ein attende til i statsbudsjettet. Fylkesrådmannen har så langt ikkje innarbeidd dette i opplegget. I budsjettprosessen vidare vil fylkesrådmannen i samråd med regionvegsjefen vurdera korleis desse midlane skal nyttast i Hordaland. Her vil det vera avgjerande å få fram tiltak som kan setjast raskt i gang slik at ein får god effekt på fylkesvegane. I denne samanhengen vil fylkesrådmannen vurdera nivået på posten «Standardhevingstiltak» innanfor fylkesvegbudsjettet. Fylkesrådmannen viser til utrekningane framanfor der det går fram at samla driftsrammer vert reduserte med 30 mill. kr frå 2013 til Når ein i tillegg får nye kostnader i samferdselssektoren, står ein overfor ei utfordring på opp mot 50 mill. kr som må dekkast inn i det vidare budsjettarbeidet. 16