Budsjett 2010 Økonomiplan

Transkript

1 Budsjett 2010 Økonomiplan BUDSJETTGRUNNLAG 9.oktober 2009

2

3 INNHALD Innhald... 1 Merknader til budsjettgrunnlaget... 3 ÅRSBUDSJETT 2010 ØKONOMIPLAN Hovudpunkt i budsjettgrunnlaget... 4 Forslag til innstilling 13 Arbeidet med årsbudsjettet/ økonomiplanen Oversyn langsiktig gjeld Utviklinga i garantiansvar INVESTERINGSBUDSJETT ÅRSBUDSJETT 2010 ØKONOMIPLAN Investeringar...20 Innleiing Fellesfunksjonar opplæring Tannhelse Regional utvikling Samferdsel Kultur DRIFTSBUDSJETT ÅRSBUDSJETT Politiske organ og administrasjon...37 Samandrag Politisk styring Kontroll og revisjon Administrasjon Eigedomsforvaltning Administrasjonslokale Personal- og rekrutteringspolitiske tiltak Fellesfunksjonar Amortisering av tidlegare års premieavvik Diverse fellesutgifter Opplæring...46 Samandrag/Viktige tiltak Hovudutfordringar Skulelokale og forvaltning Fellesutgifter og støtte- funksjonar vidaregåande opplæring Pedagogisk leiing, pedagogiske fellesutgifter og gjesteelevoppgjer Utdanningsprogramma ved dei vidaregåande skulane Fagskule Landslinjer Spesialundervisning og særskilt tilpassa opplæring Fagopplæring i arbeidslivet Vaksenopplæring etter opplæringslova Andre føremål Tannhelse...60 Samandrag Hovudutfordringar Årsbudsjett Regional utvikling...65 Viktige tiltak komande år Hovudutfordringar Tilrettelegging og støttefunksjonar for næringslivet Finansieringsbistand overfor næringslivet Lokal og regional utvikling Miljø og naturressursar Fylkeskommunal næringsverksemd...74 Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

4 Samferdsel...76 Hovudutfordringar Fylkesvegar Bilruter Fylkesvegferjer Båtruter Transportordninga for funksjonshemma Bybanen Kulturføremål...84 Mål for verksemda Utfordringar og tiltak i 2010-budsjettet Bibliotek Kulturminnevern Museum Kunstformidling Idrett Andre kulturaktivitetar Frie inntekter Skatt Rammetilskot Renter og avdrag Renter Avdrag Interne finansieringstransaksjonar ØKONOMIPLAN DRIFT Økonomiplan Samandrag Politiske organ, administrasjon og fellesfunksjonar Opplæring Tannhelse Regional utvikling og fylkeskommunal næringsverksemd Samferdsel Kultur Frie inntekter Renter og avdrag Interne finansieringstransaksjonar Vedlegg Låneregister Hovudoversikter Talbudsjett: Funksjon/ansvarsstad Skulebudsjett Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

5 Merknader til budsjettgrunnlaget Fylkesrådmannen sitt budsjettgrunnlag er utarbeidd før ein kjenner innhaldet i statsbudsjettet. Statsbudsjettet vert lagt fram 13. oktober. Etter at statsbudsjettet er lagt fram, vil det bli utarbeidd eit tillegg til budsjettgrunnlaget revidert budsjettgrunnlag. Revidert budsjettgrunnlag er eit notat som fokuserer på endringane i høve til budsjettgrunnlaget. Opplegget for arbeidet med 2010-budsjettet er at dei politiske utvala skal handsama fylkesrådmannen sitt samla budsjettgrunnlag. Utvala bør då få budsjettgrunnlaget til handsaming på møte i november. Budsjettgrunnlaget og kommentarane frå utvala saman med tillegget til budsjettgrunnlaget vert handsama av fylkesutvalet i møte november og av fylkestinget i møte desember. I vedlegg til dette heftet er det trykt opp talutskrifter som viser driftsutgifter, driftsinntekter og netto driftsutgift for kvar ansvarsstad. For skolane er dett vist sum driftsutgifter, driftsinntekter og netto driftsutgift pr. skole. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

6

7 ÅRSBUDSJETT 2010 ØKONOMIPLAN Fylkesrådmannen legg med dette fram budsjettgrunnlaget for 2010 og økonomiplanen Budsjettgrunnlaget vert i samsvar med framdriftsplanen for budsjettarbeidet lagt fram tidleg i oktober, før statsbudsjettet ligg føre. Denne framdriftsplanen medfører at det må utarbeidast eit nytt revidert budsjettgrunnlag når innhaldet i statsbudsjettet er kjent. Bakgrunnen for at denne arbeidsforma er valt, er at den sikrar betre tid til politisk arbeid med budsjettet. Statsbudsjettet for 2010 vert lagt fram 13. oktober Budsjettarbeidet i avdelingane har teke utgangspunkt i fylkesutvalet sitt vedtak i sak om førebels økonomiske rammer som vart handsama i juni. Budsjettet for 2010 er inndelt i samsvar med funksjonsinndelinga i Kostra. Målsetjinga med inndeling etter Kostra-funksjonane er at det skal bli enklare å samanlikna dei ulike budsjett- og rekneskapsdokumenta. Hovudpunkt i budsjettgrunnlaget Samlande samferdselsaktør Fylkeskommunane overtek frå komande årsskifte ansvaret for store delar av det tidlegare riksvegnettet og for dei aller fleste ferjestrekningane i fylket. Dette gjer at fylkeskommunen med dette vert den dominerande aktøren på samferdselssektoren. Fylkeskommunen har frå før ansvaret for kollektivtransport og forvaltningsreforma gjer det no mogeleg for fylkeskommunen å ta eit samla ansvar for denne sektoren. Det vert no opp til fylkestinget å avgjera i kva grad ein vil satsa særleg på vegvedlikehald, nyanlegg, eller kollektivtransport. Fylkestinget får og høve til å sjå sektoren på ein overordna måte i og med at satsing t.d. på kollektivtransport ikkje lenger berre gjeld rutefrekvens og pris, men også om å prioritera tiltak som gjer at bussen kjem fortare fram. Balanse også i 2009 bra netto driftsresultat i 2010 Til fylkestinget i oktober 2009 er det lagt fram tertialrapport etter 2. tertial Rapporten tyder på overskriding på opp mot 35 mill. kr i Fylkesrådmannen viser til at ein har budsjettsummar som kan strykast i tilfelle prognosen slår til, slik at det heller ikkje for 2009 ser ut til å gå mot rekneskapsunderskot. Det vil i så tilfelle vera seks år sidan fylkeskommunen sist hadde underskot. Dei frie inntektene for fylkeskommunane er styrka som følgje av at ein frå årsskiftet overtek ansvaret for meir av vegnettet og mange ferjesterkningar. I budsjettgrunnlaget er det i større grad enn tidlegare år lagt opp til å finansiera investeringane med driftsmidlar. Dette gjer at ein i budsjettgrunnlaget for 2010 legg til grunn eit netto driftsresultat på 4,6%. Rekordhøge investeringar I samsvar med opplegget i den sist vedtekne økonomiplanen og rammesaka som vart handsama av fylkesutvalet i juni 2009, legg fylkesrådmannen opp til rekordhøge investeringar for Hordaland fylkeskommune. I tillegg til byggeprogrammet ein har innanfor opplæringssektoren får ein frå 2010 også fylkesveginvesteringane og aukande investeringar innanfor kollektivtransporten. Bruttobudsjettet for investeringane vert på heile mill. kr i Kommunelova fastset at det skal budsjetterast med utgifter og inntekter ein reknar med komande år. Dei store investeringsprosjekta som er i gang m.a. innanfor Bergensprogrammet gjer at fylkeskommunen sitt bruttobud- Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

8 sjett vert svært høgt. Ein stor del av prosjekta vert finansierte med bompengar. Bompengane kjem som inntekt i fylkeskommunen sitt investeringsbudsjett saman med andre finansieringsformer som forskotteringar og tilskot. Bompengefinansieringa gjeld i særleg grad prosjekta Ringveg vest og Bybanen strekninga Nesttun Rådal som frå 2010 er fylkeskommunale prosjekt, men også andre prosjekt har stort innslag av bompengefinansiering som t.d. Kvammapakken. Inntektssida i budsjettgrunnlaget I sak til fylkestinget i oktober 2009 om tertialrapport etter 2. tertial har fylkesrådmannen gjort greie for skatteinngangen så langt i året. Prognosen viser at skatteinngangen ser ut til å verta om lag 50 mill. kr over det som er budsjettert. Held denne tendensen seg ut året, vil skatteinngangen medverka til at ein unngår underskot ved rekneskapsavsluttinga. I budsjettgrunnlaget for 2010 har fylkesrådmannen lagt til grunn opplysningane ein finn i Kommuneproposisjonen som vart lagt fram i mai I proposisjonen har regjeringa varsla ein vekst i dei frie inntektene til fylkeskommunane samla på 500 mill. kr. I tillegg kjem veksten på 1 mrd. kr i samband med at fylkeskommunane overtek store delar av riksvegnettet og tilhøyrande ferjedrift frå komande årsskifte. Nye haldepunkt om opplegget for 2010 får ein i statsbudsjettet som vert lagt fram 13. oktober, og fylkesrådmannen vil innarbeida opplysningane i statsbudsjettet i Revidert budsjettgrunnlag. Utgiftssida i budsjettgrunnlaget Fylkesutvalet handsama sak om førebels budsjettrammer i på møte i juni. Ut frå opplysningar i Kommuneproposisjonen om venta nivå på inntektssida og kapitalutgiftene som følgje av investeringsprogrammet, la fylkesrådmannen fram forslag til budsjettrammer for dei ulike budsjettområda. Det vart lagt til grunn nullvekst for alle sektorar utanom samferdselssektoren. Ein la i rammesaka med andre ord i stor grad opp til ei vidareføring av budsjettet for 2009 til komande år. Med dei store endringane som skjer innanfor fleire felt av samferdselssektoren, var forslaget her todelt. For kollektivtransporten vart det lagt opp til reduksjon i budsjettramma på 37 mill. kr som følgje av at delar av kollektivtransporten er sett ut på anbod. For endringane på veg- og ferjesektoren vart førebels opplegget i Kommuneproposisjonen lagt til grunn. Fylkesrådmannen sitt forslag til budsjettgrunnlag byggjer på opplegget i rammesaka. Utover det som var lagt til grunn i rammesaka har ein makta å at omsyn til at fleire nye skular vert sette i drift neste år. Fylkesrådmannen har også teke omsyn til den sterke auken ein har hatt for grunnskuleskyssen dei siste åra. I tillegg er det forslag om å utvida ordninga med takstharmonisering i kollektivtransporten slik at området som betalar minstetakst vert utvida til eit større område enn Bergen kommune. Det er vidare sett av midlar til fleire tiltak innanfor kultursektoren. Stikkordsmessig inneheld budsjettgrunnlaget desse punkta innanfor kvar sektor: Opplæring Ingen reduksjon i budsjettrammene til vidaregåande skular Driftsmidlar til to nye skular som vert tekne i bruk i 2010 Auke i driftsmidlane som følgje av tilbygg/ombygging av tre skular 8 mill. kr i styrking av budsjettet for spesialundervising Gratis læremiddel til alle klassetrinn behov for suppleringskjøp Elev-pc-ar til alle vidareført eigenbetalingsordninga lagt om Tannhelse Tannhelseplanen under arbeid handsaming på fylkestinget mars 2010 Takstauke på 2,5% for vaksne kundar Fylkeskommunen overtek IT-drifta kjøp av tenester frå Helse Vest IKT vert avslutta Framleis rekrutteringsproblem for tannlegar i delar av Hordaland Regional utvikling Arbeid med Regional planstrategi starta Auka tilskot til Vil Vite Auke til folkehelsearbeidet Framhald av klimasatsinga Forvaltningsrefoma gjev auka ansvarsområde Samferdsel Fylkeskommunen den samlande samferdselsaktøren som følgje av forvaltingsreforma Fylkeskommunen får ansvar for større vegnett og dei fleste ferjestrekningane Takstharmonisering gjev redusert takst mellom Bergen og nabokommunane Minstetakst for reiser mellom Bergen og delar av Fjell og Askøy Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

9 Takstauke i gjennomsnitt 2,5% - minstetakst auka med kr 1 til kr 25 Drifta av Bybanen i Bergen startar Satsing på vegvedlikehald, men nye funksjonskontraktar vil truleg gje auka kostnader Kultur Kulturelt utviklingsprogram frå 2010 med 6 mill. kr til fordeling Tilskot til utbygginga Arena Usf med 2 mill. kr Tilskot til Moster Amfi som følgje av utbygging Tilskot til båthall ved Hordamuseet Kr til 200-års jubileum for Ole Bull Fellespostar Auke for IT-seksjonen som følgje av endring innanfor tannhelsetenesta IT-seksjonen driftar billetteringssystemet Stillingar som følgje av forvaltningsreforma førebels budsjettert samla Kommuneproposisjonen I kommuneproposisjonen for 2010 heiter det at Regjeringa legg opp til ein reell vekst i kommunesektoren sine samla inntekter i 2010 på mellom 5 og 6 milliardar kroner. Av den samla inntektsveksten skal 4 milliardar kroner koma som frie inntekter (skatt og rammeoverføringar), fordelt med 2,5 milliardar kroner til kommunane og 1,5 milliardar til fylkeskommunane. Forslaget til inntektsvekst i 2010 er rekna ut i høve til overslaget for inntektsnivå i 2009 i revidert nasjonalbudsjett for Dersom nivået på kommunesektoren sine inntekter i 2009 vert endra i statsbudsjettet i oktober, kan dette medføra at målsettinga for inntektsvekst frå 2009 til 2010 vert endra. Fylkeskommunane overtek frå 2010 i samband med forvaltningsreforma ansvaret for investeringar, drift og vedlikehald av eit monaleg utvida fylkesvegnett og ansvaret for fylkesvegferjene. Midlar til desse nye oppgåvene er innarbeidde i rammeoverføringane. I tillegg til 2009-nivå på utgiftene til desse oppgåvene er det i opplegget for 2010 innarbeidd 1 milliard kroner til styrking av fylkesvegane. Dette er 1 milliard av den ovanfor omtala veksten i dei frie inntektene for fylkeskommunane på 1,5 milliardar kroner. Utrekningar tyder på at kommunesektoren i 2010 kan få meirutgifter i storleiken 1,5 milliardar kroner knytte til den demografiske utviklinga. Av desse gjeld i følgje utrekningane om lag 120 mill. kr fylkeskommunane. Dei seinare åra har det vore sterk vekst i talet på åringar. Som følgje av dette har fylkeskommunane fått noko sterkare vekst i dei frie inntektene enn kommunane. No flatar veksten i talet på åringar ut, og dette vil påverka fordelinga av inntekter mellom kommunane og fylkeskommunane. I budsjettgrunnlaget byggjer fylkesrådmannen på dei føresetnadene ein finn i kommuneproposisjonen for 2010, og som er gjort greie for ovanfor. Ein må vera budd på at det kan verta justeringar etter at statsbudsjettet er lagt fram. Sak om budsjettrammer i fylkesutvalet i juni Sak om førebels økonomiske rammer vart lagt fram for fylkesutvalet i møte 18. juni 2009 (sak 187). Utrekningane i saka viste ein samla reduksjon i driftsrammene i 2010 i høve til 2009 på 37 mill. kr i faste prisar (2009-kroner). I dei førebelse rammene vart det lagt til grunn at heile innsparinga på 37 mill. kr skulle gjennomførast i samferdselssektoren. Det vert rekna med innsparingar etter kvart som anboda i kollektivtrafikken får verknad. For dei andre sektorane vert det rekna med nullvekst i Rammene synte også ein mindre nedgang for åra etter 2010, og det vart lagt til grunn at også desse reduksjonane skulle takast i samferdselssektoren. I kommuneproposisjonen vart det varsla at fylkeskommunane i 2010 vil få overført midlar til nye stillingar i samband med forvaltningsreforma. Det vart lagt til grunn at Hordaland vil få 11 mill. kr av desse midlane og at desse midlane kjem i tillegg til dei skisserte driftsrammene. I fylkesrådmannen sitt budsjettgrunnlag er avdelingane sine driftsrammer auka i høve til saka om økonomiske rammer. Det var det lagt opp til etter måten store overføringar av driftsmidlar til investeringsbudsjettet i rammesaka. Ein har fått plass til dei auka driftsrammene ved å redusera noko på overføringane til investeringsbudsjettet. Likevel er desse overføringane rekordhøge i dette budsjettgrunnlaget. Utrekningane av rammeoverføringane til den einskilde fylkeskommunen tek utgangspunkt i kostnadsnøkkelen og verdien av dei kriteria som inngår i inntektssystemet. Det er ikkje varsla endringar frå 2009 til 2010 i kostnadsnøkkelen som vert nytta i utrekningane av rammeoverføringane. I 2011 vil det koma ny kostnadsnøkkel. Ein kan elles nemna at den endelege storleiken på rammeoverføringane tidlegare har bygd på folketal Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

10 pr. 1. januar i budsjettåret. Desse folketala har ikkje vore kjende når statsbudsjettet vert lagt fram, og det har vore turvande med justeringar i etterkant. Frå og med 2010 vil folketalet 1. juli året før budsjettåret leggjast til grunn. Desse tala er kjende når statsbudsjettet vert lagt fram, og det vert dermed ikkje justeringar i innbyggjartilskotet og utgiftsutjamninga i ettertid. I rammesaka var det også lagt fram utkast til investeringsprogram i økonomiplanperioden. Investeringsprogrammet frå rammesaka er innarbeidd i budsjettgrunnlaget med nokre endringar. Ei viktig endring er at det no vert lagt opp til bruttobudsjettering av fylkesveginvesteringane. Tidlegare inneheld budsjettet for fylkesvegane berre den delen som var finansiert med fylkeskommunale lån og driftsmidlar. Kort om investeringsbudsjettet Oversyn over utgifter til investeringar i perioden , fordelt på sektorar, er gjeve i følgjande oppstilling: Mill.kr i løpande prisar Fellesfunksjonar 21,0 35,0 32,0 36,0 41,0 Opplæring 576,5 592,4 402,0 320,0 400,0 Tannhelse 8,5 10,5 17,5 22,7 10,5 Regional utvikling 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Samferdsel 226, , , , ,7 Kultur 3,0 1,0 1,0 1,0 1,0 BRUTTO INVESTERINGSUTGIFTER 836, , , , ,2 Avsetjingar 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 SUM FINANSIERINGSBEHOV 841, , , , ,2 I tillegg til forslag for perioden er det i tabellen ovanfor teke med budsjett for 2009 medrekna budsjettendringar vedtekne av fylkestinget hittil i Brutto investeringsutgifter går opp frå 836,5 mill. kr i 2009 til 2 739,0 mill. kr i Deretter er det investeringar på 2 572,9 mill. kr i 2011, på 1 891,6 mill. kr i 2012 og på 1 527,2 mill. kr i Den store auken i dei samla investeringane frå 2010 har i stor grad samanheng med endringar på fylkesvegbudsjetta. Frå 2010 vert fylkesveginvesteringane bruttobudsjetterte, medan ein tidlegare berre har budsjettert den delen som vert dekka med fylkeskommunale lån og driftsmidlar. Vidare får ein frå 2010 verknaden av at den delen av vegane som vert klassifisert som fylkesvegar, vert større. Dette medfører høgare tal både på utgiftssida og inntektssida i budsjettet. På inntektssida får ein no med i budsjettet også den delen som er finansiert med bompengar, kompensasjonsmidlar, tilskot og forskotteringar. Fylkesrådmannen har i hovudsak vidareført opplegget frå siste økonomiplan, som fylkestinget vedtok i desember 2008, men nye planar og vedtak medfører nokre endringar. Fellesfunksjonar Innan sektoren for fellesfunksjonar er det i perioden ført opp løyvingar m.a. til vidare ombygging/opprusting av Fylkeshuset og til datasikring. Det er og teke med ein ny budsjettpost til universell utforming av fylkeskommunale bygg. Samla vert det i perioden budsjettert med 144 mill. kr til fellestiltak. Opplæring Innan opplæringssektoren er investeringane til Nordahl Grieg videregående skole vidareførte i samsvar med vedtekne planar. Denne skulen med nytt kostnadsoverslag på 467 mill. kr skal stå ferdig i Tilbygg ved Austevoll vidaregåande skule med vedteken kostnadsramme på 70 mill. kr og tilbygg ved Kvinnherad vidaregåande skule med kostnadsramme på 134 mill. kr skal stå ferdige i Også nybygg til vidaregåande skule på Osterøy skal stå ferdig i For dette prosjektet legg ein til grunn revidert kostnadsramme på 117 mill. kr. Amalie Skram videregående skole i sentrum av Bergen er innarbeidd med i alt 700 mill. kr i økonomiplanperioden. For denne skulen vert det no rekna med ferdiggjering til skulestart hausten Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

11 Vidare er det i økonomiplanperioden ført opp midlar til tilbygg/rehabilitering ved Årstad videregående skole. Vidare er det i 2010 teke med restløyving til kjøp av bygg til Etne vidaregåande skule i samsvar med fylkestinget sitt vedtak i juni Det er også teke med investeringsmidlar til ny skulestruktur på Voss. Budsjettramma for samleposten for ombygging/mindre tilbygg på skular er auka frå 30 mill. kr i 2009 til 40 mill. kr kvart år frå Samleposten for inneklimatiltak m.v. i skulesektoren er ført opp med ein årleg sum på 25 mill. kr. Det er vidare ført opp ei samleløyving på 25 mill. kr årleg til større undervisningsutstyr innan opplæring. Forslaget, jf. tabellen ovanfor, medfører skuleinvesteringar på i alt 1 714,4 mill. kr i perioden Investeringane er særleg store i 2010, og vil då vera på 592,4 mill. kr i følgje planane. Tannhelse Til tannklinikkar er det ført opp ei samleløyving på 6 mill. kr kvart år, og dette er ein auke på 2 mill. kr i høve til tidlegare år. Denne samleløyvinga er for 2011 og 2012 påplussa med til saman 19,2 mill. kr til tannklinikk i det venta nybygget for Det odontologiske fakultet i Bergen. Regional utvikling Budsjettsummen gjeld oppfølging av fylkeskommunen si regionale rolle. Fylkeskommunen kan t.d. gå inn i selskap innanfor innovasjon og nyskaping eller selskap med regional utvikling som fokus. Samferdsel Fylkeskommunen sine utgifter til fylkesveginvesteringar er i budsjettgrunnlaget ført opp med 1 964,3 mill. kr i Vidare utover i perioden er det 2 094,4 mill. kr i 2011, 1 500,9 mill. kr i 2012 og 1 063,7 mill. kr i I samband med forvaltningsreforma vil fylkeskommunen overta ansvaret for eit utvida fylkesvegnett. Dette medfører ein auke i fylkeskommunen sine veginvesteringane i høve til tidlegare. Frå 2010 får ein også verknaden av at fylkesveginvesteringane vert bruttobudsjetterte, medan ein tidlegare berre har budsjettert den delen som vert dekka med fylkeskommunale lån og driftsmidlar. No får ein med i budsjettet også den delen som er finansiert med bompengar, kompensasjonsmidlar, tilskot og forskotteringar. Fylkeskommunen har utarbeidd handlingsprogram for fylkesveginvesteringane i perioden Handlingsprogrammet er sendt på høyring til m.a. kommunane i fylket. Budsjettgrunnlaget som vert lagt fram no byggjer på det utsende utkastet til handlingsprogram. Til nytt billetteringssystem vert det budsjettert med 40 mill kr i Det er tidlegare løyvd til saman 240 mill. kr til kjøp av bybanevogner. I tillegg får fylkeskommunen utgifter på 28,5 mill. kr til prosjektkostnader, fordelt med 11,7 mill. kr i 2009 og 16,8 mill. kr i Fylkeskommunen har til og med 2009 løyvt 28,9 mill. kr til tilrettelegging av bybanedrifta. For 2010 vert det budsjettert med 11,0 mill. kr. Kostnadsoverslaget for utbygging av bussdepotet på tomta i Åsane er på 130 mill. kr. Til og med 2009 er det løyvt 50 mill. kr, og fylkesrådmannen fører opp 57 mill. kr i 2010 og restløyving på 15 mill. kr i Det vert sett av 10,0 mill. kr til arbeidet med ruteinformasjonssystem i 2010 og kvart av åra i økonomiplanperioden. Kultur Innan kultursektoren er sett av ein årleg sum på 1 mill. kr. til restaurering av verneverdige bygg i fylkeskommunal eige. Kort om driftsbudsjettet Politiske organ og administrasjon I samband med forvaltningsreforma får fylkeskommunane tilført midlar til nye stillingar. Fylkesrådmannen har lagt inn 11 mill. kr til dette. Stillingane er enno ikkje fordelte på avdelingane. Men dei fleste stillingane vil gå til Strategi- og næringsavdelinga og Samferdselsavdelinga. Budsjettet for administrasjonslokale aukar med om lag 6 mill. kr. Dette skuldast auka leigeareal i Wigandgården. Opplæring På opplæringsbudsjettet har fylkesrådmannen for 2010 makta å innarbeida budsjett for dei vidaregåande skulane i samsvar med budsjettmodellen utan avkorting. Nokre år tidlegare har ein av budsjettomsyn vore nøydd til å gjera ei avkorting på skule- Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

12 budsjetta, men for 2010 og resten av åra i økonomiplanperioden ligg det ikkje inne reduksjonar. Komande år og seinare år i økonomiplanperioden vert det teke i bruk fleire nye skular og fleire er under ombygging. Fylkesrådmannen har sett av driftsmidlar til desse nye skulane som medfører auka undervisningsareal. Veksten i talet på åringar er låg komande økonomiplanperiode og lågare enn den har vore dei seinare åra. Fylkesrådmannen reknar difor med at elevveksten i 2010 kan handterast innanfor opplæringsbudsjettet. Det er heller ikkje venta auke i talet på lærlingar. Frå inneverande skuleår har alle i vidaregåande skule gratis læremiddel. Fylkesrådmannen har i budsjettforslaget redusert summen som går til læremiddel med vel 3 mill. kr frå 2009 til Ein legg til grunn at ein ei tid framover kun har behov for suppleringskjøp. Budsjettet for spesialundervisning er styrka med 8 mill. kr frå 2009 til Tannhelse Budsjettforslaget for tannhelsetenesta i 2010 er i stor ei vidareføring av budsjettet for Det er ført opp vel 230 mill. kr i brutto driftsutgifter til tannhelsetenester i Utfordringane ein står overfor i tannhelsetenesta er: Rekruttering og tiltak for å halda på tannlegar og tannpleiarar, særleg i distrikta i fylket Styrking av folkehelsearbeidet trong for fleire tannpleiarar Kompetanseheving styrking av forsking og opplæring Område med sterk befolkningsvekstvekst trong for auka bemanning. For å letta rekrutteringa i distrikta, skapa grunnlag for ei betre arbeidsfordeling mellom tannlegar og tannpleiarar og redusera utgiftene, er det trong for å samlokalisera små tannklinikkar til større einingar. Plan for tannhelsetenester er under arbeid og kjem til handsaming i fylkestinget i I planen vert det vurdert å få til ein meir sentralisert klinikkstruktur i fylket. Regional utvikling og fylkeskommunal næringsverksemd Til regionalt utviklingsarbeid er det budsjettert med nær 195 mill. kr i Budsjettet er i stor grad ei vidareføring frå Forvaltningsreforma vil gje nye oppgåver innanfor denne sektoren og fylkesrådmannen legg til grunn at ein del avklaringar kjem i statsbudsjettet. Ein vil difor koma attende til dette i Revidert budsjettgrunnlag. Til utviklingsmidlar er det i 2010 sett av 12 mill. kr etter at 3 mill. kr er overført til kulturbudsjettet som ein del av det nystarta Kulturelt utviklingsprogram. Budsjettet til Vil Vite er auka med 1,3 mill. kr samanlikna med opphavleg 2009-budsjett, men fylkesutvalet har gjeve tilleggsløyving i 2009 og denne er vidareført til Samferdsel Samferdselsbudsjettet viser sterk auke som følgje av forvaltningsreforma der fylkeskommunen for ansvar for eit mykje større vegnett og for dei fleste ferjestrekningane i fylket. Det er budsjettert med vel mill. kr i brutto driftsutgifter til samferdselstiltak i Til fylkesvegvedlikehald er det innanfor denne summen sett av 386 mill. kr, til buss- og bybanedrift 968 mill. kr, til ferjedrift 351 mill. kr og til drift av båtruter 65 mill. kr. I tillegg kjem transportordninga for funksjonshemma med 40 mill. kr. I 2010 er det forslag om vidare takstharmonisering ved å utvida området for minstetakst. Dette inneber at delar av kommunane Fjell og Askøy får minstetakst medan t.d. strekningane Knarvik Bergen og Os Bergen får redusert taksten med ei sone. Fylkesrådmannen foreslår i budsjettgrunnlaget å auka takstane med 2,5% i gjennomsnitt. Minstetaksten er foreslått auka frå kr 24 til kr 25. Bybanen startar drifta medio 2010 og det er i budsjettert med 37,7 mill. kr i driftskostnader for 2. halvår. I 2010 vert det starta opp anbodsruter i Bergen sør/os. I desember 2010 vert det lagt opp til at rutepakkane Bergen sentrum og Åsane/Arna/Osterøy startar opp. I mars 2011 vil rutepakkane Sotra/Øygarden og Askøy starta opp, og då er kollektivtrafikken i heile fylket anbodsutsett. Etter kvart som kollektivtrafikken vert sett ut på anbod vil fylkeskommunen overta inntektsansvaret og ansvaret for m.a. marknadsføring, ruteopplysning og terminaldrift. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

13 Frå årsskiftet overtek fylkeskommunen ansvaret for dei aller fleste ferjestrekningane i fylket. Det er venta nokre justeringar i statsbudsjettet som følgje av ny gjennomgang av ferjetilskota på sentralt hald. Dei fleste båtrutene vert drivne etter anbodskontraktar. I løpet av 2010 må ein ta stilling til om ein skal nytta gjeldande opsjon til å lengja driftsperioden med 2 år. I desse vurderingane må ein sjå på om ruteopplegga og fartøya er tenlege slik trafikken har utvikla seg sidan oppstarten i Kultur Kulturbudsjettet er ført opp med 225 mill kr i I løpande kroner er dette ein auke på 13,5 mill kr eller 6,4 %. Netto driftsutgifter aukar med 10,5 %. Til Kulturelt utviklingsprogram (KUP) er det på kulturbudsjettet ført inn 5 mill kr. Av desse vert 2 mill. kr dekka ved reduksjonar på andre postar på kulturkapitlet. Det er sett av 1 mill. kr til KUP på budsjettet for regional utvikling slik at det samla er 6 mill. kr til denne satsinga. Til båthall ved Bergen bymuseum (Hordamuseet) er det ført opp 1,35 mill. kr og til Arena USF 2 mill kr. Ein tek sikte på å føra opp same summane også i Vestnorsk Utvandrarsenter er konsolidert med Museumssenteret i Hordaland og budsjettet vert styrka med kr Museum Vest er styrka med kr til betre forvaltning av okkupasjonshistoriske kulturminne. Tilskotet til Moster Amfi er auka med kr som følgje av utbygging ved anlegget. Det er lagt inn kr i samband med 200-års jubileet for Ole Bull. Frie inntekter Dei frie inntektene for fylkeskommunen omfattar fylkesskatt og rammetilskot. I kommuneproposisjonen for 2010 heiter det at Regjeringa legg opp til ein reell vekst i kommunesektoren sine samla inntekter i 2010 på mellom 5 og 6 milliardar kroner. Av den samla inntektsveksten skal 4 milliardar kroner koma som frie inntekter (skatt og rammeoverføringar), fordelt med 2,5 milliardar kroner til kommunane og 1,5 milliardar til fylkeskommunane. Fylkeskommunane overtek frå 2010 i samband med forvaltningsreforma ansvaret for investeringar, drift og vedlikehald av eit monaleg utvida fylkesvegnett og ansvaret for fylkesvegferjene. Midlar til desse nye oppgåvene er innarbeidde i rammeoverføringane. I budsjettgrunnlaget byggjer fylkesrådmannen på dei føresetnadene ein finn i kommuneproposisjonen for Ein må vera budd på at det kan verta justeringar etter at statsbudsjettet er lagt fram. Samla er dei frie inntektene førte opp med 4 715,8 mill. kr i 2010, fordelt med 2 179,7 mill. kr på skatt og 2 536,1 mill. kr på rammeoverføringar. Renter og avdrag Brutto utgifter til renter og avdrag aukar frå om lag 230,2 mill. kr i 2009 til om lag 255,9 mill. kr i Dette er ein auke på 25,7 mill. kr som tilsvarar 11,2%. Fylkesrådmannen har lagt til grunn 3,0% rente for lån med flytande rente og for nye lån. Til samanlikning vart det i 2009-budsjettet nytta 5,5% rente. Reduksjon i rentesatsane samanlikna med budsjettet for 2009 medfører også reduksjon i renteinntekter og renterefusjonar. Det er budsjettert med 18 mill. kr i renteinntekter, 1 mill. kr i utbyte og 11 mill. kr i renterefusjon i Utrekningar syner at fylkeskommunen ved inngangen til 2010 vil ha ei brutto lånegjeld på mill. kr. I 2010-budsjettet er det ført opp 151,5 mill. kr i avdrag. Dette er ein auke på vel 31 mill. kr i høve til 2009-budsjettet. Veksten i avdraga har samanheng med høge investeringar og stor auke i samla lån. Samla netto utgifter til renter og avdrag går opp frå om lag 181,4 mill. kr i 2009-budsjettet til om lag 226,1 mill. kr i budsjettgrunnlaget for Auken på 44,7 mill. kr tilsvarar 24,6%. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

14 Økonomiplanperioden kr faste prisar Budsjett Endring Frie inntekter Renter og avdrag Til disposisjon etter renter og avdrag Kommentar Avsetjingar Overf. til inv.bud Momskomp. frå investeringar Til fordeling drift Politiske organ og adm. netto Valutgifter Fellesfunksjonar netto Saldering mot tilleggsløyv.kto. Opplæring netto Drift nye skolebygningar Tannhelse netto Regional utvikling netto Fylkeskommunal næringsverksemd netto Tilskot Hardangerbrua Samferdsel netto Kultur netto Sum netto driftsutgifter Driftsutgifter Det vert ein liten nedgang i driftsrammene i økonomiplanperioden. Ein legg til grunn at det framleis er innsparingar å henta på utsetjing av bussruter på anbod. Innsparingane er venta å bli store nok til at ein kan få rom for ein liten auke i vegvedlikehaldet og friske midlar til drift av nye skulebygningar er siste året det er budsjettert med tilskot til Hardangerbrua. I tabellen framfor kjem dette fram som ei innsparing i 2013 på 32,58 mill. kr i faste prisar. Driftsinntekter Utviklinga i dei frie inntektene i økonomiplanperioden er usikker. I kommuneproposisjonen for 2010 vert det ikkje gjeve presise haldepunkt for veksten i dei frie inntektene i åra etter I fylkesrådmannen sitt budsjettgrunnlag er det som i saka om økonomiske rammer til fylkesutvalet i juni 2009 lagt til grunn ein vekst i fylkeskommunane sine frie inntekter på prosent for åra 2011, 2012 og Inntektsveksten for kvar einskild fylkeskommune kan avvika noko frå den generelle veksten. Regjeringa tek sikte på leggja fram endringar i inntektssystemet for fylkeskommunane i kommuneproposisjonen for Det er uvisst kva utslag dette vil få. Avdrag og lånegjeld Investeringsopplegget i budsjettgrunnlaget gjer at lånegjelda aukar frå mill. kr ved utgangen av 2009 til mill. kr ved utgangen av Dette opplegget medfører ein gjennomsnittleg årleg auke i lånegjelda på nærare 15 prosent pr. år i perioden. Dette er vesentleg meir enn venta prisauke, og medfører at gjeldsbelastinga aukar mykje i perioden. Utgiftene til avdrag aukar frå 151,5 mill. kr i 2010 til 189,8 mill. kr i 2011, 217,9 mill. kr i 2012 og 235,9 mill. kr i Den store auken i avdraga har samanheng med at investeringane er høge utover i økonomiplanperioden. For nye lån er det i utrekningane rekna med 5 års, 20 års og 30 års nedbetalingstid alt etter levetida for investeringane. Renter For lån utan rentebinding er rentesatsen sett til 3% i 2010 og 4% resten av økonomiplanperioden. Ut- Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

15 rekningar basert på forslaget til investeringsbudsjett syner at renteutgiftene aukar frå 104,4 mill. kr i 2010 til 150,8 mill. kr i 2011, til 181,9 mill. kr i 2012 og til 191,6 mill. kr i Renteinntektene av bankinnskot er førte opp med 18 mill. kr i 2010 og 24 mill. kr årleg i resten av perioden. I tillegg er det inntektsført rentekompensasjon for ein del skulelån. Frå 2010 vert det også innført ei rentekompensasjonsordning for transporttiltak i fylkeskommunane. Ordninga er basert på ei årleg låneramme på 2 milliardar kroner for heile landet. Fylkesrådmannen har førebels lagt til grunn at Hordaland fylkeskommune vil få rentekompensasjon for ei årleg låneramme på 175 mill. kr. Formuebevaringsprinsippet Fylkesrådmannen viser til at m.a. Det tekniske beregningsutvalg for kommunal og fylkeskommunal økonomi har gjort bruk av det såkalla formuebevaringsprinsippet for å koma med overslag på ønskjeleg nivå på netto driftsresultat. Det vert peika på at avskrivingane i kommunesektoren er høgare enn netto avdrag, og at ein må ha eit netto driftsresultat likt differansen mellom avskrivingar og netto avdrag for å bevara formuen. Avskrivingane i Hordaland fylkeskommune i 2009 er på 166,6 mill. kr, og i budsjettgrunnlaget er det for 2010 innarbeidd avdrag på 151,5 mill. kr. I fylkesrådmannen sitt budsjettgrunnlag er det rekna med følgjande avdrag og netto driftsresultat i økonomiplanperioden: Mill. kr Avdrag 151,5 189,8 217,9 235,9 Netto driftsres. 265,0 214,2 189,4 247,4 Sum 416,5 404,0 407,3 483,3 Sjølv om ein må leggja til grunn at avskrivingane i 2010 vert ein del over nivået i 2009, vil summen av avdrag og netto driftsresultat i 2010 vera mykje større enn avskrivingane. Dermed vil formuebevaringsprinsippet verta oppfylt med god margin i budsjettet for Det same gjeld utover i økonomiplanperioden. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

16

17 FORSLAG TIL INNSTILLING 1 a) Investeringsbudsjettet for 2010 vert vedteke med slike rammer: kr Bruk av lånemidlar Tilskot og refusjonar m.m Salsinntekter Midlar frå driftsbudsjettet SUM INNTEKTER Disponert slik: Politiske organ, administrasjon, fellesfunksj Opplæring Tannhelse Regional utvikling Samferdsel Kultur SUM INVESTERINGSUTGIFTER Avsetjingar SAMLA FINANSIERINGSBEHOV b) Driftsbudsjettet for 2010 vert vedteke med følgjande rammer: Frie inntekter (skatt, rammetilskot) Finansutgifter netto Til finansiering av utg. i investeringsbud TIL FORDELING DRIFT Fordelt slik: Politiske organ, administrasjon, fellesfunksj. netto Opplæring netto Tannhelse netto Regional utvikling netto Fylkeskommunal næringsverksemd netto Samferdsel netto Kultur netto FORDELT PÅ SEKTORANE netto Tilleggsløyvingskonto Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

18 Lønsavsetjing Mva-kompensasjon (investering) TIL SEINARE FORDELING Låneopptak a) Fylkestinget godkjenner låneopptak på totalt 1 061,4 mill. kr. b) Fylkestinget godkjenner opptak av kassakreditt på inntil 200 mill kr. 3. Stønad til dei politiske gruppene i fylkestinget og frikjøp Gruppestønad til fylkestingsgruppene kr Stønad pr. representant i gruppa kr Frikjøp pr. representant kr Disponering av IT-løyving Fylkesrådmannen får fullmakt til å inngå kontraktar som disponerer inntil 50% av IT-løyvingane i økonomiplanperioden. 5. Takstane ved den offentlege tannhelsetenesta Fylkestinget godkjenner at takstane ved den offentlege tannhelsetenesta vert auka med 2,5% frå Kollektivtakstane Takstane for bil- og båtruter vert auka med gjennomsnittleg 2,5% frå Økonomiplanen for Fylkestinget godkjenner det utsende forslaget til økonomiplan. Paul M. Nilsen Johnny Stiansen Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

19 Arbeidet med årsbudsjettet/ økonomiplanen Etter vedtak i fylkestinget skal budsjettarbeidet leggjast opp slik at det munnar ut i eit felles årsbudsjett- og økonomiplandokument. I det følgjande er eit oversyn som syner korleis ein i store trekk har gjennomført arbeidet med Årsbudsjett 2010/Økonomiplan Arbeidet har i hovudsak vorte gjennomført i samsvar dei planane ein hadde for budsjettarbeidet. Tidsplan juni Fylkesutvalet drøfta i møte 18. juni sak om økonomiske rammer for perioden (fylkesutvalssak 187/09). I saka vart det presentert eit framlegg til investeringar og overslag over samla driftsrammer i perioden. Det vart også presentert driftsrammer for dei einskilde sektorane i fylkeskommunen. Fylkesutvalet vedtok å ta dei økonomiske rammene slik dei var skisserte i saka til orientering. Samstundes vedtok fylkesutvalet at rammene vert å justera i den grad ein får nye haldepunkt som gjev grunnlag for slike justeringar. Juni juli august Avdelingane utarbeidde spesifiserte budsjettforslag med utgangspunkt i budsjettrammene. August september oktober I august og september arbeidde fylkesrådmannen med investeringsbudsjettet, premissar for budsjettområde som ikkje ligg under avdelingane og med det samla budsjettgrunnlaget som skulle leggjast fram i byrjinga av oktober. Statsbudsjettet frå regjeringa vert lagt fram 13. oktober. Fylkesrådmannen vil ta omsyn til verknadene av statsbudsjettet i eit notat revidert budsjettgrunnlag som er planlagt lagt fram tidleg i november. Utforminga av budsjettdokumentet Økonomiringen i fylkeskommunen har ved fleire høve drøfta endringar i budsjettopplegget med særleg vekt på utforming av dokumenta med sikte på nedkorting/endring av tekstdelen. Det vart sett ned ei arbeidsgruppe til å koma med forslag til endringar. Fylkesrådmannen har lagt arbeidsgruppa sitt forslag til grunn for budsjettinndelinga. Budsjettet vert laga i eitt dokument med følgjande inndeling: 1. Innleiing omtale av totalbudsjettet 2. Investeringsbudsjett 3. Driftsbudsjett med følgjande inndeling for kvart budsjettområde: -Tabell for budsjettområdet -Viktige tiltak -Hovudutfordringar -Kort omtale av kvar budsjettfunksjon 4. Økonomiplan 5. Taldel Tabellar Oversyn over tilskot Investeringsbudsjettdelen omtalar både årsbudsjettet for 2010 og økonomiplanen fram til og med Punkt 3 i inndelinga gjeld forslag til driftsbudsjett i komande årsbudsjett for 2010, medan omtalen av driftsbudsjettet for åra vidare framover til 2013 er samla i økonomiplandelen. Den nye inndelinga medfører nokre endringar i høve til tidlegare år. Mellom anna kjem investeringsbudsjettet no framom driftsbudsjettet, og ein taldel vert innarbeidd i same dokumentet som teksten. Budsjettet og økonomiplanen vert vedtekne av fylkestinget på møtet i desmber. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett

20 Oversyn langsiktig gjeld I løpande prisar Tal i mill kr Pr. 1. januar Budsjett Økonomiplanen Langsiktig gjeld Fylkeskassen 3.547, , , , ,6 Fylkeskommunen si gjeld ved inngangen til 2010 vil vera 3.547,7 mill kr. Fylkeskommunen si lånegjeld aukar sterkt. Utviklinga i garantiansvar Oversyn garantiansvar pr utgangen av 2008 og 2009: Alle tal i kr GARANTERT FOR: Bompengeselskap Sunnhordl.bru og tunnelselskap Osterøy bruselskap AS Fastlandssamband Halsnøy AS AS Austevoll Bruselskap Jondalstunnelen AS Hardangerbrua AS Voss og Omland bompengeselskap AS Kvam bompengeselskap AS Bømlapakken Sum Ymse Hordamuseet TOTALT Fylkeskommunen sitt garantiansvar ved utgangen av 2008 var 2 877,2 mill. kr iflg. rekneskapen Dette er formelle garantiar og avspeglar ikkje den reelle lånegjelda for dei einskilde selskapa på dette tidspunktet. Hardangerbrua AS hadde t.d. ikkje teke opp lån under denne garantien ved utgangen av Vedtekne garantiar som ikkje er formelt godkjende av departementet, er ikkje med i oversynet. Fylkestinget gav i juni 1994 tilsegn om garanti for lån på inntil mill. kr til Sunnhordland Bruog Tunnelselskap A/S til delfinansiering av Trekantsambandet. Denne garantien er nedkvittert til 597 mill. kr i Fylkeskommunen sin samla garanti til Osterøy bruselskap AS er no 360 mill kr. Ein del av desse garantiane gjeld mellomfinansiering av statstilskot. Lånegjelda ved utgangen av 2008 var 156 mill. kr. Det vert lagt til grunn at alle låna til Osterøy bruselskap AS vil vera nedbetalte i Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett