Miljøretta helsevern ein introduksjon Samfunnsmedisinkurs B Rica Dyreparken 08.09.14 Fylkeslege Kristian Hagestad, Vest-Agder
Kven er forelesaren? Cand.med. Oslo 1970 Institusjonserfaring frå HVPU, kirurgi, gynekologi Kombilege som distrikts-/kommunelege 12 år Ass.fylkeslege / fylkeslege 28 år DPH, spes. samf.med., spes. allm.med. 1985-95 Leiar OLL (stamfar til LSA + NORSAM) 4 år Medforfattar av tre lærebøker i samfunnsmedisin
Miljøretta helsevern kjært barn med ulike namn Helserådsteneste Hygiene / omgivelseshygiene Teknisk hygiene Environmental Health Eksposisjonsprofylakse Agensretta profylakse
Samtid fortid tur-retur Skal ein forstå samtida og arbeide for framtida, må ein kjenne litt til fortida
Viktigaste helseloven på 1800-talet
Lov om Sundhedscommissioner av 16. Mai 1860, 3 Commissionen skal have sin Opmærksomhed henvendt paa Stedets Sundhedsforhold, og hvad derpaa kan have Indflydelse ---.
Sunnhetsloven fokus på fysisk-kjemiske faktorar; med dagens språk Reinhald Avløp Toalett Avfall / renovasjon Drikkevatn Næringsmiddel Bustad / inneklima / ventilasjon Forsamlingslokale Kyrkjegardar Industri / næringsverksemder
Kommunehelsetenesteloven (khl), i kraft 1.1.84 Opprinnelig ordlyd i 1-3: Kommunens helsetjeneste skal omfatte følgende oppgaver: 1. Fremme helse og forebygge sykdom, skade eller lyte. Tiltak med dette for øye organiseres som a) helserådstjeneste b) ------------ Sunnhetsloven gjaldt framleis
«Johannes evangelium», (etter utvalsleiar Johs. Wiik) Skilje mellom individ- og miljøretta profylakse; disposisjons- og eksposisjonsprofylakse Følgt opp gjennom Ot.prp. nr. 40 (1986-87) - om miljøretta helsevern i kommunane Lovendring i kraft frå 1.1.1988; khl kap 4a 9
Vidareføring av sunnhetsloven 1988: Helserådstjeneste i kommunehelsetenesteloven miljøretta helsevern 1995: Rest-sunnhetsloven smittevernloven 2003: Forskrifter (lokale og landsdekkande) etter sunnhetsloven generell forskrift om miljøretta helsevern Særforskrifter, bl.a. barnehagar og skolar vassforsyning og drikkevatn organisk gjødsel / slam smittefarleg helseavfall skadedyrbekjemping badeanlegg m.v. frisør/hudpleie/tatovering/holtaking m.v.
Khl 4a-1: Miljøfaktorar som direkte eller indirekte kan påverke helsa (positivt eller negativt), bl.a.: Biologiske (obs: overlapping med smittevern) (Smittestoff; virus, bakteriar, sopp, protozoar, ormar) (Vektorar; malariamygg, flått ----) Skadedyr; rotter, mus, måker ---- Husdyr, kjæledyr Kjemiske - Luftforurensing inne/ute, radon, miljøgifter, lukt --------- Fysiske - Støy, UV-stråling, ulykkessikring, turområde ----- Sosiale Bumiljø, møtestader, sosiale nettverk ------
Fysisk-kjemiske miljøfaktorar, jf. WHO (Arbeidsmiljø) (Næringsmiddel) Drikkevatn Avløp og slam Avfall og renovasjon Toalett, privet Bygningar (bustader) skolar og barnehagar institusjonar asylmottak andre off. tilgjengelege bygg Inneklima Belysning Ofentlege bad badestrender basseng, boblebad, sømjehallar, badstuer, badeland Ferie og rekreasjon friområde kampingplassar, leirstader friluftsarrangement hotell og herberge hytteområde idrettsanlegg, skytebanar Ulykkesfarar Miljøgifter og andre kjemikaliar Luftforurensning Stråling m.v. ioniserande (radioaktiv) stråling UV-stråling elektromagnetiske felt Lydbølger m.v. støy infralyd vibrasjonar
1.1.12: Frå kommunehelselov til folkehelselov Khl kap 4a fhl kap. 3 I hovudsak vidareføring av gjeldande rett Nytt Heimel for forskrift om overtredingsgebyr til den som med forsett eller uaktsomt overtrer regelverket ( 17) Skjerpa plikt til kommunal internkontroll og dokumentasjon av tilsynsverksemd ( 30) (Kommunen - ikkje «kommunens helsetjeneste» - er pliktsubjekt i medverknads- og oversiktsparagrafane ( 4-5)) (Skjerpa og utvida krav til helseoversikt, basert på tre kjelder: Nasjonale data - data frå fylkeskommunen eigne data)
Miljøretta helsevern snever eller vid tyding? SNEVERT: Folkehelselovens kapittel 3 (tidl. khl kap. 4a) med tilhørande forskrifter VID: Inkluderer medverknad, oversiktsarbeid, planlegging, iverksetting av folkehelsetiltak (fhl kap. 2) Vegleiaren til forskrift om miljøretta helsevern legg den vide forståinga til grunn
Kommunelegen og miljøretta helsevern Frå medisinsk-fagleg ansvarleg til medisinsk-fagleg rådgivar (Ot.prp. nr. 60 (1993-94)) Frå helserådsordførar med dobbeltstemme til innstillingsrett til tilrådingsrett til ---? Delegerte oppgåver frå kommunestyret (fhl 9, 1. ledd) i mange kommunar er heile kap. 3 delegert til kommunelegen Hastesaker ( 9, 2. ledd)
Miljøretta helsevern ei kommunal oppgåve, men -- Kursplanen taler om «Miljørettet helsevern, kommunalt, fylkeskommunalt og statlig». - Tja! Fylkeskommunen (regional planaktør, oversiktsarbeid) Staten Fylkesmannen - klagebehandling, tilsyn, rådgiving, formidling, godkjenning når verksemder går over fleire kommunar Statens helsetilsyn - overordna tilsyn, jf. folkehelseloven 32 Helsedirektoratet «følgje med» - funksjon, kunnskapsbasert vegleiing, oppdrag til fylkesmannen Folkehelseinstituttet - miljømedisinsk kompetansesenter, (overvaking av folkehelseutviklinga)
Helsedirektoratet faglege vegleiarar
Miljømedisinsk handbok frå Fhi
Miljøretta helsevern og miljøvern eitt feitt eller -----? Miljøvern (etter Wikipedia) sikre eksistensgrunnlag for planter, dyr, menneske Vern av naturen (naturvern) og kulturlandskap, inkludert bygningsvern Miljøretta helsevern / helseretta miljøvern Miljøretta helsevern = menneskevern
Miljøretta helsevern og miljøvern Hovudregel: Samanfallande interesser Tradisjonelle fysisk-kjemiske faktorar Avløp Renovasjon Luftforurensing Støy Enkeltsaker og -arbeidfelt: Potensielle konfliktar Enøk / inneklima, radon Skadedyr, plagedyr, rovdyr
Konsekvensutredning i vid(løftig) eller enklare forstand? VID: Etter plan- og bygningsloven 4-2 og 14-6 Eiga forskrift På planstadiet Omfattande prosess med høring og off. ettersyn Kriterium a-k; 37 skal- og 41 kan-situasjonar, ivaretar også helseomsyn ENKLARE: Etter folkehelselovens 11 Kan avgrensast På plan-, endrings- eller driftsstadiet
Miljøvern og helse oftast to sider av same sak Vet De hva jeg lengter efter, det som bare er å le av, det jeg ofret år av livet, for å få om det gikk an. Det jeg tænker på om dagen, det jeg griner for om natten, det er vand! --------- Ikke slik som her i Østen, med sin råtne gule snerke, drivende av daue rotter som en stinkende kloakk. Jeg kom fort på hospitalet engang da jeg lot det skure Ikke årket mer, og drakk (Nordal Grieg, Shanghai 1927)
The real thing ved miljøretta helsevern Stadig å vere oppmersom på korleis miljøet kan tene til fremjing av «befolkningens sunnhetstilstand»! Fjerne, ev. redusere dei negative faktorane Styrke dei positive faktorane