TILSYNSRAPPORT Forvaltningskompetanse avgjerder om særskild tilrettelegging Masfjorden kommune Sandnes skule 1
Innhald 1. Innleiing... 3 2. Om tilsynet med Masfjorden kommune Sandnes skole... 3 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skolar... 3 2.2 Tema for tilsyn... 3 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet... 4 3. Generelle saksbehandlingsreglar for enkeltvedtak... 4 3.1 Rettslege krav... 4 3.2 Fylkesmannens undersøkingar og vurderingar... 5 3.3 Fylkesmannens konklusjon... 8 4. Enkeltvedtak om spesialundervisning... 8 4.1 Rettslege krav... 8 4.2 Fylkesmannens undersøkingar og vurderingar... 9 4.4 Fylkesmannens konklusjon...10 5. Enkeltvedtak om særskild språkopplæring...11 5.1 Rettsleg krav...11 5.2 Fylkesmannens undersøkingar og vurderingar...12 5.4 Fylkesmannens konklusjon...12 6. Frist for retting av brot på regelverket...13 Vedlegg: Dokumentasjonsgrunnlaget...15 2
1. Innleiing Fylkesmannen opna tilsyn 23. januar 2017 med tema forvaltningskompetanse avgjerder om særskild tilrettelegging i Masfjorden kommune. Undersøkingane har vore på skolenivå ved Sandnes skule. Felles nasjonalt tilsyn 2014 17 handlar om skolens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa og består av tre område for tilsyn: Skolens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa, forvaltningskompetanse (som denne rapporten handlar om) og skolebasert vurdering. Utdanningsdirektoratet har utarbeidd rettleiingsmateriell 1 knytt til tilsynet, og Fylkesmannen har gjennomført informasjons- og rettleiingssamlingar. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova 13-10 første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne tilsynsrapporten. Tilsynet har avdekt brot på regelverket. Masfjorden kommune får frist til 15. september 2017 til å rette brot på regelverket før vi eventuelt vedtek pålegg om retting. 2. Om tilsynet med Masfjorden kommune Sandnes skole 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skolar Fylkesmannen fører tilsyn med kommunen som offentleg skuleeigar, jf. opplæringslova 14 1 første ledd. Fylkesmannens tilsyn på opplæringsområdet er tilsyn med lovpålagte plikter, jf. kommunelova 60 b. Fylkesmannens tilsyn med offentlege skolar er utøving av mynde og skjer i samsvar med reglane for dette i forvaltningsretten. I dei tilfella der Fylkesmannen konkluderer med at eit rettsleg krav ikkje er oppfylt, blir dette sett på som brot på regelverket, uavhengig av om det er opplæringslova eller forskrifter fastsett i medhald av denne lova som er brotne. 2.2 Tema for tilsyn Temaet for tilsynet er skolens forvaltningskompetanse i avgjerder om særskild tilrettelegging av opplæringa. Det overordna formålet med det nasjonal tilsynet er å medverke til at elevar får eit godt utbytte av opplæringa. For å sikre at dette gjeld for alle elevar, er elevar med behov for særskild tilrettelegging gjevne eigne rettar i opplæringslova. Særskild tilrettelegging for elevar inneber avvik frå det ordinære opplæringstilbodet og er enkeltvedtak etter lova. Hovudpunkt i tilsynet vil vere: - Generelle saksbehandlingsreglar for enkeltvedtak - Enkeltvedtak om spesialundervisning - Enkeltvedtak om særskild språkopplæring Tilsynet skal medverke til at kommunen som skoleeigar syter for at skolen 1 http://www.udir.no/regelverk/regelverk/tilsyn/ 3
tek vare på elevens rettstryggleik gjennom å involvere elevar og foreldre i vurderingane før skolen tek avgjerder om avvik frå det ordinære opplæringstilbodet følgjer reglane for innhald i enkeltvedtak syter for å vurdere og kartleggje elevens behov på ein fagleg forsvarleg måte gjer vedtak som gjev gode føringar for å leggje til rette innhaldet i opplæringa I tilsynet vurderer vi om Sandnes på denne måten sikrar elevane sine rettar når skolen gjer enkeltvedtak. Manglande forvaltningskompetanse i avgjerder om særskild tilrettelegging av opplæringa kan føre til at elevane ikkje får sikra rettane sine. Det kan òg føre til at avgjerdene ikkje gjev gode faglege føringar for innhaldet i opplæringa. Elevane står da i fare for å få ei opplæring som ikkje gjev eit forsvarleg utbytte. Det er berre utvalde delar av saksbehandlingsreglane for enkeltvedtak som blir kontrollerte i tilsynet. Opplæringslova og forskrift til lova har òg krav som gjeld spesialundervisning, punktskriftopplæring og særskild språkopplæring som ikkje er inkluderte i dette tilsynet. 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet Tilsyn med Masfjorden kommune vart opna gjennom brev 23. januar 2017. Kommunen har lagt fram dokumentasjon, jf. kommunelova 60 c. Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på skriftleg dokumentasjon, sjå vedlegg. 3. Generelle saksbehandlingsreglar for enkeltvedtak 3.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava som gjeld generelt for saksbehandling av enkeltvedtak. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og/eller forvaltningslova krava er knytte til. Elevar og foreldre skal varslast før det blir gjort enkeltvedtak om avvik frå det ordinære opplæringstilbodet. Dersom foreldra eller elevane ikkje allereie har uttalt seg i saka, skal dei varslast før skolen gjer eit vedtak. Dei skal ha høve til å uttale seg innan ein nærmare fastsett frist, jf. forvaltningslova 16. Skolen skal gje førehandsvarsel skriftleg. Varsel til foreldra gjeld for elevar under 18 år. Når eleven er over 15 år, skal skolen varsle eleven sjølv om eleven er representert av foreldra. Skolen kan la vere å varsle dersom eleven eller foreldra har - søkt eller bedt om vedtaket - hatt høve til å gje sine synspunkt i saka - fått kjennskap på annan måte til at skolen skal gjere eit vedtak og har hatt rimeleg tid til å uttale seg 4
Førehandsvarselet skal gjere greie for kva saka gjeld, og gje opplysningar om kva føresegner i lova vedtaket byggjer på, og kva forhold rundt eleven sin skolesituasjon som er grunnlaget for vedtaket. Førehandsvarselet skal innehalde det som er nødvendig for at elevar og foreldre kan ta vare på interessene sine på ein forsvarleg måte, jf. forvaltningslova 16. Varselet må derfor innehalde dei faktiske forholda: Kva det varsla vedtaket vil innebere for eleven, kva for type avvik frå ordinær opplæring det dreier seg om og kva forhold som er grunnlaget for vedtaket. Enkeltvedtaket skal innehalde grunngjeving for vedtaket ved å vise til heimelen, faktiske forhold som er lagde til grunn, og kva for omsyn som er vektlagde. Eleven eller foreldra har rett til å klage på enkeltvedtaket. For å gje eleven eller foreldra ei reell moglegheit til å argumentere for sitt syn, må vedtaket vere skriftleg og grunngjeve, jf. forvaltningslova 24 og 27. Grunngjevinga skal vise til dei reglar og faktiske forhold vedtaket byggjer på, og kva for omsyn skolen har lagt mest vekt på, jf. forvaltningslova 25. Skolen treng ikkje å grunngje vedtaket dersom vedtaket godkjenner ein søknad, og skolen ikkje har grunn til å tru at eleven og foreldra vil vere misnøgde med vedtaket. Enkeltvedtaket skal innehalde informasjon om høve til å klage, klagefrist, klageinstans og framgangsmåte ved klage. Det er eit krav at brevet med enkeltvedtaket skal opplyse om dei formelle forholda som gjeld dersom eleven eller foreldra vil klage, jf. forvaltningslova 27. Nærmare reglar for saksbehandling ved klage går fram av forvaltningslova 27 32. Skolen må opplyse om at klagefristen er tre veker frå eleven eller foreldra fekk vedtaket, at klagen skal sendast til skolen, og kven som er klageinstans. Klageinstans ved dei ulike aktuelle typar enkeltvedtak går fram av opplæringslova 15 2. Enkeltvedtaket skal innehalde informasjon om retten til å sjå saksdokumenta. Foreldra og elevane har rett til å gjere seg kjende med dokumenta som inngår i saka, jf. forvaltningslova 27. Brevet om enkeltvedtaket skal informere om denne retten. I nokre tilfelle har skolen grunn til å gjere unntak frå innsynsretten. Nærmare om innsynsretten og unntak frå innsyn går fram av forvaltningslova 18 og 19. 3.2 Fylkesmannens undersøkingar og vurderingar Fylkesmannen har fått tilsendt to døme på enkeltvedtak om spesialundervisning med sakkunnig vurderingar og IOP, døme på tilvisning til PPT, referat frå tilbakemeldingsmøte etter sakkunnig vurdering. Det er òg lagt fram tre døme på vedtak om særskilt språkopplæring med førehandsvarsel, utfylt samtykkeskjema og eit døme på utfylt Registreringsskjema av nykomne elevar frå språklege minoritetar. Rektor har i tillegg svart på spørsmåla i RefLex som gjeld alle dei tre hovudområda som er omfatta av tilsynet med skulen. Krav til førehandsvarsel Elevar og foreldre skal varslast før det blir gjort enkeltvedtak om avvik frå det ordinære opplæringstilbodet. Førehandsvarselet skal gjere greie for kva saka gjeld, og gje opplysningar om kva føresegner i lova vedtaket byggjer på, og kva forhold rundt eleven 5
sin skulesituasjon som er grunnlaget for vedtaket. Spesialundervisning I eigenvurderinga svarer rektor at skulen varslar elev og foreldre før det blir gjort enkeltvedtak om avvik frå det ordinære opplæringstilbodet. Skulen har lagt fram døme på underskrive Løyve til å gjere vedtak om spesialundervisning etter 5 1 i opplæringslova. Der er soleies varsla at skulen vil gjere vedtak om spesialundervisning, men det er ikkje dokumentert om foreldra og eleven blir varsla om i kva grad vedtaket inneber avvik frå det ordinære opplæringstilbodet. Under RefLex-spørsmål 2.3. forklarar skulen at dei kallar inn dei føresette til tilbakemeldingsmøte der ein går igjennom resultata frå kartlegginga, og der dei føresette uttalar seg i møtet. Det er lagt fram døme på referat frå slikt møte for den eine eleven, men dette møtet er frå september 2012, medan vedtaket er gjort i juni 2016. Det er difor noko uklart om dette møtet har relevans for vedtaket frå 2016. Fylkesmannen viser likevel til at skulen i RefLex har opplyst om at foreldra får høve til å uttale seg om sakkunnig vurdering. Fylkesmannen finn det difor godtgjort at foreldra «på annen måte fått kjennskap til at vedtak skal treffes og har hatt rimelig foranledning og tid til å uttale seg», forvaltningslova 16 tredje avsnitt bokstav c. Skulen har med dette oppfylt kravet om førehandsvarsel i forvaltningslova 16. I løyve-skjemaet går det fram at elev over 15 år kan gje slikt løyve sjølv, men ikkje at det er nødvendig at elev over 15 samtykker, jf. barnelova 32. Særskilt språkopplæring Det er lagt fram førehandsvarsel for kvart av dei tre vedtaka om særskilt språkopplæring. Førehandsvarsla er eit generelt utforma skjema der ein fyller ut namn og kryssar av for om eleven skal få særskilt språkopplæring eller ikkje, og kva type som vil vere aktuell; særskilt norskopplæring, morsmålsopplæring eller tospråkleg fagopplæring. I førehandsvarselet står det òg at «[r]esultat av kartlegginga syner at eleven har behov for særskild språkopplæring». I førehandsvarselet står det at vedtaket vil bli sendt til eleven/føresette etter at skulen har motteke samtykke. Det er lagt fram døme på utfylte og underskrivne skjema for samtykkeerklæring. Fylkesmannen vurderer at førehandsvarselet gjer greie for kva saka gjeld. Varselet viser til opplæringslova 2 8 som rett lovføresegn, og gjer greie for målet med den særskilte språkopplæringa. Det vert vist til resultatet av kartlegginga, men det går ikkje fram at denne er vedlagt. Varselet seier ikkje noko om omfanget og organiseringa av den særskilte språkopplæringa. Samtykkeerklæringane seier heller ikkje noko kor stort omfang og eventuelle unntak frå den ordinære opplæringa dei samtykkjer til, og som nemnt ovanfor vert vedtaket fyrst gjort kjent for eleven og dei føresette etter at samtykke er gitt. Dette er ein mangel både i høve til kravet om førehandsvarsel og kravet om samtykke. Krav til grunngjeving av enkeltvedtak Enkeltvedtaket skal innehalde grunngjeving for vedtaket ved å vise til heimelen, faktiske forhold som er lagde til grunn, og kva for omsyn som er vektlagde. I eigenvurderinga svarer rektor «ja» på spørsmåla om enkeltvedtaka inneheld grunngjeving ved å vise til heimelen vedtaket bygger på, faktiske forhold og omsyn som er vektlagde. 6
Spesialundervisning I døma på vedtak om spesialundervisning blir det vist til 5 1 i opplæringslova som heimel for vedtaket. Det er ikkje gjort greie for innhaldet i lovføresegnene. Ei nærmare grunngjeving følgjer på eit særskilt ark. Her vert det gjort greie for nokre av hovudpunkta i PPT si sakkunnige uttale. Dei sakkunnige uttalene gjer greie for kva forhold rundt skulesituasjonen til elevane som er grunnlaget for vedtaket, og viser dermed til kva omsyn som er vektlagde. Etter Fylkesmannen sin vurdering oppfyller dette kravet til grunngjeving. Særskilt språkopplæring Vedtaka om særskild språkopplæring viser til opplæringslova 2 8 som rett heimel. Samstundes vert det vist til 3 12, som gjeld særskilt språkopplæring i vidaregåande skule. Dette kan virke forvirrande for den som mottek vedtaket. Elles utdjupar vedtaka noko av innhaldet i lovføresegnene. Dette er ein føremon i slike saker, der partane gjerne har liten kjennskap til både det norske språket og rettssystemet. Forvaltningslova seier at vedtaket skal gje att innhaldet av reglane eller problemstillinga vedtaket byggjer på, der dette er nødvendig for å sette parten i stand til å forstå vedtaket ( 25 første avsnitt, andre setning). Når det gjeld grunngjevinga elles, viser dei framlagte vedtaka til at eleven «har behov for særskilt norskopplæring» og «rett til særskild språkopplæring til [eleven] har tilstrekkeleg norskferdigheiter til å følgje ordinær undervising». Det vert vist til kartlegging, men ikkje kva slags kartlegging og vurderingar som er gjort. Førehandsvarselet gjer heller ikkje i tilstrekkeleg grad greie for kva omfang og kva slags organisering av den særskilte språkopplæringa som kan bli aktuell. I eit av vedtaka går det fram at foreldra har søkt om morsmålsundervisning, og at skulen «arbeidar med å få dette til i løpet av hausten 2016». I konklusjonen skriv skulen at dei kjem tilbake med vedtak om dette. Fylkesmannen har ikkje nokon innvendingar mot denne framgangsmåten. Skulle derimot oppfyllinga ligge langt fram i tid, kunne ein her ha vurdert å gi eit førebels avslag på søknaden, slik at det kan klagast på at tilbodet vert utsett. Enkeltvedtaket skal innehalde informasjon om høve til å klage, klagefrist, klageinstans og framgangsmåte ved klage. Informasjon om klagerett er ikkje gitt i sjølve vedtaka om spesialundervisning, men i oversendingsbrevet som følgjer vedtaket. Det vert ikkje opplyst om at Fylkesmannen er klageinstans, og det er minimalt med informasjon om framgangsmåten ved klage. Dei to eldste vedtaka om særskilt språkopplæring (frå hausten 2016) inneheld ikkje informasjon om høve til å klage. Det er vist til klageretten i førehandsvarselet, men dette er ikkje tilstrekkeleg. Det siste vedtaket, frå januar 2017, inneheld eit eiga punkt om høve til å klage. Her vert det informert om klagefrist, klageinstans og framgangsmåte ved klage. Fylkesmannen legg til grunn at det siste vedtaket representerer dagens praksis. Enkeltvedtaket skal innehalde informasjon om retten til å sjå saksdokumenta. 7
Enkeltvedtaka om spesialundervisning og dei to eldste vedtaka om særskilt språkopplæring opplyser ikkje om retten til å sjå saksdokumenta. Det nyaste vedtaket om særskilt språkopplæring informerer om denne retten, og viser til forvaltningslova 18 og 19, og til 12 om retten til å bruke fullmektig. 3.3 Fylkesmannens konklusjon Førehandsvarsel Kravet om førehandsvarsel i forvaltningslova 16 vert oppfylt når skulen gjer enkeltvedtak om spesialundervisning. Skulen gir førehandsvarsel før vedtak om særskilt språkopplæring, men varselet oppfyller ikkje krava om førehandsvarsel i forvaltningslova 16. Enkeltvedtak Fylkesmannen finn det dokumentert at skulen oppfyller lovkrava til grunngjeving når det gjeld spesialundervisning, men ikkje når det gjeld særskild språkopplæring. Det nyaste vedtaket om særskilt språkopplæring opplyser om klageretten, medan vedtaka om spesialundervisning ikkje oppfyller kravet om å informere om kven som er klageinstans. Det nyaste vedtaket om særskilt språkopplæring opplyser om retten til å sjå saksdokumenta. Vedtaka om spesialundervisning oppfyller ikkje dette kravet. 4. Enkeltvedtak om spesialundervisning 4.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava i tilsynet som gjeld for enkeltvedtak om spesialundervisning. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og/eller forvaltningslova krava er knytte til. Krava kjem i tillegg til dei generelle saksbehandlingsreglane som er omtalte over i kapittel 3. Foreldre / elevar over 15 år skal gje samtykke før det blir sett i gang utgreiing av behovet for spesialundervisning. Skolen må få samtykke frå foreldra til elevar over 15 år før PPT set i gang ei sakkunnig vurdering av behovet for spesialundervisning, jf. opplæringslova 5 4. Elevar som har fylt 15 år, skal sjølve gje samtykke i saker om spesialundervisning og om at foreldra skal bli orienterte (føresetnaden er at eleven er samtykkekompetent). Dersom foreldra/eleven sjølve har bedt om spesialundervisning, ligg samtykket implisitt i søknaden. Foreldra/eleven skal ha moglegheit til å uttale seg om innhaldet i ei sakkunnig vurdering før enkeltvedtaket blir gjort. Foreldra har rett til å gjere seg kjende med innhaldet i den sakkunnige vurderinga og til å uttale seg før skolen gjer eit enkeltvedtak, jf. opplæringslova 5 4. Skolen kan gje avgrensingar i denne retten, jf. forvaltningslova 19 og reglane om teieplikt. Skolen og PPT har ansvar for at samarbeidet med eleven og foreldra blir teke hand om på ein god 8
måte på dei ulike trinna i prosessen. Foreldra må få sjå den sakkunnige vurderinga og få rimeleg tid til å uttale seg om innhaldet. Elevar skal ha eit enkeltvedtak nå sakkunnig vurdering er gjennomført. Etter den sakkunnige vurderinga må skolen gjere eit vedtak. Dette gjeld både dersom skolen går med på spesialundervisning, og dersom skolen ikkje gjer det. Kravet om enkeltvedtak gjeld både når PPT tilrår spesialundervisning, og når dei ikkje tilrår dette. Ei avgjerd om spesialundervisning gjeld rettar for ein bestemt person og er derfor eit enkeltvedtak, jf. forvaltningslova 2 og kapittel IV og V. Avvik frå ei sakkunnig vurdering skal grunngjevast i enkeltvedtaket. Dersom skolens vedtak vik av frå den sakkunnige vurderinga, må skolen grunngje dette. Grunngjevinga skal vise kvifor eleven likevel får eit opplæringstilbod som oppfyller elevens rett til spesialundervisning, jf. opplæringslova 5 3. Skolen må få klart fram kva avviket består i, og kva opplæringstilbodet inneber for eleven. Grunngjevinga må vere slik at foreldra forstår kva for vurderingar som ligg til grunn for at skolen ikkje følgjer tilrådinga i den sakkunnige vurderinga. Enkeltvedtaket skal innehalde opplysningar om kva for omfang, innhald og organisering spesialundervisninga skal ha, og kompetansekrav for dei som skal gjennomføre opplæringa. Den sakkunnige vurderinga skal ta stilling til kva som gjev eit forsvarleg opplæringstilbod, til innhaldet i opplæringa og gjere greie for andre særlege forhold som er viktige for opplæringa, jf. opplæringslova 5 3. Skolens vedtak om spesialundervisning skal byggje på den sakkunnige vurderinga. Enkeltvedtaket må vise tal på timar med spesialundervisning, fag/område for spesialundervisninga, om det skal vere avvik frå LK06, korleis opplæringa skal organiserast, og kva for kompetanse personalet skal ha. 4.2 Fylkesmannens undersøkingar og vurderingar Foreldre / elevar over 15 år skal gje samtykke før det blir sett i gang utgreiing av behovet for spesialundervisning. I eigenvurderingssystemet RefLex skriv rektor at i møte med foreldra skriv dei under på tilvisningsskjema til PPT. Det er lagt ved dokumentasjonen til tilsynet døme på slike tilvisningsskjema. Skjemaet har ikkje noko felt for underskrift av elev over 15 år. Ingen av elevane var over 15 år då tilvisning til PPT skjedde. Foreldra/eleven skal ha moglegheit til å uttale seg om innhaldet i ei sakkunnig vurdering før enkeltvedtaket blir gjort. Rektor opplyser at skulen har tilbakemeldingsmøte der ein går igjennom sakkunnig vurdering. Det går fram av dokumentasjonen frå eit slikt møte at det er PPT som har kalla inn til møtet. Denne dokumentasjonen er derimot frå 2012, medan vedtaket er frå 2016. Elevar skal ha eit enkeltvedtak når sakkunnig vurdering er gjennomført. 9
Det går fram av eigenvurderinga at skulen gjer vedtak om spesialundervisning når det ligg føre sakkunnig vurdering. Skulen har ikkje døme vedtak etter sakkunnig vurdering som ikkje tilrår spesialundervisning. Avvik frå ei sakkunnig vurdering skal grunngjevast i enkeltvedtaket. Dei vedtaka som er lagt ved dokumentasjonen til tilsynet er i samsvar med sakkunnig vurdering. Enkeltvedtaket skal innehalde opplysningar om kva for omfang, innhald og organisering spesialundervisninga skal ha, og kompetansekrav for dei som skal gjennomføre opplæringa. Det er nytta ein mal for enkeltvedtaket om spesialundervisning. Her blir det vist til sakkunnig vurdering, utan å synleggjere kva spesialundervisning som er tilrådd av sakkunnig eller at sakkunnig vurdering er lagt ved vedtaket. Omfang er oppgitt i lærartimar og assistenttimar, og ut over dette er det ikkje spesifisert behov for anna kompetanse. I døma på enkeltvedtak går det ikkje fram kva for eit innhald spesialundervisninga skal ha når det gjeld fag og område. Det er døme på vedtak der eleven skal følgje fagplanen som er sett for klassen, men med ekstra tilpassing/spesialpedagogisk hjelp. Det går likevel ikkje fram korleis dette skal gjerast. Det går ikkje tydeleg fram av eitt av vedtaka om eleven er tilrådd frå sakkunnig og har rett til ei opplæring som avvik frå læreplanane. I RefLex opplyser rektor at skulen sin praksis er at avvik frå læreplanen er skildra i IOP, og viser til vedlagt døme på det. Fylkesmannen finn at skulen sin praksis ikkje er i samsvar med regelverket. Det er døme på vedta der det er lista opp korleis timane til spesialundervisning skal organiserast. I eitt av vedtaka heiter det: «Timane som er tildelt vil kunne nyttast på ulike måtar som m.a.: Einetimar/einetrening Gruppetimar/gruppetrening To-lærar Tilrettelagt undervisning i klassen Periodeundervisning/kurs Rettleiing og anna organisering» Dette er noko meir utdjupa under ressurstrong og organisering, men Fylkesmannen finn likevel at organiseringa ikkje er uttrykt presist nok. Det går ikkje tydeleg fram kor mykje av tida som skal nyttast til dei ulike organisatoriske løysingane, og om tilbodet i vedtaket er i samsvar med sakkunnig tilråding. Det går heller ikkje fram kva fag eleven skal ha spesialundervisning i, eller kva organisering av spesialundervisninga som er lagt til grunn i det enkelte faget. 4.4 Fylkesmannens konklusjon Sandnes skule innhentar samtykke frå føresette før det blir sett i gang utgreiing av behov for spesialundervisning. Samtykkeskjemaet har ikkje noko felt for underskrift av elev over 15 år, men det har heller ikkje vore aktuelt med tilvisning av elev over 15 år. Foreldra får uttale seg om sakkunnig vurdering i tilbakemeldingsmøte. Det er blir gjort enkeltvedtak når det ligg føre ei sakkunnig vurdering. Skulen gjer vedtak om spesialundervisning som er i samsvar med sakkunnig vurdering. 10
Enkeltvedtaket inneheld opplysningar om omfang, men er seier ikkje noko om innhald i spesialundervisninga når det gjeld fag. Organisering spesialundervisninga er oppgitt svært upresis. Vedtaka viser til kompetansekrav for dei som skal gjennomføre opplæringa. 5. Enkeltvedtak om særskild språkopplæring 5.1 Rettsleg krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava i tilsynet som gjeld for enkeltvedtak om særskild språkopplæring. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og/eller forvaltningslova desse krava er knytte til. Krava kjem i tillegg til dei generelle saksbehandlingsreglane som er omtalte over i kapittel 3. Elevar som har rett til særskild språkopplæring, skal ha eit enkeltvedtak. Elevar med anna morsmål enn norsk og samisk har rett til særskild norskopplæring til dei har tilstrekkelege ferdigheiter i norsk til å følgje ordinær opplæring i skolen, jf. opplæringslova 2 8. Om nødvendig har elevane òg rett til morsmålsopplæring, tospråkleg fagopplæring eller begge delar. Skolen må syte for å kartleggje norskferdigheiter før skolen vedtek særskild språkopplæring. Ei avgjerd om særskild språkopplæring gjeld rettar for ein bestemt person og er derfor eit enkeltvedtak, jf. forvaltningslova 2 og kapittel IV og V. Enkeltvedtaket skal innehalde opplysningar om omfanget av opplæringa, kva for læreplanar eleven skal følgje og organiseringa av opplæringa. Eleven skal kartleggjast før vedtak om særskild språkopplæring, jf. opplæringslova 2 8. Kartlegginga vil danne grunnlag for å vurdere behovet for språkopplæring og for å kunne ta stilling til omfanget (talet på timar og kor lenge), for kopling mot ordinær opplæring og eventuelt behovet for tospråkleg opplæring i fag eller morsmålsopplæring. Skoleeigaren må òg ta stilling til kva for læreplan eleven skal bruke: læreplan i grunnleggjande norsk for språklege minoritetar, eller ordinær læreplan i norsk. Skolen skal bruke ein eigen læreplan for morsmålsopplæring for elevar som får slik opplæring. Organiseringa må gå klart fram av vedtaket. Kommunen kan organisere tilbodet om særskild språkopplæring i eigne grupper for nykomne elevar i inntil to år, jf. opplæringslova 2 8. Vedtak kan berre gjerast for eitt år om gongen. Det er en føresetnad at skolen vurderer at eigne grupper er det beste for eleven. Denne vurderinga må komme fram av vedtaket. I vedtaket kan skolen òg gjere avvik frå læreplanverket. Det må til eit enkeltvedtak om stans i særskild språkopplæring når eleven blir overført til den ordinære opplæringa. Skolen må kartleggje elevar som får særskild språkopplæring, undervegs i opplæringa, jf. opplæringslova 2 8. Dette for å vurdere om elevane har tilstrekkelege ferdigheiter i norsk til å følgje ordinær opplæring på skolen. Før skolen overfører eleven til å følgje ordinær opplæring, må skolen gjere eit enkeltvedtak om stans i særskild språkopplæring. Dette gjeld rettar for ein bestemt person og er derfor eit enkeltvedtak, jf. forvaltningslova 2 og kapittel IV og V. 11
5.2 Fylkesmannens undersøkingar og vurderingar Elevar som har rett til særskild språkopplæring, skal ha eit enkeltvedtak. I eigenvurderinga i RefLex svarar rektor ja på at det blir gjort enkeltvedtak for elevar som har rett til særskild språkopplæring. Det er motteke tre døme på vedtak der ein elev får særskild språkopplæring. Det er ikkje sendt inn døme på enkeltvedtak der eleven ikkje får særskild språkopplæring. Fylkesmannen legg til grunn at det blir gjort slike vedtak dersom det er aktuelt. Enkeltvedtaket skal innehalde opplysningar om omfanget av opplæringa, kva for læreplanar eleven skal følgje og organiseringa av opplæringa. Rektor svarar ja på spørsmålet om vedtaka inneheld opplysningar om tal på timar med særskild språkopplæring. I dei innsendte døma ser Fylkesmannen at talet på timar er oppgitt når det gjeld særskild norskopplæring. I to av døma er det kryssa av for at eleven skal ha tospråkleg fagopplæring, men det er ikkje oppgitt tal på timar for dette. I merknad til førebels tilsynsrapport opplyser kommunen at det ikkje blir gitt tospråkleg fagopplæring på skulen, og at det truleg er kryssa av feil i vedtaksmalen. Dersom det er slik at skulen i desse vedtaka har gitt elevane rett til meir enn det som har vore meininga, blir spørsmålet om desse elevane har fått eit vedtak som ikkje har blitt oppfylt. Dette spørsmålet ligg likevel utanfor temaet for dette tilsynet, og blir difor ikkje drøfta vidare i denne rapporten. Tilhøvet er tatt opp med kommunen over telefon. Fylkesmannen finn i dei innsendte vedtaka at det ikkje er opplysningar om kva for ein læreplan eleven skal følgje. I eigenvurderinga har rektor og svart nei på dette spørsmålet. Dette er ikkje i tråd med lovkrava. I eigenvurderinga har rektor svart ja på spørsmålet om enkeltvedtaka inneheld opplysningar om organiseringa av opplæringa. I dei vedlagte døma ser ein ikkje at det er spesifisert kva for ein skole eleven skal få opplæringa, men Fylkesmannen legg til grunn at dette er av di det ikkje er aktuelt å ha opplæringa på ein annan skole. Når det gjeld sjølve organiseringa av opplæringa har alle tre vedtaka likelydande opplysningar: «kan bli gitt som individuell trening, i lita gruppe og i klasse.» Det er ikkje spesifisert korleis opplæringa skal organiserast for kvar enkelt elev. Dette gjeld både for den særskilde norskopplæringa, og den tospråklege fagopplæringa. Vidare er det ikkje nærare spesifisert om opplæringa i gruppe skal organiserast etter lovkrava i opplæringslova 2 8 femte ledd. Fylkesmannen minner om at eleven må oppfylle vilkåra i femte ledd for at skolen skal kunne gje opplæring i einetimar. Fylkesmannen merkar seg at vedtaka i stor grad står fram som ein mal, i motsetning til individuelle vedtak. Det må til eit enkeltvedtak om stans i særskild språkopplæring når eleven blir overført til den ordinære opplæringa. Det er stilt spørsmål om det fattast vedtak om opphøyr av særskild språkopplæring. Rektor har i eigenvurderinga svart ja på dette spørsmålet, men opplyser og om at dei enda ikkje har slike vedtak. Fylkesmannen legg til grunn at det blir gjort slike vedtak om det er aktuelt. 5.4 Fylkesmannens konklusjon Masfjorden kommune, Sandnes skule, gjer vedtak om særskild språkopplæring når lova krev det. 12
Vedtaka inneheld ikkje opplysningar om kva for læreplanar eleven skal følgje, eller organiseringa av opplæringa. Dette er ikkje i tråd med lovkrava. Skolen gjer enkeltvedtak om opphøyr av særskild språkopplæring når eleven startar i den ordinære opplæringa. Dette er i samsvar med lovkrav. 6. Frist for retting av brot på regelverket Fylkesmannen har konstatert brot på regelverket. Frist for retting og tilbakemelding til Fylkesmannen er 15. september 2017. Dersom brot på regelverket ikkje er retta innan fristen i den endelege tilsynsrapporten, vil Fylkesmannen vedta pålegg om retting. Eit eventuelt pålegg om retting vil ha status som enkeltvedtak og kan klagast på, jf. forvaltningslova kapittel VI. Følgjande pålegg er aktuelle å vedta etter utløpet av rettefristen i denne rapporten: Generelle saksbehandlingsreglar for enkeltvedtak 1. Masfjorden kommune må syte for at saksbehandlinga ved Sandnes skule oppfyller krava i forvaltningslova til førehandsvarsel, jf. forvaltningslova 16. Masfjorden kommune må i samband med dette sjå til at: a. Førehandsvarslet gjer greie for kva saka gjeld. b. Førehandsvarslet inneheld opplysningar om - kva føresegner i lova vedtaket byggjer på - kva forhold rundt eleven sin skolesituasjon som er grunnlaget for vedtaket 2. Masfjorden kommune må syte for at saksbehandlinga ved Sandnes skule oppfyller krava til enkeltvedtak i forvaltningslova, jf. forvaltningslova 24, 25 og 27. Masfjorden kommune må i samband med dette sjå til at: a. Enkeltvedtaket inneheld informasjon om - faktiske forhold som er lagde til grunn - kva for omsyn som er vektlagde b. Enkeltvedtaket (eller orienteringa om enkeltvedtaket) inneheld informasjon om - klageinstans - at klagen skal sendast til skolen c. Enkeltvedtaket (eller orienteringa om enkeltvedtaket) inneheld informasjon om retten etter forvaltningslova til å sjå saksdokumenta. Enkeltvedtak om spesialundervisning 3. Masfjorden kommune må syte for at Sandnes skule ved behov for spesialundervisning oppfyller opplæringslova 5-3 og 5-4, jf. forvaltningslova 2 og kapittel IV og V. 13
Masfjorden kommune må i samband med dette sjå til at: a. Enkeltvedtaket inneheld opplysningar om - fag/område og om eventuelle avvik frå LK06 i spesialundervisninga - organisering av spesialundervisninga Enkeltvedtak om særskild språkopplæring 4. Masfjorden kommune må syte for at Sandnes skule ved behov for og stans av behov for særskild språkopplæring oppfyller forvaltningslova 2 og kapittel IV og V og opplæringslova 2 8. Masfjorden kommune må i samband med dette sjå til at: a. Enkeltvedtaket inneheld opplysningar om - kva for ein læreplan eleven skal følgje - organisering av den særskilte språkopplæringa, medrekna om opplæringa skal gå føre seg på ein annan skole. Hanne Melander Johan Sverre Rivertz Line Sperre tilsynsleiar seniorrådgjevar rådgjevar 14
Vedlegg: Dokumentasjonsgrunnlaget Følgjande dokument inngår i dokumentasjonsgrunnlaget for tilsynet: 1. Eigenvurdering i Reflex 2. Framlagte dokument: Vedlegg 1: o Løyve til å gjere vedtak om spesialundervisning o Vedtak spesialundervisning Vedlegg 2: o Løyve til å gjere vedtak om spesialundervisning o Vedtak spesialundervisning Vedlegg 3: o Referat frå møte 04.11.11 Vedlegg 4 og 5: o Døme på tilvising til PPT (2 stk) Vedlegg 6: o Referat frå tilbakemeldingsmøte 10.09.12 Vedlegg 7: o Døme på IOP Vedlegg 8: o Registreringsskjema av nykomne elevar frå språklege minoriteter o Samtykke til vedtak om særskild språkopplæring o Førehandsvarsel om særskild språkopplæring o Einskildvedtak særskilt norskopplæring Vedlegg 9: o Registreringsskjema av nykomne elevar frå språklege minoriteter o Samtykke til vedtak om særskild språkopplæring o Førehandsvarsel om særskild språkopplæring o Einskildvedtak særskilt norskopplæring Vedlegg 10: o Registreringsskjema av nykomne elevar frå språklege minoriteter o Samtykke til vedtak om særskild språkopplæring o Førehandsvarsel om særskild språkopplæring o Einskildvedtak særskilt norskopplæring 15