TILSYNSRAPPORT. Forvaltningskompetanse avgjerder om særskilt tilrettelegging

Transkript

1 FYLKESMANNEN I SOGN OG FJORDANE TILSYNSRAPPORT Forvaltningskompetanse avgjerder om særskilt tilrettelegging Sogn og Fjordane fylkeskommune Måløy vidaregåande skule Sak 2015/736

2 Innhald Samandrag Innleiing Om tilsynet med Sogn og Fjordane fylkeskommune Måløy vidaregåande skule Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular Tema for tilsyn Om gjennomføringa av tilsynet Generelle saksbehandlingsreglar for enkeltvedtak Rettslege krav Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannens vurderingar Fylkesmannens konklusjon Enkeltvedtak om spesialundervisning Rettslege krav Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannens vurderingar Fylkesmannens konklusjon Enkeltvedtak om særskilt språkopplæring Rettsleg krav Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannens vurderingar Fylkesmannens konklusjon Førehandsvarsel om vedtak Fylkeskommunen sin rett til å kommentere førebels tilsynsrapport...19 Vedlegg: Dokumentasjonsgrunnlaget

3 Samandrag Tema og formål Temaet for tilsynet er skulen sin forvaltningskompetanse (saksbehandling) i avgjerder om særskilt tilrettelegging av opplæringa. Gjennomføring Tilsynet vart opna gjennom varselbrev Fylkesmannen sine vurderingar og konklusjonar er basert på skriftleg dokumentasjon, jf. vedlegg til denne rapporten, side 20. Avdekte lovbrot Det er avdekt lovbrot når det gjeld generelle saksbehandlingsreglar for enkeltvedtak, lovbrot i forhold til enkeltvedtak om spesialundervisning og lovbrot innanfor tema enkeltvedtak om særskilt språkopplæring. Fylkesmannen gjennomførte sluttmøte på bakgrunn av førebels tilsynsrapport Sogn og Fjordane fylkeskommune eller Måløy vidaregåande skule har ikkje kommentert førebels rapport skriftleg innan fristen. Status på rapporten og vegen vidare I denne (endelege) tilsynsrapporten er det fastsett frist for retting av lovbrot som er avdekt under tilsynet. Fristen er 30. oktober Dersom lovbrot ikkje er retta innan fristen, vil Fylkesmannen vedta pålegg om retting. 3

4 1. Innleiing Fylkesmannen opna tilsyn med Måløy vidaregåande skule, eigd av Sogn og Fjordane fylkeskommune, om forvaltningskompetanse avgjerder om særskilt tilrettelegging av opplæringa. Felles nasjonalt tilsyn handlar om skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa og består av tre område for tilsyn: Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa, forvaltningskompetanse (som denne rapporten handlar om) og skulebasert vurdering. Utdanningsdirektoratet har utarbeidd rettleiingsmateriell 1 knytt til tilsynet, og Fylkesmannen har gjennomført informasjons- og rettleiingssamlingar. Det er kommunen/fylkeskommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova første ledd. Fylkeskommunen er derfor adressat for denne førebelse tilsynsrapporten. Tilsynet har avdekt lovbrot. Denne førebelse tilsynsrapporten gjev eit førehandsvarsel om at Fylkesmannen kan vedta å påleggje fylkeskommunen retting av lovbrotet, jf. forvaltningslova 16. I den endelege tilsynsrapporten får Sogn og Fjordane fylkeskommune rimeleg frist til å rette lovbrotet før vi eventuelt vedtek pålegg om retting. Sogn og Fjordane fylkeskommune har rett til å kommentere på den førebelse tilsynsrapporten jf. forvaltningslova 16. Frist for tilbakemelding er Etter utløpet av fristen for tilbakemelding vil Fylkesmannen utarbeide ein endeleg tilsynsrapport. 2. Om tilsynet med Sogn og Fjordane fylkeskommune Måløy vidaregåande skule 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular Fylkesmannen fører tilsyn med kommunen som offentlege skular, jf. opplæringslova 14-1 første ledd. Fylkesmannens tilsyn på opplæringsområdet er tilsyn med det lovpålagde, jf. kommunelova 60 b. Fylkesmannens tilsyn med offentlege skular er utøving av myndigheit og skjer i samsvar med reglane for dette i forvaltningsretten. I dei tilfella der Fylkesmannen konkluderer med at eit rettsleg krav ikkje er oppfylt, blir dette sett på som lovbrot, uavhengig av om det er opplæringslova eller forskrifter fastsett i medhald av denne lova som er brotne. 2.2 Tema for tilsyn Temaet for tilsynet er skulens forvaltningskompetanse i avgjerder om særskilt tilrettelegging av opplæringa. Særskilt tilrettelegging for elevar inneber avvik frå det ordinære opplæringstilbodet og er enkeltvedtak etter lova

5 Hovudpunkt i tilsynet vil vere: - Generelle saksbehandlingsreglar for enkeltvedtak - Enkeltvedtak om spesialundervisning - Enkeltvedtak om punktskriftopplæring 2 - Enkeltvedtak om særskilt språkopplæring - Enkeltvedtak om teiknspråkopplæring 3 Det overordna formålet med det nasjonal tilsynet er å medverke til at elevar får eit godt utbytte av opplæringa. For å sikre at dette gjeld for alle elevar, er elevar med behov for særskilt tilrettelegging gjevne eigne rettar i opplæringslova. Tilsynet skal medverke til at kommunen som skuleeigar syter for at skulen sikrar elevens rettstryggleik gjennom å involvere elevar og foreldre i vurderingane før skulen tek avgjerder om avvik frå det ordinære opplæringstilbodet følgjer reglane for innhald i enkeltvedtak syter for å vurdere og kartleggje elevens behov på ein fagleg forsvarleg måte gjer vedtak som gjev gode føringar for å leggje til rette innhaldet i opplæringa Manglande forvaltningskompetanse i avgjerder om særskilt tilrettelegging av opplæringa kan føre til at elevane ikkje får sikra rettane sine. Det kan òg føre til at avgjerdene ikkje gjev gode faglege føringar for innhaldet i opplæringa. Elevane står da i fare for å få ei opplæring som ikkje gjev eit forsvarleg utbytte. Det er berre utvalde delar av saksbehandlingsreglane for enkeltvedtak som blir kontrollerte i tilsynet. Opplæringslova og forskrift til lova har òg krav som gjeld spesialundervisning, punktskriftopplæring og særskilt språkopplæring som ikkje er inkluderte i dette tilsynet. 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet Tilsyn med Sogn og Fjordane fylkeskommune og Måløy vidaregåande skule vart opna gjennom brev Fylkesmannen har kravd at fylkeskommunen legg fram dokumentasjon med heimel i kommunelova 60 c. Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på skriftleg dokumentasjon, sjå Vedlegg: Dokumentasjonsgrunnlaget på side 20 i denne rapporten. 3. Generelle saksbehandlingsreglar for enkeltvedtak 3.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava som gjeld generelt for saksbehandling av enkeltvedtak. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og/eller forvaltningslova krava er knytte til. 2 Det er ingen elevar som har punktskriftopplæring ved Måløy vidaregåande skule og derfor omfattar ikkje rapporten dette temaet. 3 Det er ingen elevar med teiknspråkopplæring ved Måløy vidaregåande skule og rapporten omfattar derfor ikkje dette temaet. 5

6 Elevar og foreldre skal varslast før det blir gjort enkeltvedtak om avvik frå det ordinære opplæringstilbodet. Dersom foreldra eller elevane ikkje allereie har uttalt seg i saka, skal dei varslast før skulen gjer eit vedtak. Dei skal ha høve til å uttale seg innan ein nærmare fastsett frist, jf. forvaltningslova 16. Skulen skal gje førehandsvarslet skriftleg. Varslet til foreldra gjeld for elevar under 18 år. Når eleven er over 15 år, skal skulen varsle eleven sjølv om eleven er representert av foreldra. Skulen kan la vere å varsle dersom eleven eller foreldra har - søkt eller bedt om vedtaket - hatt høve til å gje sine synspunkt i saka - fått kjennskap på annan måte til at skulen skal gjere eit vedtak og har hatt rimeleg tid til å uttale seg Førehandsvarslet skal gjere greie for kva saka gjeld, og gje opplysningar om kva føresegner i lova vedtaket byggjer på, og kva forhold rundt eleven sin skulesituasjon som er grunnlaget for vedtaket. Førehandsvarslet skal innehalde det som er nødvendig for at elevar og foreldre kan ta vare på interessene sine på ein forsvarleg måte, jf. forvaltningslova 16. Varslet må derfor innehalde dei faktiske forholda: Kva det varsla vedtaket vil innebere for eleven, kva for type avvik frå ordinær opplæring det dreier seg om og kva forhold som er grunnlaget for vedtaket. Enkeltvedtaket skal innehalde grunngjeving for vedtaket ved å vise til heimelen, faktiske forhold som er lagde til grunn, og kva for omsyn som er vektlagde. Eleven eller foreldra har rett til å klage på enkeltvedtaket. For å gje eleven eller foreldra ei reell moglegheit til å argumentere for sitt syn, må vedtaket vere skriftleg og grunngjeve, jf. forvaltningslova 24 og 27. Grunngjevinga skal vise til dei reglar og faktiske forhold vedtaket byggjer på, og kva for omsyn skulen har lagt mest vekt på, jf. forvaltningslova 25. Skulen treng ikkje å grunngje vedtaket dersom vedtaket godkjenner ein søknad, og skulen ikkje har grunn til å tru at eleven og foreldra vil vere misnøgde med vedtaket. Enkeltvedtaket skal innehalde informasjon om høve til å klage, klagefrist, klageinstans og framgangsmåte ved klage. Det er eit krav at brevet med enkeltvedtaket skal opplyse om dei formelle forholda som gjeld dersom eleven eller foreldra vil klage, jf. forvaltningslova 27. Nærmare reglar for saksbehandling ved klage går fram av forvaltningslova Skulen må opplyse om at klagefristen er tre veker frå eleven eller foreldra fekk vedtaket, at klagen skal sendast til skulen, og kven som er klageinstans. Klageinstans ved dei ulike aktuelle typar enkeltvedtak går fram av opplæringslova Enkeltvedtaket skal innehalde informasjon om retten til å sjå saksdokumenta. Foreldra og elevane har rett til å gjere seg kjende med dokumenta som inngår i saka, jf. forvaltningslova 27. Brevet om enkeltvedtaket skal informere om denne retten. I nokre tilfelle har skulen grunn til å gjere unntak frå innsynsretten. Nærmare om innsynsretten og unntak frå innsyn går fram av forvaltningslova 18 og 19. 6

7 3.2 Fylkesmannens undersøkingar Våre undersøkingar bygger på innsendt eigenvurdering av regelverksetterleving frå Måløy vidaregåande skule, dvs. rektor sin respons og kommentarar til kontrollspørsmåla som gjeld for emnet forvaltningskompetanse i dette nasjonale tilsynet, og skulen sin vedlagte dokumentasjon. Nummererte spørsmål (i kursiv) i vår vurdering nedanfor korresponderer med spørsmåla i eigenvurderingsskjemaet. 3.3 Fylkesmannens vurderingar 1. Varslar skulen elever og foreldre som ikkje alt ved søknad eller på annan måte har uttalt seg i saka, før det blir gjort enkeltvedtak om avvik frå det ordinære opplæringstilbodet? I eigenvurderinga viser rektor til vedlagte årshjul for tilpassa opplæring og spes.ped. og kommenterer spørsmålet slik: «Skulen gjennomfører alltid overførings/samarbeidsmøter med elev, føresette og PPT der ein diskuterer kring eleven sin opplæringssituasjon, og har eit framlegg til enkeltvedtak om ressursar som vert forelagt rektor.» 2. Blir det i førehandsvarslet gjort greie for kva saka gjeld? Leiinga skriv i eigenvurderinga: «Ja. Dette er ei sak i samarbeidsmøte.» Måløy vidaregåande skule har ikkje dokumentert eksempel (eller mal) på skriftleg førehandsvarsel før det blir fatta enkeltvedtak om avvik frå det ordinære opplæringstilbodet. 3. Inneheld førehandsvarslet opplysningar om det rettslege og faktiske grunnlaget for varsla enkeltvedtak? Leiinga kommenter problemstillinga slik: «Ja. Det vert gått gjennom i samarbeidsmøte.» Skulen har ikkje dokumentert eksempel (eller mal) på skriftleg førehandsvarsel før det blir fatta enkeltvedtak om avvik frå det ordinære opplæringstilbodet. 4. Inneheld enkeltvedtaket ei grunngjeving der det blir vist til a) heimel for enkeltvedtaket? b) faktiske forhold som er lagt til grunn? c) kva omsyn det er lagt vekt på? Dokumenta innsendt i forbindelse med tilsynet viser at skulen bruker eit mal-dokument for utforming av enkeltvedtak. Utforming av enkeltvedtak om spesialundervisning/malen er vesentleg endra frå og med inneverande skuleår. a) Vedtaka frå både førre og inneverande skuleår inneheld formell grunngjeving der det blir vist til heimel i opplæringslova for enkeltvedtaket. Opplæringslova er direkte sitert seks gonger i dei eldste vedtaka mot sju gonger i dei nyaste. Det er òg vist til paragrafar i forvaltningslova tre gonger i vedtaka. I alle dei 7

8 fem ulike sakene frå inneverande skuleår er to av sju paragrafar i opplæringslova feilaktige i forhold til (korrekt) sitert tekst i enkeltvedtaket. b) I vedtaka frå skuleåret og gjer rektor greie for kva informasjonskjelder som ligg til grunn for vedtaka som m.a. sakkunnig uttale og samarbeidsmøte med føresette og elev. c) Ingen av vedtaka inneheld grunngjeving for kva hovudomsyn som har vore avgjerande i skulen sin vurdering, utover det som kjem fram om informasjonen som ligg til grunn for vedtaket. 5. Inneheld enkeltvedtaket (eller underretninga om enkeltvedtaket) informasjon om a) klagerett? b) klagefrist? c) klageinstans? d) framgangsmåten ved klage? Dokumenterte enkeltvedtak har nødvendig informasjon om klagerett, klagefrist, klageinstans og framgangsmåte. Som ein kuriositet har Fylkesmannen merka seg at det i alle vedtaka frå skuleåret står at Statens utdanningskontor er klageinstans. Dei statlege utdanningskontora vart innlemma i fylkesmannsembeta frå Inneheld enkeltvedtaket (eller underretninga om enkeltvedtaket) informasjon om retten etter fvl. 18, jf. 19 til å sjå dokumenta i saka? Ingen av dei dokumenterte enkeltvedtaka gjev eksplisitt informasjon om retten etter forvaltningslova (fvl.) til å sjå dokumenta i saka. 3.4 Fylkesmannens konklusjon Dersom ikkje elev og foreldre gjennom søknad (eller på anna måte har uttalt seg) skal Måløy vidaregåande skule varsle eleven og foreldra før det blir fatta enkeltvedtak om avvik frå det ordinære opplæringstilbodet. Fylkesmannen vil understreke at førehandsvarsel som hovudregel skal vere skriftleg, sjølv om forvaltningslova òg inneheld ei opning for at varsel kan gis munnleg eller unnlatas i spesielle tilfelle, jf. fvl. 16 andre og tredje ledd. Skuleeigar og Måløy vidaregåande skule må ha ein forvaltningsrutine som i praksis sikrar rettstryggleiken for elevar (og foreldre) i slike saker. I enkeltvedtak må skulen (eller skuleeigar ved eventuelle «faste tekstar» i ein mal) sjå til at paragrafar og sitat frå lov- og regelverk er korrekt. Enkeltvedtak, eller underretning om enkeltvedtak, skal informere om at eleven og foreldra har rett til å sjå dokumenta i saka, jf. fvl. 18 og 19. Mangel på slik informasjon - slik det er dokumentert ved Måløy vidaregåande skule - er i strid med forvaltningslova. 8

9 4. Enkeltvedtak om spesialundervisning 4.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava i tilsynet som gjeld for enkeltvedtak om spesialundervisning. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og/eller forvaltningslova krava er knytte til. Krava her kjem i tillegg til dei generelle saksbehandlingsreglane som er omtalte over i kapittel 3. Foreldre / elevar over 15 år skal gje samtykke før det blir sett i gang utgreiing av behovet for spesialundervisning. Skulen må få samtykke frå foreldra til elevar over 15 år før PPT set i gang ei sakkunnig vurdering av behovet for spesialundervisning, jf. opplæringslova 5-4. Elevar som har fylt 15 år, skal sjølve gje samtykke i saker om spesialundervisning og om at foreldra skal bli orienterte (føresetnaden er at eleven er samtykkekompetent). Dersom foreldra/eleven sjølve har bedt om spesialundervisning, ligg samtykket implisitt i søknaden. Foreldra/eleven skal ha moglegheit til å uttale seg om innhaldet i ei sakkunnig vurdering før enkeltvedtaket blir gjort. Foreldra har rett til å gjere seg kjende med innhaldet i den sakkunnige vurderinga og til å uttale seg før skulen gjer eit enkeltvedtak, jf. opplæringslova 5-4. Skulen kan gje avgrensingar i denne retten, jf. forvaltningslova 19 og reglane om teieplikt. Skulen og PPT har ansvar for at samarbeidet med eleven og foreldra blir teke hand om på ein god måte på dei ulike trinna i prosessen. Foreldra må få sjå den sakkunnige vurderinga og få rimeleg tid til å uttale seg om innhaldet. Elevar som etter sakkunnig vurdering har behov for spesialundervisning, skal ha eit enkeltvedtak. Etter den sakkunnige vurderinga må skulen gjere eit vedtak. Dette gjeld både dersom skulen går med på spesialundervisning, og dersom skulen ikkje gjer det. Kravet om enkeltvedtak gjeld både når PPT tilrår spesialundervisning, og når dei ikkje tilrår dette. Ei avgjerd om spesialundervisning gjeld rettar for ein bestemt person og er derfor eit enkeltvedtak, jf. forvaltningslova 2 og kapittel IV og V. Avvik frå ei sakkunnig vurdering skal grunngjevast i enkeltvedtaket. Dersom skulens vedtak vik av frå den sakkunnige vurderinga, må skulen grunngje dette. Grunngjevinga skal vise kvifor eleven likevel får eit opplæringstilbod som oppfyller elevens rett til spesialundervisning, jf. opplæringslova 5-3. Skulen må få klart fram kva avviket består i, og kva opplæringstilbodet inneber for eleven. Grunngjevinga må vere slik at foreldra forstår kva for vurderingar som ligg til grunn for at skulen ikkje følgjer tilrådinga i den sakkunnige vurderinga. Enkeltvedtaket skal innehalde opplysningar om kva for omfang, innhald og organisering spesialundervisninga skal ha, og kompetansekrav for dei som skal gjennomføre opplæringa. Den sakkunnige vurderinga skal ta stilling til kva som gjev eit forsvarleg opplæringstilbod, til innhaldet i opplæringa og gjere greie for andre særlege forhold som 9

10 er viktige for opplæringa, jf. opplæringslova 5-3. Skulens vedtak om spesialundervisning skal byggje på den sakkunnige vurderinga. Enkeltvedtaket må vise tal på timar med spesialundervisning, fag/område for spesialundervisninga, om det skal vere avvik frå LK06, korleis opplæringa skal organiserast, og kva for kompetanse personalet skal ha. 4.2 Fylkesmannens undersøkingar Våre undersøkingar bygger på innsendt eigenvurdering av regelverksetterleving frå Måløy vidaregåande skule, dvs. rektor sin respons og kommentarar til kontrollspørsmåla som gjeld for emnet forvaltningskompetanse og skulen sin vedlagte dokumentasjon til spørsmåla. Nummererte spørsmål (i kursiv) i vår vurdering nedanfor, korresponderer med eigenvurderingsskjemaet. PPT Eid og Vågsøy har stadfesta at i sakkunnig uttale er alle ressurstilrådingar gitt som klokketimar (60-minuttars eining) Fylkesmannens vurderingar 7. Innhentar skulen samtykke frå foreldre eller elevar over 15 år før det blir sett i gang utgreiing av behovet for spesialundervisning? Leiinga ved skulen svarar bekreftande på spørsmålet og kommenterer: «Spes.ped.koordinator har møte med elev ved utfylling av tilvising til PPT. Då har det som regel vore kontakt med føresette via kontaktlærar på førehand.» Tilsynet har ikkje fått dokumentert t.d. møtereferat eller signert tilvising til PPT. Dokumentert skjema Tilvising til PPT for vidaregåande opplæring inneheld spørsmålet «Har eleven/føresette gjeve samtykke til tilbakemeldinga til PPT?» Skulen skal krysse av for ja eller nei. Skjemaet er påført slutteksten Gjenpart: elev/føresette. 8. Gjev skulen eleven/foreldra høve til å uttale seg om innhaldet i sakkunnig vurdering før enkeltvedtak blir fatta? Skulen opplyser i eigenvurderinga at: «Det er PPT som sender sakkunnig vurdering til elev/føresette. Elev/føresette kan påvirke sakkunnig vurdering i samarbeidsmøte med skule og PPT». Måløy vidaregåande skule har ikkje dokumentert skriftlege rutinar som sikrar eller viser at eleven/foreldra får uttale seg om sjølve innhaldet i sakkunnig vurdering frå PPT før det blir fatta enkeltvedtak. 9. Blir det fatta enkeltvedtak for elever etter at sakkyndig vurdering er gjennomført? Vedtak om spesialundervisning er eit enkeltvedtak uansett om eleven får spesialundervisning eller får avslag på spesialundervisning. Alle dokumenterte 4 Telefonsamtale med kontorleiar PPT Eid og Vågsøy

11 enkeltvedtak ved Måløy vidaregåande skule bygger på sakkunnig uttale. Det er ikkje dokumentert vedtak som inneheld avslag på spesialundervisning. 10. Grunngjev enkeltvedtak om spesialundervisning ev. avvik frå sakkyndig vurdering? Alle innsendte enkeltvedtak har ein «fast tekst» som siterar opplæringslova ( 5-3, fjerde ledd) at dersom vedtaket frå fylkeskommunen avvik frå den sakkunnige vurderinga så skal grunngivinga for vedtaket blant anna vise kvifor vedtaksinstansen meiner at eleven likevel får eit opplæringstilbod som oppfyller retten til spesialundervisning (oppll. 5-1). Sak 1, vedtak , tildeler 673 årstimar à 45 minutt til spesialundervisning, pluss 38 årstimar à 45 minutt til logoped. Sakkunnig tilråding frå PPT er 608 årstimar (klokketimar) og inntil 25 årstimar logopedi. Dette betyr at vedtaket tildeler eleven 3,5 årstimar meir logopedhjelp enn tilrådd i sakkunnig uttale, rekna i klokketimar. Samtidig er vedtaket over 103 klokketimar (eller 138 «skuletimar») lågare enn tilrådinga frå PPT. Det er i strid med opplæringslova at skulen ikkje grunngir avviket. Sak 2, vedtak , tildeler 112 årstimar à 45 minuttar til spesialundervisning i engelsk. Ressursbehovet i sakkunnig uttale er 198 årstimar (klokketimar). Vedtaket er altså 114 årstimar - i klokketimar - lågare enn tilrådinga frå PPT. Det er i strid med opplæringslova at skulen ikkje grunngir avviket. Sak 3, vedtak , tildeler i alt 1308 årstimar à 45 minuttar. Ved omrekning til klokketimar er vedtaket heilt i tråd med sakkunnig vurdering som tilrår 981 årstimar (som klokketimar). Sak 4, vedtak , tildeler 75 årstimar à 45 minuttar til spesialundervisning i norsk. Omgjort til klokketimar blir dette 56 årstimar. Sakkunnig tilråding er 76 årstimar (klokketimar) i norsk og engelsk. Enkeltvedtaket er med andre ord, 20 årstimar mindre enn tilrådd. Det er i strid med opplæringslova at skulen ikkje grunngir avviket. Sak 5, vedtak , tildeler 75 årstimar spesialundervisning i norsk, 75 årstimar i engelsk, 112 årstimar i matematikk og 373 årstimar i programfag. Til saman 635 årstimar à 45 minutt eller som klokketimar: 476 årstimar. Konklusjonen i sakkunnig tilråding er 252 årstimar spesialpedagogisk ressurs (fordelt på alle fag) og i tillegg assistentressurs på 645 årstimar i programfaga. Dersom Fylkesmannen skal forstå vedtaket om spesialundervisning i programfag som rein assistentressurs slik PPT også tilrår, så er enkeltvedtaket 365 årstimar (klokketimar) under sakkunnig tilråding om assistentressurs. Tal på lærartimar som spesialundervisning er 55,5 årstimar mindre enn tilrådd (rekna som klokketimar). Det er i strid med opplæringslova at skulen ikkje grunngir avviket. Sak 1, vedtak , her tilrår sakkunnig instans 20 årstimar (ca. 30 minuttar einetid med lærar per veke for å strukturere arbeidsplanen), pluss 114 årstimar i programfag (einetimar), og i alt 112 årstimar med spesialundervisning i norsk og engelsk (56 årstimar på kvart fag i lita gruppe). Enkeltvedtaket tildeler 3 timar 11

12 veka i verkstadarbeid og forklarer dette med at eleven får tilpassa opplæring i dei andre faga etter samråd med føresette, elev og PPT. Rektor understrekar i vedtaket at eleven fekk tilbod om meir spesialundervisning i lita gruppe, «men pga. ulike forhold ønska han ikkje det. Han meiner at han vil oppretthald større motivasjon ved tilpassa opplæring.» I slike saker må enkeltvedtaket opplyse konkret kva for tilbod om spesialundervisning eleven takka nei til. Sak 2, vedtak , tildeler spesialundervisning som 75 årstimar i norsk, 112 årstimar i matematikk, 112 årstimar i engelsk og 75 årstimar i kommunikasjon og samhandling à 45 minutt. Til saman utgjer dette 280,5 årstimar som klokketimar. Sakkunnig vurdering tilrår i alt 376 årstimar (klokketimar) i faga norsk, matematikk, engelsk og programfaget kommunikasjon - men i tillegg òg i naturfag. Avvik mellom tilråding og vedtak på 95,5 årstimar er ikkje kommentert. Den nye malen for vedtak om spesialundervisning Måløy vgs har teke i bruk frå inneverande skuleår inneheld m.a. ei tekstramme med overskrifta Rektor si grunngjeving for vedtaket. Teksten inneheld likevel ikkje ei individuell vurdering eller forklaring av enkeltvedtaket, men standardtekst om det aktuelle informasjonstilfanget for vedtaket som t.d. «Rektor har lagt til grunn informasjon frå kontaktlærar, spespedkoordinator, sakkunnig vurdering, individuell opplæringsplan, årsrapport, søknad på særskilt grunnlag og skulen sitt møte med elev og føresette.» Det er i strid med opplæringslova at skulen ikkje grunngir avviket. Sak 3, vedtak , tildeler spesialundervisning med 75 årstimar à 45 minutt i norsk, 112 årstimar i engelsk, 75 årstimar i matematikk, 75 årstimar i naturfag, 75 årstimar i kroppsøving, 600 årstimar i programfag og 262 årstimar i prosjekt til fordjuping. I alt 1274 årstimar à 45 minutt eller 955,5 årstimar i klokketimar. Sakkunnig vurdering tilrår totalt 981 årstimar, dvs. 25,5 årstimar (klokketimar) meir enn skulen sitt vedtak. PPT tilrår eksplisitt 380 årstimar (10 klokketimar per veke i snitt) som lærartimar (einetimar i klassen) for denne eleven. I vedtaket skriv skulen at spesialundervisning blir gitt ein til ein, i lita gruppe og to-lærar/assistent i klassen. Skulen tildeler 253 årstimar (klokketimar) til spesialundervisning for faga norsk, engelsk, matematikk og naturfag til saman. Dette er 127 årstimar lågare tildeling enn fagleg instans tilrår som lærartimar. Det er i strid med opplæringslova at skulen ikkje grunngir avviket. Sak 4, vedtak , tildeler spesialundervisning i norsk med 75 årstimar, engelsk med 112 årstimar, matematikk med 75 årstimar, kroppsøving med 150 årstimar, programfag teori/praksis med 712 årstimar, ADL med 150 årstimar og samtale, oversikt planer/arbeid med 38 årstimar (alle timar à 45 minutt). Vedtaket presiserer at «Spesialundervisninga blir gitt i klasse på 9 elevar med lærar og assistent, og i gruppe på 2-3 elevar med assistent.» Sakkunnig vurdering tilrår 84 årstimar i engelsk, 84 årstimar i matematikk, 56 årstimar i naturfag og 56 årstimar i norsk. Ressursane er samla 280 årstimar som klokketimer og skal organiserast med pedagog i lita gruppe på 3-4 elevar. PPT tilrår i tillegg 645 årstimar i programfag og prosjekt til fordjuping «fordelt på 12

13 pedagog og assistent i gruppe.» Samla sett tilrår PPT totalt 925 årstimar (klokketimar), mens skulen sitt samla vedtak utgjer 984 årstimar, dvs. i alt 59 årstimar (klokketimar) meir enn tilrådinga. Måløy vidaregåande skule sitt vedtak er lite presist når det gjeld omfanget av pedagogressursar til den aktuelle eleven. Fylkesmannen legg til grunn at spesialundervisninga i norsk, engelsk og matematikk vert gitt av lærar. Slik sett er vedtaket 83,5 årstimar (klokketimar) lågare enn tilrådd frå PPT. Vedtaket omfattar heller ikkje tilrådd spesialundervisning i naturfag. Elles presiserer sakkunnig utgreiing at eleven, i motsetning til i dei andre faga, kan følgje ordinært opplæringstilbod i kroppsøving. Men i vedtaket får eleven tildelt 150 årstimar (à 45 minutt) med spesialundervisning i kroppsøving. Dette utgjer like mange årstimar som vedtaket gir til spesialundervisning i faga matematikk og norsk til saman. Det er i strid med opplæringslova at skulen ikkje grunngir avviket. Sak 5, vedtak , tildeler spesialundervisning med 150 årstimar (à 45 minutt) i norsk, 75 årstimar i matematikk, 75 årstimar i kroppsøving, 187 årstimar til yrkesutøving, 112 årstimar i prosjekt til fordjuping og 112 årstimar til kjøkken. Vedtaket omfattar også 75 årstimar (à 45 minutt) til logoped. Sakkunnig uttale tilrår inntil 25 årstimar logopedundervisning (i klokketimar). Skulen sitt vedtak (som utgjer 56,25 klokketimar) meir en doblar logopedressursen til denne eleven. Tilrådinga frå PPT er elles 608 årstimar (klokketimar) med pedagog organisert som to-lærar, gruppe, einetid ved behov og oppfølging i samband med opplæring i bedrift. I vedtaket skriv skulen m.a. «Spesialundervisninga blir gitt ein til ein, i lita gruppe og i klasse». Vedtaket spesifiserer årstimane i norsk, matematikk, kroppsøving, yrkesutøving og prosjekt til fordjuping som lærartimar. Til saman utgjer dette 449,25 årstimar (klokketimar) til spesialundervisning. Vedtaket betyr at skulen gir 158,75 færre årstimar (klokketimar) til spesialundervisning enn tilrådd frå sakkunnig instans. Det er i strid med opplæringslova at skulen ikkje grunngir avviket. I tillegg til spesialundervisning med lærar tilrår sakkunnig instans 190 årstimar med assistent, nærare presisert til «i praktiske fag og på arbeidsplassen.» Skulen sitt vedtak spesifiserer 112 årstimar (à 45 minutt) som assistent-timar. Dette utgjer 84 klokketimar og derfor 106 årstimar mindre enn tilrådinga frå PPT. Det er i strid med opplæringslova at skulen ikkje grunngir avviket. 11. Innehelder enkeltvedtaket opplysningar om a) omfang (tal på timer) med spesialundervisning? b) fag/områder og eventuelle avvik frå LK06 i spesialundervisninga (innhald)? c) organisering av spesialundervisninga? og d) kompetansekrav for de som skal gjennomføre spesialundervisninga? a) Til saman ti innsendte enkeltvedtak frå inneverande og førre skuleår, inneheld alle opplysningar om timer til spesialundervisning. Alle vedtaka presiserer 13

14 timeressursane som «à 45 minutt». Fylkesmannen minner om at fag- og timefordelinga i Læreplanverket for Kunnskapsløftet er bestemt i klokketimar og timeressursar til spesialundervisning bør vere i samsvar med dette. b) Enkeltvedtak må beskrive innhaldet i spesialundervisninga og eventuelt kva for avvik frå læreplanverket som gjeld. Dokumenterte enkeltvedtak frå Måløy vidaregåande skule beskriver kva fag spesialundervisninga omfattar. Det kjem fram i mange av sakene at skulen avvik frå LK06, men dette er ikkje omtalt eksplisitt i enkeltvedtaka. I eigenvurderinga kommenterer rektor: «avvik frå LK06 vert dokumentert i individuell opplæringsplan.» Dette er i strid med lova. c) Dei dokumenterte enkeltvedtaka gjer greie for organisering av spesialundervisninga gjennom opplysningar i vedtaket som t.d. at undervisninga blir gitt ein-til-ein, i lita gruppe, to-lærar og assistent, osb. Eitt vedtak frå inneverande skuleår gjer greie for at deler av opplæringa er på ein alternativ opplæringsarena. d) I enkeltvedtak om spesialundervisning skal skulen skrive kven som skal utføre opplæringa; lærar, spesialpedagog, logoped, mv. I fleire innsendte vedtak både frå skuleåret og er det uklart kva som i realiteten er «pedagogtimar», «assistenttimar» eller kombinasjonsløysingar. Eitt vedtak, Sak 5, , datert , presenterer ei god oversikt over kven som skal gi spesialundervisninga. 4.4 Fylkesmannens konklusjon Måløy vidaregåande skule må implementere rutinar som medfører dokumentasjon på at skulen innhentar samtykke frå elevar før skulen på eige initiativ sett i gang utgreiing av behovet for spesialundervisning. Skulen må òg ha implementert ein skriftleg rutine som sikrar at eleven får kopi av sakkunnig utgreiing og rimeleg tid til å uttale seg om innhaldet før det blir fatta enkeltvedtak. Skulen sin rutine må vere forsvarleg og i praksis eigna til å ivareta eleven (foreldra) sine rettar. Dersom ein elev takker nei til deler av tilbodet om spesialundervisning må enkeltvedtaket opplyse konkret kva for tilbod (fag og ressursar) eleven ikkje vil ta i mot. Alle innsendte enkeltvedtak har ein «fast tekst» som siterar opplæringslova ( 5-3, fjerde ledd) at dersom vedtaket frå fylkeskommunen avvik frå den sakkunnige vurderinga så skal grunngivinga for vedtaket blant anna vise kvifor vedtaksinstansen meiner at eleven likevel får eit opplæringstilbod som oppfyller retten til spesialundervisning (oppll. 5-1). Ni av i alt ti enkeltvedtak om spesialundervisning for skuleåra og omfattar færre årstimar enn sakkunnig vurdering tilrår. Det er brot på opplæringslova når Måløy vidaregåande skule ikkje grunngir kvifor enkeltvedtak om spesialundervisning ikkje følgjer tilrådinga frå PPT. Alle enkeltvedtak i inneverande skuleår er datert medio oktober månad, men bygger på sakkunnige utgreiingar frå januar månad same år. Dette betyr at det har gått ca. ni månader frå sakkunnig uttale til vedtak. Ei sakkunnig utgreiing kan etter så lang tid vere mindre aktuell både på individ- og systemplan. Fylkesmannen finn dette problematisk og 14

15 viser til forvaltningslova 17 som påbyr forvaltningsorganet, dvs. i dette tilfelle skulen, å sjå til at saken er så godt opplyst som mulig før vedtak treffes. I vedtak om spesialundervisning skal eventuelle avvik frå Læreplanverket for Kunnskapsløftet vere eksplisitt omtalt i sjølve enkeltvedtaket (som dokument). Dokumentert praksis ved Måløy vidaregåande skule er i strid med opplæringslova. I enkeltvedtak om spesialundervisning skal skulen gjere greie for kompetansen som er nødvendig for å utføre spesialundervisninga. Sjølve enkeltvedtaket må diskriminere tydeleg mellom timeressursar til lærar, spesialpedagog, logoped og eventuelt assistent. Bortsett frå eitt tilfelle (Sak 5, ) er enkeltvedtaka ikkje tilfredsstillande i forhold til regelverket. 5. Enkeltvedtak om særskilt språkopplæring 5.1 Rettsleg krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava i tilsynet som gjeld for enkeltvedtak om særskilt språkopplæring. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og/eller forvaltningslova desse krava er knytte til. Krava kjem i tillegg til dei generelle saksbehandlingsreglane som er omtalte over i kapittel 3. Elevar som har rett til særskilt språkopplæring, skal ha eit enkeltvedtak. Elevar med anna morsmål enn norsk og samisk har rett til særskilt norskopplæring til dei har tilstrekkelege ferdigheiter i norsk til å følgje ordinær opplæring i skulen, jf. opplæringslova Om nødvendig har elevane òg rett til morsmålsopplæring, tospråkleg fagopplæring eller begge delar. Skulen må syte for å kartleggje norskferdigheiter før skulen vedtek særskilt språkopplæring. Ei avgjerd om særskilt språkopplæring gjeld rettar for ein bestemt person og er derfor eit enkeltvedtak, jf. forvaltningslova 2 og kapittel IV og V. Enkeltvedtaket skal innehalde opplysningar om omfanget av opplæringa, kva for læreplanar eleven skal følgje, organiseringa av opplæringa, kompetansekrav for dei som skal gjennomføre opplæringa. Eleven skal kartleggjast før vedtak om særskilt språkopplæring, jf. opplæringslova Kartlegginga vil danne grunnlag for å vurdere behovet for språkopplæring og for å kunne ta stilling til omfanget (talet på timar og kor lenge), for kopling mot ordinær opplæring og eventuelt behovet for tospråkleg opplæring i fag eller morsmålsopplæring. Skuleeigaren må òg ta stilling til kva for læreplan eleven skal bruke: Mellombels læreplan i norsk for elevar i vidaregåande opplæring som har budd kort tid i Noreg eller ordinær læreplan i norsk. Skulen skal bruke ein eigen læreplan for morsmålsopplæring for elevar som får slik opplæring. Organiseringa må gå klart fram av vedtaket. Kommunen kan organisere tilbodet om særskilt språkopplæring i eigne grupper for nykomne elevar i inntil to år, jf. opplæringslova Vedtak kan berre gjerast for eitt år om gongen. Det er en 15

16 føresetnad at skulen vurderer at eigne grupper er det beste for eleven. Denne vurderinga må komme fram av vedtaket. I vedtaket kan skulen òg gjere avvik frå læreplanverket. På bakgrunn av omfang, val av læreplan og organisering må skulen i vedtaket ta stilling til kva for lærarkompetanse som er nødvendig for å gjennomføre opplæringa. Det må til eit enkeltvedtak om stans i særskilt språkopplæring når eleven blir overført til den ordinære opplæringa. Skulen må kartleggje elevar som får særskilt språkopplæring, undervegs i opplæringa, jf. opplæringslova Dette for å vurdere om elevane har tilstrekkelege ferdigheiter i norsk til å følgje ordinær opplæring på skulen. Før skulen overfører eleven til å følgje ordinær opplæring, må skulen gjere eit enkeltvedtak om stans i særskilt språkopplæring. Dette gjeld rettar for ein bestemt person og er derfor eit enkeltvedtak, jf. forvaltningslova 2 og kapittel IV og V. 5.2 Fylkesmannens undersøkingar Våre undersøkingar bygger på innsendt eigenvurdering av regelverksetterleving frå Måløy vidaregåande skule, dvs. rektor sin respons og kommentarar til kontrollspørsmåla som gjeld for emnet forvaltningskompetanse og skulen sin vedlagte dokumentasjon til spørsmåla. Nummererte spørsmål (i kursiv) i vår vurdering nedanfor, korresponderer med det innsendte eigenvurderingsskjemaet Fylkesmannens vurderingar 16. Blir det fatta enkeltvedtak for elevar som har rett til særskilt språkopplæring? I eigenvurderinga skriv rektor: «Det blir gjort enkeltvedtak for spesialundervisning. Det blir ikkje gjort separat enkeltvedtak om særskilt norskopplæring når eleven følgjer vanleg læreplan.» Fylkesmannen har i tråd med kommentaren heller ikkje fått dokumentert vedtak om særskilt språkopplæring frå Måløy vidaregåande skule. Slik forvaltningspraksis bryt med opplæringslova. 17. Inneheld enkeltvedtak opplysningar om a) omfang tall på timar med særskilt språkopplæring? b) kva læreplan eleven skal følgje? c) organisering av den særskilte språkopplæringa medrekna om opplæringa skal gå føre seg på ein annan skule? a) Rektor kommenterer i eigenvurderinga at timar med særskilt språkopplæring er «omtalt som norsktimar eller særskilt norskopplæring.» Fylkesmannen finn at to saker (ein frå førre og ein frå inneverande skuleår) omhandlar minoritetsspråklege elevar som har fått vedtak om spesialundervisning. b) Til spørsmålet om enkeltvedtaka inneheld opplysningar om kva læreplan eleven skal følgje, skriv rektor i eigenvurderinga: «Vi har få minoritetsspråklege elevar. 5 Tidlegare bokstav d i kontrollspørsmål 17 (om kompetansekrav for dei som skal gjennomføre særskilt norskopplæring) er stroke frå felles nasjonalt tilsyn etter ei ny juridisk vurdering frå Utdanningsdirektoratet per mai

17 Nokre av dei føl ordinær læreplan med individuell tilpassing. Andre føl Læreplan i grunnleggande norsk nivå 1, 2 eller 3. For elevar på studiespesialisering blir det gitt fritak frå sidemål.» På spørsmål 16 ovanfor kommenterer rektor at skulen ikkje fattar enkeltvedtak om særskilt språkopplæring og Fylkesmannen har heller ikkje fått dokumentert andre vedtak som gjeld minoritetsspråklege elevar. c) Kommentarane i eigenvurderinga til spørsmålet om organisering er slik: «Undervisning i gruppe /to-lærarsystem. Detaljert organisering står i individuell opplæringsplan. Opplæring på annan skule har ikkje vore aktuelt. Elevar har komt til oss etter å ha gått i innføringsklasse på Eid vgs.» Regelverket krev at enkeltvedtak om særskilt språkopplæring m.a. skal innehalde opplysningar om organisering. 18. Blir det gjort enkeltvedtak om opphør av særskilt språkopplæring når eleven blir innrullert i den ordinære opplæringa? Måløy vidaregåande skule har ikkje dokumentert enkeltvedtak om særskilt språkopplæring og heller ikkje stans av særskilt språkopplæring, jf. spørsmål 16 ovanfor. Rektor kommenterer i eigenvurderinga at dette ikkje har vore ei aktuell problemstilling dei siste to åra. 5.4 Fylkesmannens konklusjon Dersom ein elev med anna morsmål enn norsk (og samisk) ikkje har tilstrekkelege ferdigheiter i norsk til å følgje ordinær opplæring har eleven rett til særskilt språkopplæring. Skulen må syte for å kartleggje minoritetsspråklege elevar sine ferdigheiter i norsk dersom dei ikkje kan følgje opplæringa. Dersom skulen vurderer at ein elev har behov for og dermed rett til særskilt språkopplæring, skal det fattas enkeltvedtak om dette. Om nødvendig har eleven også rett til morsmålsopplæring og/eller tospråkleg fagopplæring. Det skal gå fram av enkeltvedtaket kva for læreplan i norsk som skal brukast: læreplan i grunnleggane norsk for språklege minoritetar eller ordinær læreplan i norsk. Krav til skulen sin saksbehandling på området særskilt språkopplæring går fram av dette kapitlet punkt 5.1 rettslege krav, og problemstillingane i punkt 5.3 ovanfor. Måløy vidaregåande skule sin praksis er i strid med opplæringslova. 6. Førehandsvarsel om vedtak Fylkesmannen har i kapitel 3 og 4 konstatert lovbrot. I denne rapporten får Sogn og Fjordane fylkeskommune frist til å rette lovbrota, jf. kommunelova 60 d. Frist for retting er

18 Sogn og Fjordane fylkeskommune må innan denne dato sende Fylkesmannen ei erklæring om at dei ulovlege forholda er retta, og ei utgreiing om korleis lovbrota er retta. Dersom lovbrot ikkje er retta innan fristen i tilsynsrapporten, vil Fylkesmannen vedta pålegg om retting. Eit eventuelt pålegg om retting vil ha status som enkeltvedtak og kan klagast på, jf. forvaltningslova kapittel VI. Følgjande pålegg er aktuelle å vedta etter utløp av rettefristen i denne tilsynsrapporten: Generelle saksbehandlingsreglar for enkeltvedtak 1. Sogn og Fjordane fylkeskommune må syte for at saksbehandlinga ved Måløy vidaregåande skule oppfyller krava i forvaltningslova til førehandsvarsel, jf. forvaltningslova 16. Sogn og Fjordane fylkeskommune må i samband med dette sjå til at: a. Skulen varslar elevar og foreldre før det blir gjort enkeltvedtak om avvik frå det ordinære opplæringstilbodet. b. Førehandsvarslet gjer greie for kva saka gjeld. c. Førehandsvarslet inneheld opplysningar om kva føresegner i lova vedtaket byggjer på og kva forhold rundt eleven sin skulesituasjon som er grunnlaget for vedtaket. 2. Sogn og Fjordane fylkeskommune må syte for at saksbehandlinga ved Måløy vidaregåande skule oppfyller krava til enkeltvedtak i forvaltningslova, jf. forvaltningslova 18, 24, 25 og 27. Sogn og Fjordane fylkeskommune må i samband med dette sjå til at: Enkeltvedtaket (eller orienteringa om enkeltvedtaket) inneheld informasjon om retten etter forvaltningslova til å sjå saksdokumenta. Enkeltvedtak om spesialundervisning 3. Sogn og Fjordane fylkeskommune må syte for at Måløy vidaregåande skule ved behov for spesialundervisning oppfyller opplæringslova 5-3 og 5-4, jf. forvaltningslova 2 og kapittel IV og V. Sogn og Fjordane fylkeskommune må i samband med dette sjå til at: a. Skulen innhentar samtykke frå elevar over 15 år før dei set i gang utgreiing av behovet for spesialundervisning. 18

19 b. Skulen gjev eleven/foreldra moglegheit til å uttale seg om innhaldet i den sakkunnige vurderinga før enkeltvedtaket blir gjort. c. Enkeltvedtak om spesialundervisning grunngjev ev. avvik frå den sakkunnige vurderinga. d. Enkeltvedtaket inneheld opplysningar om - fag/område og om eventuelle avvik frå LK06 i spesialundervisninga - kompetansekrav for dei som skal gjennomføre spesialundervisninga Enkeltvedtak om særskilt språkopplæring 4. Sogn og Fjordane fylkeskommune må syte for at Måløy vidaregåande skule ved behov for og opphør av behov for særskilt språkopplæring oppfyller forvaltningslova 2 og kapittel IV og V og opplæringslova Sogn og Fjordane fylkeskommune må i samband med dette sjå til at: a. Det blir gjort enkeltvedtak for elevar som har rett til særskilt språkopplæring. b. Enkeltvedtaket inneheld opplysningar om - tal på timar med særskilt språkkopplæring - kva for ein læreplan eleven skal følgje - organisering av den særskilte språkopplæringa, medrekna om opplæringa skal gå føre seg på ein annan skule c. Det blir gjort enkeltvedtak om stans av særskilt språkopplæring når eleven blir overført til den ordinære opplæringa. 7. Fylkeskommunen sin rett til å kommentere førebels tilsynsrapport Som nemnt i kapittel 6 ovanfor, har skuleeigar fått ein frist til å rette dei ulovlege forholda som er konstaterte i denne rapporten. Frist for tilbakemelding er Fylkeskommunen har rett til innsyn i saksdokumenta, jf. forvaltningslova 18. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, 26. august Frans Jacob Krebs tilsynsleiar Thorvald Røneid Moen seniorrådgjevar 19

20 Vedlegg: Dokumentasjonsgrunnlaget Følgjande dokument inngår i dokumentasjonsgrunnlaget for tilsynet: Varsel om tilsyn med Sogn og Fjordane fylkeskommune og Måløy vidaregåande skule [oversendingsbrev frå Måløy vgs ] Eigenvurdering av regelverksetterleving for leiinga ved Måløy vgs. Årshjul tilpassa opplæring/spes.ped. Måløy vidaregåande sk 14/15. Tilvising til PPT for vidaregåande opplæring [skjema frå PPT Eid og Vågsøy] Sak 1, skuleåret : enkeltvedtak om spesialundervisning, sakkunnig vurdering PPT, IOP, Årsrapport 2013/14, Årsrapport logoped. Sak 2, skuleåret : enkeltvedtak om spesialundervisning, sakkunnig vurdering PPT, IOP, Årsrapport 2013/14. Sak 3, skuleåret : enkeltvedtak om spesialundervisning, sakkunnig vurdering PPT, IOP, Årsrapport 2013/14. Sak 4, skuleåret : enkeltvedtak om spesialundervisning, sakkunnig vurdering PPT, IOP, Årsrapport 2013/14. Sak 5, skuleåret : enkeltvedtak om spesialundervisning, sakkunnig vurdering PPT, IOP, Årsrapport 2013/14. Sak 1, skuleåret : enkeltvedtak om spesialundervisning, sakkunnig vurdering PPT, IOP, Årsrapport 2013/14. Sak 2, skuleåret : enkeltvedtak om spesialundervisning, sakkunnig vurdering PPT, IOP, Årsrapport 2013/14. Sak 3, skuleåret : enkeltvedtak om spesialundervisning, sakkunnig vurdering PPT, IOP, Årsrapport 2013/14. Sak 4, skuleåret : enkeltvedtak om spesialundervisning, sakkunnig vurdering PPT, IOP, Årsrapport 2013/14. Sak 5, skuleåret : enkeltvedtak om spesialundervisning, sakkunnig vurdering PPT, IOP, Årsrapport 2013/14. 20