Geologisk undersøking i Naustbakkane og Oldenleirane i Olden, Stryn kommune

Asbjørn Rune Aa Holteigvegen 19 6854 Kaupanger Tlf.45244907 Muristranda og fjellsida opp mot Murinibba, 04.11.2014 Geologisk undersøking i Naustbakkane og Oldenleirane i Olden, Stryn kommune Rapport Desember 2014 Utgitt dato: 08.12.2014 Utarbeidd: Asbjørn Rune Aa Kontrollert: Stein Bondevik 1

Innhald 1 Innleiing 2 2 Landformer, berggrunn og lausmassar. 3 3 Klima 3 4 Vurdering av skredfare. 5 5 Faresoner.. 15 6 Konklusjon... 16 7 Referansar. 16 VEDLEGG 1: Utdrag av TEK 10; 7.1-7.3 1. Innleiing Etter oppdrag frå Stryn kommune er det gjort ei vurdering av skredfare for Naustbakkane bustadfelt og tilstøytande område i Olden. (Fig. 1 og 2). Vurderinga byggjer på topografisk kart, berggrunnskart, kvartærgeologisk kart, flyfoto, aktsemdkart frå Skrednett.no, hellingskart, og synfaring den 04.11.2014. Ingolf Muri var med som kjentmann på ein del av synfaringa. Han fortalde også om tidlegare hendingar i området. Det vart også gjort kontrollarbeid i feltet den 23.11.2014. Hellingskarta er utarbeidde av geolog Eivind Sønstegaard ved hjelp av Arc Gis. Skredfare blir omfatta av Byggeteknisk forskrift (TEK 10-7.3) (Vedlegg 1). Kommunen ønskjer avgrensing av sikkerhetsklassene S1, S2 og S3. Vurderinga følgjer retningsliner og krav til tryggleik mot skred- og flaumfare (NVE 2011). Sidan arealet ligg i potensiell utløpsone for steinsprang, snøskred og delvis jordskred ifølgje aktsemdkarta, må tilhøva vurderast nærare.. 2

Fossagrova Tjøtagrova Fig. 1. Topografisk kart. Det aktuelle arealet er markert med blå ramme. Ekvidistansen er 5 m. 2. Landformer, berggrunn, lausmassar Dalsida bak det aktuelle området er mange stader brattare enn 30 og kan såleis vere utsett for ulike typar skred. Planområdet går frå munningen av Oldenelva og ca. 1 km nordover langs fjorden (Fig. 1 og 2). Frå fjorden og opp til ca. 180 m o.h. er terrenget under 25ᵒ bratt, men frå om lag 300 m o.h. og opp mot Murinibba (1119 m o.h.) er det mange stader brattare enn 45 - og der kan steinsprang bli utløyste. Berggrunnen er granittisk gneis, i seg sjølv ein stabil bergart, men i dei bratte dalsidene er det sprekker parallelle med overflata. Dette medfører avskaling og mindre overheng. Lausmassane i planområdet er ifølgje kartet (Fig. 3) elveavsetningar og morenemateriale. Høgare oppe i dalsida, ned til ca 50 m o.h. i sør og 75 m o.h. i nord, syner kartet skredmateriale. Dette kartet byggjer på flyfototolking og har fleire manglar. Størstedelen av arealet mellom fjorden og riksvegen i sør er utfylte massar, og ikkje elvedelta og morene som teikna på kartet. Det er ei ei sone med flaumskred i nord som ikkje står på kartet. 3

V Fig. 2. Den sørlege delen av planområdet, Oldenleirane, merka med blå ramme. 3. Klima Området har eit typisk vestlandsklima med mykje nedbør, mest om hausten. Næraste nedbørstasjon er Loen 3,6 km mot nordaust og den syner at årsnedbøren er 1083 mm og maksimal døgnnedbør 71 mm høve til 1961-1990 normalen (met.no). Middeltemperaturen er 6,2 C. Viktigaste nedbørførande vindretning er frå nordvest, og snø blir særleg oppsamla i terreng i le for nordvestleg vind. Området her ligg på losida for desse vindane. Nedbørintensitet er viktig både for snø- og flaumskred. Ifølgje Kristensen (2013) viser statistikken at det kan kome over 100 mm på tre døgn med returperiodar på 30 år i Loen. Fig. 3. Kart over lausmassar (NGU). Kartet har nokre feil: I Oldenbukta er det utfylte massar og det finst flaumskred-vifter og erosjon nord i planområdet og usamanhengande skredmaterial i den nedre delen (lågare enn ca. 100 m o.h.) av dalsida. 4

Fossegrova Tjøtura Fletene Tjøtagrova Fig. 4. Oversyn over det undersøkte området og dalsida over. Fig. 5. Terrengprofil opp dalsida frå den nordlege-, midtre- og sørlege delen av planområdet. 5

4. Vurdering av skredfare Skred omfattar steinsprang, fjellskred, jordskred og snøskred. Med aukande innhald av vatn kan jordskred gå over til flaumskred, og snø til sørpeskred. Steinsprang er skred med volum opptil 100 m 3, steinskred har volum 100-10 000 m 3. Utløyste fjellstykke med større volum enn 10 000 mᵌ blir kalte fjellskred. Fig. 6. Aktsemdkart for steinsprang. Mørk skravur er utløysingsområde, og lysare skravur er mogeleg rekkevidde for steinsprang (www.skrednett.no). Fig. 7. Hellingskart som viser at nedre grense for 23ᵒ terrenghelling ligg i det nordlege profilet 220 m o.h., i det midtre profilet 140 m o.h. og i det sørlege profilet 70 m o.h. Ved ein feil i dataprogrammet er det raudfarge på husa og vegane. 6

7

Fig. 8. Profil 1-3: Tynn blå pil: 23ᵒ terrenghelling, tjukk blå pil: rekkevidde for steinsprang etter αβmetoden. Tjukk svart pil: Rekkevidde etter Domaas (1994)-metoden. Blått felt: Planområde. Steinsprang kan teoretisk bli utløyste frå fjellskrentar og andre areal som er brattare enn omlag 45º. For steinsprang er det utarbeidde nasjonale kart som viser område der ein må vise aktsemd i arealdisponeringa. Aktsemdkartet (www.skrednett.no) byggjer på ein digital høgdemodell der område med terrenghelling større enn 45º automatisk blir framstilte som utløysingsområde for steinsprang. Vidare datamodellering gir utløpsområde for steinsprang. Aktsemdkarta har ikkje vurdering av fare- eller risikonivå. Til dette er det naudsynt med feltsynfaring, eventuelt detaljert kartlegging, og bruk av erfaringsgrunnlag for å rekne på rekkevidde. Aktsemdkartet for steinsprang (Fig. 6) syner at heile planområdet kan vere utsett for steinsprang.p kan v u tsett for steinsprang αβ-metoden for å finne maksimal rekkevidde for steinsprang er basert på ein empirisk formel etter studiar av skredbaner (Domaas1994a ). α = 0,77β + 3,9. α er siktevinkel ved maksimal rekkevidde, β er siktevinkel ved 23 terrenghelling. Denne metoden er brukt for alle profila.for profil 1 er fallhøgda under 650 m og der er ein annan empirisk formel brukt som tek utgangspunkt i rekkevidda utanfor urtåa. Denne formelen er: S = 0,3065H + 24,1 (Domaas (1994b) S er rekkevidda frå urtåa, og H er fallhøgda. I profil 1 (det nordlege) er øvste utløysingskanten for steinsprang ca. 1020 m oh., nedre kanten av samanhengande ur er ved 175 m o.h. og fallhøgda dit 845 m. Vidare nedover frå 175 m o.h. er det spreidde blokker ned til 90 m o.h. I profil 2 (opp frå midten av planområdet) har steinane størst fallhøgd. Øvste utløysingskanten er ved 1080 m o.h. Ein del av steinane blir fanga opp av ei stor kjegleforma ur, Tjøtura, med urtå eller den nedre grensa av samanhengande ur, ved ca. 140 m o. h. Vidare nedover til ca. 100 m o.h. er det store enkeltblokker på 2-8 m³ (Fig. 9). 8

I profil 3 (det sørlege) er det ein bratt berghammar nær 45 frå 100 til 220 m o.h. Oppå dette er det ei opptil 100 m brei utflating, Fletene, med eit markert søkk inn mot dalsida der blokkene stoppar. Det ser ikkje ut som blokker har gått forbi Fletene. Vidare oppover er det ur. Her kan ein difor rekne at blokkene har fallhøgd frå 220 m til urtåa under denne berghammaren. Urtåa, er ca. 75 m o.h. i det sørlege profilet. αβ-metoden gir dessse rekkeviddene for steinsprang: Profil 1, nord : Utløp 1020 m o.h., α=38,5ᴼ, rekkevidde ned til ca. 90 m o. h. Profil 2, midt: «1080 «, α=34,4ᴼ, rekkevidde ned til ca. 0 «Profil 3, sør: «220 «, α=35,7ᴼ, rekkevidde ned til ca. 20 «alfa-vinklane for profil 1 og 2 er kontrollerte ved sikting i feltet. Dei stemmer bra med rekkevidda av dei nedste blokkene. I profil 1 er det rett nok 36ᵒ heilt nede ved Olden brygge. Årsaka er at også nedste delen av profil 1 er bratt, og det er usikkert om ein siktar nøyatig mot øvre kanten av 45ᵒ terrenghelling. Etter αβ-metoden vil steinsprang ved profil 1 nå litt ned på innmark, eller dyrka areal/beite. Grensa mellom innmark og utmark er ca. 100 m o.h. Ved profil 2 vil steinane nå ned til fjorden, når ein legg β-vinkelen ved 140 m oh. Dette er eit isolert bratt parti langt nedafor meir samanhengande 23ᵒ-terreng, og resultatet blir lang rekkevidde. Det er ikkje i samsvar med erfaringane folk i området har gjort. Men ned i utmarka kjem det ofte stein, ifølgje Ingolf Muri. Om ein går lenger tilbake enn manns minne, kan det likevel sjå ut til å vere steinsprang ned på innmarka. Ein del blokker er rydda til sides i steingardar og røyser. P.g.a ryddinga er det vanskeleg å vite kor langt ned steinar har nådd. Ved profil 1 er det mange skredblokker i overflata på beitemarka ned til 90 m o.h. Det er sør for, og i nivå med, hyttefeltet Grønleita (Fig. 1). Der er eit slakare nivå der steinar blir bremsa og kan stoppe. 200 m lenger sør er det eit skogfelt ned til vegen 70 m o.h., og enkelte skredblokker når så langt ned (Fig. 10). Ved profil 2 er det stor fallhøgd, men også ein lang skråning med helling rundt 23ᵒ eller slakare der steinane blir bremsa opp. Der er ei sone med skog ned til ca. 70 m o.h., og i denne er det blokker frå flaumskred. Blokker frå steinsprang, opptil 10-15 m³ store, finst fleire stader ned til ca. 90 m o.h. Det er usikkert kor langt ned skredblokker har vorte rydda. Ved profil 3 kan steinar nå ned til 20 m o.h. Då reknar ein utfall frå nedste fjellhammaren som når opp til Fletene 220 m o.h. Der oppe ser det ut til at steinar og blokker frå høgare oppe har stoppa. Ifølgje Skrednett.no var det i Teina ved Muri steinskred i 1693, og stein- og jordskred 26.12.1743. 9

Fig. 9. Skredblokker nedanfor den store vifta, Tjøtaura, ca. 150 m o.h. Fig 10. Skredblokk 70 m o.h. ved vegen mot Grønleita. I skogen bak denne er det mange blokker. 10

Fig. 11. Aktsemdkart for jord- og flaumskred (Skrednett.no). Planområdet er avgrensa. Jordskred Jordskred kan vere ein aktuell fare i lausmasseskråningar med helling 27-40ᴼ. Aktsemdkartet (Fig. 11) viser at særleg den nordlege delen av feltet kan vere utsett. Hellingskartet viser at det finst soner oppover frå ca. 200 m o.h. som er bratte nok til utløysing av jordskred. I Skrednett.no er det som nemnt opplyst at det gjekk stein- og jordskred i Teina ved Muri i 1693. Der gjekk også jordskred 25.12.1649, og lausmasseskred på Innlegda 15.12.1649. Det var på gbn 85/86. Det er ikkje funne spor etter nyare jordskred, noko som også kan vere vanskeleg pga rydding. 11

Fig. 12. Hellingskart som viser areal brattare enn 27ᵒ der jordskred kan bli utløyste. 12

Flaumskred Fleire små bekkar i dalsida kan vekse raskt ved intens nedbør og rive med lausmassar nedover. Under synfaringa såg vi mange spor etter stor vassføring under regnvêret 28.10.14. Den største bekken er Fossagrova (Fig. 1) som renn ned lengst nord i planområdet. Elva er omtalt i NGI-rapport 2013: «Fra rundt 350 til 150 m o.h. er det en svak vifteform dannet av løsmasser som er ført ned langs elveløpet. Det er spor i terrenget etter et relativt ferskt flomskred (etter 2010)» Dette er ved den øvste skogsvegen. Der var også heilt ferske flaumskredspor etter det kraftige regnet 28.10.2014. Fossagrova har også bygt opp ei gammal vifte ned mot planområdet. På sidene av elveløpet er det markerte levear (flaumvollar) som kjem tydeleg fram på kart med ekvidistanse 1 m (Fig. 16 og 17). I ei sone langs elva er det til dels store steinar og blokker i overflata. Ca. 50 m sør for Fossagrova er ein bekk, «Oppkomeelva», som har ca. 3m djupt løp opp langs grensa i planområdet. Også denne har flaumvollar på sidene. Denne renn ned mot midten av bygget Olden brygge. Ifølgje Ingolf Muri fører ikkje denne elva med lausmassar. Men spora etter flaum er tydelege. 40 m sør for denne er tredje bekken i denne sona. Denne er også nedskoren i lausmassane og har flaumvollar på sidene. På nedsida av vegen er det inntil 30ᴼ bratt ned mot riksvegen og Olden brygge. Dei tre bekkane går delvis i rør der. Det same gjeld ein bekk langs nordgrensa av planområdet. Den nordlege delen av feltet med i alt fire bekkar blir tolka som ei nærast samanhengande sone med spor etter tidlegare flaumskred, med blokksoner, flaumvollar og erosjonsløp (Fig. 17). Det er fleire bekkar ned mot Muristranda. Bl.a. 300 m sør for Olden brygge. Den er lagd i rør frå ca. 100 moh. ned til fjorden. Også fleire bekkar er lagde i rør ifølgje Ingolf Muri. Det har gått bra med oppreinsking etter kvart. Den største elva i den sørlege dalsida er Tjøtagrova som kjem ned eit stort skar mot rotpunktet av den store kjegleforma Tjøtura, renn ned langs sørkanten av ura og vidare ned gjennom utmarka. Der har det tidlagare vore flaum og flaumskred med store skadar på beite og skog. Nede på innmarka langs Tjøtagrova og lenger sør vart det funne 1 m tjukke lag av grus og stein på 1800-talet då bestefar til Ingolf Muri dyrka der. Det var truleg frå tidlegare flaumskred, men høgare oppe enn planområdet. I dag går Tjøtagrova i rør frå ca. 60 moh. Ved inntaket må det reinskast med gravemaskin. Det vart gjort etter regnet 28. okt. 2014. Vidare oppover utmarka er det ei sone av skog langs elva. I denne sona blir det større og større blokker oppover langs elva. Oppover i utmarka har ein grunneigar no «plastra» elveløpet. 13

Fig. 13. Ein del av flaumskredsona ved tomt 86/236 Fig. 14. Aktsemdkart for snøskred. Mørk skravur: Område for utløysing. Lys skravur: Utløpsområde (www.skrednett.no). 14

Snøskred Snøskred blir normalt utløyste frå skråningar med brattare hellingsvinkel enn 30 o, unntaksvis ned mot 28 o. Aktsemdskarta (Fig. 14) for snøskred er framstilte på grunnlag av ein digital høgdemodell der terreng brattare enn 30ᴼ er klassifisert som utløysingsområde for snøskred. Dette skjer automatisk utan omsyn til lokale faktorar som t.d. skog, oppsamlingterreng for snø, eller dominerande vindretning. Hellingskartet (Fig. 15) viser at snøskred kan bli utløyste i fjellsida frå ca. 300 til 1100 moh. Men fjellsida er så bratt at berre små skred blir oppbygde. Det er heller ikkje leside som samlar opp vindtransportert snø. Om ein reknar rekkevidda etter αβ- metoden for snøskred (α=0,96β-1,4ᵒ+/-2,3ᵒ), blir siktevinkelen α opp til øvste utløysingsnivå 1100 moh. mellom 44,5ᴼ og 40ᴼ. Dette vil seie at snøskred teoretisk sett kan rekke om lag ned til grensa av planområdet. Men metoden byggjer på erfaring frå rekkevidde av store skred i dalsider som er meir utsette for snøskred. Små skred frå denne bratte fjellsida vil ha kortare rekkevidde. Det er observert at små skred langs Fossagrova kan nå ned til foten av den brattaste dalsida om lag 300 moh., og ned til øvst i Tjøtura. Snøskred blir ikkje vurdert som nokon aktuell fare for det aktuelle arealet. Fig. 15. Hellingskart. Ekvidistanse 20 m. Brattare areal enn 30ᴼ er potensielle utløysingsareal for snøskred. 15

Sørpeskred Utløysing av sørpeskred er særleg knytt til stor vasstilgang i snødekket, og lokaltopografi. Det skjer helst i slake dalparti langs bekkar. Det blir ikkje vurdert som aktuelt i den undersøkte dalsida. Fig. 16. Faresoner, 20 m breie på kvar side av elvane, for flaumskred med årleg nominell sannsyn 1/100 (S1)rosa farge, 1/1000 og 1/5000 rosa og gul farge. Ekv. 5 m. 16

Fig. 17. Faresoner for S1, rosa farge, og utvida faresoner (med gul farge) for flaumskred med største årleg sannsyn 1/1000 (S2) og 1/5000 (S3). Ekv. 1m. 5. Faresoner Faresoner i planområdet er særleg knytt til bekkar i den nordlege delen. Vurderinga er gjort på grunnlag av tydelege spor i terrenget. I ei 10 m brei sone på kvar side av bekkeløpa er det tydelege spor etter flaumskred. Det blir vurdert som soner med årleg sannsyn 1/100 (S1) eller meir. Det er ikkje skilt mellom faresoner med mindre årleg sannsyn enn 1/1000, då det er lite sannsynleg, eller vanskeleg å vurdere om det kan førekome større flaumskred enn 1000-års hendingar. NVE tilrår ei aktsemdsone på 20 m på kvar side alle bekkar og raviner med brattare helling enn 10ᵒ over ein strekning på meir enn 500 m. Dette er tilfelle for alle bekkane i den nordlegaste delen av planområdet. Ei slik sone vil normalt dekkje potensielle fareområde for flaumskred. Faresonene er teikna så langt ned det er opne bekkar ifølgje kartet. Men når sonene stoppar der, forutset det at røyra som fører bekkane vidare er store nok under flaum. Det er ikkje alltid tilfelle, og i så fall bør faresonene trekkjast vidare nedover. Eventuelle tiltak for om muleg å avgrense desse faresonene er ikkje vurdert i rapporten. Tomt 86/236 blir vurdert som brukbar med tiltak som omtalt i e-brev til kommunen. 17

Ein føresetnad for vurderingane er at bekkane ikkje skifter løp som følgje av dei nye skogsvegane eller andre tiltak oppover i dalsida, som flatehogst av skog. Bekkane må også reinskast opp etter flaumhendingar. Steinsprang har ikkje rekkevidde ned til den nordlege delen av planområdet. Ifølgje αβmetoden er rekkevidda ned til 90 m o.h. langs det nordlege profilet. 200 m lenger sør er det funne skredstein ned til 70 moh. I ei sone ved profil 2, der det er størst fallhøgd, kan steinar teoretisk sett rekke ned til fjordkanten. Men i den lange skråningen med hellingsvinkel 23ᵒ og mindre blir steinane bremsa opp. Dei fleste stoppar i Tjøtaura, men nokre store når lenger ned. Skred- eller flaumskredblokker er funne ned til 70 m oh. sør for profil 2, ved Tjøtagrova. Pga dyrkinga er det vanskeleg å vurdere kor langt ned skred og flaumskred har nådd her. Etter det Ingolf Muri fortalde, har det truleg vore sandlag frå flaum i Tjøtagrova lenger nedover. Men sjølve planområdet, som her er den utfylte flata på nedsida av riksvegen, blir ikkje vurdert som utsett for skred. Langs det sørlege profilet er det rapportert om gamle jordskred langs elva Teina ned mot Muritunet. Den nøyaktige lokaliseringa av desse er ikkje kjend. Men i samsvar med aktsemdkartet for jordskred og vurdering av terrenget, er ikkje den sørlege delen av planområdet utsett for skred. 6. Konklusjon Etter ein gjennomgang av ulike skredtypar, med geologiske kart, aktsemd- og hellingskart, rekning med αβ-metoden, vurdering av terrenget og tidlegare skredspor, blir størstedelen av planområdet vurdert som ikkje utsett for steinsprang. I ei ca. 300 m brei sone mellom Tjøtagrova og profil 2 kan steinsprang teoretisk sett rekke over planområdet og ned til fjordkanten. Planområdet i denne sona blir likevel vurdert til å fylle krava S1, S2 og S3. Snøskred kan teoretisk sett rekke ned til planområdet. Men terrenghellinga i utløysingsområdet er for bratt til oppsamling av store nok skred til å rekke ned til planområdet. Planområdet er etter dette, så langt ein kan vurdere, utsett for skred med mindre årleg sannsyn enn 1/100, 1/1000 og 1/5000 med unntak av faresonene på Fig. 16 og 17, og krava i TEK 10, s.2 (Vedlegg 1) er då oppfylte for andre delar av området. 7. Referansar Domaas, U. 1994: Rekkevidden av steinsprang. NGI-rapport No.58500-1. Kristensen, K. 2013: Reguleringsplan for 86/13 Arnestranda, Olden, Stryn kommune. Skredfarevurdering. NGI-rapport 20121022-01-R. NGI 1977: Prøveprosjekt vedrørende kartlegging av skred, Stryn kommune. Rapport 76421-1. NVE 2011: Flaum og skredfare I arealplaner, retningslinjer. 1-33. NVE 2011: Kartlegging og vurdering av skredfare i arealplaner. Vedlegg 2 til NVEs retningslinjer: Flom- og skredfare i arealplaner, s. 1-45. 18

VEDLEGG 1. TEK 10 Kapittel 7. Sikkerhet mot naturpåkjenninger 7-1. Generelle krav om sikkerhet mot naturpåkjenninger (1) Byggverk skal plasseres, prosjekteres og utføres slik at det oppnås tilfredsstillende sikkerhet mot skade eller vesentlig ulempe fra naturpåkjenninger. (2) Tiltak skal prosjekteres og utføres slik at byggverk, byggegrunn og tilstøtende terreng ikke utsettes for fare for skade eller vesentlig ulempe som følge av tiltaket 7-2. Sikkerhet mot flom og stormflo (1) Byggverk hvor konsekvensen av en flom er særlig stor, skal ikke plasseres i flomutsatt område. (2) For byggverk i flomutsatt område skal sikkerhetsklasse for flom fastsettes. Byggverk skal plasseres, dimensjoneres eller sikres mot flom slik at største nominelle årlige sannsynlighet i tabellen nedenfor ikke overskrides. I de tilfeller hvor det er fare for liv fastsettes sikkerhetsklasse som for skred, jf. 7-3. Tabell: Sikkerhetsklasser for byggverk i flomutsatt område Sikkerhetsklasse for flom Konsekvens Største nominelle årlige sannsynlighet F1 liten 1/20 F2 middels 1/200 F3 stor 1/1000 (3) Første og annet ledd gjelder tilsvarende for stormflo. (4) Byggverk skal plasseres eller sikres slik at det ikke oppstår skade ved erosjon. 7-3. Sikkerhet mot skred (1) Byggverk hvor konsekvensen av et skred, herunder sekundærvirkninger av skred, er særlig stor, skal ikke plasseres i skredfarlig område. (2) For byggverk i skredfareområde skal sikkerhetsklasse for skred fastsettes. Byggverk og tilhørende uteareal skal plasseres, dimensjoneres eller sikres mot skred, herunder sekundærvirkninger av skred, slik at største nominelle årlige sannsynlighet i tabellen nedenfor ikke overskrides. Tabell: Sikkerhetsklasser ved plassering av byggverk i skredfareområde Sikkerhetsklasse for skred Konsekvens Største nominelle årlige sannsynlighet S1 liten 1/100 S2 middels 1/1000 S3 stor 1/5000 19