ÅRSBUDSJETT 2011 ØKONOMIPLAN 2011-2014 Fylkesrådmannen legg med dette fram budsjettgrunnlaget for 2011 og økonomiplanen 2011 2014. Budsjettgrunnlaget vert i samsvar med framdriftsplanen for budsjettarbeidet lagt fram tidleg i oktober, før statsbudsjettet ligg føre. Denne framdriftsplanen medfører at det må utarbeidast eit tillegg til budsjettgrunnlaget revidert budsjettgrunnlag når innhaldet i statsbudsjettet er kjent. Revidert budsjettgrunnlag saman med talbudsjettet vert lagt fram innan 1. november 2010. Bakgrunnen for at denne arbeidsforma er valt, er at den sikrar betre tid til politisk arbeid med budsjettet. Statsbudsjettet for 2011 vert lagt fram 5. oktober 2010. Budsjettarbeidet i avdelingane har teke utgangspunkt i fylkesutvalet sitt vedtak i sak om førebels økonomiske rammer som vart handsama i juni. Budsjettet for 2011 er inndelt i samsvar med funksjonsinndelinga i Kostra. Målsetjinga med inndeling etter Kostra-funksjonane er at det skal bli enklare å samanlikna dei ulike budsjett- og rekneskapsdokumenta. Hovudpunkt i budsjettgrunnlaget Netto driftsresultat økonomimål Rekneskapen for 2009 vart gjort opp utan rekneskapsunderskot, men med eit monaleg lågare netto driftsresultat enn fleirtalet av fylkeskommunane i landet. Netto driftsresultat er eit mykje nytta måltal for å ta temperaturen på kommunal og fylkeskommunal økonomi. Måltalet viser kva som står att når driftsog kapitalutgifter er dekka. Det får fram kor mykje ein har att til finansiering av investeringar eller avsetjing til seinare års drift. For å få karakteren tilfredstillande er det vanleg å setja netto driftsresultat til 3 % av driftsinntektene. Hordaland fylkeskommune hadde i 2009 eit netto driftsresultat på 0,3 % medan gjennomsnittet for fylkeskommunane var 4,4 % Med bakgrunn i dei svake resultata både i 2008 og 2009 vedtok fylkestinget å redusera budsjettet for 2010 med 20 mill. kr i juni. Fylkesrådmannen varsla samstundes forslag om redusert budsjettramme for 2011. Forvaltingsreforma nye arbeidsområde Frå 2010 overtok fylkeskommunane ansvaret for ei rekkje nye arbeidsfelt. Området med størst omfang økonomisk og på andre måtar var samferdselssektoren. Hordaland fylkeskommune overtok 1 146 km ny fylkesveg. Innanfor regional utvikling og friluftsliv har fylkeskommunane også fått utvida ansvarsområde. Fylkesrådmannen meiner fylkeskommunane så langt har løyst dei nye oppgåvene på ein god måte. Det er lagt opp til eit nært samarbeid med Statens vegvesen om utforminga av den fylkeskommunale vegpolitikken. I tida framover trur fylkesrådmannen at fylkeskommunen si rolle som den mest sentrale samferdselsaktøren vil koma klarare fram. Med fylkeskommunen som den dominerande vegeigaren, vil ein framover få godt grunnlag for å sjå dei ulike samferdselsområda i samanheng. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2011 1
Fylkeskommunen hadde frå før ansvaret for kollektivtransport, og forvaltningsreforma har gjort det mogeleg for fylkeskommunen å ta eit samla ansvar for denne sektoren. Det vert no opp til fylkestinget å avgjera i kva grad ein vil satsa særleg på vegvedlikehald, nyanlegg, eller kollektivtransport. Fylkestinget får og høve til å sjå sektoren på ein overordna måte i og med at satsing t.d. på kollektivtransport ikkje lenger berre gjeld rutefrekvens og pris, men også om å prioritera tiltak som gjer at bussen kjem fortare fram. Fylkesrådmannen viser i denne samanhengen til vedlikehaldsstartegi for fylkesvegnettet som er under arbeid, handlingsprogrammet for fylkesvegnettet som fylkestinget vedtok i desember i fjor og omlegginga av kollektivtransporten som ein er midt oppe i. Tertialrapport hausten 2010 Til fylkestinget i oktober 2010 er det lagt fram tertialrapport etter 2. tertial 2010. Rapporten tyder på overskriding på opp mot 25 mill. kr i 2010. Fylkesrådmannen viser til at ein har budsjettsummar som kan strykast i tilfelle prognosen slår til, slik at det heller ikkje for 2010 vert rekneskapsunderskot. Då vil det vera sju år sidan fylkeskommunen sist hadde underskot i rekneskapen. I samband med forvaltingsreforma vart dei frie inntektene for fylkeskommunane styrka som følgje fylkeskommunane sine nye roller som vegeigar og ansvarleg for store delar av ferjedrifta. På same måte som i 2010 legg fylkesrådmannen opp til å finansiera ein del av investeringane med driftsmidlar. Dette gjer at ein i budsjettgrunnlaget for 2011 legg til grunn eit netto driftsresultat på 2 ½ %. Rekordhøge investeringar I samsvar med opplegget i den sist vedtekne økonomiplanen og rammesaka som vart handsama av fylkesutvalet i juni 2010, legg fylkesrådmannen opp til rekordhøge investeringar for Hordaland fylkeskommune. Det er framleis høge investeringar i opplæringssektoren og innanfor samferdselssektoren kjem dei store anlegga i Bergensprogrammet, så som andre byggjesteg av prosjekta Ringveg vest og Bybanen inn for fullt i økonomiplanperioden. Bruttobudsjettet for investeringane vert på heile 2 592,2 mill. kr i 2011. Kommunelova fastset at det skal budsjetterast med utgifter og inntekter ein reknar med komande år. Dei store investeringsprosjekta som er i gang m.a. innanfor Bergensprogrammet gjer at fylkeskommunen sitt brutto investeringsbudsjett vert svært høgt. Ein stor del av prosjekta vert finansierte med bompengar. Bompengane kjem som inntekt i fylkeskommunen sitt investeringsbudsjett saman med andre finansieringsformer som forskotteringar og tilskot. Bompengefinansieringa gjeld i særleg grad prosjekta Ringveg vest og Bybanen strekninga Nesttun Rådal, men også andre prosjekt har stort innslag av bompengefinansiering som t.d. Kvammapakken og Bømlopakken. Inntektssida i budsjettgrunnlaget I budsjettgrunnlaget for 2011 har fylkesrådmannen lagt til grunn opplysningane ein finn i Kommuneproposisjonen som vart lagt fram i mai 2010. I proposisjonen har regjeringa varsla ein vekst i dei frie inntektene til fylkeskommunane samla på 200 mill. kr. Nye haldepunkt om opplegget for 2011 får ein i statsbudsjettet som vert lagt fram 5. oktober, og fylkesrådmannen vil innarbeida opplysningane i statsbudsjettet i revidert budsjettgrunnlag. Fylkesrådmannen legg elles vinn på å fanga opp mest mogeleg i budsjettet også av øyremerka ordningar. I samband med forvaltingsreforma er det kome til nokre ordningar innanfor regional utvikling så som det regionale forskingsfondet, VRI ordninga, ordningar innanfor marin sektor og fleire. På same måte som i investeringsbudsjettet freistar ein også i driftsbudsjettet å budsjettera mest mogeleg fullstendig både på utgifts- og inntektssida. Utgiftssida i budsjettgrunnlaget Fylkesutvalet handsama sak om førebels budsjettrammer i på møte i juni. Ut frå opplysningar i Kommuneproposisjonen om venta nivå på inntektssida og kapitalutgiftene som følgje av investeringsprogrammet, la fylkesrådmannen fram forslag til budsjettrammer for dei ulike budsjettområda. Fylkesrådmannen sitt forslag til budsjettgrunnlag byggjer på opplegget i rammesaka. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2011 2
Innanfor opplæringssektoren har ein teke omsyn til at det er nye skular med heilårsdrift i 2011. I tillegg er det under planlegging fleire nye skulebygg i økonomiplanperioden, både i Bergen sentrum, på Voss og i Åsane. Desse utbyggingane vil krevja høgare kapitalutgifter og auka driftskostnader. Budsjetta for dei vidaregåande skulane er samla reduserte med om lag 15 mill. kr frå 2010 til 2011. Dette er knapt 1 % av skulane sine budsjettrammer. I tertialrapporten til fylkestinget i oktober 2010, har fylkesrådmannen ein gjennomgang av den økonomiske situasjonen for heile fylkeskommunen der særleg samferdselssektoren viser overskriding inneverande år. Fylkesrådmannen peikar i tertialrapporten på at overskridinga i 2010 i stor grad er eingongsutgifter i 2010 som ikkje vil koma att i 2011. Dei delane av samferdselsbudsjettet som viser seg å vera for knapt budsjettert i 2010, har ein freista å ta omsyn til i føreliggjande budsjettgrunnlag. Dette gjeld ny vurdering av inntektsbudsjettet og ein del kostnader som følgje av auka rutekøyring som følgje av endringar i grunnskulemønsteret i kommunane m.v. Stikkordsmessig inneheld budsjettgrunnlaget desse punkta innanfor kvar sektor: Opplæring Liten reduksjon i budsjettrammene til vidaregåande skular om lag 15 mill. kr Driftsmidlar til to nye skular som vart tekne i bruk i hausten 2010 - heilårsverknad Auke i driftsmidlane som følgje av tilbygg/ombygging av tre skular - heilårsverknad 4,5 mill. kr i styrking av budsjettet for fagprøver Lærlingtilskotet redusert med 10 mill. kr som følgje av lågare tal lærlingar Tannhelse Takstauke på 7% for vaksne kundar framleis låge takstar i Hordaland samanlikna med andre fylkeskommunar Arbeidet med samlokalisering av klinikkar held fram Rekrutteringsarbeid for tannlegar og tannpleiarar prioritert samlokalisering eit ledd i dette arbeidet Regional utvikling Arbeid med Regional planstrategi held fram Midlar til regionalt forskingsfond nytt arbeidsområde Utviklingsmidlar fordelte til prosjekt i fem kommunar ny utlysing frå 2012 Løyvingar til Friluftslivets hus og Kystfriluftslivets hus med 1 mill. kr til kvart hus Samferdsle Fylkeskommunen den samlande samferdselsaktøren som følgje av forvaltingsreforma Takstauke i gjennomsnitt 2,5% - minstetakst uendra på kr 25 Drifta av Bybanen i Bergen heilårsdrift Heilårsdrift rutepakke Bergen sør Det vert lagt opp til to ferjer i sambandet Krokeide Hufthamar i Austevoll Rutepakkane Bergen sentrum og Bergen Nord startar opp drifta frå oktober 2011. Kostnadene med driftskontraktane for fylkesvegvedlikehaldet har auka mykje andre vedlikehaldspostar må bremsast. Kultur Ny fylkeskommunal ording med tilskot til kulturhus/arenaer på 10 mill. kr årleg. Tilskot til Fartein Valen senter i Sveio med 6 mill. kr i 2011 Tilskot til utbygginga Arena USF med 2 mill. kr i 2011 Tilskot til båthall ved Hordamuseet med 1,35 mill. kr i 2011 Kulturelt utviklingsprogram vidareført i 2011 med 7 mill. kr til fordeling Fellespostar Heilårsverknad som følgje av stillingar i samband med forvaltningsreforma budsjetterte på regional utvikling, samferdsel og kultur- og idrett Rente på lån sett til 3,5% i 2011 og 4% kvart av åra seinare i perioden Pensjonskostnadene byggjer på førebels overslag frå pensjonsleverandørane. Nye reglar for rekneskapsføring av pensjonskostnadene varsla frå Kommunal og regionaldepartementet med verknad dels frå 2011 og dels frå 2012. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2011 3
Kommuneproposisjonen I kommuneproposisjonen for 2011 er det lagt opp til ein reell vekst i kommunesektoren sine samla inntekter i 2011 på mellom 4 og 5 milliardar kroner, av denne summen skal mellom 2,5 og 3 milliardar kroner koma som frie inntekter (skatt og rammeoverføringar). 200 millionar kroner av veksten i dei frie inntektene skal i følgje opplegget fordelast til fylkeskommunane. Utrekningar tyder på at kommunesektoren i 2011 kan få meirutgifter i storleiken 2,4 milliardar kroner knytta til den demografiske utviklinga. For fylkeskommunane denne summen om lag 170 mill. kr. Veksten i talet på 16 18-åringar flatar ut, og dette påverkar fordelinga av dei frie inntektene mellom kommunane og fylkeskommunane. I budsjettgrunnlaget byggjer fylkesrådmannen på dei føresetnadene ein finn i kommuneproposisjonen for 2011. Det er ikkje varsla endringar frå 2010 til 2011 i kostnadsnøkkelen som vert nytta i utrekningane av rammeoverføringane til fylkeskommunane. Ved utrekning av dei frie inntektene er det lagt til grunn ein pris- og lønsvekst (deflator) for kommunesektoren på 2,7% frå 2010 til 2011, fordelt med 3,5% lønsvekst og 1,5% prisvekst. Desse føresetnadene vil verta nærare avklara og eventuelt justerte etter at statsbudsjettet er lagt fram. Sak om budsjettrammer i fylkesutvalet i juni Sak om førebels økonomiske rammer vart lagt fram for fylkesutvalet sitt møte i juni 2010. Utrekningane i saka viste ein samla reduksjon i driftsrammene i 2011 i høve til 2010 på 40 mill. kr i faste prisar (2010-kroner). I dei førebelse rammene vart det lagt til grunn at innsparinga på 40 mill. kr skulle gjennomførast hovudsakleg i opplærings- og samferdselssektoren. Rammene synte også ein mindre nedgang for åra etter 2011, og det vart lagt til grunn at desse reduksjonane skulle takast i samferdselssektoren som følgje av at kollektivtransporten vert lagt ut på anbod. I fylkesrådmannen sitt budsjettgrunnlag er avdelingane sine driftsrammer auka i høve til saka om økonomiske rammer. I saka var det lagt opp til etter måten store overføringar av driftsmidlar til investeringsbudsjettet i rammesaka. Ein har fått plass til dei auka driftsrammene ved å redusera noko på overføringane til investeringsbudsjettet. Utrekningane av rammeoverføringane til den einskilde fylkeskommunen tek utgangspunkt i kostnadsnøkkelen og verdien av dei kriteria som inngår i inntektssystemet. Frå og med 2010 vil folketalet 1. juli året før budsjettåret leggjast til grunn for utrekningane av rammeoverføringane. Desse tala er kjende når statsbudsjettet vert lagt fram, og det vert dermed ikkje justeringar i innbyggjartilskotet og utgiftsutjamninga i ettertid. I rammesaka var det også lagt fram utkast til investeringsprogram i økonomiplanperioden. Investeringsprogrammet frå rammesaka er innarbeidd i budsjettgrunnlaget med nokre få endringar. Skisse for åra etter økonomiplanen Investeringane i den økonomiplanen som no vert lagt fram, er høge. Konsekvensen av dette er at utgiftene til renter/avdrag er høge og tek ein etter måten stor del av fylkeskommunen sine inntekter. I budsjettet for 2010 er 258,8 mill. kr av driftsmidlane overført til investeringsrekneskapen. Summen er på 185 mill. kr pr. år i åra 2011, 2012 og 2013. Dette er i overkant av det som det nye regelverket for rekneskapsføring av momskompensasjon krev. I 2014 skal heile summen av momskompensasjon frå investeringar førast direkte i investeringsrekneskapen. Denne summen er i 2014 på 158 mill. kr, og dette året vil ein i følgje budsjettgrunnlaget ikkje ha driftsmidlar i tillegg til denne summen å overføra til investeringsbudsjettet. Netto driftsresultat er som nemnt innleiingsvis det mest nytta måltalet for kommunal og fylkeskommunal økonomi. Netto driftsresultat viser kva som står att når drifts- og kapitalutgiftene er dekka. Det får fram kor mykje ein har att til finansiering av investeringar eller til avsetjingar. Netto driftsresultat for åra 2011, 2012 og 2013 er årleg om lag 2 ½ %. Som nemnt er 3 % i netto driftsresultat rekna til å vera tilstrekkeleg til å kunna handtera svingingar i økonomien. Fylkesrådmannen sitt forslag til budsjettgrunnlag og økonomiplan, er dermed svakare enn ønskjeleg, men ein har framleis noko att av handlefridomen som eit brukbart netto driftsresultat medfører. Når ein kjem til 2014, vert situasjonen endra p.g.a. endringar i rekneskapsreglane. Frå og med 2014 skal momskompensasjon for investeringar ikkje Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2011 4
lenger rekneskapsførast i driftsrekneskapen, men skal går i investeringsrekneskapen. På denne måten misser ein ei driftsinntekt momskompensasjonen som i 2014 er rekna til 158 mill. kr. Dermed vert netto driftsresultat 0 dette året. Med uendra reglar også i 2014 ville netto driftsresultat vore vel 2%. Fylkesrådmannen reknar med at måltalet på 3 % må justerast noko ned etter endringa i rekneskapsreglane frå 2014 ettersom dette gjeld heile kommunesektoren. Det er likevel klart at med fylkesrådmannen sitt forslag, vil ein i 2014 ikkje lenger ha noko netto driftsresultat å gå på, og den handlefridomen ein har i økonomiplanperioden vil i 2014 vera brukt opp. Opplegget i rammesaka var at ein skulle ha driftsmidlar på 220 mill. kr å overføra til finansiering av investeringar. Fylkesrådmannen foreslår i budsjettgrunnlaget at denne summen vert sett til 185 mill. kr dei tre første åra i perioden, jf. ovanfor. I 2014 er denne summen 158 mill. kr. Fylkesrådmannen har m.a.o. ikkje makta å oppretthalda målsetjinga om 220 mill. kr i driftsmidlar til investeringar, og budsjettgrunnlaget legg opp til å svekka summen med 35 mill. kr i åra 2011-2013. I 2014 er summen svekka med 62 mill. kr. Fylkesrådmannen har vidare sett på utrekningar som går nokre år utover økonomplanperioden. Utrekningane viser at det høge investeringsnivået vil medføra auka lånegjeld. Venta inntektsvekst dei komande åra vil dermed i hovudsak gå med til å dekka dei auka kapitalutgiftene. Med dei føresetnadene som er lagt til grunn i utrekningane vil det difor ikkje vera særleg vekst i inntektene som kan nyttast til vanleg drift. Det er difor viktig at ein no viser stor varsemd med å auka investeringane ytterlegare. Formuebevaringsprinsippet Fylkesrådmannen viser til at m.a. Det tekniske beregningsutvalg for kommunal og fylkeskommunal økonomi har gjort bruk av det såkalla formuebevaringsprinsippet for å koma med overslag på ønskjeleg nivå på netto driftsresultat. Det vert peika på at avskrivingane i kommunesektoren er høgare enn netto avdrag, og at ein må ha eit netto driftsresultat likt differansen mellom avskrivingar og netto avdrag for å bevara formuen. Avskrivingane i Hordaland fylkeskommune i 2010 er på 205,8 mill. kr, og i budsjettgrunnlaget er det for 2010 innarbeidd avdrag på 195,0 mill. kr. I fylkesrådmannen sitt budsjettgrunnlag er det rekna med følgjande avdrag og netto driftsresultat i økonomiplanperioden: Mill. kr 2011 2012 2013 2014 Avdrag 195,0 245,0 282,0 316,0 Netto driftres* 163,3 163,3 185,0 0,0 Sum 358,3 408,3 467,0 316,0 *For åra 2011 og 2012 påverkar tilskotet til Hardangerbrua talet. Sjølv om ein må leggja til grunn at avskrivingane i 2011 vert ein del over nivået i 2010, vil summen av avdrag og netto driftsresultat i 2011 vera mykje større enn avskrivingane. Dermed vil formuebevaringsprinsippet verta oppfylt med god margin i budsjettet for 2011. Det same gjeld utover i økonomplanperioden. For 2014 viser tabellen konsekvensen av endringa i rekneskapsføringa for momskompensasjonen. Kommunesektoren samla vil då få reduksjon i netto driftsresultat som følgje av regelendringa. Med fylkesrådmannen sitt forslag til økonomiplan vil alle reservar utover momskompensasjonen vera brukte opp, og ein står att med 0 i netto driftsresultat etter dei nye reglane. Med uendra reglar ville summen i 2014 i tabellen ovanfor vore 474,0 mill. kr om lag uendra situasjon i høve til 2013. Netto driftsresultat er redusert til 0 i 2014. Skal ein oppnå eit positivt driftsresultat også i 2014 og åra utover må anten inntektene aukast eller utgiftene reduserast i høve til opplegget i det framlagde økonomplanutkastet. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2011 5
Kort om investeringsbudsjettet Oversyn over utgifter til investeringar i perioden 2010 2014, fordelt på sektorar, er gjeve i følgjande oppstilling: Mill. kr i løpande prisar 2010 2011 2012 2013 2014 Fellesfunksjonar 44,0 39,0 37,0 42,0 52,0 Opplæring 434,4 436,0 464,0 594,0 500,0 Tannhelse 10,5 14,5 14,5 14,5 14,5 Regional utvikling 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Samferdsel 1 608,5 2 100,7 1 778,2 1 281,8 960,5 Kultur 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 BRUTTO INVESTERINGSUTGIFTER 2 099,4 2 592,2 2 295,7 1 934,3 1 529,0 Avsetjingar 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 SUM FINANSIERINGSBEHOV 2 104,4 2 597,2 2 300,7 1 939,3 1 534,0 I tillegg til forslag for perioden 2011 2014 er det i tabellen ovanfor teke med budsjett for 2010 medrekna budsjettendringar vedtekne av fylkestinget i 2010. Brutto investeringsutgifter går opp frå 2 099,4 mill. kr i 2010 til 2 592,2 mill. kr i 2011. Deretter er det investeringar på 2 295,7 mill. kr i 2012, på 1 934,3 mill. kr i 2013 og på 1 529,0 mill. kr i 2014. I økonomiplanperioden er det vidare ført opp fondsavsetjingar finansiert med sal av fylkeskommunale eigedomar. Fylkesrådmannen har i hovudsak vidareført opplegget frå siste økonomiplan, som fylkestinget vedtok i desember 2009, men nye planar og vedtak medfører nokre endringar. Fellesfunksjonar Innan sektoren for fellesfunksjonar er det i perioden 2011 2014 ført opp løyvingar til vidare ombygging/opprusting av Fylkeshuset og IT-løyvingar til fellessystem. Vidare er det midlar til energiøkonomiseringstiltak og investeringstiltak ved jordbruksskulegardar m.v. Dei største løyvingane i økonomiplanperioden innan området fellesfunksjonar går til universell utforming av fylkeskommunale bygg. Samla vert det i perioden budsjettert med 170 mill. kr til fellesfunksjonar. Opplæring Innan opplæringssektoren er investeringane til Amalie Skram videregående skole i sentrum av Bergen innarbeidde med i alt 730 mill. kr. For denne skulen vert det no rekna med ferdiggjering til skulestart hausten 2013. Vidare er det i økonomiplanperioden ført opp midlar til tilbygg/rehabilitering ved Årstad videregående skole. Det er også teke med investeringsmidlar til ny skulestruktur på Voss og til nybygg for Åsane videregående skole. Årleg budsjettramme for samleposten for ombygging/mindre tilbygg på skular vart auka til 40 mill. kr i 2010, og tilsvarande sum er ført opp alle åra i økonomiplanperioden. Samleposten for inneklimatiltak m.v. i skulesektoren er ført opp med ein årleg sum på 35 mill. kr frå og med 2011, og dette er ein auke på 10 mill. kr i høve til 2010-budsjettet Løyvinga til større undervisningsutstyr er på 35 mill. kr i 2010, og denne summen er vidareført i perioden fram til 2014. Budsjettet, jf. tabellen ovanfor, medfører skuleinvesteringar på i alt 1 994 mill. kr i perioden 2011 2014. Tannhelse Til tannklinikkar er det ført opp ei samleløyving på 10 mill. kr kvart år frå 2011, og dette er ein auke på 4 mill. kr i høve til 2010-budsjettet. Vidare er det på investeringsbudsjettet ein årleg sum på 4,5 mill. kr til utstyr i tannhelsetenesta. Regional utvikling Budsjettsummen gjeld oppfølging av fylkeskommunen si regionale rolle. Fylkeskommunen kan t.d. gå inn i selskap innanfor innovasjon og nyskaping eller selskap med regional utvikling som fokus. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2011 6
Samferdsel I investeringsbudsjettet for samferdsel er det med til saman 74 mill. kr til bybanevogner i 2011 og 2012. Dermed vil ein ha løyvingar til bybanevogner også for strekninga Nesttun Lagunen. Til billetteringssystemet er det ført opp 40 mill. kr i 2011, og samla løyving er dermed på 227 mill. kr. Fylkestinget vedtok i april 2008 å kjøpa tomt for bussoppstillingsplass i Åsane. Sluttløyving for bussanlegget kjem i 2011. Til ruteinformasjonssystem (sanntid) er det teke med 20 mill. kr kvart år frå 2011. Løyvinga i 2010 er på 10 mill. kr. Budsjettramma for fylkesveginvesteringar er i revidert budsjett for 2010 på 1 279,7 mill. kr. Vidare utover i perioden er det ført opp 1 344,7 mill. kr i 2011, 1 152,2 mill. kr i 2012, 1 138,8 mill. kr i 2013 og 940,5 mill. kr i 2014. Tala tek utgangspunkt i vedtekne planar for fylkesvegnettet og sist vedteken økonomiplan. Vidare er det for byggjesteg 2 for Bybanen rekna med 595 mill. kr i 2011, 563 mill. kr i 2012 og 123 mill. kr i 2013. Kultur Innan kultursektoren er sett av ein årleg sum på 1 mill. kr. til restaurering av verneverdige bygg i fylkeskommunal eige. Kort om driftsbudsjettet Politiske organ og administrasjon Til gjennomføring av fylkestingsvalet i 2011 er det budsjettert med 1,8 mill. kr i utgifter. Budsjettet for administrasjonslokale aukar med om lag 1,8 mill. kr samanlikna med 2010. Dette skuldast heilårsverknad av auka leigeareal i Wigandgården. Sekretariat for kontrollutvalet har avtale med 16 kommunar om å vera sekretariat for deira kontrollutval. I tillegg har ein avtale med Forum for Kontroll og Tilsyn. Budsjettet for 2011 er ei vidareføring av 2010-budsjetett for kontroll- og revisjonsarbeidet. I samband med arbeidet med ny kommunikasjonsstrategi for Hordaland fylkeskommune vil det hausten 2010 verta gjennomført ei ekstern omdømemåling. Neste trinn i utviklinga av kommunikasjonsstrategien er ein identitetsprosess og ny visuell profil, som begge delar får budsjettmessig verknad i 2011. Det er budsjettert med kr 1 200 000 til dette formålet. Fylkesrådmannen foreslår å auka tilskotet til Raftostiftelsen i 2011 til kr 250 000 kr 50 000 meir enn i 2010. Opplæring På opplæringsbudsjettet har fylkesrådmannen for 2011 i stor grad makta å vidareføra budsjetta for dei vidaregåande skulane på 2010-nivå. budsjettramma er redusert med 15 mill. kr samanlikna med 2010 for dei vidaregåande skulane samla. Fylkeskommunen er inne i ein sterk investeringsperiode for skulesektoren med ei standardheving av undervisingslokala mange stader. Nybygg og rehabiliteringar gjev sterk vekst i kapitalbudsjettet. I 2010 vart fleire nye skular tekne i bruk, og fleire tilbygg vart ferdigstilte. Fylkesrådmannen har sett av driftsmidlar i 2011 til dei nye skulane/tilbygga som medfører auka undervisningsareal. Veksten i talet på 16-18 åringar er låg komande økonomiplanperiode og lågare enn den har vore dei seinare åra. Fylkesrådmannen har difor ført opp ein mindre sum på 1 mill. kr til klassejusteringar i samband med inntaket hausten 2011. Talet på lærlingar har vist nedgang den siste tida. Lærlingtilskotet et difor redusert med 10,5 mill. kr i 2011 samanlikna med 2010. Budsjettet for fagprøvar er auka med 4,5 mill. kr frå 2010 til 2011. Tannhelse Budsjettforslaget for tannhelsetenesta i 2011 er i stor ei vidareføring av budsjettet for 2010. Det er ført opp vel 237 mill. kr i brutto driftsutgifter til tannhelsetenester i 2010. Utfordringane ein står overfor i tannhelsetenesta er: Rekruttering og tiltak for å halda på tannlegar og tannpleiarar, særleg i distrikta i fylket Styrking av folkehelsearbeidet trong for fleire tannpleiarar Kompetanseheving styrking av forsking og opplæring Område med sterk befolkningsvekstvekst trong for auka bemanning. For å letta rekrutteringa i delar av fylket, skapa grunnlag for ei betre arbeidsfordeling mellom tannlegar og tannpleiarar og redusera utgiftene, er det trong for å samlokalisera små tannklinikkar til større einingar. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2011 7
Fylkesrådmannen foreslår å auka takstane for vaksne betalande kundar med 7% frå 2011. Trass i den etter måten sterke auken, vil Hordaland fylkeskommune framleis ha lågare takstar enn gjennomsnittet av fylkeskommunar i landet. Regional utvikling og fylkeskommunal næringsverksemd Til regionalt utviklingsarbeid er det budsjettert med vel 245 mill. kr i 2011. Forvaltningsreforma har tilført fylkeskommunen mange nye arbeidsområde innanfor denne sektoren. Dette gjeld: Akvakultur og havressursforvalting Landbruk Friluftsliv Deleigarskap i Innovasjon Noreg Regionale innovasjonsselskap Regionale forskingfond Vassregionmynde Folkehelse Til utviklingsmidlar er det i 2011 sett av 12 mill. kr etter at 3 mill. kr er overført til kulturbudsjettet som ein del av Kulturelt utviklingsprogram. Tilskotet til Vil Vite-senteret er ført opp med 3,3 mill. kr same sum som i 2010. Samferdsel Samferdselsbudsjettet viser sterk auke som følgje av at fleire rutestrekningar vert lagt ut på anbod. Anboda vert tildelte som bruttokontraktar der fylkeskommunen har hand om inntektene. Dette aukar både utgifts- og inntektssida i budsjettet samanlikna med den tidlegare ordninga med kvaliteteskontraktar etter nettoprinsippet. Det er budsjettert med 2 270 mill. kr i brutto driftsutgifter til samferdselstiltak i 2011. Til fylkesvegvedlikehald er det innanfor denne summen sett av 392 mill. kr, til buss- og bybanedrift 1 464 mill. kr, til ferjedrift 305 mill. kr og til drift av båtruter 65 mill. kr. I tillegg kjem transportordninga for funksjonshemma med 44 mill. kr. Fylkesrådmannen foreslår i budsjettgrunnlaget å auka takstane med 2,5% i gjennomsnitt. Minstetaksten er foreslått uendra på kr 25. Det er budsjettert med inntekter på 770 mill. kr. Bybanen får i 2011 det fyrste heile driftsåret. Det er budsjettert med driftsutgifter på 67,4 mill. kr. I tillegg er det ført opp 18 mill. kr i tilskot til Bybanen AS som er ansvarleg for infrastrukturdelen av bybandrifta. Hausten 2010 starta det opp anbodsruter i Bergen sør/os. I oktober 2011 vert det lagt opp til at rutepakkane Bergen sentrum og Bergen nord startar opp, og mot slutten av 2011 vil rutepakkane Sotra/Øygarden og Askøy starta opp. Då vil kollektivtrafikken i heile fylket vera sett ut på anbod. For ferjedrifta foreslår fylkesrådmannen ei toferjeordning i sambandet Krokeide Hufthamar. Det er sett av 10 mill. kr i 2011. Tiltaket er eit spleiselag med Austevoll kommune og næringslivet i Austevoll. Fleire ferjestrekningar startar opp med anbodsdrift frå komande årsskifte. Innan ferjedrifta er anboda utforma som nettokontraktar. Kultur Kulturbudsjettet er ført opp med 246,2 mill kr i 2011. Netto er det ført opp nær 145 mill. kr ein auke på 7,6 % frå 2010. Fylkesrådmannen foreslår i budsjettet ei ny tilskotsordning til kulturhus/arenar på 10 mill. kr. For 2011 er det innanfor denne ordninga forslag om å løyva til båthall ved Bergen bymuseum (Hordamuseet) 1,35 mill. kr, Arena USF 2 mill kr, kunsthus i Fartein Valens landskap 6 mill. kr og Stiftelsen Klosteret 17 med 0,65 mill. kr. Til Kulturelt utviklingsprogram (KUP) er det på kulturbudsjettet sett av 7 mill kr same sum som i 2010. Tilskotet til Olav H. Hauge-stiftinga er i forslaget auka med kr 300 000 i 2011 til kr 407 000. Tilskotet til Litteratursymposiet i Odda er foreslått dobla til kr 200 000 i 2011. Frie inntekter Dei frie inntektene for fylkeskommunen omfattar fylkesskatt og rammetilskot. I kommuneproposisjonen for 2011 heiter det at Regjeringa legg opp til ein reell vekst i kommunesektoren sine samla inntekter i 2011 på mellom 4 og 5 milliardar kroner. Av den samla inntektsveksten skal mellom 2,5 og 3 milliardar kroner koma som frie inntekter (skatt og rammeoverføringar). 200 mill. kr av veksten i dei frie inntekene Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2011 8
skal i følgje opplegget fordelast til fylkeskommunane. Samla er dei frie inntektene førte opp med 4 669,5 mill. kr i 2010, fordelt med 2 172,4 mill. kr på skatt og 2 497,1 mill. kr på rammeoverføringar. Renter og avdrag Brutto utgifter til renter og avdrag aukar frå om lag 255,9 mill. kr i 2010 til om lag 353,0 mill. kr i 2011 ein auke på 38% eller nær 100 mill. kr. Fylkesrådmannen har lagt til grunn 3,5% rente for lån med flytande rente og for nye lån. Til samanlikning vart det i 2010-budjettet nytta 3,0% rente. Utrekningar syner at fylkeskommunen ved inngangen til 2011 vil ha ei brutto lånegjeld på 4 421,7 mill. kr. Renteutgiftene for 2011 er utrekna til 158,1 mill. kr, ein auke på 53,7 mill. kr i høve til 2010-budsjettet. Renteinntektene er budsjetterte til 25,3 mill. kr i 2011. I 2011-budsjettet er det ført opp om lag 195 mill. kr i avdrag. Dette er ein auke på 43,5 mill. kr i høve til 2010. Veksten i avdraga har samanheng med høge investeringar og stor auke i samla lån. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2011 9
Økonomiplanperioden kr 1 000 faste prisar Budsjett Endring 2011 2012 2013 2014 Frie inntekter + 4 806 300 23 600 58 600 94 200 Renter og avdrag - 303 900 74 906 125 395 165 208 Til disp. etter renter og avdrag 4 502 400-51 306-66 795-71 008 Kommentar Avsetjingar/bruk av fond - -21 700 632 21 700 21 700 Overf. til inv.bud. - 185 000-5 388-10 620-185 000 Momskomp. frå investeringar + 161 000-6 631 13 380-161 000 Driftsramme til fordeling på sektorane: 4 500 100-53 181-64 495-68 708 Politiske organ og adm. netto 258 066-1 800-1 800 Valutgifter Fellesfunksjonar netto 83 330 656 2 105-308 Saldering tilleggsløyv. Opplæring netto 2 362 608. Tannhelse netto 165 848 Regional utvikling netto 78 137 Fylkeskom. næringsverksemd netto -88 450-1 037-35 600-35 600 Tilskot Hardangerbrua Samferdsel netto 1 495 789-51 000-31 000-31 000 Kultur netto 144 772 Sum netto driftsutgifter 4 500 100-53 181-64 495-68 708 Driftsutgifter Tabellen viser at det vert nedgang i driftsrammene i økonomiplanperioden. Ein legg til grunn at det er innsparingar å henta på utsetjing av bussruter på anbod. Innsparingane er venta å bli store nok til at ein kan få rom for ein liten auke i vegvedlikehaldet og friske midlar til drift av nye skulebygningar. Den sterke veksten i renter og avdrag går fram av linje to i tabellen. Veksten er på heile 165 mill. kr om ein samanliknar utrekningane for 2014 med budsjettet for 2011. 2012 er siste året det er budsjettert med tilskot til Hardangerbrua. I tabellen framfor kjem dette fram som ei innsparing i 2013 på 35,6 mill. kr i faste prisar. Driftsinntekter Utviklinga i dei frie inntektene i økonomiplanperioden er usikker. I kommuneproposisjonen for 2011 vert det ikkje gjeve presise haldepunkt for veksten i dei frie inntektene i åra etter 2011. I fylkesrådmannen sitt budsjettgrunnlag er det som i saka om økonomiske rammer til fylkesutvalet i juni 2010 lagt til grunn ein vekst i fylkeskommunane sine frie inntekter på ¾ prosent for åra 2012, 2013 og 2014. Inntektsveksten for kvar einskild fylkeskommune kan avvika noko frå den generelle veksten. Avdrag Utgiftene til avdrag aukar frå 195 mill. kr i 2011 til 245 mill. kr i 2012, 282 mill. kr i 2013 og til 316 mill. kr i 2014. Den store auken i avdraga har samanheng med at investeringane er høge utover i økonomiplanperioden. For nye lån er det i utrekningane rekna med 5 års, 20 års og 30 års nedbetalingstid alt etter levetida for investeringane. Renter For lån utan rentebinding er rentesatsen sett til 3,5% i 2011 og 4% resten av økonomiplanperioden. Utrekningar basert på forslaget til investeringsbudsjett syner at renteutgiftene aukar frå 104,4 mill. kr i 2010 til 158 mill. kr i 2011, til 270 mill. kr i 2014. Renteinntektene 26,3 mill. kr i 2011 til 28,8 mill. kr årleg i resten av perioden p.g.a. auka rentesats. I tillegg er det inntektsført rentekompensasjon for ein del skule- og veglån. Frå 2010 vert det også innført ei rentekompensasjonsordning for transporttiltak i fylkeskommunane. Ordninga er basert på ei årleg låneramme på 2 milliardar kroner for heile landet. For veglån har ein rekna med at grunnlaget vert auka med 176 mill.kr årleg. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2011 10
Arbeidet med årsbudsjettet/ økonomiplanen Etter vedtak i fylkestinget skal budsjettarbeidet leggjast opp slik at det munnar ut i eit felles årsbudsjett- og økonomiplandokument. I det følgjande er eit oversyn som syner korleis ein i store trekk har gjennomført arbeidet med Årsbudsjett 2011/Økonomiplan 2011 2014. Arbeidet har i hovudsak vorte gjennomført i samsvar dei planane ein hadde for budsjettarbeidet. Tidsplan 2010 16. juni Fylkesutvalet drøfta i møte 16. juni sak om økonomiske rammer for perioden 2011 2014 (fylkesutvalssak 128/10). I saka vart det presentert eit framlegg til investeringar og overslag over samla driftsrammer i perioden. Det vart også presentert driftsrammer for dei einskilde sektorane i fylkeskommunen. Utforminga av budsjettdokumentet Budsjettpremiss-heftet vert laga med følgjande inndeling: 1. Innleiing omtale av totalbudsjettet 2. Investeringsbudsjett 3. Driftsbudsjett med følgjande inndeling for kvart budsjettområde: -Tabell for budsjettområdet -Viktige tiltak -Hovudutfordringar -Kort omtale av kvar budsjettfunksjon 4. Økonomiplan Investeringsbudsjettdelen omtalar både årsbudsjettet for 2011 og økonomiplanen fram til og med 2014. Punkt 3 i inndelinga gjeld forslag til driftsbudsjett i komande årsbudsjett for 2011, medan omtalen av driftsbudsjettet for åra vidare framover til 2014 er samla i økonomiplandelen. Fylkesutvalet vedtok å ta dei økonomiske rammene slik dei var skisserte i saka til orientering. Samstundes vedtok fylkesutvalet at rammene vert å justera i den grad ein får nye haldepunkt som gjev grunnlag for slike justeringar. Juni juli august Avdelingane utarbeidde spesifiserte budsjettforslag med utgangspunkt i budsjettrammene. August september oktober I august og september arbeidde fylkesrådmannen med investeringsbudsjettet, premissar for budsjettområde som ikkje ligg under avdelingane og med det samla budsjettgrunnlaget som vert lagt fram 4. oktober. Statsbudsjettet frå regjeringa vert lagt fram 5. oktober. November desember Fylkesrådmannen vil ta omsyn til verknadene av statsbudsjettet i eit notat revidert budsjettgrunnlag som er planlagt fram tidleg i november. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2010 11
Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2010 12