Sosial kapital og samfunnsplanlegging. Nils Aarsæther ISS Univ. i Tromsø

Transkript

1 Sosial kapital og samfunnsplanlegging Nils Aarsæther ISS Univ. i Tromsø

2 Kva er sosial kapital (1)? Startpunkt: Robert Putnam s Making Democracy Work (1993) Stikkord: Nettverk, tillit og normar som understøttar kollektiv handling Først brukt i 1916 av ein skoleinspektør i West Virginia, USA (Hanifan) (Jubileum!) - da om å integrere skolen sine aktivitetar i lokalsamfunnet

3 Putnam 1993: Tenestekvalitet i regionar i Italia Ikkje korrelert med økonomi Ikkje korrelert med kompetanse Men med medlemskap i frivillige organisasjonar Med avislesing Med partistemmar ved lokalvalg Motsatsen: Familieliv, inf. gjennom TV, stemte på personlege kandidatar

4 Kva er sosial kapital (2)? Det som understøttar eit kollektiv si evne til å løyse felles problem Eigenskap ved ei gruppe, ei befolkning, ein bydel, eit kommunesamfunn, ein region Altså ikkje noko som individ har, slik som kulturell kapital (Vanskeleg å forstå dette, pga..)

5 SK:Tillit, normar og nettverk Tillit: Meine «folk flest er til å stole på» Norm: Om gjenyting, om å stille opp (dugnad, valgliste, tillitsverv) Nettverk: Betydning av svake band (også vanskeleg punkt) Tillit+normar+nettverk = Sosial kapital = Høg problemløysingskapasitet.

6 To måtar å forstå sosial kapital på Med utgangspunkt i sivilsamfunnet møteplassar, frivillige org. Med utgangspunkt i formelle institusjonar som kommunale og nærdemokratiske organ SK kan ikkje vedtakast, institusjonelt SK ikkje privat/personleg, men offentleg

7 Frivillige organisasjonar: Nøkkelen til Sosial kapital Eit svar på kravet om normar og tillit (men i utgangspunktet ikkje nettverk!) Norm: Ikkje ver gratispassasjer. Delta! Tillit: Stol på kasseraren. Betal roleg din kontingent Friv.org.:Kollektiv problemløysing, men for eit (ofte snevert, konkurrerande) formål (Pass på her!)

8 (1) Det alle veit, og som er viktig nok: Frivorg har låg terskel for å delta (rimeleg medlemskontingent) Alle er velkomne som støttar formålet (forskjellig frå losjer og laug) Alle har like stor innflytelse (forskjellig frå a/s) Leiinga må kontinuerleg stå til rekneskap for medlemmane på årsmøta Organisasjonar er skolar i demokrati Organisasjonar er skolar i problemløysing Organisasjonar er skolar i solidaritetstenking Så der det ikkje er organisasjonsliv står det dårleg til med demokratiet. Så enkelt er det.

9 (2) Hovudpoenget med frivorg og sosial kapital: Om folk er medlem av berre ein organisasjon, kan det bli antagonisme, segmentering Men om vi er med i 2 eller fleire frivorg, vil vi lett møte seg sjøl i døra Miste evna til å råkjøre på enkeltsaker, rollekonflikt er eit meir vanleg begrep Bli meir høflege, avdempa, tolerante og greie å ha å gjere med (folkeskikk) Bli langt meir og betre informerte (sladder) Bli meir kreative (kople inf. frå ulike hald)

10 Sosial kapital som biprodukt Men sosial kapital er då eit biprodukt Folk blir medlem i organisasjonen for å støtte formålet, ikkje for å danne sosial kapital! Her virkar politikk/planlegging og sos.kap på heilt ulike måtar Planlegging = meir eller mindre det målretta, men for så vidt: Postive eksternalitetar kan inngå.

11 Institusjonar som fremjer sosial kapital Kollektiv problemløysing=politikk Kommunar, bydelsråd, bygdelag. Basert på territorialitet. Velferdsstaten: Plattform for at alle skal med. Men bygd på sektor/funksjonalitet/rettar Samfunnsplanlegging: Langsiktig og kunnskapsbasert problemløysing

12 Då er det innlysande at Stat/politikk og sivilsamfunn må virke saman. (Skiljet stat/samfunn i liberal teori som blindspor) Laus kopling stat/sivilsamfunn gir sine særeigne bidrag til sosial kapital Stat og sivilsamfunn bør likevel ikkje smelte saman (totalitarisme)

13 To intellektuelle tradisjonar Planteori forankra i ekspertise, rasjonalisme, offentleg styring Under angrep sidan 1950-talet, samfunnsmessiggjort og utydeleg, gjenomstått i Kommunikativ teori Sosial kapital-teori. Putnam-versjonen 1993, 2000, (avløyste Bourdieu og Coleman sine individualistiske utgangspunkt) SosKap: Forankra i idear om det sivile samfunn men kor planrelevant?

14 Så det er ikkje så greit Få folk med i planlegging og i kommunestyret mm. eller stimulere til foreiningsliv? For å få planlegging, demokratiet og offentlege institusjonar til å virke betre: Både og!

15 Sosial kapital- planlegging for det usynlege? Frivillighet bør ligge i botnen for både demokrati og kollektive løysingar Det respekterte og feira demokratiet kan forvitre utan levande org.liv Gjeld og planlegging ikkje nok med medvirkning,få folk i tale, politisk forankring

16 Det STORE problemet Putnam: Forvitring i friv.org. I USA Makt- og demokratiutredninga (2003) sin grunntone: Alt går til Og rett nok: Det ser tidvis mørkt ut. Men det kunne vore verre; tenk «erstatning» nye org.former Tenk komparativt: Org.%!!

17 I ein nordisk samanheng Fortsatt gode tider for friv.org, særleg blant godt vaksne (og dei blir det fleire av!) Nærdemokratiordningar (små) kommunar eller bydelar/kommunedelar med armslag og budsjett, dog under heftig angrep frå Kommunereforma (småkommunar) Stedsfokus ser ut til å vere eit viktig aktiviseringsgrunnlag (Festivaliseringa) Partnarskapog samarbeid mellom det offentlege og lokalt organisasjonsliv (idretten, sjå opp for korpor.) Lokalt partiliv: Eit lokalparti er også ein frivillig organisasjon breispektra/territoriell og forhatt.

18 Aktive og passive. Sterke og svake band. Heldigvis: Passive org.medlemmer har eit like høgt generelt aktivitetsnivå som aktive Svake band mellom folk gjer meir nytte enn sterke band (skaffar rom for fleire relasjonar) Og dermed vil ein tidvis (heller enn aldri) relatere til folk ein ikkje har så mykje felles med. Litt av eit paradoks,dette!

19 Tre problem med sosial kapital Byggast ikkje utan vidare i bydelar/regionar med store klasse/etniske skiljer. Idrett som nøkkel? Fungerer ikkje karrierebyggande, føreset norm om likskap, amatørskap - Lokal Agenda 21 sin skjebne: Gav ingen karriereløft, forsvann. Kritisk til spesialisert kompetanse, framelskar generalisten og tverrfagleg, praktisk orientering utfordrar akademiske kompetansemiljø. Få vil bli skåre i av ein samfunnsmessig orientert kirurg

20 Reformulerimg av sosial kapital: BBL Bonding tette band (den eine organisasjon) Bridging brubygging gjennom nettverk, overlapp, oftast horisontalt, lokalt Linking - knyte det lokale oppover mot regionale, nasjonale og internasjonale styringsnivå, utan å gi (heilt) slepp på frivilligheit og fritidsengasjementet Husk dette med velferdsstaten og dei universelle ordningane si betydning

21 Using Social Capital to help....integrate Planning Theory, Research, and Practice Symposium, Journal of the American Planning Association, 2004 nr 2 s Nøkkelspørsmål: Kan sosial kapital-teori bringe samfunnsvitskapen nærare handlingsfeltet (=planfeltet) via tverrfaglegheit og nedbygging av disiplingrenser? Vidare utvikling av sosial kapital-begrepet i lys av dette: Bonding, Bridging og Linking

22 SK I praksis (1): Kommunen som samfunnsutviklar Omfattande nasjonal kartlegging 2009 viste stor motivasjon frå kommunal leiing Breidt spekter av aktivitetar og prosjekt Plantenking meir utbreidd enn vi trudde Både overordna planlegging, og arealsida

23 2 Planstrategiar Gjort obligatorisk i pbl ( 10-1) drøfte strategiske valg knyttet til samfunnsutvikling Nytt kommunestyre 2015, blanke ark! 2. gen. KPS vedtatt i 2016 Utfordring:Kan mange bli engasjert og delta i utforminga av planstrategien?

24 3 Folkehelse Engelsk studie: Social Capital and Health (Campbell et al 1999) Samanliknar bydelar A og B med ulik grad av helsetilstand Folk i A har sterk lokal identitet, offentleg helsesenter, men dårleg helsetilstand B har ikkje offentleg helsesenter, svakare lokal identitet, men betre helsetilstand Folk i B hadde meir tillit til andre, og deltok meir i bydelsaktivisme Det interessante er at helsesenter-nærvær ikkje kompenserer for lågt nivå på tillit og engasjement i befolkninga (..men her kan det vere andre faktorar som spelar inn)

25 Konklusjon Både helse, demokrati og planlegging blir styrka av sosial kapital i byen/ kommunen/ Ei befolkning med eit allsidig organisasjonsaktiv, med mange svake band er mindre sårbart enn det vel integrerte lokalsamfunnet (!) Sosial kapital formidlar fornuft mellom politiske institusjonar og lokalt liv.