Skatt. Pensum i Stiglitz & Rosengard (kap 17 og 18).

Transkript

1 Skatt Pensum i Stiglitz & Rosengard (kap 17 og 18).

2 Ulike skatter Direkte skatter: skatt på personer eller bedrifter. Indirekte skatter: skatt på transaksjoner av varer og tjenester; meirverdiavgift, forbruksavgifter, toll. Direkte skatter på inntekt (og konsum) kan vera I proposjonal (betaler samme andel av inntekt i skatt uansett kor høg inntekta er) I progressiv (betaler ein høgare andel av inntekta i skatt for høgare inntekter) I regressiv (høgare inntekter betaler ein lågare andel av inntekta i skatt) kva med skatt = 0.25(inntekt bunnfr ådrag) dersom inntekt > bunnfr ådrag og 0 ellers? prog, reg eller prop.

3 Skatteinntekter i Norge

4 Eit godt skattesystem 1. Lågt effektivitetstap 2. Låge administrasjonskostnader 3. Fleksibelt 4. Gjennomsiktig 5. Rettferdig

5 Effektivitetstap ved skattlegging I Siden skatter blir lagt på inntekt (frå kapital og arbeid) og på kjøp av varer og tjenester påvirker det prisen på fritid, konsum no framfor seinare, etc. > gir feil signaler om verdien fritid og sparing. I Ein inntektsskatt > prisen på fritid går ned > arbeidstilbyder får eit signal om at arbeidet er verdt w(1 t) mens verdien er (minst) w (w = l /onn og t = marginalskatt). Effektivitetstap ved at folk vrir seg bort frå skattelagt aktivitet. I Ekstremversjonen: skatt på antall vindu i eit hus > folk bygger hus uten vindu: ngen skatteinntekt og mørke hus. Dårlig skatt I Skatt påvirker mange valg (ikkje berre arbeid og sparing): korleis ein finansierer prosjekt, kva type kapital ein investerer i, korleis ein tar ut profitt frå bedrifter; om ein starter eige selskap eller ikkje... I Vil ha eit skattesystem som vrir atferd minst mogeleg: minimalt effektivitetstap. I Skatt på eksternaliteter > dobbel gevinst (dividende) gir effektivitetsgevinst + penger i statskassen slik at andre skatter

6 Effektivitetstap I Effektivitetstapet kjem av at folk vrir atferden sin på grunn av skatter. I Også lump-sum skatter - skatt som ikkje er avhengig av økonomiske valg - vil føre til endra atferd fordi folk får redusert inntekta si. Men her er det ikkje noko effektivitetstap. I Kaptitalisering av skatter: Tenk deg at du eit eit verdipapir A som gjev ein straum av inntekt i mange perioder framover. I eit perferkt marked kan du selge dette verdipapiret til den neddiskonterte verdien av inntektene. I Om staten annonserer at dei vil innføre ein skatt - om 3 år - på inntekter frå A. Kva vil skje med prisen på A?

7 Rettferdig skattesystem I Litt vagare omgrep enn effektivitet (ulike meininger om kva som er rettferdig) I Horisontal likhet: Like individ skal - i skattemessig forstand - behandles likt. Er det urettferdig at to identiske personer med den einaste forskjellen at A foretrekker vin framfor farris og B omvendt betaler ulikt beløp i skatt. Skal me korrigere for smak når me snakker om horisontal likhet? I Vertikal likhet: Dei som har tilgang til meir økonomiske ressursar (høgare inntekt) skal bidra meir til skattesystemet. Men kva om forksjellen kjem av innsats (A er hardtarbeidande gruvearbeider med relativ høg inntekt, den andre er surfer med låg inntekt: er det rettferdig at gruvearbeidaren betaler meir i skatt: finansierer kollektive goder for surfaren?

8 Rettferdig skattesystem I Inntekt til person i er avhengig av; talent (a), innsats (e) og flaks (s): I i = f (a i, e i, s i ) I Liberal-egalitær rettferdsnorm: ikkje rettferdig å skattlegge (utjevne) forskjeller som kjem av det i sjølv er sansvaleg for (innsats) men rettferdig å skattlegge det som i ikkje er ansvarleg for (flaks (talent?). Figur frå Cappelen. I Greit nok i teorien, men vanskeleg å finne ut om forskjeller kjem av det eine (innsats) eller det andre (flaks). I Kor mykje høgare skatt skal ein legge på dei som har høg inntekt? Sosial velferdsfunksjon: I I nytte skatteinntekt klassisk utilitariansime: skattlegge ulike individ slik at er lik for alle individ ( =endring) Rawls: maxmin: skattlegge slik at den (dei) ligg på bunnen kjem så høgt som mogeleg

9 Skatteinsidens: positiv analyse av skattebyrde I Dersom ein produsent må betale ein skatt per produsert eining, for eksempel ein skatt på 5 kroner literen for solbærsaft så kan den skatten både skyves (heilt eller delvis) over på dei som kjøper vara (konsumentprisen stiger) og den kan kyves bakover til dei som arbeider i produksjonen (lågare lønninger). I Korleis skatter vert velta over på aktørane i eit marked = skatteincidence. I Ulike spørsmål I I I lokalt (partiell analyse) eller globalt (generell likevektsanalyse)? konkurranse eller monopol kort eller lang sikt

10 Skatteincidence i ein frikonkurransemarknad Me er i eit marked med mange bedrifter. Før skatten blir introdusert tar kvar bedrift prisen p 0 for gitt og produserer inntil grensekostnad er lik den prisen. Kvar bedrift må betale ein skatt per produsert eining. Det skifter marginalkostnadskurva oppover.

11 Skatteincidence i ein frikonkurransemarknad For å finne tilbudet i marknaden summerer me over alle bedrifter - tilbudskurva i markedet skifter opp. Får ein ny likevekt der konsumentprisen er lik produsentpris + skatt (p 1 ). I figuren går prisen til konsumentene opp, men ikkje like mykje som skatten (p 1 < p 0 + ) > produsenten får ein lågare pris per produsert eining.

12 Skatteincidence i ein frikonkurransemarknad

13 1. Spelar ingen rolle om skatten vert lagt på konsumentene eller produsentane. 4. Det er elastisiteten til tilbud og etterspurnadskurva som avgjer incidencen av ein skatt på ei vare. 2. På kort sikt kan skatter og subsidier ha annen effekt enn på lang sikt (kvifor?). 3. Verdiskatt versus stykkskatt - samme prinsipp

14 Andre skatteincidence resultat 1. Monopolist vil få høgare produksjonskostnader om ein skatt blir lagt på produksjon: produserer mindre tar høgare pris. 2. Ekvivalensresultat: mange skatter som ser ulike ut har samme økonomiske effekt, skatt på lønnsinntekt = skatt på konsum dersom me ser på ein person som lever i mange perioder og me ser bort frå arv.